Epistles (Horace)  

From The Art and Popular Culture Encyclopedia

Jump to: navigation, search

Related e

Wikipedia
Wiktionary
Shop


Featured:

The Letters by Horace were published in two books, in 20 BC and 14 BC, respectively.

  • Epistularum liber primus (First Book of Letters) is the seventh work by Horace, published in the year 20 BC. The phrase "sapere aude" (dare to be wise) comes from this collection of poems.
  • Epistularum liber secundus (Second Book of Letters) was published in the year 14 BC.


See also

Full text from ed. Th. K. Arnold, London (1843).[1]

Skip to main content Search

UPLOAD
SIGN UP | LOG IN





ABOUT BLOG PROJECTS HELP DONATE CONTACT JOBS VOLUNTEER PEOPLE

Search Metadata
Search text contents
Search TV news captions
Search radio transcripts
Search archived websites

Advanced Search Sign up for free Log in Full text of "Eclogae Horatianae. Pars II. Sermones prope omnes continens;" See other formats

©equeatbc5

to

ZM TJlnivcvsxtv ot Zovonto Xibrarp

b\?

Ube late /Iftaurlce Ibutton,

/Bb.a., XX.2).

Iprincipal of 'ClnlversitB College

1901*1928


ECLOGJE HOEATIANi^l


PARS II.

SERMONES.


LONDINI :

TYPIS DESCRIPSERUNT GILBERT ET RIVINGTON,

IN VICO DICTO ST. JOHN's SQUARE.


-^^ K 1 /

y\^\\^ ny h\ora.cc

ECLOG^ HORATIAN^.


PARS II.

SEEMONES PROPE OMNES


CONTINENS.


ADDITA KST


FAMILIARIS INTERPRETATIO ORELLII.


EDIDIT


THOMAS KERCHEVER ARNOLD, M.A.

COLLEGII S.S. TRINITATIS APUD CANTABRIGIKNSES QUONDAM SOCIUS.



LONDINI: VENEUNT APUD J. G. F. & J. RIVINGTON.

1843.


ECLOG.E HORATIAN^.


PARS II.


SATIRARUM LIBER PRIMUS.

SATIRA I.

Qui fit, Msecenas, ut nemo, quara sibi sortem

Seu ratio dederit, seu fors objecerit, illa

Contentus vivat, laudet diversa sequentes?

O fortunati mercatores ! gravis annis

Miles ait, multo jam fractus membra labore. 5

Contra mercator, navem jactantibus Austris :

Militia est potior. Quid enim ? Concurritur: liorse

Momento cita mors venit, aut victoria Iseta.

Agricolam laudat juris legumque peritus,

Sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat. 10

Ille, datis vadibus qui rure extractus in urbem est,

Solos felices viventes clamat in urbe.

Cetera de genere hoc, adeo sunt multa, loquacem

Delassare valent Fabium. Ne te morer, audi,

Quo rem deducam. Si quis Deus, En ego, dicat, 15

Jam faciam quod vultis : eris tu, qui modo miles,

Mercator : tu consultus modo rusticus : hinc vos,

Vos hinc mutatis discedite partibus : eia !

Quid statis ? Nolint. Atqui licet esse beatis.

Quid causse est, merito quin illis Jupiter ambas 20

Iratus buccas inflet, neque se fore posthac

Tam facilem dicat, votis ut prsebeat aurem ?

Prseterea, ne sic, ut qui jocularia, ridens

B


2 SATIRAUUM LIB. I. 1.

Percurram : (quamquam ridentem dicere verum Quid vetat ? ut pueris olim dant crustula blandi 25 Doctores, elementa velint ut discere prima;) Sed tamen amoto qugeramus seria ludo. Ille, gravem duro terram qui vertit aratro, Perfidus hic caupo, miles, nauta^que, per omne Audaces mare qui currunt, hac mente laborem 30

Sese ferre, senes ut in otia tuta recedant, Aiunt, quum sibi sint congesta cibaria : sicut Parvula (nam exemplo est) magni formica laboris Ore trahit, quodcunque potest, atque addit acervo, Quem struit, haud ignara ac non incauta futuri. 35 QuEe, simul inversum contristat Aquarius annum, Non usquam prorepit, et illis utitur ante Qusesitis sapiens ; quum te neque fervidus sestus Demoveat lucro, neque hiems, ignis, mare, ferriim; Nil obstet tibi, dum ne sit te ditior aiter. 40

Quid juvat itnmensum te argenti pondus et auri Furtim defossa timidum deponere terra ? Quod-*i comminuas, vilem redigatur ad assem.^ At, ni id fit, quid habet pulchri constructus acervus? Millia frumenti tua triverit area centum, 45

Non tuus hoc capiet venter plus, ac meus : ut si Reticulum panis venale.s inter onusto Forte vehas humero, nihilo plus accipias, quam Qui nil portarit. Yel dic, quid referat intra Naturse fines viventi, jugera centum an 50

Mille aret? '*At suave est^ex magno tollere acervo. Dum ex parvo nobis tantumdem hfiitjrire relinquas, Cur tua plus laudes cumeris granaria nostris? , Ut tibi vsi sjt opus liquidi noii amplius urna, Vel cyatho, et dicas : Magno de flumine mallem, 55 Quam ex hoc fonticulo tantunufem sumere. Eo fit, Plenior ut si quos delectet copia justo, Cum ripa simul avulsos ferat Aufidus acer. At qui tantuli eget, quanto est opus, is neque limo Turbatam haurit aquam, neque vitam amittit in undis. 60


SATIRARUM LIB. I. 1. 3

At bona pars liominum, decepta cupidine falso, Nil satis est, inquit ; quia tanti, quantum habeas, sis. Quid facias illi? jubeas miserum esse, libenter Quatenus id facit; ut quidam memoratur Athenis Sordidus ac dives, populi contemnere voces 65

Sic solitus: Populus me sibilat; at mihi plaudo Ipse domi, simulac nummos contemplor in arca. Tantaius a labris sitiens fugientia captat Fhimina .... Quid rides ? mutato nomine de te Fabula narratur : congestis undique saccis »70

Indormis inhians, et tamquam parcere sacris Cogeris, aut pictis tamquam gaudere tabellis. Nescis, quo valeat nummus? quem prsebeat usum ? Panis ematur, olus, vini sextarius, adde, Queis humana sibi doleat natura negatis. 75

An vigilare metu exanimem, noctesque diesque Formidare malos fures, incendia, servos, Ne te compilent fugientes, hoc juvat? Horum Semper ego optarim pauperrimus esse bonorum.

  • At si condoluit tentatum frigore corpus, ' 80

Aut alius casus lecto-te affixit, habes, qui Adsideat, fomenta paret, medicum roget, ut te Suscitet ac natis reddat carisque propinquis«J* Non uxor salvum te vult, non filius ; omnes"* Vicini oderunt, noti, pueri atque puellse. 85

Miraris, quum tu argento post omnia ponas, Si nemo prsestet, quem non merearis, amorem? A n, si cognatos, nullo natura lahc r e ^ uByutvi dat, r etnfere vetis, servareque a micos, Inle nUperanrperaas i ut si quis a^W Wtm 90

In campo do ceat paren tem currere treni s. Denffiue sit tini s ^u%Fendi ; quumque llTtbeas plus, Pauperiem metuas minus, et finire laborem Incipias, parto, quod avebas, ne facias, quod Ummidius quidam ; non longa*est fabula : dives, 95 Ut metiretur nummos; ita sordidus, ut se Non unquam servo melius vestiret ; ad usque Supremum tempus, ne se penuria victus b2


4 SATIRARUM LIB. I. 2.

Opprimeret, metuebat. At hunc liberta securi Divisit medium, fortissima Tyndaridarum. 100

'^Quid mi igitur suades? ut vivam Maenius? aut sic, Ut Nomentanus? Pergis pugnantia secum Frontibus adversis componere : non ego, avarum Quum veto te fieri, vappam jubeo ac nebulonem. Est inter Tanain quiddam socerumque Viselli. 105 Est modus in rebus, sunt certi denique fines, Quos ultra citraque nequit consistere rectum. Illuc, unde abii, redeo. Nemone ut avarus i.«i^^i, Se probet, ac potius laudet diversa sequentes ? ^ c^' Quodque aliena capella gerat distentius uber, 110

Tabescat ? neque se majori pauperiorum Turbse comparet; hunc atque hunc superare laboret? Sic festinanti semper locupletior obstat: Ut, quum carceriijus missos rapit ungula currus, Instat equis auriga suos vincentibus, illum 115

Prseteritum temnens extremos inter euntem. Inde fit, ut raro, qui se vixisse beatum Dicat, et exacto contentus tempore vitse Cedat uti conviva satur, reperire queamus. Jam satis est : ne me Crispini scrinia lippi 120

Compilasse putes, verbum non amplius addam.


EX SATIRA II.

Ambubaiarum collegia, pharmacopolse, Mendici, niima;, balatrones, hoc genus omne , Msestum ac soUicitum est cantoris morte Tigelli: Quippe benignus erat. Contra hic, ne prodigus esse Dicatur metuens, inopi dare nolit amico, 5

Frigus quo duramque famem propellere possit. Hunc si perconteris, avi cur atque parentis Prseclaram ingrata stringat malus inghivie rem, Omnia conductis coemens obsonia nummis : Sordidus atque animi quod parvi nolit haberi, 10

Respondet. Laudatur ab his, culpatur ab illis.


SATIRARUM LIB. I. 8. 5

Fufidius vappse famam timet ac nebulonis, Dives agris, dives positis in fenore nummis, Quinas hic capiti mercedes exsecat, atque Quanto perditior quisque est, tanto acrius urget. 15 Nomina sectatur modo sumpta veste virili Sub patribus duris tironum. Maxinie', quis non, Jupiter ! exclamat, simul atque^audivit? *^At in se Pro qusestu sumptum facit hic. Vix credere possis, Quam sibi non sit amicus ; ita ut pater iile. Terenti 20 Fabula quem miserum gnato vixisse tugato «- ~t~- Inducit, non se pejus crucia^rit atque liic. mjLnx Si quis nunc quserat, Quo «s hsec pertinet ? illuc : u^ Dum vitant stulti vitia, in qbntraria currunt. ^^ c.^^^ ' C-*»» c rxi

SATIRA III.

Oranibus hoc vitium est cantoribus, inter amicos Ut nunquam inducant animum cantare rogati, Injussi nunquam desistant. Sardus habebat Ille Tigeliius hoci Csesar, qui cogere posset, Si peteret per amicitiam patris atque suam, non 5 Quidquam proficeret ; si collibuisset, ab ovo Usque ad mala citaret lo Bacche ! modo summa Voce, modo hac, resonat quse chordis quatuor ima. Nil sequale homini fuit illi. Ssepe velut qui Currebat, fugiens hostem, perssepe velut qui 10

Junonis sacra ferrel; : habebat saepe ducentos, Ssepe decem servos ; modo reges atque tetrarchas, Omnia magna loquens; modo, Sit milii mensa tripes et Concha salis puri, et toga, quse defendere frigus, Quamvis crassa, queat. Decies centena dedisses 15 Huic parco paucis contento, quinque diebus Kil erat in loculis. Noctes vigilabat ad ipsum Mane ; diem totum stertebat. Nil fuit unquam Sic impar sibi. Nunc aliquis dicat mihi : Quid tu ? Nullane habes vitia ? Immo alia et fortasse mi- Dora. 20

b3


6 SATIRARUM LIB. I. 3.

Msenius absentem Novlum dum carperet : Heus tu, Quidam ait, ignoras te ? an ut ignotum dare nobis Verba putas? Egomet mi ignosco, Maenius inquit. Stultus et improbus hic amor est, dignusque notari. Quum tua pervideas oculis male lippus inunctis, 25 Cur in amicorum vitiis tam cernis acutum, Quam aut aquila aut serpens Epidaurius? At tibi

contra Evenit, inquirant vitia ut tua rursus et illi. Iracundior est pauUo, minus aptus acutis Naribus horum hominum ; rideri possit, eo quod 30 Rusticius tonso toga defluit, et male laxus In pede calceus hseret ; at est bonus, ut melior vir Non alius quisquam, at tibi amicus, at ingenium

ingens Inculto latet hoc sub corpore. Denique te ipsum Concute, num ,qua tibi vitiorum inseverit olim 35

Natura, aut etiam consuetudo mala ; namque Neglectis urenda filix innascitur agris. Illuc prsevertaniur, amatorem quod amicse Turpia drcipiiint csecum vitia, aut etiam ipsa hsec Delectant, veluti Balbinum polypus Hagnae. 40

Vellem in amicitia sic erraremus, et isti Errori nomen virtus posuisset honestum. At pater ut gnati, sic nos debemus amici, 8i quod sit vitium, non fastidire : strabonem Appellat psetum pater, et puUum, male parvus 45 Si cui fiHus est, ut abortivus fuit oHm Sisyphus; hunc varum distortis cruribus ; iUum BaUiutit scaurum pravis fultum male talis. Parcius hic vivit: frugi dicatur. Ineptus Et jactantior hic pauUo est: concinnus amicis .50 Postulat ut videatur. At est truculentior atque Plus sequo Uber : simplex fortisque habeatur. Caldiorest: acres inter numeretur. Opinor, Hffic res et jungit, junctos et servat amicos. At nos virtutes ipsas invertimus, atque 55

Sincerura cnpimus vas incrustare. Probus quis


SATIRARUM LIB. I. 3. 7

Nobiscum vivit, multum demissus liomo ; illi

Tardo cognomen pingiii et damus. Hic fugit omnes

Insidias, nuUique malo latus obdit apertum,

Quum genus hoc inter vitse versetur, ubi acris 60

Invidia atque vigent ubi crimina: pro bene sano

Ac non incauto, fictum astutumque vocamus.

Simplicior quis et est, qualem me ssepe libeiiter v >^o/^' ^^

Obtulerim tibi, Msecenas, ut forte legentem

Aut tacitum impellat quovis sermone molestus: 65

Communi sensu plane caret, inquimus. Elieu,

Quam temere in nosmet legem sancimus iniquam !

Nam vitiis nemo sine nascitur; optimus ille est,

Qui minimis urgetur. Amicus dulcis, ut sequum esr,

Cum mea compenset vitiis bona, pluribus liisce, 70

Si modo plura mihi bona sunt, inclinet, amari

Si volet : hac lege, in trutina ponetur eadem.

Qui, ne tuberibus propriis offendat amicum,

Postulat, ignoscet verrucis illius: seqTium est,

Peccatis veniam poscentem reddere rursus. 75

Denique, quatenus excidi penitus vitium irse,

Cetera item nequeunt stultis hserentia; cur non

Ponderibus modulisqtie suis ratio utitur, ac, res

Ut quseque est, ita suppliciis delicta coercet?

Si quis eum servum, patinam qui tollere jussus 80

Semesos pisces tepidumque h'gurrierit jus,

In cruce suffigat, Labeone insanior inter ^ -^/*a-^

Sanos dicatur. Quanto hoc furiosius atque /■i^^- ~ A-

Majus peccatum est ! PauUum deliquit amicus, ^^/«^

Quod nisi concedas, habeare insuavis ; acerbus 85

Odisti et fugis, ut Rusonem debitor seris ?

Qui nisi, quum tristes misero venere Calendse,

Mercedem aut nummos \n\(\^ unde extricat, amaras

Porrecto jugulo historias, captivus ut, audit.

Quis paria esse fere placuit peccata, laborant, 90

Quum ventum ad verum est: sensus moresque re-

pugnant, Atque ipsa utilitas, justi prope mater et aqui. Quum prorepserunt primis animalia terris,

B 4


8


SATIRAKUM LIB. I. 3.


Mutum et turpe pecus, glandem atque cubilia

propter Unguibus et pugnis, dein fustibus, atque ita porro 95 Pugnabant armis, quse post fabricaverat usus; Donec verba, quibus voces sensusque notarent, Nominaque invenere ; dehinc absistere beilo, Oppida coeperunt munire, et ponere leges, Ne quis fur esset, neu latro, neu quis adulter. 100 Jura inventa metu injusti fateare necesse est, Tempora si fastosque velis evolvere mundi. Nec natura potest justo secernere iniquum, Dividit ut bona diversis, fugienda petendis : Nec vincet ratio hoc, tantumdem ut peccet idem-

que, 105

Qui teneros caules alieni fregerit horti, Et qui nocturnus sacra divum legerit. Adsit Regula, peccatis quse poenas irroget sequas ; Ne scutica dignum horribili sectere flagello. Nam ut ferula csedas meritum majora subire 110

Verbera, non vereor, quum dicas, esse pares res Furta latrociniis, et magnis parva mineris Falce recisurum simili te, si tibi regnum Permittant homines. iSi dives, qui sapiens est, Et sutor bonus, et solus formosus, et est rex; 115

Cur optas, quod habes ? Non nosti, quid pater, inquit, Chrysippus dicat : Sapiens crepidas sibi nunquam, Nec soleas fecit; sutor tamen est sapiens. Qui? Ut, quamvis tacet Hermogenes, cantor tamen atque Optimus est modulator ; ut Alfenus vafer, omni 120 Abjecto instrumento artis, clausaque taberna, Sutor erat: sapiens operis sic optimus omnis Est opifex solus, sic rex. Vellunt tibi barbam Lascivi pueri ; quos tu ni fuste coerces, Urgeris turba circum te stante, miserqne 125

Rumperis et latras, magnorum maxime regum ! Ne longum faciam : dum tu quadrante lavatum Rex ibis, neque te quisquam stipator ineptum Prseter Crispinum sectabitur; et mihi dulces


SATIRARUM LIB. I. 4. 9

Ignoscent, si quid peccaro stultus, amici ; 130

Inque vicem illorum patiar delicta libenter, Privatusque magis vivam te rege beatus.


SATIRA IV.


Eupolis, atque Cratinus, Aristophanesque, poetse, Atque alii, quorum comoedia prisca virorum est, Si quis erat dignus describi, quod malus, aut fur, Quod moechus foret, aut sicarius, aut alioqui Famosus, multa cum libertate notabant. 5

Hinc omnis pendet Lucilius, hosce secutus, Mutatis tantum pedibus numerisque ; facetus, Emunctse naris, durus componere versus. Nam fuit hoc vitiosus ; in liora ssepe ducentos, Ut magnum, versus dictabat stans pede in uno. 10 Quum flueret lutulentus, erat quod tollere velles; Garrulus, atque piger scribendi ferre laborem, Scribendi recte ; nam ut multum, nil moror. Ecce, Crispinus minimo me provocat : Accipe, si vis, Accipiam tabulas ; detur nobis locus, hora, 15

Custodes; videamus, uter plus scribere possit. Di bene fecerunt, inopis me quodque pusilli Finxerunt animi, raro et perpauca ioquentis ; At tu conclusas hircinis folliJDUs auras, Usque laborantes, dum ferrum molliat ignis, 20

Ut mavis, imitare. Beatus Fannius, ultro Delatis capsis et imagine ; quum mea nemo Scripta legat, vulgo recitare timentis ob hanc rem, Quod sunt, quosgenus hoc minime juvat, utpote plures Culpari dignos. Quemvis media erue turba; 25

Aut ob avaritiam aut misera ambitione laborat. Hunc capit argenti splendor ; stupet Albms sere ; /v^afJ b5


10 SATIRARUM LIB. I. 4.

Hic mutat merces surgente a sole ad eum, quo Vespertina tepet regio ; quin per mala prseceps Fertur, uti pulvis collectus turbine, ne quid 30

Summa deperdat, metuens, aut ampliet ut rem. Omnes lii metuunt versus, odere poetas. Fajnum liabet in cornu, longe fiige : dummodo risum Excutiat sibi, non hic cuiquam parcet amico ; Et quodcunque semel chartis ilieverit, omnes 35

Cestiet a furno redeuntes scire lacuqiie, Et pueros et anus. Agedum, pauca accipe contra. Primum ego me illorum, dederim quibus esse poetis, Excerpam numero : neque enim concludere versum Dixeris esse satis; neque, si quis scribat, uti nos, 40 8ermoni propiora, putes hunc esse poetam. Ingenium cui sit, cui mens divinior, atque os Magna sonaturum, des nominis hujus honorem.


Idcirco quidam, comoedia, necne, poema Esset, quaesivere ; quod acer spiritus ac Vis 45

Nec verbis, nec rebus inest ; nisi quod pede certo Differt sermoni, sermo merus. His, ego quse

nunc, Olim quse scripsit Lucilius, eripias si Tempora certa, modosque, et quod prius ordine ver-

bum est, Posterius facias, prseponens ultima primis; 50

Non, ut si solvas, " Postquam discordia tetra Belli ferratos postes portasque refregit ; " Invenias etiam disjecti membra poetse. Hactenus heec : alias, justum sit, necne, poema; Nunc ilhid tantum quseram, meritone tibi sit 55

Suspectum genus hoc scribendi. Sulcius acer Ambulat et Caprius, rauci male, cumque libellis; Magnus uterque timor latronibus; at bene si quis


SATIRARUM LIB. I. 4. 11

Et vivat puris manibus, contemnat utrumque. Ut sis tu similis Coeli, Birrique, latronum, 60

Non ego sum Capri, neque Sulci; cur metuas me ? Nulla taberna meos habeat, neque pila, libellos, Queis manus insudet vulgi, Hermooenisque Tigelli ;

  • Nec recito cuiquam, nisi amicis, idque coactus,

Non ubivis, coramve quibuslibet. In medio qui 65 Scripta foro recitent, sunt multi, quique lavantes: Suave iocus voci resonat conclusus. inanes Hoc juvat, haud illud quserentes, num sine sensu, Tempore num faciant alieno. Lsedere gaudes, • r&^

Inquit, et hoci^studio-pravus^facis. Unde petitum 70 ^' Hoc in me jacis ? est auctor quis denique eorum ^ ,

Vixi cum quibus? Absentem qui rodit amicum, Qui non defendit, alio culpante; solutos Qui captat risus hominum, famamque dicacis; Pingere qui non visa potest; commissa tacere 75

Qui nequit; hicniger est, hunc tu, Romane, caveto. Saepe tribus lectis videas coenare quaternos, E quibus unus amet quavis adspergere cunctos, Prseter eum qui praebe t aguam ; post hunc quoque

potul^^" " Condita cum verax aperit prsecordia Liber. 80

Hic tibi comis et urbanus liberque videtur Infesto nigris ; ego, si risi, quod ineptus Pastillos Rufillus olet, Gorgonius hircum, Lividus et mordax videor tibi? Mentio si qua De Capitolini furtis injecta Petilli ^^ ■

Te coram fuerit, defendas, ut tuus est mos: Me Capitolinus convictore usus amicoque A puero est, causaque mea permulta rogatus Fecit; et incohimis Isetor quod vivit in Urbe : Sed tamen admiror, quo pacto judicium illud 90

Fugerit. — Hic nigrse succus loliginis: hsec est vErugo mera; quod vitium procul afore chartis, Atque animo prius, ut si quid pvomittere de me Possura £.liud vere, promitto. Liberius si b6


^CCr^^ y A^c^A^>- T^l^^^ ^ /^


12 SATIRARUM LIB. I. 4. °^

Dixero quid, si forte jocosius ; hocmihijuris 95

Cum venia dabis : insuevit pateroptimus hoc me, Ut fugerem exemplis vitiorum quseque notando. Cum me hortaretur, parce, frugaliter, atque Viverem uti contentus eo quod mi ipse parasset: ' Nonne vides, Albi ut male vivat filius? utque 100

Barrus inops? Sapiens, vitatu quidque petitu

Sit melius, causas reddej^ tibi; mi satis est, si Traditum ab antiquis morem servare, tuamque, Dum custodis eges, vitam famamque tueri Incolumem possum : simulac duraverit setas 105

Membra animumque tuum, nabis sine cortice.' Sic

me Formabat puerum dictis; et, sive jubebat, Ut facerem quid, ' Habes auctorem, quo facias hoc,' Unum ex judicibus selectis objiciebat; Sive vetabat, ' An hoc inhonestum et inutile factu, Necne, sit, addubites, flagret rumore maio quum 111 Hic atque ille?' Avidos vicinum funus ut segros Exanimat, mortisque metu sibi parcere cogit ; Sic teneros animos aliena opprobria saepe Absterrent vitiis. Ex lioc ego sanus ab illis, 115

Perniciemqusecunqueferunt; mediocribus, etqueis Ignoscas, vitiis teneor; fortassis et isthinc Largiter abstulerit longa eetas, liber amicus, Consilium proprium. Neque enim quum lectulus aut

me Porticus excepit, desum mihi : Rectius hoc est, 120 Hoc faciens vivam melius ; sic dulcis amicis Occurram ; hoc quidam non belle; numquid ego illi Imprudeiis olim faciam simile? Hsec ego mecum Compressis agito labris : ubi quid datur oti, llludo chartis. Hoc est mediocribus illis 125

Ex vitiis unum; cui si concedere nolis, Multa poetarum veniet manus, auxiiio quae Sit mihi ; nam multo piures sumus, ac veluti te Judsei cogemus in hanc concedere turbam.


SATIRARUM LIB. I. 5. 13

SATIRA V.

Egressum magna me excepit Aricia Roma Hospitio modico ; rhetor comes Heliodorus, Graecorum longe doctissimus. Inde Forum Appi, Differtum nautis, cauponibus atque malignis. Hoc iter ignavi divisimus, altius ac nos 5

Praecinctis unum : nimis est gretvis Appia tardis. Hic ego, propter aquam, quod erat teterrima, ventri Indico bellum, ccenantes haud animo sequo Exspectans comites. Jam nox inducere terris Umbras, et coelo diffundere signa parabat: 10

Tum pueri nautis, pueris convicia nautse Ingerere. Hue appelle. Trecentos inseris ! ohe ! Jam satis est. Dum ses exigitur, dum mula ligatur, Tota abit hora. Mali culices ranseque palustres Avertunt somnos. Absentem ut cantat amicam 15 Multa prolutus vappa nauta atque viator Certatim, tandem fessus dormire viator Incipit, ac missse pastum retinacula mulse Nauta piger saxo religat, stertitque supinus. Jamque dies aderat, nil cum procedere lintrem 20 Sentimus; donec cerebrosus prosilit unus, Ac mulse, nautseque caput, lumbosque saligno Fuste dolat: quarta vix demum exponimur hora. Ora manusque tua lavimus, Feronia, lympha. Millia tum pransi tria repimus, atque subimus 25

Impositum saxis late candentibus Anxur. Huc venturus erat Msecenas optimus, atque Cocceius; .missi magnis de rebus uterque Legati, aversos soliti comnonere amicos. Hic oculis pgo nigra meis collyria lippus 30

lllinere. Interea Msecenas advenit, atque Cocceius, Capitoque simul Fonteius, ad unguem Fttctus homo, Antoni, non ut magis alter, amicus. Eundos Aufidio Lusco prsetore libenter Liiiquimus, insani ridentes prsemia scribse, 35

Prsetextam, et latum clavum, prunseque batillum.


14 SATIRARUM LIB. I. 5.

In Mamurrarum lassi deinde urbe manendus, Murena prsebente domum, Capitone culinam. Postera lux oritur multo gratissima : namque Plotius et Varius Sinuessse, Virgiliusque 40

Occurrunt; animse, quales neque candidiores Terra tulit, neque queis me sit devinctior {\lter. O qui complexus, et gaudia quanta fuerunt ! Nil ego contulerim jucundo sanus amico. Proxima Campano ponti quse villula, tectum 45

Prsebuit, et, parochi quse debent, ligna salemque. Hinc muli Capuge clitellas tempore ponunt. Lusum it Maecenas, dormitum ego Virgiliusque: Namque pila lippis inimicum et ludere crudis. Hinc nos Cocceii recipit plenissima villa, 50

Quse super est Caudi cauponas. Nunc mihi paucis Sarmenti scurrse pugnam Messique Cicirrlii, Musa, velim memores; et quo patre natus uterque Contulerit lites. Messi clarum genus Osci; Sarmenti domina exstat. Ab his majoribus orti 55 Ad pugnam venere. Prior Sarmentus : ' Equi te Esse feri similem dico.' Ridemus: et ipse Messius, ' Accipio;' caput et movet: ' O, tua cornu Ni foret exsecto frons (inquit) quid faceres, cum Sic mutilus miniteris?' At illi foeda cicatrix 60

Setosam laevi frontem turpaverat oris. Campanum in morbum, in faciem permulta jocatus, Pastorem saltaret uti Cyclopa, rogabat; Nil illi larva aut tragicis opus esse cothurnis. Multa Cicirrhus ad hsec, donasset jamne catenam 65 Ex voto Laribus, quserebat? scriba quod esset, Deterius niliilo dominse jus esse. Rogabat Denique, cur unquam fugisset; cui satis una Farris libra foret, gracili sic, tamque pusillo? Prorsus jucunde coenam produximus illam. 70

Tendimus hinc recfa Beneventum; ubi sedulus hospes Paeiie, rnacros, aivjitj^ dum turdos versat in igne: Nan> J»aga per vSprem dilapso flamma culinam Vulcano summum properabat lambere tectura.


S^ATIRARUM LIB. I. 6. , 15

Convivas avidos coenam servosque timentes 75

Tum rapere, atque omnes restinguere velle videres.

Incipit ex illo montes Apulia notos ^

Ostentare milii, quos torret Atabulus, et quos

Nunquam erepsemus, nisi nos vicina Trivici

Villa recepissetj lacrimoso non sine fumo, 80

Udos cum foliis ramos urente camino.

Quatuor hinc rapimur viginti et millia rhedis,

Mansuri oppidulo, quod versu dicere non est,

Signis perfacile est : venit vilissima rerum

Hic aqua ; sed panis longe pulcherrimus, ultra 85

Callidus ut soleat humeris portare viator;

Nam Canusi lapidosus, aqiiaj non ditior urna

Qui locus a forti Diomede est conditus olim.

Flentibus hic Varius discedit msestus amicis.

Inde Rubos fessi pervenimus, utpote longum 90

Carpentes iter, et factum corruptius imbri.

Postera tempestas melior ; via pejor ad usque

Bari moenia piscosi : dein Gnatia, Lymphis

Iratis exstructa, dedit risusque jocosque,

Dum flamma sine tura liquescere limine sacro 95

Persuadere cupit. Credat Judseus Apella ;

Non ego : namque deos didici securum agere sevum ;

Nec, si quid miri faciat natura, deos id

Tristes ex alto coeli demittere tecto.

Brundusium longse finis chartseque viseque. 100


SATIRA VI.


Non, quia, Msecenas, Lydorum quidquid Etruscos

Incoluit fines, nemo generosior est te,

Nec quod avus tibi maternus fuit atque paternus,

Olim qui magnis legionibus imperitarent,

Ut plerique solent, naso suspendis adunco

Ignotos, ut me libertino patre natum.

Cum referre negas, quali sit quisque parente

Natus, dum ingenuus ; persuades hoc tibi vere,


16 SATIRARUM LIB. I. 6.

Ante potestatem Tulli atque ignobile regnum,

Multos ssepe viros nullis majoribus ortos 10

Et vixisse probos, amplis et honoribus auctos :

Contra, Lsevinum, Valeri genus, unde Superbus

Tarquinius regno pulsus fuit, unius assis

Non unquam pretio pluris licuisse, notante

Judice, quo nosti, populo, qui stultus honores 15

Ssepe dat indignis, et famse servit ineptus,

Qui stupet in titulis et imaginibus. Quid oportet

Nos facere, a vulgo longe lateque remotos ?

Namque esto, populus Lsevino mallet honorem

Quam Decio mandare novo ; Censorque moveret 20

Appius, ingenuo si non essem patre natus;

Vel merito, quoniam in propria non pelle quiessem.

8ed fulgente trahit constrictos Gloria curru

Non minus ignotos generosis. Quo tibi, Tilli,

Sumere depositum clavum, fierique tribuno? 25

Invidia accrevit, privato quse minor esset.

Nam ut quisque insanus nigris medium impediit crus

Pellibus, et latum demisit pectore clavum,

Audit continuo, Quis homo hic, aut quo patre natus?

Ut, si qui segrotet, quo morbo Barrus, haberi 30

Et cupiat formosus, eat quacunque, puellis

Injiciat curam quserendi singula; quali

Sit facie,'Sura, quali pede, dente, capillo:

Sic, qui promittit, cives, urbem sibi curse,

Imperium fore, et Italiam, et delubra deorum; 35

Quo patre sit natus, num ignota matre inhonestus,

Omnes mortales curare et quserere cogit.

Tune Syri, Damce, aut Dionysi filius, audes

Dejicere e saxo cives, aut tradere CadnaD ?

At Novius collega gradu post me sedet uno ; 40

Namque est ille, pater 'quod erat meus. Hoc tibi

PauIIus, Et Messala videris ? at hic, si plostra ducenta, Concurrkntque foro tria funera, magna sonabit, Cornua quod vincatque tubas : saltem tenet hoc nos. Nunc ad me redeo libertino patre natum, 45


SATIRARUM LIB. I. 6. 17

Quem rodiint omnes libertino patre natum :

Nunc, quia sum tibi, Msecenas, convictor; at olim,

Quod mihi pareret legio Romana tribuno.

Dissimile hoc illi est : quia non, ut forsit honorem

Jure mihi invideat quivis, ita te quoque amicum, 50

Prsesertim cautum dio^nos assumere, prava

Ambitione procul. Feiicem dicere non hoc

Me possim, casu quod te sortitus amicum :

Nulla etenim tibi me fors obtulit; optimus olim

Virgilius, post hunc Varius, dixere quid essem. 55

Ut verti coram, singultim pauca locutus,

(Infans namque pudor prohibebat plura profari)

Non ego me claro natum patre, non ego circum

Me Satureiano vectari rura caballo,

Sed, quod eram, narro : respondes (ut tuus est mos) 60

Pauca: abeo; et revocas nono post mense, jubesque

Esse in amicorum numero. Magnum hoc ego duco,

Quod placui tibi, qui turpi secernis honestum,

Non patre praeclaro, sed vita et pectore puro.

Atqui si vitiis mediocribus ac mea paucis 65

Mendosa est natura, alioqui recta (velut si

Egregio inspersos reprehendas corpore nsevos) ;

Si neque avaritiam, neque sordes, aut mala lustra

Objiciet vere quisquam mihi; purus et insons

(Ut me collaudem) si et vivo carus amicis ; 70

Caifsa fuit pater his, qui macro pauper agello

Noluit in Flavi ludum me mittere, magni

Qup pueri, magnis e centurionibus orti,

Ltevo suspensi loculos tabulamque lacerto

ibant octonis referentes Idibus sera; 75

S6d puerum efet ausus Romam portare docendum

Artes, quas doceat quivis eques atque senator

Semet prognatos. Vestem servosque sequentes,

In ma^no ut populo, si qui vidisset, avita

Ex re prseberi sumptus mihi crederet illos. 80

Ipse mihi custos incorruptissimus omnes

Circum doctores aderat. Quid multa? pudicum

(Qui primus virtutis honos) servavit ab omni


18 SATIRARUM LIB. I. 6.

Non solum facto, verum opprobrio quoque turpi : Nec timuit, sibi ne vitio quis verteret olim, 85

Si prseco parvas, aut (ut fuit ipse) coactor Mercedes sequerer; neque ego essem questus. At

hoc nunc Laus illi debetur, et a me gratia major. Nil me poaniteat sanum patris hujus: eoque Non, ut majrna dolo factum negat esse suo pars, 90 Quod non ingenuos habeat clarosque parentes, Sic me defendam. Longe mea discrepat istis Et vox et ratio: nam si natura juberet A certis annis aevum remeare peractum, Atquealios legere ad fastum quoscunque parentes: 95 Optaret sibi quisqne; meis contentus honestos Fascibus et sellis nollem mihi sumere ; demens Judicio vulgi, sanus fortasse tuo, quod Nollem onus haud unquam solitus portare molestum. Nam mihi continuo major quserenda foret res, 100 Atque sakitandi plures ; ducendus et unus Et comes alter, uti ne solus rusve peregreve Exirem ; phires calones atque caballi Pascendi ; ducenda petorrita. Nunc mihi curto Ire licet mulo, vel si libet usque Tarentum, 105

Mantica cui himbos onere ulceret, atque eques armos; Objiciet nemo sordes mihi, quas tibi, Tilli, Quum Tiburte via prsetorem quinque sequuntur Te pueri, lasanum portantes oenophorumque. Hoc ego commodius, quam tu, praeelare senator, 110 Millibus atque ahis vivo. Quacunque libido est, Incedo solus: percontor, quanti olus, ac far: Fallacem Circum, vespertinumque pererro Ssepe Forum ; adsisto divinis: inde domum me Ad porri et ciceris refero laganique catinum ; 115

Coena ministratur pueris tribus, et lapis albus Pocula cum cyatho duo sustinet; adstat echinus Vilis, cum patera guttus, Campana supellex. Deinde eo dormitum, non soUicitus, mihi quod cras Surgendum sit mane, obeundus Marsya, qui se 120


SATIRARUM LIB. I. 7. 19

Vultum ferre negat Noviorum posse minoris.

Ad quartam jacen : post Iianc vagor ; aut ego, leeto

Aut scripto, quod me tacitum juvet, ungor olivo,

Non quo fraudatis immundus Natta Jucernis.

Ast ubi me fesstim sol acrior ire lavatum 125

Admonuit, fugio Campum lusumque trigonem.

Pransus non avide, quantum interpellet inani

Ventre diem durare, domesticus otior. Ha^c est

Vita solutorum misera ambitione gravique.

His me consolor victurum suavius, ae si 130

Qusestor avus, pater atque meus, patruusque fuisset.


SATIRA VII.


Proscripti Regis Rupili pus atque venenum, Hybrida quo pacto sit Persius ultus, opinor Omnibus et lippis notum et tonsoribus esse. Persius Iiie permagna negotia dives habebat Clazomenis, etiam lites cum Rege molestas ; 5

Durus homo, atque odio qui posset vincere Regem, Confidens tumidusque, adeo sermonis amari, Sisennas, Barros ut equis prsecurreret albis. Ad Regem redeo. Postquam nil inter utrumque Convenit (hoc etenim sunt omnes jure molesti, 10 Quo fortes, quibus adversum bellum incidit; inter Hectora Priamiden animosum atque inter Achillem Ira fuit capitalis, ut ultima divideret mors, Non aliam ob causam, nisi quod virtus in utroque Summafuit: duo si discordia vexet inertes, 15

Aut si disparibus bellum incidat, ut Diomedi Cum Lycio Glauco, discedet pigrior, ultro Muneribus missis) ; Bruto prsetore tenente Ditem Asiam, Rupili et Persi par pugnat : uti non Compbsitus melius cum Bitho Bacchius. In jus 20 Acres procurrunt, magnum spectaculum uterque. Persius exponit causam, ridetur ab omni Conventu, laudat Brutum, laudatque cobortem :


20 SATIRARUM LIB. I. 9.

Solem Asise Brutum appellat, stellasque salubres Appellat comites, excepto Rege ; canem iilum, 25 Invisum agricolis sidus, venisse. Ruebat, Flumen ut hibernum, fertur quo rara securis. Tum Praenestinus salso multoque fluenti Expressa arbusto regerit convicia, durus Vindemiator et invictus, cui ssepe viator 30

Cessisset, magna compellans v-oce cucullum. At Graecus, postquam est Italo perfusus aceto, Persius exclamat : Per magnos, Brute, Deos te Oro, qui reges consueris tollere, cur non Hunc Regem jugulas? operum hoc, mihi crede, tuo- rum est. 35


8ATIRA IX.


Ibam forte Via Sacra, sicut meus est mos, Nescio quid meditans nugarum, totus in illis : Accurrit quidam, notus mihi nomine tantum, Arreptaque manu, Quid agis, dulcissime rerum ? Suaviter, ut nunc est, inquam, et cupio omnia quse

vis. 5

Quum assectaretur, Num quid vis ? occupo. At ille, Noris nos, inquit; docti sumus. Hic ego, Pluris Hoc, inquam, mihi eris. Misere discedere quserens, Ire modo ocius, interdum consistere, in aurem Dicere nescio quid puero; quum sudor ad imos 10 Manaret talos : O te, Bolane, cerebri Felicem ! aiebam tacitus, quum quidlibet ille Garriret, vicos, urbem laudaret. Ut illi Nil respondebam, Misere cupis, inquit, abire, Jam dudum video : sed nil agis; usque tenebo ; 15 Persequar hinc, quo nunc iter est tibi. Nil opus

est te Circumagi : quendam volo visere non tibi notum ;, ^ Trans Tiberim longe cubat is, prope Csesaris hortos. Nil habeo quod agam, et non sum piger;, usque se-

quar te.


SATIRARUM LIB. I. 9. 21

Demitto auriculas, ut iniquse mentis asellus, 20

Quum gravius dorso subiit onus. Incipit ille : Si bene me novi, non Viscum pluris amicum, Non Varium^ facies : nam quis me scribere plures, Aut citius possit versus ? quis membra movere Mollius? invideatquod et Hermogenes, ego canto. 25 Interpellandi locus hic erat: Est tibi mater, Cognati, queis te salvo^est opus? Haud mihi quis-

quam; Omnes composui. Felices ! Nunc ego resto. Confice ; namque instat fatum mihi triste, Sabella Quod puero cecinit, divina mota anus urna : 30

" Hunc neque dira venena, nec hosticus auferet ensis, Nec laterum dolor, aut tussis, nec tarda podagra; Garrulus hunc quando consumet cunque : loquaces, Si sapiat, vitet, simul atque adoleverit setas." Ventum erat ad Vestse, quarta jam parte diei 35

Prseterita ; et casu tum respondere vadato Debebat; quod ni fecisset, perdere litem. Si me amas, inquit, paullum hic ades. Inteream, si Aut valeo stare;, aut novi civilia jura; Et propero qup scis. Dubius sum, quid faciam, in-

quit; 40

Tene relinquam, au rem. Me, sodes. Non faciam,

ille: Et prsecedere coepit. Ego (ut contendere durum est Cum victore) sequor. Msecenas quomodo tecum ? Hinc repetit; paucorum hominum, et mentis bene

sanse ; Nemo dexterius fortuna est usus. Haberes 45

Magnum adjutorem, posset qui ferre secundas, Hunc hominem velles si tradere: dispeream, ni Submosses omnes. Non isto vivimus illic, Quo tu rere, modo. Domus hac nec purior ulla est, Nec magis his aliena malis : nil mi officit unquam, 50 Ditior hic aut est quia doctior : est locus uni- Cuique suus. Magnum narras, vix credibile. Atqui Sic habet. Accendis, quare cupiam magis illi


22 SATIRARUM LIB. I. 10.

Proximus esse. Velis tantummodo; quae tua virtus, Expugnabis ; et est qui vinci possit ; eoque 55

Difficiles aditus primos Iiabet. Haud mihi deero : Muneribus servos corrumpam ; non, hodie si Exclusus fuero, desistam : tempora quueram ; Occurram in triviis, deducam. Nil sine mag^no Vita labore dedit mortalibus. Hsec dum agit, ecce, 60 Fuscus Aristius occurrit, mihi carus, et illum Qui pulchre nosset. Consistimus : Unde venis ? et Quo tendis? rogat, et respondet. Vellere coepi Et prensare manu lentissima brachia; nutans, Distorquens oculos, ut me eriperet. Male salsus 65 Ridens dissimulare; meum jecur urere bilis. Certe, nescio quid secreto velle loqui te Aiebas mecum. Memini bene ; sed meliore Tempore dicam : hodie tricesima sabbata : vin' tu Curtis Judseis oppedere? NuIIa mihi, inquam, 70 Religio est. At mi: sum paulo infirmior, unus Multorum : ignosces ; alias loquar. Hunccine solem Tam nigrum surrexe mihi ! Fugit improbus, ac me Sub cultro linquit. Casu venit obvius illi Adversarius, et, Quo tu, turpissime ? magna 75

Inclaraat voce; et, Licet antestari? Ego vero Oppono auriculam. Rapit in jus : clamor utrinque ; Undique concursus. Sic, me servavit ApoIIo.


SATIRA X.


Nempe incoraposito dixi pede currere versus Lucili : quis tam Lucili fautor inepte est, Ut non hoc fateatur ? At idera, quod sale multo Urbem defricuit, charta laudatur eadem. Nec tamen hoc tribuens, dederim quoque cetera; nam sic 5

Et Laberi mimos, ut pulchra poemata, mirer. Ergo non satis est, risu diducere rictum Auditoris (et est quaedam tamen hic quoque virtus) ;


SATIRARUM LIB. I. 10. 23

Est brevitate opiis, ut currat sententia, neu se

Impediat verbis lassas onerantibus aures; 10

Et sermone opus est modo tristi, ssepe jocoso,

Defendente vicem modo rhetoris atque poetse,

Interdum urbani, parcentis viribus, atque

Extenuantis eas consulto. Ridiculum acri

Fortius et melius magnas plerumque secat res. 15

lili, scripta quibus comoedia prisca viris est,

Hoc stabant, hoc sunt imitandi, quos neque pulcher

Hermogenes unquam legit, neque simius iste,

Nil preeter Calvum et doctus cautare Catullum.

At inagnum fecit, quod verbis Grseca Latinis 20

Miscuit. O seri studiorum ! quine putetis

DifBcile et mirum, Rhodio quod Pitholeonti

Contigit? At sermo lingua conciniuis utraque

Suavior, ut Chio nota si commixta Falerni est.

Quum versus facias, te ipsum percontor, an et quum

Dura tibi peragenda rei sit causa Petilli? 26

Scilicet oblitos patriseque patrisque Latini,

Quum Pedius causas exsudet Poplicohi, atque

Corvinus, patriis intermiscere petita

Verba foris malis, Canusini more bilinguis ? 30

Atque ego quum Graecos facerem, natus mare citra,

Versiculos, vetuit tali me voce Quirinus,

Post mediam noctem visus, quum somnia vera :

" In silvam non ligna feras insanius, ac si

Magnas Grgecorum malis implere catervas." 35

Turgidns Alpinus jugulat dum Memnona, dumque

Defingit Rheni luteum caput; hsec ego hido,

Quse nec in jede sonent certantia, judice Tarpa;

Nec redeant iterum atque iterum spectanda theatris.

Arguta meretrice potes, Davoque Chreraeta 40

Eludente senem, comis garrire libellos,

Unus vivorum, Fundani; PoUio regum

Facta canit, pede ter percusso ; forte epos acer,

Ut nemo, Varius ducit; moUe atque facetum

Virgilio annuerunt gaudentes rure Camense. 45

Hoc erat, experto frustra Varrone Atacino .


24 SATIRARUM LIB. I. 10.

Atque quibusdam aliis, melius quod scribere possem, Inventore minor : neque ego illi detrahere ausim Hserentern capiti multa cum laude coronam. At dixi, fluere hunc lutulentum, saepe ferentem 50 Plura quidem tollenda relinquendis. Age, quseso, Tu nihil in magno doctus reprehendis Homero? Nil comis tragici mutat Lucilius Acci? Non ridet versus Enni gravitate minores, Quum de se loquitur, non ut majore reprensis? 55 Quid vetat et nosmet Lucili scripta legentes, Quserere, num illius, num rerum dura negarit Versiculos natura magis factos et euntes MoIIius, ac si quis pedibus quid ciaudere senis, Hoc tantum contentus, amet scripsisse ducentos 60 Ante cibum versus, totidem coenatus ; Etrusci Quale fuit Cassi rapido ferventius amni Ingenium, capsis quem fama est esse librisque Ambustum propriis. Fuerit Lucilius, inquam, Comis et urbanus; fuerit limatior idem, 65

Quam rudis et Grsecis intacti carminis auctor, Quamque poetarum seniorum turba; sed ille, Si foret hoc nostrum fato delatus in aevum, Detereret sibi multa ; recideret omne, quod ultra Perfectum traheretur ; et in versu faciendo 70

Ssepe caput scaberet, vivos et roderet ungues. Ssepe stilum vertas, iterum, quse digna legi sint, Scripturus; neque, te ut miretur turba, labores: Contentus paucis lectoribus. An tua demens Vilibus in ludis dictari carmina malis ? 75

Non ego: nam satis est, equitem mihi plaudere, ut

audax, Contemptis aliis, explosa Arbuscula dixit. Men' moveat cimex Pantilius ? aut cruciet, quod Vellicet absentem Demetrius? aut quod ineptus Fannius Hermogenis laedat conviva Tigelli? 80

Plotius et Varius, Msecenas Virgiliusque, v^algius, et probet hsec Octavius optimus, atque Fuscus ; et hsec utinam Viscorum laudet uterque !


SATIRARUM LIB. I. 10. 25

Ambitione relegata, te dicere possum,

Pollio, te, Messala, tuo eum fratre; simulque 85

Vos, Bibule et Servi ; simul his te, candide Furni :

Complures alios, doctos ego quos et amicos

Trudens prsetereo, quibus bsec, sunt qualiacunque,

Arridere velim ; doliturus, si placeant spe

Deterius nostra. Demetri, teque, Tigelli, 90

Discipularum inter jubeo plorare catbedras.

1, puer, atque meo citus haec subscribe libello.


^. ^^..0 ^^ c^^/. -^->^


S ATIRARUM

LIBER SECUNDUS.


SATIRA I.


SuNT, quibus in Satira videor nimis acer, et ultra Leg^em tendere opus : sine nervis altera, quidquid Composui, pars esse putat; similesque meorum Mille die versus deduci posse. Trebati, Quid faciam, prsescribe. Quiescas. Ne faciam, inquis, 5

Omnino versus ? Aio. Peream male, si non Optimum erat ; verum nequeo dormire. Ter uncti Transnanto Tiberim, somno quibus est opus alto, Irriguumque mero sub noctem corpus habento. Aut, si tantus amor scribendi te rapit, aude 10

Csesaris invicti res dicere, multa laborum Prsemia laturus. Cupidum, pater optime, vires Deficiunt : neque enim quivis horrentia pilis Agmina, nec fracta pereuntes cuspide Gallos, Aut labentis equo describit vulnera Parthi. 15

Attamen et justum poteras et scribere fortem : Scipiadam ut sapiens Lucilius. Haud mihi deero, Quum res ipsa feret. Nisi dextro tempore Flacci Verba per attentam non ibunt Csesaris aurem; Cui raale si palpere, recalcitrat ^ undique tutus. 20 Quanto rectius hoc, quam tristi Isedere versu Pantolabum scurram, Nomentanumque nepotem !

  • Al. recalcitret.


SATIRARUM LIB. II. 1, 27

Quum sibi quisque timet, quaraquam est intactus, et

odit. Quid faeiam ? saltat Milonius, ut semel icto Accessit fervor capiti, numerusque lucernis. 25

Castor gaudet equis, ovo prognatus eodem Pugnis ; quot capitum vivunt, totidem studiorum Millia. Me pedibus delectat claudere verba Lucili ritu, nostrum melioris utroque. llle velut fidis arcana sodalibus olim 30

Credebat libris ; neque, si ma!e cesserat, unquam Decurrens alio, neque si bene: quo fit, ut omnis Votiva pateat veluti descripta tabella Vita seuis. Sequor liunc Lucanus an Appulus,

anceps : Nam Venusinus arat finem sub utrumque colonus, 35 Missus ad lioc, pulsis (vetus est ut fama) Sabellis, Quo ne per vacuum Romano incurreret hostis ; Sive quod Appula gens, seu quod Lucania bellum Incuteret violenta. Sed hic stilus haud petet ultro Quemquam animantem, et me veluti custodiet ensis 49 Vagina tectus; quem cur destringere coner Tutus ab infestis latronibus ? O pater, et rex Jupiter, ut pereat positum rubigine teluin, Nec quisquam noceat cupido raihi pacis ! at ille, Qui rae commorit (Melius non tangere ! clamo) 45 Flebit, et insignis tota cantabitur urbe. Cervius iratus leges minitatur et urnam ; Canidia Albuti, quibus est iniuiica, venenum ; Grande raalura Turius, si quid se judice certes. Ut, quo quisque valet, suspectos terreat, utque 50 Iraperet hoc natura potens, sic collige raecum : Dente lupus, cornu taurus petit: unde, nisi intus Monstratura ? Scsevse vivacera crede nepoti Matrem ; nil faciet sceleris pia dextera ; mirum Ut neque calce lupus quemquam, neque dente petit

bos ; , 55

Sed mala tollet anum vitiato raelle cicuta. Ne longum faciara : seu me tranquilla senectus

c2


28 SATIRARUM LIB, II. 2.

Exspectat, seu Mors atris circumvolat alis, Dives, inops; Romee, seu, Fors itajusserit, exsul ; Quisquis erit vitse scribara color. O puer, ut sis 60 Vitalis, metuo; et majorum ne quis amicus Frigore te feriat. Quid? quum est Lucilius ausus Primus in hunc operis componere carmina morem, Detrahere et pellem, nitidus qua. quisque per ora Cederet, introrsum turpis; num Lselius aut qui 65 Duxit ab oppressa meritum Carthatrine nomen, Ingenio offensi aut Jseso doluere Metello? Famosisque Lupo cooperto versibus? Atqui Primores populi arripuit, populumque tributim; Scilicet uni sequus virtuti, atque ejus amicis. 70

Quin ubi se a vulgo et scena in secreta remorant Virtus Scipiadse et mitis sapientia Lseii, Nugari cum illo, et discincti hidere, donec Decoqueretur olus, soliti. Quidquid sum ego, quamvis Lifra Lucili censum ingeniumque, tamen me 75

Cum magnis vixisse invita fatebitur usque Lividia, et fragili quserens illidere dentem Offendet solido : nisi quid tu, docte Trebati, Dissentis. Equidem nihil hinc diffindere possum; Sed tamen, ut monitus caveas, ne forte negoti 80

Incutiat tibi quid sanctarum inscitia legum : Si mala condiderit in quem quis carmina, jus est Judiciumque. Esto, si quis mala: sed bona si quis Judice condiderit laudatus Csesare? si quis Opprobriis digrmm latraverit, integer ipse ? 85

Solventur risu tabulse ; tu missus abibis.


SATIRA II.


Quse virtus, et quanta, boni, sit vivere parvo, (Nec meus hic sermo est, sed quse prsecepit Ofella Rusticus, abnormis sapiens, crassaque Minerva) Discite, non inter lances mensasque nitentes, Quum stupet insanis acies fulgoribus, et quum 5


SATIRARUM LIB. II. 2. 29

AccHnis falsis animus meliora recusat ;

Verum liic impransi mecum ciisquirite. Cur hoc?

Dicam, si potero. Male verum examinat omnis

Corruptus judex. Leporem sectatus, equove

Lassus ab indomito, vel, si Romana fatigat 10

Militia adsuetum Grsecari, seu piia velox,

Moliiter austerum studio fallente laborem,

Seu te discus agit, pete cedentem aera disco :

Quum labor extuderit fastidia, siccus, inanis,

Sperne cibum viiem ; nisi Hymettia melia Faierno 15

Ne biberis diluta. Foris est promus, et atrum

Defendens pisces liiemat mare ; cum sale panis

Latrantem stomachum bene leniet. Unde putas, aut

Qui partum ? Non in caro nidore voluptas

Summa, sed in te ipso est. Tu pulmentaria qusere 20

Sudando : pinguem vitiis aibumque neque ostrea

Nec scarus, aut poterit peregrina juvare lagois.

Vix tamen eripiam, posito pavone, velis quiu

Hoc potius, quam gailina tergere palatum,

Corruptus vanis rerum ; quia veneat auro 25

Rara avis, et picta pandat spectacula cauda :

Tamquam ad rem attineat quidquam. Num vesceris

ista, Quam iaudas, piuma ? cocto num adest iionor idem ? Carne tamen, quamvis distat nihii, hac magis iiiam Imparibus formis deceptum te petere esto : 30

Unde datum sentis, iupus hic Tiberinus, an alto Captus hiet? pontesne inter jactatus; an amnis Ostia sub Tusci? Laudas, insane, triiibrem Mullum, in singula quem minuas pulmenta necesse est. Ducit te species, video ; quo pertinet ergo 35

Proceros odisse lupos? Quia scilicet illis Majorem natura modum dedit, his breve pondus. Jejunus raro%stomachus vulgaria temnit. Porrectum magno magnum spectare catino Veilem, ait Harpyiis gula digna rapacibus. At vos 40 Prpesentes, Austri, coquite horum obsonia ! Quamquam Putet aper rhombusque recens, mala copia quando c3


30 SATIRARUM LIB. 11. 2.

JEgvum solHcitat stomachum, quum rapula plenus

Atque acidas mavult inulas. Necdum omnis abacta

Pauperies epulis regum : nam vilibus ovis 45

Nigrisque est oleis hodie locus. Haud ita pridem

Galloni prsecoiiis erat acipensere mensa

Infamis. Quid ? tum rhombos minus sequora alebant?

Tutus erat rhombus, tutoque ciconia nido ;

Donec vos auctor docuit prsetorius. Ergo, 50

Si quis nunc mergos suaves edixerit assos,

Parebit pravi docilis Romana juventus.

Sordidus a tenui victu distabit, Ofella

Judice; nam frustra vitium vitaveris illud,

Si te alio pravum detorseris. Avidienus, 55

Cui Canis, ex vero dictum, cognomen adhseret,

Quinquennes oleas est et silvestria corna;

Ac, nisi mutatum, parcit defundere vinum, et,

Cujus odorem olei nequeas perferre (licebit

Ille repotia, natales, aliosve dierum 60

Festos albatus celebret) cornu ipse bilibri

Caulibus instillat, veteris non parcus aceti.

Quali igitur victu sapiens utetur ? et horum

Utrum imitabitur? Hac urget lupus, hac canis angit.

Mundus erit, qui non offendat sordibus; atque 65

In neutram partem cultus miser. Hic neque servis,

Albuti senis exemplo, dum munia didit,

Ssevus erit; nec sic ut simplex Naevius, unctam

Convivis prsebebit aquam: vitium hoc quoque magnum.

Accipe nunc, victus tenuis quse quantaque secum 70

Afferat. In primis valeas bene : nam, varise res

Ut noceant homini, credas, memor illius escse,

Quse simplex olim tibi sederit; at simul assis

Miscueris elixa, simul conchylia turdis,

Dulcia se in bilem vertent, stomachoque tumultum 75

Lenta feret pituita. Vides, ut pallidus omnis

Coena desurgat dubia? Quin corpus onustum

Hesternis vitiis animum quoque prsegravat una,

Atque affigit humo divinse particulam aurse.

Alter, ubi dicto citius curata sopori 80


SATIRARUM LIB. II. 2. 31

Membra dedit, vegetus prsescripta ad munia surgit. Hic tamen ad nielius poterit transcurrere quondam, Sive diem festum rediens advexerit anaus, Seu recreare volet tenuatum corpus, ubive Accedent anni, et tractari moUius setas 85

Imbecilla volet. Tibi quidnam accedet ad istam, Quam puer et validus prsesumis, moUitiem, seu Dura valetudo inciderit, seu tarda senectus ? Rancidum aprum antiqui laudabant, non quia nasus lUis nuUus erat; sed, credo, hac mente, quod hospes 80 Tardius adveniens vitiatum commodius, quam integrum edax dominus consumeret. Hos utinam inter Heroas natum tellus me prima tulisset ! Das aliquid famse, quse carmine gratior aurem Occupet humanam ? Gratides rhombi patinseque 95 Grande ferunt una cum damno dedecus. Adde Iratum patruum, vicinos, te tibi iniquum, Et frustra mortis cupidum, cum deerit egenti As, laquei pretium. Jure, inquit, Trausius istis Jurgatur verbis : ego vectigalia magna 100

Divitiasque habeo tribus amplas regibus. Ergo, Quod superat, non est, melius quo insumere possis? Cur eget indignus quisquam te divite ? quare Templa rnunt antiqua deum ? cur, improbe, carse Non aliquid patrise tanto emetiris acervo? 105

Uni nimirum tibi recte semper erunt res? O magnus posthac inimicis risus ! Uterne Ad casus dubios fidet sibi certius? hic, qui Pluribus assuerit mentem corpusque superbum, An qui, contentus parvo metuensque futuri, 110

In pace, ut sapiens, aptarit idonea bello ? Quo magis his credas, puer hunc ego parvus Ofellam Integris opibus novi non latius usum, Quam nunc accisis. Videas metato in agello Cum pecore et gnatis fortem mercede colonum, 115 Non ego, narrantem, temere edi luce profesta Quidquam prseter olus fumosse cum pede pernse. Ac mihi, seu longum post tempus venerat hospes, c4


32 SATIRARUM LIB. II. 3.

Sive operum vacuo gratus conviva per imbrem Vicinus, bene erat, non piscibus urbe petitis, 120

Sed pullo atque hsedo : tum pensilis uva secundas Et nux ornabat mensas cum duplice ficu. Post hoc ludus erat culpa potare magistra ; Ac venerata Ceres, ita culmo surgeret alto, Explicuit vino contractae seria frontis. 125

Sseviat atque novos moveat Fortuna tumultus : Quantum hinc imminuet? quantoaut ego parcius, aut

vos, O pueri, nituistis, ut huc novus incola venit ? Nam proprise telluris herum natura neque illum, Nec me, nec quemquam statuit: nos expulit ille; 130 Illum aut nequities, aut vafri inscitia juris, Postremo expellet certe vivacior hseres. Nunc ager Umbreni sub nomine, nuper Ofellae Dictus, erit nulli proprius, sed cedet in usum Nunc mihi, nunc alii. Quocirca vivite fortes, 135 Fortiaque adversis opponite pectora rebus.


SATIRA III.

Sic raro scribis, ut toto non quater anno

Membranam poscas, scriptorum quseque retexens,

Iratus tibi,"quod vini somnique benignus

Nil dignum sermone canas. Quidfiet? Ab ipsis

Saturnalibus huc fugisti ! Sobrius ergo 5

Dic aliquid dignum promissis: incipe. Nil est !

Culpantur frustra calami, immeritusque laborat

Iratis natus paries Dis atque poetis.

Atqui vultus erat multa et prseclara minantis,

Si vacuum tepido cepisset villula tecto. 10

Quorsum pertinuit stipare Platona Menandro?

Eupolin, Archilochum, comites educere tantos?

Invidiam placare paras virtute relicta ?

Contemnere, miser : vitanda est improba Siren,


SATIRARUM LIB. II. 3. 33

Desidia; aut qiiidquid vita meliore parasti, 15

Ponendum sequo animo. Di te, Damasippe, deaeque, Verum ob consilium donent tonsore : sed unde Tam bene me nosti? Postquam omnis res mea Janum Ad medium fracta est, aliena negotia curo, Excussus propriis. Olim nam quserere amabam, 20 Quo vafer ille pedes lavisset Sisyphus sere, Quid sculptum infabre, quid fusum durius esset: Callidus huic signo ponebam millia centum : Hortos egregiasque domos mercarier unus Cum iucro noram; unde frequentia Mercuriale 25 Imposuere mihi cognomen compita. Novi, Et morbi miror purgatum te illius. Atqui Emovit veterem mire novus, ut solet, in cor Trajecto lateris miseri capitisve dolore ; 29

Ut iethargicus hic quum iit pugil, et medicum urget. Dum ne quid simile huic, esto ut libet. O bone, ne te Frustrere ; insanis et tu stultique prope omnes, Si quid Stertinius veri crepat, unde ego mira Descripsi docilis prsecepta hsec, tempore quo me Solatus jussit sapientem pascere barbam, 35

Atque a Fabricio non tristem ponte reverti. Nam male re gesta, quum vellem mittere operto Me capite in flumen, dexter stetit, et, Cave faxis Te quidquam indignura : pudor (inquit) te malus

angit,^ . Insanos qui inter vereare insanus haberi. 40

Primum nam inquiram, quid sit furere; hocsi erit in te Solo, nil verbi, pereas quin fortiter, addam. Quem mala stultitia, et quemcunque inscitia veri Csecum agit, insanum Chrysippi porticus et grex Autumat. Hsec populos, hsec magnos formula

reges, 45

Excepto sapiente, tenet. Nunc accipe, quare Desipiant omnes aeque ac tu, qui tibi nomen Insano posuere. Velut silvis, ubi passim Palantes error certo de tramite pellit, Ilie sinistrorsum, hic dextrorsum abit ; unus utrique 50

c 5


34 SATIRARUM LIB. II. 3.

Error, sed varils illudit partibus : hoc te Crede modo insanum, nihilo ut sapientior ille, Qui te deridet, caudam trahat. Est genus unum Stultitise nihilum metuenda timentis, ut ignes, Ut rupes, fluviosque in campo obstare queratur : 55 Alterum, et huic varum, et nihilo sapientius, ignes Per medios fluviosque ruentis. Clamet amica Mater, honesta soror cum cognatis, pater, uxor : Hic fossa est ingens ! hic rupes maxima ! serva ! Non magis audierit, quam Fufius ebrius olim, 60

Quum Ilionam edormit, Catienis mille ducentis, ' Mater te appello,' clamantibus. Huic ego vulgus Errori similem cunctum insanire docebo. Insanit veteres statuas Damasippus emendo. Integer est mentis Damasippi creditor ? Esto. 65 Accipe, quod nunquam reddas mihi, si tibi dicam, Tune insanus eris, si acceperis ? an magis excors Kejecta prgeda, quam prsesens Mercurius fert? Scribe decem a Nerio : non est satis : adde Cicutae Nodosi tabulas centum ; mille adde catenas : 70

Effugiet tamen hsec sceleratus vincula Proteus. Quum rapies in jus malis ridentem alienis, Fiet aper, modo avis, modo saxum, et, quum volet,

arbor. Si male rem gerere, insani est ; contra bene, sani ; Putidius multo cerebrum est (mihi crede) Perilli, 75 Dictantis, quod tu nunquam rescribere possis. Audire atque togam jubeo componere, quisquis Ambitione mala aut argenti pallet amore, Quisquis luxuria tristive superstitione, Aut alio mentis morbo calet; huc propius me, 80

Dum doceo insanire omnes, vos ordine adite. Danda est ellebori multo pars maxima avaris : Nescio an Anticyram ratio illis destinet omnem. Ha^redes Staberi summam incidere sepulcro : Ni sic fecissent, gladiatorum dare centum 85

•Damnati populo paria, atque epulum arbitrio Arri, Frumenti quantum metit Africa. Sive ego prave,


SATIRARUM LIB. tl. 3. 35

Seu recte hoc volui ; ne sis patruus mihi. Credo Hoc Staberi prudentem animum vidisse. Quid ergo Sensit, quum summam patrimoni insculpere saxo 90 Heeredes voluit ? Quoad vixit, credidit ingens Pauperiem vitium, et cavit nihil acrius ; ut, si Forte minus locuples uno quadrante perisset, Ipse videretur sibi nequior : omnis enim res, Virtus, fama, decus, divina humanaque pulchris 95 Divitiis parent; quas qui construxerit, ille Clarus erit, fortis, justus. Sapiensne? Etiam, et rex, Et quidquid volet. Hoc, veluti virtute paratum, Speravit magnse laudi fore. Quid simile isti Grsecus Aristippus? qui servos projicere aurum IGO In media jussit Libya, quia tardius irent Propter onus segnes. Uter est insanior horum? Nil agit exemplum, litem quod lite resolvit. Si quis emat citharas, emptas comportet in unum, Nec studio citharse, nec Musse deditus ulli ; 105

Si scalpra et formas non sutor; nautica vela Aversus mercaturis ; delirus et amens Undique dicatur merito. Qui discrepat istis, Qui nummos aurumque recondit, nescius uti Composilis, metuensque veiut contingere sacrum? 110 Si quis ad ingentem frumenti semper acervum Porrectus vigilet cum longo fuste ; neque illinc Audeat esuriens dominus contingere granum, Ac potius foliis parcus vescatur amaris : Si, positis intus Chii veterisque Falerni 115

Mille cadis, nihil est, ter centum millibus, acre Potet acetum : age, si et stramentis incubet unde- Octoginta annos natus, cui stragula vestis, Blattarum ac tinearum epulse, putrescat in arca : Nimirum insanus paucis videatur, eo quod ] "20

Maxima pars hominum morbo jactatur eodem. Filius, aut etiam hsec libertus ut ebibat hseres, Dis inimice senex, custodis? ne tibi desit? Quantulum enim summse curtabit quisque dierum, Ungere si caules oleo meliore caputque 125

c6


36 SATIRARUM LIB. II. 3.

Coeperis impexa foedunri porrigine ? Quare,

Si quidvis satis est, perjuras, surripis, aufers

Undique? tun' sanus? Populum si caedere saxis

Incipias, servosque, tuo quos sere pararis,

Insanum te omnes pueri clamentque puellae: 130

Quum laqueo uxorem interimis, matremque veneno,

Incolumi capite es ? Quid enim ? Neque tu lioc

facis Argis, Nec ferro ut demens genitricem occidis Orestes. An tu reris eum occisa insanisse parente, Ac non ante malis dementem actum Furiis, quam 135 In matris jugulo ferrum tepefecit acutum ? Quin, ex quo habitus male tutse mentis Orestes, Nii sane fecit, quod tu reprehendere possis ; Non Pyladen ferro violare aususve sororem est Electram ; tantum male dicit utrique, vocando 140 Hanc Furiam, hunc aliud, jussit quod splendida bilis. Pauper Opimius argenti positi intus et auri, Qui Veientanum festis potare diebus Campana solitus truUa, vappamque profestis, Quondam lethargo grandi est oppressus, ut hseres 145 Jam circum loculos et claves Isetus ovansque Curreret. Hunc medicus multum celer atque fidelis Excitat hoc pacto : mensam poni jubet atque Effundi saccos nummorum ; accedere phires Ad numerandum : hominem sic erigit ; addit et

illud, 150

Ni tua custodis, avidus jam hsec auferet hseres. Men' vivo ? Ut vivas igitur, vigiia : hoc age. Quid

vis ? Deficient inopem vense te, ni cibus atque Ingens accedit stomacho fultura ruenti. Tu cessas? agedum, sume hoc ptisanarium oryzse. 155 Quanti emptse ? Parvo. Quanti ergo ? Octussibus.

Eheu ! Quid refert, morbo, an furtis pereamve rapinis ? Quisnam igitur sanus ? Qui non stultus. Quid

avarus ?


SATIRARUM LIB. II. 3. 37

Stultus et insanus. Quid ? si quis non sit avarus,

Continuo sanus? Minime. Cur, Stoice ? Dicam. 160

Non est cardiacus (Craterum dixisse putato)

Hic se^er. Recte est itritur, surgetque ? Negabit;

Quod latus aut renes morbo tententur acuto.

Non est perjurus, neque sordidus: immolet sequis 164

Hic porcum Laribus. Verum ambitiosus et audax.

Naviiret Anticyram : quid enim differt, barathrone

Dones, quidquid habes; an nunquam utare paratis?

Servius Oppidius Canusi duo prsedia, dives

Antiquo censu, natis divisse duobus

Fertur, et haec moriens pueris dixisse vocatis 170

Ad lectum : Postquam te talos, Aule, nucesque

Ferre sinu laxo, donare et ludere vidi ;

Te, Tiberi, numerare, cavis abscondere tristem :

Extimui, ne vos ageret vesania discors;

Tu Nomentanum, tu ne sequerere Cicutam. 175

Quare per divos oratus uterque Penates,

Tu cave, ne minuas ; tu, ne majus facias id,

Quod satis esse putat pater, et natura coercet.

Prseterea, ne vos titillet gloria, jure-

Jurando obstringam ambo: uter sedilis, fueritve 180

Vestriim prsetor, is intestabilis et sacer esto.

In cicere atque faba bona tu perdasque lupinis,

Latus ut in circo spatiere, et seneus ut stes,

Nudus agris, nudus nummis, insane, paternis;

Scilicet, ut plausus, quos fert Agrippa, feras tu, 185

Astuta ingenuum vulpes imitata leonem.

Ne quis humasse velit Ajacem, Atrida, vetas cur ?

Rex sum. Nil ultra qusero plebeius. Et sequam

Rem imperito: ac, si cui videor non justus, inulto

Dicere, quod sentis, permitto. Maxime regum, 190

Di tibi dent capta classem reducere Troja !

Ergo consulere et mox respondere licebit ?

Consule. Cur Ajax heros ab Achille secundus

Putrescit, toties servatis clarus Achivis ? 194

Gaudeat ut populus Priami Priamusque inhumato,

Per quem tot juvenes patrio caruere sepulcro?


38 SATIRARUM LIB. II. 3.

Mille oviura insanus morti dedit, inclytuni Ulixen Et Menelaum una mecum se occidere clamans. Tu quum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras, spargisque mola caput, improbe, salsa, 200 Rectum animi servas ? Quorsum ? Insanus quid enim

Fecit, quum stravit ferro pecus? Abstinuit vim Uxore et gnato, mala multa precatus Atridis. Non ille aut Teucrum, aut ipsum vioiavit Ulixen. Verum ego, ut hserentes adverso in litore naves 205 Eriperem, prudens placavi sanguine divos. Nempe tuo, furiose. Meo, sed non furiosus. Qui species alias veri scelerisque tumultu Permixtas capiet, commotus habebitur ; atque, Stultitiane erret, nihilum distabit, an ira. 210

Ajax quum immeritos occidit, desipit, agnos? Quum prudens scelus ob titulos admittis inanes, Stas animo ? et purum est vitio tibi, quum tumidum

est, cor? Si quis lectica nitidam gestare amet agnam, Huic vestem ut gnatse paret, ancillas paret, aurum, 215 Rufam aut Pusillam appellet, fortique marito Destinet uxorem; interdicto huic omne adimat jus Prsetor, et ad sanos abeat tutela propinquos. Quid ? si quis gnatam pro muta devovet agna, Integer est animi ? Ne dixeris. Ergo, ubi prava 220 Stultitia, hic est summa insania : qui sceleratus, Et furiosus erit ; quem cepit vitrea fama, Hunc circumtonuit gaudens Beliona cruentis. Hsec mihi Stertinius sapientum octavus amico Arma dedit, posthac ne compellarer inultus. 225

Dixerit insanum qui me, totidem audiet; atque Respicere ignoto discet pendentia tergo. Stoice, post damnum sic vendas omnia pluris : Qua me stultitia (quoniam non est genus unum) Insanire putas ? ego nam videor mihi sanus. 230

Quid? caput abscissum manibus quum portat Agave Gnati infelicis, sibi tum furiosa videtur?


SATIRARUM LIB. IT. 4. 39

Stultiira me fateor (liceat concedere veris)

Atque etiam insanum; tantum hoc edissere, quo me

iEi^rotare putes animi vitio ? Accipe : primum '235

iEdificas, hoc est, longos imitaris, ab imo

Ad summum totiis moduli bipedalis; et idem

Corpore majorem rides Turbonis in armis

Spiritum et incessum : qui ridiculus minus illo? 239

An quodcunque facit Msecenas, te quoque verura est,

Tanto dissimilem, et tanto certare minorem ?

Absentis ranse pullis vituli pede pressis,

Unus ubi efFugit, matri denarrat, ut ingens

Bellua cognatos eliserit: illa rogare, 244

Quantane ? num tantum, sufflans se, magna fuisset?

Major dimidio. Num tanto ? Quum magis atque

Se magis inflaret ; non, si te ruperis, inquit,

Par eris. Hsec a te non multum abludit imago.

Adde poemata nunc (hoc est, oleum adde camino) ;

Quae si quis sanus fecit, sanus facis et tu. 250

Non dico horrendam rabiem. Jam desine. Cultum

Majorem censu. Teneas, Damasippe, tuis te.

O major tandem parcas, insane, minori.


SATIRA IV.


Unde, et quo Catius? — Non est mihi tempus aventi Ponere signa novis prseceptis, qualia vincant Pythagoran, Anytique reum, doctumque Platona. Peccatum fateor, quum te sic tempore Isevo Interpellarim : sed des veniam bonus, oro. 5

Quod si interciderit tibi nunc aliquid, repetes mox; Sive est naturse hoc sive artis, mirus utroque. Quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem, Utpote res tenues, tenui sermone peractas. Ede hominis nomen, simul et, Romanus an hospes. 10 Ipsa memor prsecepta canam; celabitur auctor.


40 SATIRARUM LIB. II. 4.

Longa quibus facies ovis erit, illa memento,

Ut succi melioris et ut magis alba rotundis,

Ponere ; namque marem cohibent callosa vitellum.

Caule suburbano, qui siccis crevit in agris, 15

Dulcior ; irriguo nihii est elutius horto.

Si vespertinus subito te oppresserit hospes,

Ne gallina malum responset dura palato,

Doctus eris vivam musto mersare Falerno ;

Hoc teneram faciet. Pratensibus optima fungis 20

Natura est : aliis male creditur. Ille salubres

iEstates peraget, qui nigris prandia moris

Finiet, ante gravem quae legerit arbore solem.

Aufidius forti miscebat mella Falerno,

MeiMose; quoniam vacuis committere venis 25

Nil nisi lene decet : leni prsecordia mulso

Proiueris melius. Si dura morabitur alvus,

Mitulus et viles pellent obstantia conchse,

Et lapathi brevis herba, sed albo non sine Coo.

Lubrica nascentes implent conchylia lunse ; 30

Sed non omne mare est generosse fertile testse.

Murice Baiano melior Lucrina peloris :

Ostrea Circeiis, Miseno oriuntur eciiini ;

Pectinibus patuiis jactat se molle Tarentum.

Nec sibi ccenarum quivis temere adroget artem, 35

Non prius exacta tenui ratione saporura.

Nec satis est, eara pisces averrere mensa,

Ignarum, quibus est jus aptius, et quibus assis

Languidus in cubitum jam se conviva reponet.

Umber et iligna nutritus glande rotundas 40

Curvat aper lances carnem vitantis inertem :

Nam Laurens malus est, ulvis et arundine pinguis.

Vinea submittit capreas non semper edules.

Fecundse leporis sapiens sectabitur armos.

Piscibus atque avibus quse natura et foret setas, 45

Ante meum nulli patuit qusesita palatum.

Sunt, quorum ingenium nova tantum crustula promit.

Nequaquam satis in re una consumere curam :

Ut si quis solum hoc, mala ne sint vina, laboret,


SATIRARUM LIB. II. 4. 41

Quali perfundat pisces securus oHvo. 50

Massica si coelo supponas vina sereno,

Nocturna, si quid crassi est, tenuabitur aura,

Et decedet odor nervis inimicus ; at illa

Integrum perdunt lino vitiata saporem.

Surrentina vafer qui miscet ffece Falerna 55

Vina, columbino limum bene coUigit ovo;

Quatenus ima petit volvens aliena vitellus.

Tostis marcentem squillis recreabis et Afra

Potorem cochlea ; nam lactuca innatat acri

Post vinum stomacho : periia magis ac magis hillis 60

Flagitat immorsus refici ; quin omnia malit,

Qusecunque immundis fervent allata popinis.

Est operse pretium duplicis pernoscere juris

Naturam. Simplex e dulci constat olivo,

Quod pingui miscere mero muriaque decebit, 65

Non alia quam qua Byzantia putuit orca.

Hoc ubi confusum sectis inferbuit herbis,

Corycioque croco sparsum stetit, insuper addes

Pressa Venafranse quod bacca- remisit olivse.

Picenis cedunt pomis Tiburtia succo; 70

Nam facie prsestant. Venucula convenit oUis;

Rectius Albanam fumo duraveris uvam.

Hanc ego cum malis, ego fsecem primus et allec,

Primus et invenior piper album, cum sale nigro

Incretum, puris circumposuisse catillis. 75

Immane est vitium, dare millia terna macello,

Angustoque vagos pisces urgere catino.

Magna movet stomacho fastidia, seu puer unctis

Tractavit calicem manibus, dum furta ligurrit ;

Sive gravis veteri craterse limus adhsesit. 80

Vilibus in scopis, in mappis, in scobe, quantus

Consistit sumptus ? neglectis, flagitium ingens.

Ten' lapides varios lutulenta radere palma,

Et Tyrias dare circum illota toralia vestes,

Oblitum quanto curam sumptumque minorem 85

Hsec habeant, tanto reprendi justius illis,

Quse nisi divitibus nequeant contingere mensis ?


42 SATIRARUM LIB. IT. 5.

Docte Cati, per amicitiam divosque rojratus, Ducere me auditum, perges quocunque, memento. Nam quamvis referas memori miiii pectore cuncta, 90 Non tamen interpres tantundem juveris: adde Vultum habitumque liominis; quem tu vidisse beatus Non magni pendis, quia contigit : at mihi cura Non mediocris inest, fontes ut adire remotos xVtque haurire queam vitse prsecepta beatse. 95


SATIRA v.


Hoc quoque, Tiresia, prseter narrata, petenti Responde : quibus amissas reparare queam res Artibus atque modis. Quid rides ? Jamne doloso Non satis est Ithacam revehi, patriosque penates Adspicere? O nulli quidquam mentite, vides ut 5 Nudus inopsque domum redeam, te vate, neque illic Aut apotheca procis intacta est, aut pecus; atqui Et genus, et virtus, nisi cum re, vilior alga est. Quando pauperiem, missis ambagibus, horres, Accipe qua ratioue queas ditescere. Turdus, 10

Sive aliud privum dabitur tibi, devolet illuc, Hes ubi magna nitet, domino sene ; dulcia poma, Et quoscunque feret cultus tibi fundus honores, Ante Larem gustet venerabilior Lare dives; Qui, quamvis perjurus erit, sine gente, cruentus 15 Sanguine fraterno, fugitivus ; ne tamen illi Tu comes exterior, si postulet, ire recuses. Utne tegam spurco Damse latus ? liaud ita Trojge Me gessi, certans semper melioribus. Ergo Pauper eris. Fortem hoc animum tolerare jubebo: 20 Et quondam majora tuli. Tu protinus, unde Divitias serisque ruam, dic augur, acervos. Dixi equidem, et dico. Captes astutus ubique Testamenta senum : neu, si vafer unus et alter Insidiatorem prseroso fugerit hamo, 25

Aut spem deponas, aut artem iilusus omittas.


SATIRARUM LIB. II. 5. 43

Magna niinorve foro si res certabitur olim,

Vivet uter locuples sine gnatis, iinprobus, ultro

Qui raeliorem audax voce.t in jus, iliius esto

Defensor: fama civem causaque priorem 30

Sperne, domi si gnatus erit fecundave conjux.

Quinte, puta, aut Publi (gaudent prsenomine moUes

Auriculse), tibi me virtus tua fecit amicum :

Jus anceps novi, causas defendere possum :

Eripiet quivis oculos citius mihi, quam te 35

Contemptum cassa nuce pauperet: bsec mea cura est,

Ne quid tu perdas, neu sis jocus. Ire domum atque

Pelliculam curare jube : fi cognitor ipse.

Persta, atque obdura, seu rubra Canicula findet

Infantes statuas; seu pingui tentus omaso 40

Furius hibernas cana nive conspuet Alpes.

Nonne vides (aiiquis cubito stantem prope tangens

Inquiet), ut patiens ! ut amicis aptus ! ut acer !

Plures adnabunt thunni, et cetaria crescent.

Si cui prseterea validus male filius in re 45

Prseclara sublatus aletur, ne manifestum

Cselibis obsequium nudet te, leniter in spem

Adrepe officiosus, ut et scribare secundus

Hseres, et, si quis casus puerum egerit Orco,

In vacuum venias : perraro hsec alea fallit. 50

Qui testamentum tradet tibi cunque legendum,

Abnuere, et tabulas a te removere memento :

Sic tamen, ut limis rapias, quid prima secundo

Cera velit versu ; solus, multisne cohseres,

Veloci percurre oculo. Plerumque recoctus 55

Scriba ex quinqueviro corvum deludet hiantem,

Captatorque dabit risus Nasica Corano.

Num furis ? an prudens ludis me, obscura canendo ?

() Laertiade, quicquid dicam, aut erit aut non :

Divinare etenim magnus mihi donat Apollo. 60

Quid tamen ista velit sibi fabula, si licet, ede.

Tempore, quo juvenis Parthis horrendus, ab alto

Demissum genus JEuea, tellure marique

Magnus erit, forti nubet procera Corano


44 SATIRARUM LIB. II. 5.

Filla Nasicse, metuentis reddere soldum. 65

Tum gener lioc faciet : tabulas socero dabit, atque

Ut legat, orabit: multum Nasica negatas

Accipiet tandem et tacitus leget; invenietque

Nil sibi legatum, prseter plorare, suisque,

Ilhid ad hffic jubeo: mulier si forte dolosa ^ 70

Libertusve senem delirum temperet, illis

Accedas socius : laudes, lauderis ut absens.

Me sene quod, dicam, factum est: Anus improba

Thebis Ex testamento sic est elata; cadaver Unctum oleo largo nudis humeris tulit hseres : 75

Scilicet elabi si posset mortua ; credo, Quod nimium institerat viventi. Cautus adito : Neu desis operse, neve immoderatus abundes. Difficilem et morosum offendes garrulus. Ultro Non etiam sileas. Davus sis comicus, atque 80

Stes capite obstipo, multum similis metuenti. Obsequio grassare : mone, si increbuit aura, Cautus uti velet carum caput: extrahe turba Oppositis humeris : aurem substringe loquaci. Importunus amat laudari : donec, Ohe jam ! 85

Ad coelum manibus sublatis, dixerit, urge, et Crescentem tumidis infla sermonibus utrem. Quum te servitio longo curaque levarit, Et certum vigilans, Quartae esto partis Ulixes, Audieris, haeres; ergo uunc Dama sodalis 90

Nusquamest? unde mihi tam fortem, tamque fidelem? Sparge subinde : et, si paulum potes illacrimare ; est Gaudia prodentem vultum celare. Sepulcrum, Permissum arbitrio, sine sordibus exstrue : funus Egregie factum laudet vicinia. Si quis 95

Forte cohaeredum senior male tussiet, huic tu Dic, ex parte tua seu fundi sive domus sit Emptor, gaudentem nummo te addicere. Sed me Imperiosa trahit Proserpina : vive, valeque.


SATIRARUM LIB. II. 6. 45


SATIRA VI.


Hoc erat in votis: modus a^ri non ita magnus,

Hortus ubi et tecto vicinus jugis aquse fons,

Et pauUum silvse super liis foret. Auctius atque

Di melius fecere. Bene est ! nihil amplius oro,

Maia nate, nisi ut propria hsec mihi munera faxis. 5

Si neque majorem feci ratione mala rera,

Nec sum facturus vitio culpave minorem ;

Si veneror stultus nihil horum, ' O si angulus ille

Proximus accedat, qui nunc denormat agellum !

Qsi urnam argenti fors quse mihi monstret, utilli, 10

Thesauro invento qui mercenarius agrum,

lUum ipsum mercatus, aravit, dives amico

Hercule; ' si, quod adest, gratum juvat, hac prece te

oro, Pingue pecus domino facias, et cetera, praeter Ingenium, utque soles, custos mihi maximus adsis. 15 Ergo ubi me in montes et in arcem ex urbe removi, Quid prius iUustrem satiris musaque pedestri? Nec mala me ambitio perdit, nec plumbeus Auster Auctumnusque gravis, Libitinse qusestus acerbse. Matutine pater, seu Jane Hbentius audis, 20

Unde homines operum primos vitseque labores Instituunt, sic Dis placitum, tu carminis esto Principium. Komse sponsorem me rapis. Eia, Ne prior officio quisquam respondeat, urge. Sive Aquilo radit terras, seu brurna nivalem 25

Interiore diem gyro trahit, ire necesse est. Postmodo, quod mi obsit, clare certumque locuto, Luctandum in turba et facienda injuria tardis. Quid tibi vis, insane, et quas res agis? improbus

urget Iratis precibus. Tu pulses omne quod obstat, 30 Ad Msecenatem memori si mente recurras. Hoc juvat et melli est, non mentiar. At simul atras Ventum est Esquilias, alieua negotia centum


46 SATIRARUM LIB. II. 6.

Per caput et circa saliunt latus. Ante secundam

Roscius orabat, sibi adesses ad Puteal cras. 35

De re communi scribse maj^na atque nova te

Orabant hodie meminisses, Quinte, reverti.

Imprimat his, cura, Msecenas signa tabellis.

Dixeris, Experiar: Si vis, potes, addit et instat.

Septimus octavo propior jam fugerit amius, 40

Ex quo Msecenas me coepit habere suorum

In numero, dumtaxat ad hoc, quem toUere rheda

Vellet iter faciens, et cui concredere nujras

Hoc genus: Hora quota est ? Threx est Gallina Syro

par ? Matutina parum cautos jam frigora mordent : 45

Et quse rimosa bene deponuntur in aure. Per totum hoc tempus subjectior in diem et horam Invidise. Noster ludos spectaverat una, Luserat in campo ; Fortunse filius ! omnes. Frigidus a Rostris*manat per compita rumor; 50

Quicunque obvius est, me consulit: O bone (nam te Scire, deos quoniam propius contingis, oportet), Numquid de Dacis audisti ? Nii equidem. Ut tu Semper eris derisor ! At omnes Di exagitent me, Si quidquam. Quid ? militibus promissa Triquetra 55 Prsedia Caesar an est Itala tellure daturus ? Jurantem me scire nihil, mirantur. ut unum Scilicet egregii mortalem altique silenti. Perditur hsec inter misero lux, non sine votis : O rus, quando ego te adspiciam ? quandoque licebit, 60 Nunc veterum libris, nunc somno et inertibus horis Ducere soUicitse jucunda oblivia vitse? O quando faba Pythagorse cognata, simulque Uncta satis pingui ponentur oluscula lardo? O noctes coenseque deum, quibus ipse meique 65

Ante Larem proprium vescor, vernasque procaces Pasco libatis dapibus. Prout cuique libido est, Siccat insequales calices conviva solutus Legibus insanis, seu quis capit acria fortis Pocula, seu modicis uvescit Isetius. Ergo 70


SATIRARUM LIB. II. 6. 47

5ermo oritur non de villis domibusve alienis, vlec, male necne Lepos saltet ; sed, quod magis ad nos ^ertinet, et nescire malum est, agitamus : utrumne 3ivitiis homines, an sint virtute beati ; ^uidve ad amicitias, usus rectumne, trahat nos; 75 '^t quge sit natura boni, summumque quid ejus. 3ervius hsec inter vicinus garrit aniles liX re fabellas. Si quis nam hiudat Arelli SoUicitas ignarus opes, sic incipit : Olim iusticus urbanum murem mus paupere fertur 80

\ccepisse cavo, veterem vetus hospes amicum ; \sper et attentus qusesitis, ut tamen arctum Solveret hospitiis animum. Quid multa? neque ille Sepositi ciceris nec longse invidit avense, \ridura et ore ferens acinum semesaque lardi 85

Frusta dedit, cupiens varia fastidia coen^ Vlncere tangentis male singula dente superbo : ^r^uum pater ipse domus paiea porrectus in horna Esset ador loliumque, dapis meliora relinquens. Tandem urbanus ad hunc, Quid te juvat, inquit, amice, 90

Praerupti nemoris patientem vivere dbrso ? V^is tu homines urbemque feris prseponere silvis ? Carpe viam, mihi crede, comes ; terrestria quando Mortales animas vivunt sortita, neque ulla est A.ut magno aut parvo leti fuga : quo, bone, circa, 95 Dum licet, in rebus jucundis vive beatus ; V^ive memor, quam sis sevi brevis. Hsec ubi dicta Agrestem pepulere, domo levis exsilit ; inde Ambo propositum peragunt iter, urbis aventes Moenia nocturni subrepere. Jamque tenebat 100 Nox medium coeli spatium, quum ponit uterque In locuplete domo vestigia; rubro ubi cocco Tincta super lectos canderet vestis eburnos, Multaque de magna superessent fercula coena, Quae procul exstructis inerant hesterna canistris. 105 Ergo ubi purpurea porrectum in veste locavit Agrestem, veluti succinctus cursitat hospes,


48 SATIRARUM LIB. II. 7.

Continuatque dapes, nee non verniliter ipsis Fungitur officiis, prselambens omne quod affert. lUe cubans gaudet mutata sorte, bonisque 110

Rebus agit Isetum convivam ; quum subito ingens Valvarum strepitus lectis excussit utrumque. Currere per totum pavidi conclave, magisque Exanimes trepidare, simul domus alta Molossis Personuit canibus. Tum rusticus, Haud mihi vita 115 Est opus hac, ait, et valeas : me silva cavusque Tutus ab insidiis tenui solabitur ervo.


SATIRA VII.


Jamdudum ausculto, et cupiens tibi dicere servus Pauca, reformido. 'Davusne?' Ita. Davus, amicura Mancipium domino, et frugi, quod sit satis ; hoc est, Ut vitale putes. ' Age, libertate Decembri, Quando ita majores voluerunt, utere : narra.' 5

Pars hominum vitiis gaudet constanter, et urget Propositum : pars multa natat, modo recta capessens, Interdum pravis obnoxia. Ssepe notatus Cum tribus annellis, modo Iseva Priscus inani. Vixit insequalis, clavum ut mutaret in horas; 1(

u^^dibus ex magnis subito se conderet, unde Mundior exiret vix libertinus honeste : Scurra Volanerius, postquam illi justa cheragra Contudit articulos, qui pro se tolleret atque Mitteret in phimum talos, mercede diurna 1.'

Conductum pavit : quanto constantior idem In vitiis, tanto levius miser ac prior illo, Qui jam contento, jam laxo fune laborat. ' Non dices hodie, quorsum hsec tam putida tendant, Furcifer?' Ad te, inquam. ' Quo pacto, pessirae ? Laudas _ 2'

Fortunam, et mores antiquse plebis, et idem, Si quis ad illa Deus subito te agat, usque recuses :


SATIRARUM LIB. II. 7. 49

Aut quia non sentis, quod clamas, rectius esse, Aut quia non firmus rectum defendis, et lieeres, Nequidquam coeno cupiens evellere plantam. 25

Romse rus optas; absentem rusticus Urbem Tollis ad astra levis. Si nusquam es forte vocatus Ad coenam, laudas securum olus ; ac, velut usquam Vinctus eas, ita te felicem dicis amasque, Quod nusquam tibi sit potandum. Jusserit ad se 30 Msecenas serum sub lumina prima venire Convivam: Nemon' oleum fert ocius ? ecquis Audit ? cum magno blateras clamore, furisque. Mulvius, et scurrse, tibi non referenda precati, Discedunt. Etenim, fateor me, dixerit ille, 35

Duci ventre levem, nasum nidore supinor, Imbecillus, iners, si quid vis, adde, popino. Tu, quum sis, quod ego, et fortassis nequior, ultro Insectere, velut melior? verbisque decoris Obvolvas vitium ? Quid, si me stultior ipso 40

Quingentis empto drachmis deprenderis ? Aufer Me vultu terrere ; manum, stomachumque teneto. Tune mihi dominus, rerum imperiis, hominumque, Tot tantisque minor, quem ter vindicta quaterque Imposita haud unquam misera formidine privet ? 45 Adde super dictis, quod non levius valeat: nam, Sive vicarius est, qui servo paret (uti mos Vester ait) seu conservus: tibi quid sum ego? nempe Tu, mihi qui imperitas, aliis servis miser; atque Duceris, ut nervis alienis mobile lignum. 50

Quisnam igitur liber ? Sapiens, sibi qui imperiosus ; Quem neque pauperies, neque mors, neque vincula

terrent; Responsare cupidinibus, contemnere honores Fortis; et in se ipso totus, teres atque rotundus, Externi ne quid valeat per leve morari, 55

In quem manca ruit semper Fortuna. Potesne Ex his ut proprium quid noscere ? dic age. Non quis : Urget enim dominus mentem non lenis, et acres Subjectat lasso stimulos, versatque negantem.

D


50 SATIRARUM LIB. II. 8.

Vel quum Pausiaca torpes, insane, tabell&,, 60

Qui peccas minus atque ego, quum Fulvi Rutubseque,

Aut Pacideiani contento poplite miror

Proelia, rubrica picta aut carbone ; velut si

Re vera pugnent, feriant, vitentque moventes

Arma viri ? Nequam, et cessator Davus ; at ipse 65

Subtilis veterum judex et callidus audis.

Nil ego, si ducor libo fumante ; tibi ingens

Virtus atque animus ccenis responsat opimis ?

Obsequium ventris milii perniciosius est cur?

Tergo plector enim. Qui tu impunitior illa, 70

Quse parvo sumi nequeunt, obsonia captas ?

Nempe inamarescunt epulse sine fine petitse,

Illusique pedes vitiosum ferre recusant

Corpus. An hic peccat, sub noctem qui puer uvam

Furtiva mutat strigili ? qui prsedia vendit, 75

Nil servile, gulse parens, habet ? Adde, quod idem

Non horam tecum esse potes ; non otia recte

Ponere : teque ipsum vitas, fugitivus et erro,

Jam vino quserens, jam somno fallere curam :

Frustra ; • nam comes atra premit sequiturque fuga-

CQm. 80

Unde mihi lapidem ? Quorsum est opus ? Unde

sagittas ? Aut insanit homo, aut versus facit. Odus hinc te Ni rapis, accedes opera agro nona Sabina.


SATIRA VIII.


' Ut Nasidieni juvit te coena beati ? Nam mihi quierenti convivam dictus here illic De medio potare die.' Sic, ut mihi nunquam In vita fuerit melius. 'Da, si grave non est, Quse prima iratum ventrera placaverit esca.' In primis Lucanus aper (leni fuit Austro Captus, ut aiebat coense pater) ; acria circum


SATIRARUM LIB. II. 8. 51

Rapula, lactiicse, radices, qualia lassum Pervellunt stomachum, siser, alec, fsecula Coa. His ubi sublatis puer alte cinctus acernam 10

Gausape purpureo mensam pertersit, et alter Sublegit quodcunque jaceret inutile, quodque Posset coenantes offendere ; ut Attica virgo Cum sacris Cereris, procedit fuscus Hydaspes, Csecuba vina ferens, Alcon Chium maris expers. 15 Hic herus : Albanum, Msecenas, sive Falernum Te magis appositis delectat, habemus utrumque.

  • Divitias miseras ! Sed quis coenantibus una,

Fundani, pulchre fuerit tibi, nosse laboro.' Summus ego, et prope rae Viscus Thurinus, et

infra, 20

Si memini, Varius ; cum Servilio Balatrone Vibidius, quos Msecenas adduxerat umbras. Nomentanus erat super ipsum, Porcius infra, Ridiculus totas simul obsorbere placentas. Nomentanus ad hoc, qui, si quid forte lateret, 25

Indice monstraret digito : nam cetera turba, Nos, inquam, coenamus aves, conchylia, pisces, Longe dissimilem noto celantia succum, Ut vel continuo patuit, quum passeris assi et Ingustata mihi porrexerat ilia rhombi. 30

Post hoc me docuit, melimela rubere minorem Ad lunam delecta. Quid hoc intersit, ab ipso Audieris melius. Tum Vibidius Balatroni : Nos, nisi damnose bibimus, moriemur inulti ; Et calices poscit majores. Vertere pallor 35

Tum parochi faciem, nil sic metuentis, ut acres Potores, vel quod male dicunt liberius, vel Fervida quod subtile exsurdant vina palatum. Invertunt AUifanis vinaria tota

Vibidius Balatroque, secutis omnibus ; imi 40

Convivae lecti nihilum nocuere lagenis. Adfertur squillas inter muraena natantes In patina porrecta. Sub hoc herus, Hsec gravida,

inquit,

d2


52 SATIRAKUM LIB. II. 8.

Capta est, deterior post partum carne fiitura.

His mistum jus est: oleo, quod prima Venafri 45

Pressit cella ; garo de succis piscis Hiberi ;

Vino quinquenni, verum citra mare nato,

Dum coquitur (cocto Chium sic convenit, ut non

Hoc magis ullum aliud), pipere albo, non sine aceto,

Quod Methymnseam vitio mutaverit uvam. 50

Erucas virides, inulas ego primus amaras

Monstravi incoquere, iliotos Curtillus echinos,

Ut melius muria, quam testa marina remittit.

Interea suspensa graves aulsea ruinas

In patinam fecere, trahentia pulveris atri 55

Quantum non Aquilo Campanis excitat agris.

Nos majus veriti, postquam nihii esse pericli

Sensimus, erigimur. Rufus, posito capite, ut si

Filius immaturus obisset. fiere. Quis esset

Finis, ni sapiens sic Nomentanus amicum 60

Tolleret : Heu, Fortuna, quis est crudelior in nos

Te deus ? Ut semper gaudes illudere rebus

Humanis ! Varius mappa compescere risum

Vix poterat. Balatro suspendens omnia naso,

Hsec est conditio vivendi, aiebat ; eoque 65

Responsura tuo nunquam est par fama labori.

Tene, ut ego accipiar laute, torquerier omni

SoUicitudine districtum ? ne panis adustus,

Ne male conditum jus apponatur? ut omnes

Prsecincti recte pueri comptique ministrent ? 70

Adde hos praeterea casus, aulsea ruarit si,

Ut modo ; si patinam pede lapsus frangat agaso.

Sed convivatoris, uti ducis, ingenium res

Adversse nudare solent, celare secundse.

Nasidienus ad lisec : Tibi Di, qusecunque preceris, 75

Commoda dent; ita vir bonus es convivaque comis:

Et soleas poscit. Tum in lecto quoque videres

Stridere secreta divisos aure susurros.

' Nullos his mallem ludos spectasse ; sed illa

Redde, age, quse deinceps risisti.' Vibidius dum 80

Quserit de pueris, num sit quoque fracta lagena.


SATIRARUM LIB. II. 8. 53

Quod sibi poscenti non dentur pocula ; dumque Ridetur fictis rerum, Balatrone secundo ; Nasidiene, redis rautatse frontis, ut arte Emendaturus fortunam ; deinde secuti 85

Mazonomo pueri magno discerpta ferentes Membra gruis, sparsi sale multo, non sine farre ; Pinguibus et ficis pastum jecur anseris albse : Et leporum avulsos, ut multo suavius, armos, Quam si cum lumbis quis edit; tum pectore adusto 90 Vidimus et merulas poni et sine clune palumbes ; Suaves res, si non causas narraret earum et Naturas dominus ; quem nos sic fugimus ulti, Ut nihil omnino gustaremus, velut illis Canidia afflasset pejor serpentibus Afris. 9$


d3


EPISTOLARUM

LIBER PRIMUS.


EPISTOLA I. — AD M^CENATEM.

Prima dicte mihi, summa dicende Camoena,

Spectatum satis, et donatum jam rude, quseris,

jVIsecenas, iterum antiquo me includere ludo :

Non eadem est setas, non mens. Veianius, armis

Herculis ad postem fixis, latet abditus agro, 5

Ne populum extrema toties exoret arena.

Est mihi, purgatam crebro qui personet aurem :

Solve senescentem mature sanus equum, ne

Peccet ad extremum ridendus, et ilia ducat.

Nunc itaque et versus et cetera ludicra pono : 10

Quid verum atque decens curo et rogo, et omnis in

hoc sum : Condo et compono, quse mox depromere possim. Ac ne forte roges, quo me duce, quo lare tuter : NuUius addictus jurare in verba magistri, Quo me cumque rapit tempestas, deferor hospes. 15 Nunc agilis fio, et mersor civilibus undis, Virtutis verse custos rigidusque satelles: Nunc in Aristippi furtim prsecepta relabor, Et mihi res, non me rebus subjungere conor. Restat, ut his ego me ipse regam solerque ele-

mentis : 20


EPISTOLARUM LTB. I. 1. 55

Non possis oculo quantum contendere Lynceus, Non tamen idcirco contemnas lippus inungi ; Nec, quia desperes invicti membra Glyconis, Nodosa corpus nolis prohibere clieragra. Est quadam prodire tenus, si non datur ultra. 25

Fervet avaritia miseroque cupidine pectus : Sunt verba et voces, quibus hunc lenire dolorem Possis, et magnam morbi deponere partem. Laudis amore tumes ? sunt certa piacula, quae te Ter pure lecto poterunt recreare libello. 30

Invidus, iracundus, iners, vinosus, amator, Nemo adeo ferus est, ut non mitescere possit, Si modo culturse patientem commodet aurem. Virtus est vitium fucrere, et sapieutia prima Stultitia caruisse. Vides, quae maxima credis 35

Esse mala, exiguum censum, turpemque repulsam, Quanto devites animi capitisque labore : Impiger extremos curris mercator ad Indos, Per mare pauperiem fugiens, per saxa, per ignes : Ne cures ea, quse stulte miraris et optas, 40

Discere et audire et meliori credere non vis? Quis circum pagos et circum compita pugnax Magna coronari contemnat Olympia, cui spes, Cui sit conditio dulcis sine pulvere palmge? Vilius argentum est auro, virtutibus aurum. 45

O cives, cives ! quaerenda pecunia primum est, Virtus post nummos ! haec Janus summus ab imo Prodocet; hsec recinunt juvenes dictata senesque, Lsevo suspensi loculos tabulamque lacerto. Est animus tibi, sunt mores, et lingua fidesque, 50 Sed quadringentis sex septem millia desunt : Plebs eris. At pueri ludentes, Rex eris, aiunt, Si recte facies. Hic murus aeneus esto, Nil conscire sibi, nulla pallescere culpa. Roscia, dic sodes, melior lex, an puerorum est 55

Nenia, quse regnum recte facientibus offert, Et maribus Curiis et decantata Camillis? Isne tibi melius suadet, qui rem facias, rem, d4


56 EPISTOLARUM LIB. 1. 1.

Si possis, recte ; si non, quocunque modo rera,

Ut propius spectes lacrimosa poemata Pupi : 60

An, qui Fortunse te responsare superbse

Liberum et erectum prsesens hortatur et aptat ?

Quodsi me populus Romanus forte roget, cur

Non, ut porticibus, sic judiciis fruar isdem,

Nec sequar, aut fugiam, quge diligit ipse, vel odit : 65

Olim quod vulpes segroto cauta ieoni

Respondit, referam : Quia me vestigia terrent

Omnia te adversum spectantia, nulla retrorsum.

Bellua multorum es capitum : nam quid sequar? aut

quem? Pars liominum gestit conducere publica: sunt, qui 70 Crustis et pomis vijluas venentur avaras, Excipiantque senes, quos in vivaria mittant: Multis occidto crescit res fenore. Yerum Esto, aliis alios rebu& studiisque teneri ; Idem eadem possunt lioram durare probantes? 75

Nullus in orbe sinus Baiis prselucet amoenis, Si dixit dives, lacus et mare sentit amorem Festinantis heri ; cui si vitiosa libido Fecerit auspicium, Cras ferramenta Teanum Tolletis, fabri. Lectus genialis in aula est : 80

Nil ait esse prius, melius nil cselibe vita; Si non est, jurat bene solis esse maritis. Quo teneam vultus mutantem Protea nodo ? Quid pauper? Ride : mutat coenacula, lectos, Balnea, tonsores:. conducto navigio seque 85

Nauseat, ac locuples, quem ducit priva triremis. Si curatus insequali tonsore capillos Occurro, rides ; si forte subucula pexse Trita subest tunicse, vel si toga dissidet impar, Rides : quid, mea quum pugnat sententia secum ? 90 Quod petiit, spernit; repetit, quod nuper omisit? ^stuat, et vitse disconvenit ordine toto ? Diruit, sedificat, mutat quadrata rotundis ? Insanire putas sollemnia me, neque rides, Nec medici credis, nec curatoris egere 95


EPISTOLARUM LIB. I. 2. 57

A praetore dati, rerum tutela mearum

Quum sis, et prave sectum stomaeheris ob unguem

De te pendentis, te respicientis amici !

Ad summam, sapiens uno minor est Jove, dives,

Liber, bonoratus, pulcher, rex denique regum ; 100

Prsecipue sanus, nisi quum pituita molesta est.


EPISTOLA II. AD LOLLIUM.

Trojani belli scriptorem, maxime Lolli,

Dum tu declamas Romse, Praeneste relegi;

Qui, quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid

non, Planius ac melius Chrysippo et Crantore dicit. Cur ita crediderim, nisi quid te detinet, audi. 5

Fabula, qua Paridis propter narratur amorem Grsecia Barbariae lento coUisa duello, Stultorum regum et populorum continet aestus. Antenor censet belli praecidere causam : Quid Paris? ut salvus regnet vivatque beatus, 10

Cogi posse negat. Nestor componere lites Inter Peliden festinat et inter Atriden : Hunc amor, ira quidem communiter urit utrumque. Quicquid delirant reges, plectuntur Achivi : Seditione, dolis, scelere, atque libidine et ira, 15

Iliacos intra muros peccatur et extra. Rursus, quid virtus et quid sapientia possit, Utile proposuit nobis exemplar Ulixem; Qui domitor Trojse, multorum providus urbes Et mores hominum inspexit; latumque per sequor, 20 Dum sibi, dum sociis reditum parat, aspera multa Pertulit, adversis rerum immersabilis undis. Sirenum voces et Circse pocula nosti ; Quse si cum sociis stultus cupidusque bibisset, Vixisset canis immundus, vel amica luto sus. 25

Nos numerus sumus, et fruges consumere nati, Sponsi Penelopae, nebulones, Alcinoique, D 5


58 EPISTOLARUM LIB. I. 2.

In cute curanda plus sequo operata juventus,

Cui pulchrum fuit in medios dormire dies, et

Ad strepitum citharse cessatum ducere curam. 30

Ut jugulent homines, surgunt de nocte latrones ;

Ut te ipsum serves, non expergisceris ? atqui,

Si noles sanus, curres hydropicus: et, ni

Posces ante diem librum cum lumine, si non

Intendes animum studiis et rebus honestis, 35

Invidia vel amore vigil torquebere. Nam cur,

Quse Isedunt oculum, festinas demere; si quid

Est animum, differs curandi tempus in annum?

Dimidium facti, qui coepit, habet : sapere aude ;

Incipe : qui recte vivendi prorogat horam, 40

Rusticus exspectat, dum defluat amnis ; at ille

Labitur, et labetur in omne volubilis sevum.

Quseritur argentum, puerisque beata creandis

Uxor, et incultse pacantur vomere silva^.

Quod satis est, cui contigit, hic nihil amplius optet. 45

Non domus et fundus, non aeris acervus et auri

JEgToto domini deduxit corpore febres,

Non animo curas. Valeat possessor oportet,

Si comportatis rebus bene cogitat uti.

Qui cupit, aut metuit, juvat illum sic domus et res, 50

Ut lippum pictse tabulse, fomenta podagrum,

Auriculas citharse coilecta sorde dolentes.

Sincerum est nisi vas, quodcunque infundis, acescit.

Sperne voluptates : nocet empta dolore voluptas.

Semper avarus eget : certum voto pete finem. 55

Invidus alterius macrescit rebus opimis :

Invidia Siculi non invenere tyranni

Majus tormentum. Qui non moderabitur irae,

Infectum volet esse, dolor quod suaserit et mens,

Dum pcenas odio per vim festinat inulto. 60

Ira furor brevis est : animum rege; qui, nisi paret,

Imperat: hunc frenis, hunc tu compesce catena.

Fingit equum tenera docilem cervice magister

Ire viam, qua monstret eques. Venaticus, ex quo

Tempore cervinara pellem latravit in aula, 65


EPISTOLARUM LIB. I. 3. 59

Militat in silvis catulus. Nunc adbibe puro Pectore verba puer, nunc te melioribus offer. Quo semel est imbuta recens, servabit odorem Testa diu. Quod si cessas, aut strenuus anteis, Nec tardum opperior, nec prsecedentibus insto. 70


EPISTOLA III. — AD JULIUM FLORUM.

Juli Flore, quibus terrarum militet oris

Claudius, Augusti privignus, scire laboro.

Thracane vos, Hebrusque nivali compede vinctus,

An freta vicinas inter currentia turres,

An pingues Asiae campi collesque morantur ? 5

Quid studiosa cohors operum struit ? hoc quoque

curo. Quis sibi res gestas Augusti scribere sumit ? Bella quis et paces longum diifundit in sevum ? Quid Titius, Romana brevi venturus in ora, Pindarici fontis qui non expalluit haustus, 10

Fastidire lacus, et rivos ausus apertos ? Ut valet? ut meminit nostri? fidibusne Latinis Thebanos aptare modos studet, auspice Musa? An tragica desaevit et ampullatur in arte ? Quid mihi Celsus agit ? monitus multumque monen-

dus, 15

Privatas ut quserat opes, et tangere vitet Scripta, Palatinus qusecunque recepit ApoIIo; Ne, si forte suas repetitum venerit olim Grex avium plumas, moveat cornicula risum Furtivis nudata coloribus. Ipse quid audes? 20

Quse circum volitas agilis thyma? non tibi parvum Ingenium, non incultum est et turpiter hirtum. Seu linguam causis acuis, seu civica jura Respondere paras, seu condis amabile carmen ; Prima feres hederse victricis prsemia : quodsi 23

Frigida curarum fomenta relinquere posses, Quo te coelestis sapientia duceret, ires. d6


60 EPISTOLARUM LIB. I. 4, 5.

Hoc opus, lioc studium parvi properemus et ampli, Si patrise volumus, si nobis vivere cari. Debes hoc etiam rescribere, si tibi curse, 30

Quantse conveniat, Munatius : an male sarta Gratia nequicquam coit, et rescinditur. At vos Seu calidus sanguis, seu-rerum inscitia vexat Indomita cervice feros, ubicunque locorum Vivitis, indigni fraternum rumpere foedus, 35

Pascitur in vestrum reditum votiva juvenca.


EPISTOLA IV. — AD ALBIUM TIBULLUM.

Albi, nostrorum sermonum candide judex,

Quid nunc te dicam facere in regione Pedana?

Scribere quod Cassi Parmensis opuscula vincat?

An tacitum silvas inter reptare salubres,

Curantem quicquid dignum sapiente bonoque est? 5

Non tu corpus eras sine pectore. Di tibi formam,

Di tibi divitias dederunt, artemque fruendi.

Quid voveat dulci nutricula majus alumno,

Qui sapere, et fari possit quse sentiat, et cui

Gratia, fama, valetudo contingat abunde, 10

Et mundus victus, non deficiente crumena ?

Inter spem curamque, timores inter et iras,

Omnem crede diem tibi diluxisse supremum :

Grata superveniet, quse non sperabitur, hora.

Me pinguem et nitidum bene curata cute vises, 15

Quura ridere voles Epicuri de grege porcum.


EPISTOLA V. — AD TORQUATUM.

Si potes Archiacis conviva recumbere lectis, Nec modica coenare times olus omne patella ; Supremo te sole domi, Torquate, manebo.


EPISTOLARUM LIB. I. 6. 61

Vina bibes iterum Tauro difFusa palustres

Inter Minturnas Sinuessanumque Petrinum. 5

Sin melius quid habes, arcesse, vel imperium fer.

Jamdudum splendet focus et tibi munda supellex.

Mitte leves spes, et certamina divitiarum,

Et Moschi causam : cras nato Csesare festus

Dat veniam somnumque dies ; impune licebit 10

^stivam sermone benigno tendere noctem.

Quo mihi fortunam, si non conceditur uti?

Parcus ob hseredis curam nimiumque severus

Assidet insano. Potare et spargere flores

Incipiam, patiarque vel inconsultus haberi. 15

Quid non ebrietas designat? operta recludit;

Spes jubet esse ratas; ad prcelia trudit inertem ;

Sollicitis animis onus eximit; addocet artes:

Fecundi calices quem non fecere disertum ?

Contracta quem non in paupertate solutum ? 20

Hsec ego procurare et idoneus imperor, et non

Invitus, ne turpe toral, ne sordida mappa

Corruget nares ; ne non et cantharus et lanx

Ostendat tibi te ; ne fidos inter amicos

Sit, qui dicta foras eliminet ; ut coeat par 25

Jungaturque pari. Butram tibi, Septiciumque,

Et nisi coena prior potiorque puella Sabinum

Detinet, assumam: locus est et pluribus umbris;

Sed nimis arcta premunt olidse convivia caprse.

Tu, quotus esse velis, rescribe ; et, rebus omissis, 30

Atria servantem postico falle clientem.


EPISTOLA VI. — AD NUMICIUM.

Nil admirari prope res est una, Numici, Solaque, quse possit facere et servare beatum. Hunc solem, et stellas, et decedentia certis Tempora momentis, sunt, qui formidine nulla Imbuti spectent: quid censes munera terrae,


62 EPISTOLARUM LIB. I. 6.

Quid maris extremos Arabas ditantis et Indos, Ludicra quid, plausus, et amici dona Quiritis, Quo spectanda modo, quo sensu credis et ore ? Qui timet his adversa, fere miratur eodem, Quo cupiens, pacto; pavor est utrobique molestus, 10 Improvisa simul species exterret utrumque. Gaudeat an doleat, cupiat metuatne, quid ad rem, Si, quicquid vidit melius pejusve sua spe, Defixis oculis, animoque et corpore torpet ? Insani sapiens nomen ferat, sequus iniqui, 15

Ultra quam satis est virtutem si petat ipsam. I nunc, argentum et marmor vetus, seraque et artes Suspice, cum gemmis Tyrios mirare colores : Gaude, quod spectant oculi te mille loquentem : Navus mane forum, et vespertinus pete tectum, 20 Ne plus frumenti dotalibus emetat agris Mutus, et, indignum ! quod sit pejoribus ortus, Hic tibi sit potius, quam tu mirabilis illi; Quidquid sub terra est, in apricum proferet setas, Defodiet condetque nitentia. Quum bene notum 25 Porticus Agrippae, et via te conspexerit Appi, Ire tamen restat, Numa quo devenit et Ancus. Si latus aut renes morbo tentantur acuto, Quaere fugam morbi. Vis recte vivere : quis non ? Si virtus hoc una potest dare, fortis omissis 3C

Hoc age deliciis. Virtutem verba putas et Lucum ligna : cave ne portus occupet alter ; Ne Cibyratica, ne Bithyna negotia perdas ; Mille talenta rotundentur, totidem altera, porro et Tertia succedant, et quae pars quadret acervum. 3i Scilicet uxorem cum dote, fidemque, et amicos, Et genus et formam regina Pecunia donat ; Ac bene nummatum decorat Suadela, Venusque. Mancipiis locuples eget seris Cappadocum rex : Ne fueris hic tu. Chlamydes LucuIIus, ut aiunt, 4( Si posset centum scense praebere rogatus, Qui possum tot? ait; tamen et quseram, et, quo habebo,


EPISTOLARUM LIB. T. 7. 63

Mittam : post paulo scribit, sibi millia quinque

Esse domi chlamydum ; partem, vel tolleret omnes.

Exilis domus est, ubi non et multa supersunt, 45

Et dominum fallunt, et prosunt furibus. Ergo,

Si res sola potest facere et servare beatum,

Hoc primus repetas opus, hoc postremus omittas.

Si fortunatum species et gratia prsestat,

Mercemur servum, qui dictet nomina, Isevum 50

Qui fodicet latus, et cogat trans pondera dextram

Porrigere : Hic multum in Fabia valet, ille Velina;

Cui libet, is fasces dabit, eripietque curule,

Cui volet, importunus ebur: Frater, Pater, adde;

Ut cuique est setas, ita quemque facetus adopta. 55

Si, bene qui coenat, bene vivit, lucet, eamus,

Quo ducit gula : piscemur, venemur ; ut olim

Gargilius, qui mane plagas, venabula, servos

Differtum transire forum populumque jubebat,

Unus ut e multis populo spectante referret 60

Emptum mulus aprum. Crudi tumidique lavemur,

Quid deceat, quid non, obliti, Cserite cera

Digni, remigium vitiosum Ithacensis Ulixi,

Cui potior patria fuit interdicta voluptas.

Si, Mimnermus uti censet, sine amore jocisque 65

Nil est jucundum ; vivas in amore jocisque.

Vive, vale : si quid novisti rectius istis,

Candidus imperti; si non, his utere mecum.


EPISTOLA VII. AD MiECENATEM.

Quinque dies tibi polHcitus me rure futurum, Sextilem totum fnendax desideror. Atqui, Si me vivere vis recteque videre valentem, Quam mihi das segro, dabis segrotare timenti, Msecenas, veniam ; dum ficus prima calorque Designatorem decorat lictoribus atris ; Dum pueris omnis pater et matercula pallet; Officiosaque sedulitas et opella forensis


64 EPISTOLAUUM LIB. I. 7.

Adducit febres, et testamenta resignat, Quodsi bruma niv^es Albanis illinet agris, Ad mare descendet vates tuus, et sibi parcet, Contractusque leget ; te, dulcis amice, reviset Cum Zepliyris, si concedes, et hirundine prima. Non, quo more pyris vesci Calaber jubet hospes, Tu me fecisti locupletem. Vescere sodes. Jam satis est. At tu qiiantumvis tolle. Benigne. Non invisaferes pueris munuscula parvis. Tam teneor dono, quam si dimittar onustus. Ut lihet : hcBc porcis hodie comedenda relinquis. Prodigus et stultus donat, quse spernit et odit. Hsec seges ingratos tuiit, et feret omnibus annis. Vir bonus et sapiens dignis ait esse paratus ; Nec tamen ignorat, quid distent sera lupinis. Dignum prsestabo me etiam pro laude merentis. Quodsi me noles usquam discedere, reddes Forte latus, nigros angusta fronte capillos ; Reddes dulce loqui ; reddes ridere decorum. Forte per angustam tenuis nitedula rimam Repserat in cumeram frumenti; pastaque rursus Ire foras pleno tendebat corpore frustra : Cui mustela procul, Si vis, ait, effugere istinc, Macra cavum repetes arctum, quem macra subisti. Hac ego si compellor imagine, cuncta resigno : Nec somnum plebis laudo, satur altilium, nec Otia divitiis Arabum liberrima muto. Ssepe verecundum laudasti ; rexque paterque Audisti coram ; nec verbo parcius absens : Tnspice, si possum donata reponere Isetus. Haud male Telemachus, proles patientls Ulixei : Non est aptus equis Ithace lociis ; ut neque planis Porrectus spatiis, neque multce prodigus herbce : Atride, magis apta tibi tua dona relinquam. Parvum parva decent: mihi jam non regia Roma, Sed vacnum Tibur placet, aut imbelle Tarentum. Strenuus et fortis, causisque Philippus agendis Clarus, ab officiis octavam circiter horam


EPISTOLARUM LIB. I. 7. 65

Dum redit, atque, foro nimium distare Carinas,

Jam grandis natu queritur, conspexit, ut aiunt,

Adrasum quendam vacua tonsoris in umbra,

Cultello proprios purgantem leniter ungues. 50

Demetri (puer hic non Iseve jussa Philippi

Accipiebat), abi, quaere, et refer, unde domo, quis,

Cujus fortunse, quo sit patre, quove patrono.

It, redit et narrat : Vulteium, nomine Menam,

Prseconem, tenui censu, sine crimine, notum ; 55

Et properare loco, et cessare, et queerere, et uti,

Gaudentem parvisque sodalibus, et lare certo,

Et ludis, et, post decisa negotia, Campo.

Scitari libet ex ipso, quaecunque refers : dic

Ad coenam veniat. Non sane credere Mena : 60

Mirari secum tacitus. Quid multa? Benigne,

Respondet. Neget ille mihi ? Negat improbus, et te

Negligit aut horret. Vulteium mane Philippus

Vilia vendentem tunicato scruta popello

Occupat, et salvere jubet prior. Ille Philippo 65

Excusare laborem, et mercenaria vincla,

Quod non mane domum venisset ; denique quod noa

Providisset eum. Sic ignovisse putato

Me tibi, si coenas hodie mecum. Ut libet. Ergo

Post nonam venies ; nunc i, rem strenuus auge. 70

Ut ventum ad coenam est, dicenda tacenda locutus,

Tandem dormitum dimittitur. Hic, ubi ssepe

Occultum visus decurrere piscis ad hamum,

Mane cliens et jam certus conviva, jubetur

Rura suburbana indictis comes ire Latinis. 75

Irapositus mannis agrum coelumque Sabinum

Non cessat laudare. Videt ridetque Philippus :

Et, sibi dum requiem, dum risus undique quserit,

Dum septem donat sestertia, mutua septem

Promittit, persuadet, uti mercetur agellum. 80

Mercatur : ne te longis ambagibus ultra,

Quam satis est, morer ; ex nitido fit rusticus, atque

Sulcos et vineta crepat mera, prseparat ulmos,

Immoritur studiis, et amore senescit habendi.


86 EPISTOLARUM LIB. I. 8.

Verum ubi oves furto, morbo periere capellse, 85

Spem mentita seges, bos est enectus arando ;

Offensus damnis media de nocte caballum

Arripit, iratusque Philippi tendit ad sedes.

Quem simul adspexit scabrum intonsumque Philip-

Durus, ait, Vultei, nimis attentusque videris 90

Esse mihi. Pol, me miserum, patrone, vocares,

Si velles, inquit, verum mihi ponere nomen.

Quod te per Genium, dextramque, Deosque Penates

Obsecro et obtestor, vitae me redde priori.

Qui semel adspexit, quantum dimissa petitis 95

Prsestent, mature redeat, repetatque relicta.

Metiri se quemque suo modulo ac pede verum est.


EPISTOLA VIII. — AD CELSUM ALBINOVANUM.

Celso gaudere et bene rem gerere Albinovano,

Musa rogata, refer, comiti scribseque Neronis.

Si quseret, quid agam, dic, multa et pulchra minan-

tem, Vivere nec recte, nec suaviter : haud quia grando Contuderit vites, oleamve momorderit sestus, 5

Nec quia longinquis armentum segrotet in agris ; Sed quia, mente minus validus, quam corpore toto, Nil audire velim, nil discere, quod levet segrum ; Fidis offendar medicis, irascar amicis, Cur me funesto properent arcere veterno ; 10

Quae nocuere, sequar ; fugiam, quse profore credam : Romse Tibur amem ventosus, Tibure Romam. Post hsec, ut valeat, quo pacto rem gerat et se ; Ut placeat juveni, percontare, utque cohorti. Si dicet, Recte; primum gaudere; subinde 15

Prseceptum auriculis hoc instillare memento : Ut tu fortunam, sic nos te, Celse, feremus.


EPISTOLARUM LTB. I. 9, JO. 67


EPISTOLA IX. — AD CLAUDIUM NERONEM.

Septimius, Claudi, nimirum intelligit unus, Quanti me facias : nam, quum rogat, et prece cogit, Scilicet ut tibi se laudare et tradere coner, Dignum mente domoque legentis honesta Neronis ; Munere quum fungi propioris censet amici, 5

Quid possim, videt ac novit me valdius ipso. Multa quidem dixi, cur excusatus abirem : Sed timui, mea ne finxisse minora putarer, Dissimulator opis proprise, milii commodus uni. Sic ego, majoris fugiens opprobria culpse, 10

Frontis ad urbanse descendi prsemia. Quodsi Depositum laudas ob amici jussa pudorem, Scribe tui gregis hunc, et fortem crede bonumque.


EPISTOLA X. — AD FUSCUM ARISTIUM.

Urbis amatorem Fuscum salvere jubemus

Ruris amatores, hac in re scilicet una

Multum dissimiles, ad cetera psene gemelli,

Fraternis animis quicquid negat alter, et alter :

Annuimus pariter vetuli notique columbi. 5

Tu nidum servas ; ego laudo ruris amoeni

Rivos, et musco circumlita saxa nemusque.

Quid quseris ? vivo et regno, simul ista reliqui,

Quse vos ad coelum fertis rumore secundo,

Utque sacerdotis fugitivus liba recuso : 10

Pane egeo, jam mellitis potiore placentis.

Vivere naturse si convenienter oportet,

Ponendjeque domo quserenda est area primum,

Novistine locum potiorem rure beato ?

Est ubi plus tepeant hiemes ? ubi gratior aura 15

Leniat et rabiem Canis, et momenta Leonis,

Quum semel accepit Solem furibundus acutum ?


68 EPISTOLARUM LIB. I. 10.

Est ubi depellat somnos minus invida cura ? Deterius Libycis olet aut nitet herba lapillis ? Purior in vicis aqua tendit rumpere plumbum, 20

Quam quse per pronum trepidat cum murmure rivum? Nempe inter varias nutritur silva columnas, Laudaturque domus, longos quaj prospicit agros. Naturam expellas furca, tamen usque recurret, Et mala perrumpet furtim fastidia victrix. 25

Non, qui Sidonio contendere callidus ostro Nescit Aquinatem potantia vellera fucum, Certius accipiet damnum, propiusve meduUis, Quam qui non poterit vero distinguere falsum. Quem res plus nimio delectavere secundae, 30

Mutatse quatient. Si quid mirabere, pones Invitus. Fuge magna : licet sub paupere tecto Reges et regum vita prsecurrere amicos. Cervus equum pugna melior communibus herbis Pellebat, donec minor in certamine longo 35

Imploravit opes hominis, frenumque recepit : Sed postquam victor violens discessit ab hoste, Non equitem dorso, non frenum depulit ore. Sic, qui pauperiem veritus potiore metallis Libertate caret, dominum vehit improbus, atque 40 Serviet seternum, quia parvo nesciet uti. Cui non conveniet sua res, ut calceus olim, Si pede major erit, subvertet ; si minor, uret. Lsetus sorte tua vives sapienter, Aristi : Nec me dimittes incastigatum, ubi plura 45

Cogere quam satis est, ac non cessare videbor. Imperat aut servit coUecta pecunia cuique, Tortum -digna sequi potius quam ducere funem. Hsec tibi dictabam post fanum putre Vacunse, Excepto, quod non simul esses, cetera Isetus. 50


EPISTOLARUM LIB. 1. 11. 69


EPISTOLA XI. AD BULLATIUM.

Quid tibi visa Chios, Bullati, notaque Lesbos? Quid concinna Samos? quid Croesi regia Sardis ? Smyrna quid, et Colophon ? majora minorave fama ? Cunctane prse Campo et Tiberino flumine sordent? An venit in votum Attalicis ex urbibus una ? 5

An Lebedum' laudas, odio maris atque viarum ? Scis, Lebedus quid sit ; Gabiis desertior atque Fidenis vicus ; tamen illic vivere vellem, Oblitusque meorum, obliviscendus et illis, Neptunum procul e terra spectare furentem. 10

Sed neque, qui Capua Romam petit, imbre lutoque Adspersus volet in caupona vivere ; nec, qui Frigus coUegit, furnos et balnea laudat, Ut fortunatam plene prsestantia vitam. Nec, si te validus jactaverit Auster in alto, 15

Idcirco navem trans ^Si^ggeum mare vendas. Incolumi Rhodos et Mitylene pulchra facit, quod Peenula solstitio, campestre nivalibus auris, Per brumam Tiberis, Sextili mense caminus. Dum licet, ac vultum servat Fortuna benignum, 20 Romse laudetur Samos et Chios et Rhodos absens. Tu, quamcunque deus tibi fortunaverit horam, Grata sume manu, neu dulcia differ in annum ; Ut, quocunque loco fueris, vixisse libenter Te dicas : nam si ratio et prudentia curas, 25

Non locus effusi late maris arbiter, aufert ; Coelum, non animum mutant, qui trans mare currunt. Strenua nos exercet inertia : navibus atque Quadrigis petimus bene vivere. Quod petis, hic est; Est Ulubris, animus si te non deficit sequus. 30


70 EPISTOLARUM LIB. I. 12, 13.


EPISTOLA XII. *D ICCIUM.

Fructibus Agrippse SicuHs, quos colligis, Icci,

Si recte frueris, non est ut copia major

Ab Jove donari possit tibi : tolle querelas ;

Pauper enim non est, cui rerum suppetit usus.

Si ventri bene, si lateri est pedibusque tuis, nil 5

Divitiae poterunt regales addere majus.

Si forte in medio positorum abstemius herbis

Vivis et urtica, sic vives protenus, ut te

Confestim liquidus Fortunse rivus inauret :

Vel quia naturam mutare pecunia nescit, 10

Vel quia cuncta putas una virtute minora.

Miramur, si Democriti pecus edit agellos

Cultaque, dum peregre est animus sine corpore velox;

Quum tu inter scabiem tantam et contagia lucri

Nil parvum sapias, et adhuc sublimia cures: 15

Quse mare compescant causse ; quid temperet annum ;

Stellse sponte sua, jussaene vagentur et errent ;

Quid premat obscurum Lunse, quid proferat orbem ;

Quid velit et possit rerum concordia discors ;

Empedocles, an Stertinium deliret acumen, 20

Verum seu pisces seu porrum et csepe trucidas,

Utere Pompeio Grospho, et, si quid petet ultro,

Defer : nil Grosphus nisi verum orabit et sequum.

Vilis amicorum est annona, bonis ubi quid deest.

Ne tamen ignores, quo sit Romana loco res : 25

Cantaber Agrippge, Claudi virtute Neronis

Armenius cecidit: jus imperiumque Phraates

Csesaris accepit genibus minor : aurea fruges

Italiae pleno defundit Copia cornu.


EPISTOLA XIII. — AD VINIUM ASELLAM.

Ut proficiscentem docui te ssepe diuque, Augusto reddes signata volumina, Vinni,


EPISTOLAUUM LIB. I. 14. 71

Si validus, si Isetus erit, si denique poscet;

Ne studio nostri pecces, odiumque libellis

Sedulus importes, opera vehemente minister. 5

Si te forte mese gravis uret sarcina chartse,

Abjicito potius, quam, quo perferre juberis,

Clitellas ferus impinj^as, Asinseque paternum

Cognomen vertas in risum, et fabula fias.

Viribus uteris per clivos, flumina, lamas : 10

Victor propositi simul ac perveneris illuc,

Sic positum servabis onus, ne forte sub ala

Fasciculum portes librorum, ut rusticus agnum,

Ut vinosa glomos furtivse Pyrrhia lante,

Ut cum pileolo soleas conviva tribulis. 15

Ne vulgo narres te sudavisse ferendo

Carmina, quse possint oculos auresque morari

Csesaris : oratus multa prece, nitere porro.

Vade, vale, cave ne titubes, mandataque frangas.


EPISTOLA XIV. — AD VILLICUM SUUM.

Villice silvarum et mihi me reddentis agelH, Quem tu fastidis habitatum quinque focis, et Quinque bonos solitum Variam dimittere patres; Certemus, spinas animone ego fortius, an tu Evellas agro; et melior sit Horatius, an res. 5

Me quamvis Lamiae pietas et cura moratur, Fratrem mserentis, rapto de fratre dolentis Insolabiiiter, tamen istuc mens animusque Fert, et amat spatiis obstantia rumpere claustra. Rure ego viventem, tu dicis in urbe beatum : 10

Cui placet alterius, sua nimirum est odio sors. Stultus uterque locum immeritum causatur inique ; In culpa est animus, qui se non effugit unquam. Tu mediastinus tacita prece rura petebas ; Nunc urbem et ludos et balnea villicus optas: 15

Me constare mihi scis, et discedere tristem,


72 EPISTOLARUM LIB. I. 15.

Quandocunque trahunt invisa negotia Ilomam. Nunc, age, quid nostrum concentum dividat, audi. Quem tenues decuere togae nitidique capilli, Quem bibulum liquidi media de luce Falerni, 20

Ccena brevis juvat, et prope rivum somnus in berba Nec lusisse pudet, sed non incidere ludum. Non istic obliquo oculo mea commoda quisquam Limat ; non odio obscuro morsuque venenat : Rident vicini glebas et saxa moventem. 25

Cum servis urbana diaria rodere mavis? Horum tu in numerum voto ruis. Invidet usum Lignorum et pecoris tibi calo argutus et horti. Optat ephippia bos piger ; optat arare caballus. Quam scit uterque, libens censebo exerceat artera. 30


EPISTOLA XV. AD NUMONIUM VALAM.

Quse sit hiems Velise, quod ccelum, Vala, Salerni, Quorum hominum regio, et qualis via — nara mihi

Baias Musa supervacuas Antonius, et tamen illis Me facit invisum, gelida quum perluor unda Per medium frigus. Sane murteta relinqui, 5

Dictaque cessantem nervis elidere morbum Sulfura contemni vicus gemit, invidus segris, Qui caput et stomachum supponere fontibus audent Clusinis, Gabiosque petunt, et frigida rura. Mutandus locus est, et deversoria nota 10

Prseteragendus equus : Quo tendis ? non mihi Cumas Est iter, aut Baias, Isevji stomachosus habena Dicet eques : sed equi frenato est auris in ore. — Major utrum populum frumenti copia pascat ; CoUectosne bibant imbres, puteosne perennes 15

Juo-is aquae ; nam vina nihil moror illius orse. Rure meo possum quidvis perferre patique ;


EPISTOLARUM LIB. I. 16. 73

Ad mare quum veni, generosum et lene requiro, Quod curas abigat, quod cum spe divite manet In venas animumque meum, quod verba mini- stret. 20

Tractus uter plures lepores, uter educet apros, Utra magis pisces et echinos «quora celent, Pinguis ut inde domum possim Pliseaxque reverti ; Scribere te nobis, tibi nos accredere, par est. Msenius, ut, rebus maternis atque paternis 25

Fortiter absumptis, urbanus coepit haberi, Scurra vagus, non qui certum prsesepe teneret, Impransus non qui civem dignosceret hoste, Quselibet in quemvis opprobria fingere saevus, Pernicies et tempestas barathrumque macelli, 30

Quicquid qusesierat, ventri donabat avaro. Hic, ubi nequitise fautoribus et timidis nil Aut paullum abstulerat, patinas ccenabat omasi, Vilis et agninse, tribus ursis quod satis esset; Nimirum hic ego sum : nam tuta et parvula laudo, 35 Quum res deficiunt, satis inter vilia fortis : Verum ubi quid melius contingit et unctius, idem Vos sapere et solos aio bene vivere, quorum Conspicitur nitidis fundata pecunia villis.


EPISTOLA XVI. — AD ^UINCTIUM.

Ne perconteris, fundus meus, optime Quincti, Arvo pascat herum, an baccis opulentet olivae, Pomisne, an pratis, an amicta vitibus ulmo : Scribetur tibi forma loquaciter, et situs agri. Continui montes, ni dissocientur opaca 5

Valle ; sed ut veniens dextrum latus adspiciat sol, Laevum decedens curru fugiente vaporet. Temperiem laudes. Quid, si rubicunda benigne Corna vepres et pruna ferant ? si quercus et ilex Multa fruge pecus, multa dominum juvet umbra? 10

£


74 EPISTOLARUM LIB. I. 16.

Dicas adductnm propius frondere Tarentum. Fons etiam rivo dare nomen idoneus, ut nec Frigidior Thracam nec purior ambiat Hebrus ; Infirmo capiti fluit utilis, utilis alvo. Hae latebrse dulces, etiam, si credis, amcense, 15

Incolumem tibi me prsestant Septembribus boris. Tu recte vivis, si curas esse quod audis: Jactamus jampridem omnis te Roma beatum. Sed vereor, ne cui de te pius quam tibi credas; Neve putes alium sapiente bonoque beatum ; 20

Neu, si te populus sanum recteque valentem Dietitet, occultam febrem sub tempus edendi Dissimules, donec manibus tremor incidat unctis. Stultorum incurata pudor malus ulcera celat. Si quis bella tibi terra pugnata marique 25

Dicat, et bis verbis vacuas permulceat aures : " Tene magis salmim populus velit, anpopulum tu, Servet in amhiguo, qui consulit et tibi et urhi, Jupiter ; " Augusti laudes agnoscere possis : Quum pateris sapiens emendatusque vocari, 30

Respondesne tuo, dic sodes, nomine ? — Nempe Vir bonus et prudens dici delector. Ego ac tu. Qui dedit boc hodie, cras, si volet, auferet; ut, si Detulerit fasces indigno, detrahet idem. Pone, meum est, inquit. Pono, tristisque recedo. 35 Idem si clamet furem, neget esse pudicum, Contendat hiqueo collum pressisse paternum ; Mordear opprobriis falsis, mutemque colores ? Falsus honor juvat et mendax infamia terret Quem, nisi mendosum et mendaceni? Vir bonus est quis ? 40

Qui consulta patrum, qui leges juraque servat; Quo multse magnseque secantur judice lites; Quo res sponsore, et quo causse teste tenentur. Sed videt hunc omnis domus et vicinia tota Introrsus turpem, speciosum pelle decora. 45

Nec furtum feci, nec fugi, si mihi dicat Servus ; -.Habes pretium, loris non ureris, aio.


EPISTOLARUM LIB. I. 16. 75

Non liominem occidi : Non pasces in cruce corvos.

Siim bonus et frugi. Renuit negitatque Sabellus:

Cautus enim metuit foveam lupus, accipiterque 50

Suspectos laqueos, et opertum milvius hamum.

Oderunt peccare boni virtutis amore :

Tu nihil admittes in te formidine poenae.

Sit spes fallendi, miscebis sacra profanis:

Nam de mille fabse modiis quum surripis unum, 55

Damnum est, non facinus, mihi pacto lenius isto.

Vir bonus, omne forum quem spectat et omne tri-

bunal, Quandocunque Deos vel porco vel bove placat, Jane pater, clare, clare quum dixit, ApoUo, Labra movet, metuens audiri : Pulchra Laverna, 60 Da mihi fallere, da justo sanctoque videri ; Noctem peccatis, et fraudibus objice nubem. Qui melior servo, qui liberior sit avarus, In triviis fixum quum se demittit ob assem, Non video : nam qui cupiet, metuet quoque ; porro 65 Qtii metuens vivet, liber mihi non erit unquam. Perdidit arma, locum virtutis deseruit, qui Semper in augenda festinat et obruitur re. Vendere quum possis captivum, occidere noli: Serviet utiliter : sine pascat durus aretque ; 70

Naviget ac mediis hiemet mercator in undis; Annonse prosit ; portet frumenta penusque. Vir bonus et sapiens audebit dicere : Pentheu, Rector Thebarum, quid me perferre patique Indignum coges ? Adimam hona. Nempe pecus,

rem, 75

Lectos, argentum : toUas licet. In manicis et Compedibus scbvo te suh custode teneho. Ipse deus, simulatque volam, me solvet. Opinor, Hoc sentit : Moriar ; mors ultima linea rerum est.


e2


76 EPISTOLARUM LIB. I. 17.


EPISTOLA XVII. — AD SC^VAM.

Quamvis, Scseva, satis per te tibi consulis, et scis Quo tandem pacto deceat majoribiis uti ; Disce, docendus adhuc quse censet amiculus, ut si Caecus iter monstrare velit : tamen adspice, si quid Et nos, quod cures proprium fecisse, loquamur. 5

Si te grata quies et primam somnus in horam Delectat ; si te pulvis strepitusque rotarum, Si laedit caupona, Ferentinum ire jubebo: Nam neque divitibus contingunt gaudia solis, Nec vixit male, qui natus moriensque fefeliit. 10

Si prodesse tuis, pauloque benignius ipsum Te tractare voles, accedes siccus ad unctum. Si pranderet olus patienter, regibus uti Nollet Aristippus. Si sciret regibus uti, Fastidiret olus, qui me notat. Utrius horum 15

Verba probes et facta, doce ; vel junior audi, Cur sit Aristippi potior sententia : namque Mordacem Cynicum sic eiudebat, ut aiunt : Scurror ego ipse mihi, populo tu : rectius hoc et Splendidius multo est. Equus ut me portet, alat rex, Officium facio: tu poscis vilia rerum 21

Dante minor, quamvis fers te nuliius egentem. Omnis Aristippum decuit color et status et res, Tentantem majora, fere prsesentibus sequum. Contra, quem duplici panno patientia velat, 25

Mirabor, vitse via si conversa decebit. Alter purpureum non exspectabit amictum, Quidlibet indutus celeberrima per loca vadet, Personamque feret non inconcinnus utramque : Alter Mileti textam cane pejus et angue 30

Vitabit chlamydem ; morietur frigore, si non Retuleris pannum. Refer, et sine vivat ineptus. Res gerere et captos ostendere civibus hostes, Attingit solium Jovis, et ccelestia tentat; Principibus plaeuisse viris, non ultima laus est. 35


EPISTOLARUM LIB. I. 18. 77

Non cuivis homini contingit adire Corinthum.

Sedit, qui timuit, ne non succederet; esto:

Quid, qui pervenit, fecitne viriliter ? Atqui

Hic est, aut nusquam, quod quserimus : hic onus

horret, Ut parvis animis et parvo corpore majus : 40

Hic subit et perfert. Aut virtus nomen inane est, Aut decus et pretium recte petit experiens vir. Coram rege sua de paupertate tacentes Plus poscente ferent: distat, sumasne pudenter, An rapias ; atqui rerum.caput hoc erat, et fons. 45 Indotata mihi soror est, paupercula mater, Et fundus nec vendibilis, nec pascere firmtis, Qui dicit, clamat, Victum date : succinit alter, Et mihi dividuo findetur munere quadra. Sed tacitus pasci si corvus posset, haberet 50

Plus dapis, et rixse multo minus invidiaeque.


EPISTOLA XVIII. — AD LOLLIUM.

Si bene te novi, metues, liberrime Lolli, Scurrantis speciem prsebere, professus amicum. Est huic diversum vitio vitium prope majus, Asperitas agrestis et inconcinna gravisque, Quae se commendat tonsa cute, dentibus atris, 5

Dum vult libertas dici mera, veraque virtus. Virtus est medium vitiorum et utrinque reductum. Alter in obsequium plus sequo pronus et imi Derisor lecti, sic nutum divitis horret, Sic iterat voces, et verba cadentia toUit, 10

Ut puerum ssevo credas dictata magistro Reddere, vel partes mimum tractare secundas. Alter rixatur de lana ssepe caprina, Propugnat nugis armatus: Scilieet, ut non Sit mihi prima fides, et, vere quod placet, ut non 15 Acriter eiatrem ? Pretium aetas altera sordet. e3


78 EPISTOLARUM LIB. 1. 18.

Ambigitur quid enim ? Castor sciat, an Dolichos

plus ; Brundusium Minuci melius via ducat an Appi. Quem damnosa Venus, quem prseceps alea nudat, Gloria quem supra vires et vestit et ungit, 20

Quem tenet argenti sitis importuna famesque, Quem paupertatis pudor et iuga, dives amicus, Ssepe decem vitiis instructior, odit et horret: Aut, si non odit, regit; ac, veluti pia mater, Plus quam se sapere, et virtutibus esse priorem 25 Vult, et ait prope vera : Mese (contendere noli) Stultitiam patiuntur opes ; tibi parvula res est. Arcanum neque tu scrutaberis illius unquam ; Commissumque teges, et vino tortus et ira. Nec tua laudabis studia, aut aliena reprendes : 30

Nec, quum venari volet ille, poemata panges. Gratia sic fratrum geminorum, Amphionis atque Zethi, dissiluit, donec suspecta sovero Conticuit lyra. Fraternis cessisse putatur Moribus Amphion ; tu cede potentis amici 35

Lenibus imperiis ; quotiesque educet in agros ^tolis onerata plagis jumenta canesque, Surge et inhumanse senium depone Camoense, Coenes ut pariter pulmenta laboribus empta; Romanis sollemne viris opus, utile famse 40

Vitseque et membris, prsesertim quum valeas et Vel cursu superare canem vel viribus aprum Possis. Adde, virilia quod speciosius arma Non est qui tractet; scis, quo clamore coronse Proelia sustineas campestria; denique Sievam 45

Militiam puer et Cantabrica bella tulisti, Sub duce, qui templis Partliorum sigiia refigit Nunc, et, si quid abest, Italis adjudicat armis. Ac (ne te retrahas et inexcusabilis absis) Quamvis nil extra numerum fecisse modumque 50 Curas, interdum nugaris rure paterno: Partitur lintres exercitus ; Actia pugna Te duce per pueros hoslili more refertur;


EPISTOLARUM LIB. I. 18. 79

Adversarius est frater; lacus, Hadria; donec Alterutrum velox victoria fronde coronet. 55

Consentire suis studiis qui crediderit te, Fautor utroque tuum laudabit pollice ludum. Protinus ut nioneam (si quid monitoris ewes tu), Quid de quoque viro et cui dicas, ssepe videto : Percontatorem fugito, nam garrulus idem est, 60

Nec retinent patulse commissa fideiiter aures; Et semel emissum volat irrevocabile verbum. Qualem commendes, etiam atque etiam adspice, ne

mox Incutiant aliena tibi peccata pudorem. Fallimur et quondam non dignum tradimus: ergo 65 Quem sua culpa premet, deceptus omitte tueri, Ut penitus notum, si tentent crimina, serves Tuterisque tuo fidentem prsesidio : qui Dente Theonino quum circumroditur, ecquid Ad te post paulo ventura pericula sentis? 70

Nam tua res agitur, paries quum proximus ardet ; Et neglecta solent incendia sumere vires. Dulcis inexpertis cultura potentis amici : Expertus metuit. Tu, dum tua navis in alto est, Hoc age, ne mntata retrorsum te ferat aura. 75

Oderunt hilarem tristes, tristemque jocosi ; Sedatum celeres, agilem navumque remissi : Potores [bibuli media de nocte Falerni Oderunt] porrecta negantem pocula; quamvis Nocturnos jures te formidare vapores. 80

Deme supercilio nubem : plerumque modestus Occupat obscuri speciem, taciturnus acerbi. Inter cuncta leges et percontabere doctos ; Qua ratione queas traducere leniter sevum : Ne te semper inops agitet vexetque cupido, 85

Ne pavor, et rerum mediocriter utilium spes : Virtutem doctrina paret, naturane donet : Quid minuat curas, quid te tibi reddat amicum: Quid pure tranquillet, honos, an dulce lucellum, An secretum iter, et fallentis semita vita?. 90

e4


80 EPISTOLARUM LIB. I. 19.

Me quoties reficit gelidus Digentia rivus,

Quem Mandela bibit, rugosus frigore pagus,

Quid sentire putas, quid credis, amice, precari ?

Sit mihi quod nunc est; etiam minus : et milii vivam,

Quod superest sevi, si quid superesse volunt Di : 95

Sit bona librorum et provisse frugis in annum

Copia; neu fluitem dubise spe pendulus horae.

Sed satis est orare Jovem quse donat et aufert :

Det vitam, det opes, sequum mi animum ipse parabo.


EPISTOLA XIX. AD MiECENATEM.

Prisco si credis, Msecenas docte, Cratino,

NuUa placere diu, nec vivere carmina possunt,

Quae scribuntur aquse potoribus. Ut male sauos

Adscripsit Liber Satyris Faunisque poetas,

Vina fere dulces oluerunt mane Camoenae. 5

Laudibus arguitur vini vinosus Homerus:

Ennius ipse pater nunquam, nisi potus, ad arma

Prosiluit dicenda. Forum putealque Libonis

Mandabo siccis, adimam cantare severis.

Hoc simul edixi, non cessavere poetse 10

Nocturno certare mero, putere diurno.

Quid, si quis vultu torvo ferus et pede nudo

Exiguseque togse simulet textore Catonem,

Virtutemne reprsesentet moresque Catonis?

Rupit larbitam Timagenis semula lingua, 15

Dum studet urbanus, tenditque disertus haberi.

Decipit exemplar vitiis imitabile: quodsi

Pallerem casu, biberent exsangue cuminum.

O imitatores, servum pecus, ut mihi saepe

Bilem, ssepe jocum vestri movere tumultus ! 20

Libera per vacuum posui vestigia princeps :

Non aliena meo pressi pede. Qui sibi fidit,

Dux regit examen. Parios ego primus iambos

Ostendi Latio, numeros animosque secutus


EPISTOLARUM LIB, I. 20. 81

Arcliilochi, non res et agentia verba Lycamben. 25

Ac, ne me foliis ideo brevioribus ornes,

Quod timui mutare modus et carminis artem ;

Temperat Archilochi Musam pede mascula Sappho,

Temperat Alcaeus; sed rebus et ordine dispar,

Nec socerum quaerit, quem versibus oblinat atris, 30

Nec sponsje Uiqueum famoso carmine nectit.

Hunc ego, non alio dictum prius ore, Latinus

Vulgavi fidicen ; juvat immemorata ferentem

Intrenuis oculisque legi, m.anibusque teneri.

Scire velis, mea cur ingratus opuscula lector 35

Laudet ametque domi, premat extra limen iniquus?

Non ego ventosse plebis suffragia venor,

Impensis coenarum, et tritse munere vestis;

Non ego, nobilium scriptorum auditor et ultor,

Grammaticas ambire tribus et pulpita dignor: 40

Hinc illse lacrimge. Spissis indigna theatris

Scripta pudet recitare, et nugis addere pondus,

Si dixi ; Rides, ait, et Jovis auribus ista

Servas: fidis enim manare poetica mella

Te solum, tibi pulcher. Ad hsec ego naribus uti 45

Formido: et, luctantis acuto ne secer ungui,

DispUcet iste locus, clamo, et diludia posco.

Ludus enim genuit trepidum certamen et iram,

Ira truces inimicitias et funebre bellum.


EPISTOLA XX. — AD LIBRUM SUUM.

Vertumnum Janumque, liber, spectare videris; Scilicet ut prostes Sosiorum pumice mundus. Odisti claves, et grata sigilla pudico : Paucis ostendi gemis, et communia laudas. Non ita nutritus. Fuge, quo descendere gestis : Non erit emisso reditus tibi. Quid miser egi? Quid volui? dices, ubi quis te Iseserit; et scis, In breve te cogi, quum plenus languet amator. E 5


82 EPISTOLARUM LIB. I. 20.

Quodsi iion odio peccantis desipit augur,

Carus eris Romse, donec te deseret setas. 10

Contrectatus ubi manibus sordescere vulgi

Coeperis, aut tiueas pasces taciturnus inertes,

Aut fugies Uticam, aut vinctus mitteris Ilerdam.

Ridebit monitor non exauditus ; ut ille

Qui male parentem iu rupes protrusit asellum 15

Iratus : quis enim invitum servare laboret?

Hoc quoque te manet, ut pueros elementa docentem

Occupet extremis in vicis balba senectus.

Quum tibi sol tepidus plures admoverit aures,

Me libertino natum patre, et in tenui re 20

Majores pennas nido extendisse loqueris,

Ut quantum generi demas, virtutibus addas ;

Me primis urbis beili placuisse domique ;

Corporis exigui, praicanum, solibus aptum,

Irasci celerem, tamen ut placabilis essem. 25

Forte meum si quis te percontabitur sevum,

Me quater undenos sciat implevisse Decembres,

Collegam Lepidum quo duxit LoUius anno.


EPISTOLARUM

LIBER SECUNDUS.


EPISTOLA I. — AD AUGUSTUM.

QuuM tot sustineas et tanta negotia solus, Res Italas armis tuteris, moribus ornes, Lejribus emendes ; in publica commoda peccem, Si longo sermone morer tua tempora, Cse^ar. Romulus et Liber pater et cum Castore Pollux, 5 Post injrentia facta deorum in templa recepti, Dum terras hominumque colunt ^enus, aspera bella Componunt, agros assignant, oppida condunt ; Ploravere suis non respondere favorem Speratum meritis. Diram qui contudit hydram, 10 Notaque fatali portenta labore subegit, Comperit invidiam supremo fine domari. Urit enim fulgore suo, qui prsegravat artes Infra se positas : exstinctus amabitur idem. Praesenti tibi maturos largimur honores, 15

Jurandasque tuum per nomen ponimus aras, Nil oriturum alias, nil ortum tale fatentes. Sed tuus hic populus, sapiens et justus in uno Te nostris ducibus, te Graiis anteferendo, Cetera nequaquam simili rationi modoque 20

^stimat, et, nisi quae terris semota suisque Temporibus defuncta videt, fastidit et odit : E 6


84 EPISTOLARUM LIB. II. 1.

Sic fautor veterum, ut tabulas peccare vetantes,

Quas bis quinque viri sanxerunt, toedera regum

Vel Gabiis vel cum rij^idis sequata Sabinis, 25

Pontificum libros, annosa volumina vatum,

Dictitet Albano Musas in monte locutas.

Si, quia Grsecorum sunt antiquissima quseque

Scripta vel optima, Romani pensantur eadera

Scriptores trutina, non est quod multa loquamur : 30

Nil intra est oleam, nil extra est in nuce duri.

Venimus ad summam fortunae; pingimus atque

Psallimus et luctamur Achivis doctius unctis.

Si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

Scire velim, pretium chartis quotus arroget annus. 35

Scriptor abhinc annos centum qui dedidit, inter

Perfectos veteresque referri debet, an inter

Viles atque novos ? Excludat jurj^ia finis.

Est vetus atque probus, centum qui perficit annos.

Quid> qui deperiit minor uno mense vel anno, 40

Inter quos referendus erit? veteresne poetas,

An quos et prsesens et postera respuat aetas ?

Iste quidem veteres inter ponetur iioneste,

Qui vel mense brevi vel toto est junior anno.

Utor permisso, caudseque pilos ut equinse, 45

Paullatim vello et demo uuum, demo et item unum,

Dum cadat elusus ratione rnentis acervi,

Qui redit ad fastos, et virtutem sestimat annis,

Miraturque nihil, nisi quod Libitina sacravit

Ennius, et sapiens et fortis et aiter Homerus, 50

Ut critici dicunt, leviter curare videtur,

Quo promissa cadant et somnia Pythagorea.

Nsevius in manibus non est, et mentibus hseret

Psene recens? Adeo sanctum est vetus omne poema.

Ambigitur quoties uter utro sit prior, aufert 55

Pacuvius docti famam senis, Accius alti :

Dicitur Afrani toga convenisse Menandro;

Plautus ad exemplar Siculi properare Epicharmi ;

Vincere Caecilius gravitate, Terentius arte.

Hos ediscit, et hos arcto stipata theatro, 60


EPISTOLARUM LTB. II. 1. 85

Spectat Roma potens; habet lios numeratque poetas

Ad nostrum tempus Livi scriptoris ab sevo.

Interdum vul^us rectum videt ; est ubi peccat.

Si veteres ita miratur laudatque poetas,

Ut nihil anteferat, nihil illis comparet, errat: 65

Si quaedam nimis antique, si pleraque dure

Dicere cedit eos, ignave multa fatetur,

Et sapit, et mecum facit, et Jove judicat sequo.

Non equidem insector, delendave carmina Livi

Esse reor, memini quse plagosum mihi parvo 70

Orbilium dictare ; sed emendata videri

Pulchraque et e.xactis minimum distantia, miror.

Inter quse verbum emicuit si forte decorum,

Si versus paulo concinnior unus et alter,

Injuste totum ducit venditque poerna. 75

Indignor quidquam reprehendi, non quia crasse

Compositum illepideve putetur, sed quia nuper ;

Nec veniam antiquis, sed honorem et prsemia posci.

Recte, necne, crocum floresque perambulet Attse

Fabula, si dubitem, clament periisse pudorem 80

Cuncti psene patres, ea quum reprehendere coner,

Quse gravis iEsopus, quee doctus Roscius egit :

Vel, quia nil roctum, nisi quod placuit sibi, ducunt;

Vel, quia turpe putant parere minoribus, et quse

Imberbes didicere, senes perdenda fateri. 85

Jam Saliare Numse carmen qui laudat, et illud,

Quod mecum itrnorat, solus vult scire videri ;

Ingeniis non ille favet plauditque sepultis,

Nostra sed impujjnat, nos nostraque lividus odit.

Quod si tam Graiis novitas invisa fuisset, 90

Quam nobis, quid nunc esset vetus? aut quid haberet,

Quod legeret tereietque viritim publicus usus?

Ut primum positis nugari Graecia bellis

Coepit, et in vitium fortuna labier sequa,

Nunc athletarum studiis, nunc arsit equorum: 95

Marmoris aut eboris fabros aut seris amavit :

Suspendit picta vultum mentemque tabella ;

Nunc tibicinibus, nunc est gavisa tragoedis :


86 EPISTOLARUM LIB. II. 1.

Sub nutrice puella velut si luderet infans,

Qiiod cupide petiit, mature plena reliquit. 100

Quid placet aut odio est, quod non mutabile credas ?

Hoc paces habuere bonse, ventique secundi.

Romse dulce diu fuit et sollemne rechisa

Mane domo vigilare, clienti promere jura,

Cautos nomiuibus rectis expendere nummos, 105

Majores audire, minori dicere, per quse

Crescere res posset, minui damnosa libido.

Mutavit mentem populus levis, et calet uno

Scribendi studio : puerique patresque severi

Fronde comas vincti coenant et carmina dictant. 110

Ipse ego, qui nullos me affirmo scribere versus,

Invenior Parthis mendacior; et prius orto

Sole vigil calamum et chartas et scrinia posco.

Navem agere ignarus navis timet; abrotonum segro

Non audet, nisi qui didicit, dare : quod medicorum

est, 1 15

Promittunt medici ; tractant fabrilia fabri: Scribimus indocti doctique poemata passim. Hic error tamen et levis haec insania, quantas Virtutes habeat, sic coUige : vatis avarus Non temere est animus; versus amat, hoc studet

unum ; 120

Detrimenta, fugas servorum, incendia ridet; Non fraudem socio puerove incogitat ullam Pupillo; vivit siliquis et pane secundo: Militise quamquam piger et malus, utilis urbi: Si das hoc, parvis quoque rebus magna juvari, 125 Os tenerum pueri balbumque poeta figurat; Torquet ab obscoenis jam nunc sermonibus aurem ; Mox etiam pectus praiceptis format amicis, Asperitatis et invidise corrector et irse; Recte facta refert ; orientia tempora notis 130

Instruit exemplis; inopem solatur et eegrum. Castis cum pueris ignara puella mariti Disceret unde preces, vatem ni Musa dedisset? Pcit opem chorus, et prsesentia numina sentit;


EPISTOLARUM LIB. II. 1. 87

Coelestes implorat aquas docta prece blandus; 135 Avertit morbos, metuenda pericula pellit; Impetrat et pacem et locupletem frugibus annum ; Carmine di superi placantur, carmine manes. Agricoise prisci, fortes parvoque beati, Condita post frumenta levantes tempore festo 140

Corpus et ipsum animum spe finis dura ferentem, Cum sociis operum, pueris et conjuge fida, Telhirem porco, Silvanum lacte piabant, Floribus et vino Genium memorem brevis aevi. Fescenuina per hunc invecta licentia morem 145

Versibus alternis opprobria rustica fudit, Libertasque recurrentes acceptji per annos Lusit amabiliter; donec jam ssevus apertam In rabiem verti coepit jocus, et per honestas Ire domos impune minax. Doluere cruento 150

Dente lacessiti; fuit intactis quoque cura Conditione super communi : quin etiam lex Pcenaque lata, malo qiise nollet carmine quemquam Describi: vertere modum, formidine fustis Ad beue dicendum delectandumque redacti. 155

Grsecia capta ferum victorem cepit, et artes Intulit agresti Latio. Sic horridus ille Defluxit numerus Saturnius, et grave virus Munditise pepulere ; sed in longum tamen aevum Manserunt liodieque manent vestigia ruris. 160

Serus enim Graecis admovit acumina chartis, Et post Punica bella quietus quserere coepit, Quid Sophocles et Tliespis et iEschylus utile ferrent. Tentavit quoque rem, si digne vertere posset; Et placuit sibi, natura sublimis et acer; 165

Nam spirat tragicum satis et feliciter audet; Sed turpem putat inscite metuitque lituram. Creditur, ex medio quia res arcessit, habere Sudoris minimum ; sed habet Comoedia tanto Plus oneris, quanto veniae minus. Adspice, Plau- tus 170

Quo pacto partes tutetur amantis ephebi,


88 EPISTOLARUM LIB. II. I.

Ut patris attenti, lenonis ut insidiosi, Quantus sit Dossennus edacibus in parasitis, Quam non adstricto percurrat pulpita socco. Gestit enim nummum in loculos demittere, post hoc 175

Securus, cadat, an recto stet fabula talo. Quem tulit ad scenam ventoso Gloria curru, Exanimat lentus spectator, seduius inflat : Sic leve, sic parvum est, animum quod laudis avarum Subruit ac reficit ! Vaieat res ludicra, si me 180

Paima negata macrum, donata reducit opimum. Ssepe etiam audacem fugat lioc terretque poetam, Quod numero plures, virtute et honore minores, Indocti stolidique et depugnare parati, Si discordet eques, media inter carmina poscunt 185 Aut ursutn, aut pugiles: his nam plebecula plaudit. Verum equitis quoque jam migravit ab aure voluptas Omnis ad incertos oculos et gaudia vana. Quatuor aut plures aulsea premuntur in horas, Dum fugiuntequitum turmai peditumque catervse; 190 Mox trahitur manibus regum fortuna retortis; Esseda festinant, pilenta, petorrita, naves; Captivum portatur ebur, captiva Corinthus. Si foret in terris, rideret Democritus, seu Diversum confusa genus panthera camelo, 195

Sive eleplias albus vulgi converteret ora : Spectaret populum hidis attentius ipsis, Ut sibi prsebentem mimo spectacula plura; Scriptores autem narrare putaret asello Fabellam surdo : nam quse pervincere voees 200

Evaluere sonum, referunt quem nostra theatra ? Garganum mugire putes nemus, aut mare Tuscum : Tanto cum strepitu ludi spectantur et artes, Divitiaeque peregrinse ; quibus oblitus actor Quum stetit in scena, concurrit dextera Isevse. 205 Dixit adhuc aliquid? Nil sane. Quid placet ergo? Lana Tarentino violas imitata veneno. Ac ne forte putes me, quse facere ipse recusem,


EPISTOLARUM LIB. II. 1. 89

Quum recte tractent alii, laudare maligne ;

llle per extentnm funem mihi posse videtur 210

Ire poeta, meum qui pectus inaniter angit,

Irritat, mulcet, falsis terroribus implet,

Ut magus, et modo me Thebis, modo ponit Athenis.

Verum age, et his, qui se lectori credere malunt,

Quam spectatoris fastidia ferre superbi, 215

Curam redde brevem, si munus Apolline dignum

"Vis complere libris, et vatibus addere calcar,

Ut studio majore petant Helicona virentem.

Multa quidem nobis facimus mala ssepe poetse

(Ut vineta egomet csedam mea), quum tibi librum 220

SoIIicito damus, aut fesso; quum Isedimur, unura

Si quis amicorum est ausus reprendere versum ;

Quum loca jam recitata revolvimus irrevocati;

Quum lamentamur, non apparere labores

Nostros, et tenui deducta poemata filo; 225

Quum speramus, eo rem venturam, ut, simulatque

Carmina rescieris nos fingere, commodus ultro

Arcessas, et egere vetes, et scribere cogas.

Sed tamen est operse pretium cognoscere, quales

^dituos habeat belli spectata domique 230

Virtus, indigno non committenda poetse.

Gratus Alexandro regi Magno fuit ille

Chcerilus, incultis qui versibus et male natis

Rettulit acceptos, regale nomisma, Philippos.

Sed veluti tractata notam labemque remittunt 235

Atramenta, fere scriptores carmine foedo

Splendida facta linunt. Idem rex ille, poema

Qui tam ridiculum tam care prodigus emit,

Edicto vetuit, ne quis se prseter Apellen

Pingeret, aut alius Lysippo duceret aera 240

Fortis Alexandri vultum simulantia. Quodsi

Judicium subtile videndis ariibus illud

Ad libros et ad haec Musarum dona vocares,

Boeotum in crasso jurares aere natum.

At neque dedecorant tua de sejudicia atque 245

Munera, quse multa dantis cura laude tulerunt,


90 EPISTOLARUM LIB. II. 2.

Dilecti tibi Virgilius Variusque poetse ; Nec magis expressi vultus per aenea signa, Quam per vatis opus mores animique virorum Clarorum apparent. Nec sermones ego mallem 250 Repentes per humum, quam res componere gestas, Terrarumque situs et flumina dicere, et arces Montibus impositas, et barbara regna, tuisque Auspiciis totum confecta duella per orbem, Claustraque custodem pacis cohibentia Janum, 255 Et formidatam Parthis te principe Romam, Si, quantum cuperem, possem quoque ; sed neque

parvum Carmen majestas recipit tua, nec meus audet Rem tentare pudor, quam vires ferre recusent. Sedulitas autem, stulte quem diligit, urget, 260

Prsecipue quum se numeris commendat et arte : Discit enim citius meminitque libentius iliud Quod quis deridet, quam quod probat et veneratur. Nii moror officium quod me gravat, ac neque ficto In pejus vultu proponi cereus usquam, 265

Nec prave factis decorari versibus opto : Ne rubeam pingui donatus munere, et una Cum scriptore meo capsa porrectus aperta, Deferar in vicum vendentem tus et odores, Et piper, et quidquid chartis amicitur ineptis. 270


EPISTOLA II. — AD JULIUM FLORUM.

Flore, bono claroque fidelis amice Neroni, Si quis forte velit puerum tibi vendere natum Tibure vel Gabiis, et tecum sic agat: ' Hic et Candidus et talos a vertice pulcher ad imos, Fiet eritque tuus nummorum millibus octo; Verna ministeriis ad nutus aptus heriles, Litterulis Graecis imbutus, idoneus arti Cuilibet : argilla quidvis imitaberis uda :


EPISTOLARUM LIB. II. 2. 91

Qiiin etiam canet indoctum, sed dulce bibenti.

Multa fidem promissa levant, ubi plenius sequo 10

Laudat venales, qui vult extrudere, merces.

Res urget me nulla : meo sum pauper in aere.

Nemo lioc man^onum faceret tibi ; non temere a me

Quivis ferret idem : semel hic cessavit, et, ut fit,

In scalis latuit metuens pendentis habense. 15

Des nummos, excepta nihil te si fuga Isedit.'

Ille ferat pretium poense securus, opinor.

Prudens emisti vitiosum: dicta tibi est lex:

Insequeris tamen hunc et lite moraris iniqua?

Dixi me pigrum proficiscenti tibi, dixi 20

Talibus officiis prope mancum ; ne mea ssevus

Jurgares ad te quod epistola nuUa veniret.

Quid tum profeci, mecum facientia jura

Si tamen attentas? Quereris super hoc etiam, quod

Exspectata tibi non mittam carmina mendax. 25

Luculli miles collecta viatica multis

jErumnis, lassus dum noctu stertit, ad assem

Perdiderat; post hoc vehemens lupus, et sibi et hosti

Iratus pariter, jejunis dentibus acer,

Prsesidium regale loco dejecit, ut aiunt, 30

Summe munito et multarum divite rerum.

Clarus ob id factum donis ornatur honestis :

Accipit et bis dena super sestertia nummum.

Forte sub hoc tempus castellum evertere prsetor

Nescio quod cupiens, hortari coepit eundem 35

Verbis, quae timido quoque possent addere mentem :

' /, bone^ quo virtus tua te vocat ; i pede fausto,

Grandia laturus meritorum prcBmia. Quid stas ?'

Post hsec ille catus, quantumvis rusticus, ' Ibit,

Ibit eo, quo vis, qui zonam perdidit,^ inquit. 40

Romse nutriri mihi contigit, atque doceri,

Iratus Graiis quantum nocuisset Achilles.

Adjecere bonse paulo plus artis Athense,

Scilicet ut possem curvo dignoscere rectum,

Atque inter silvas Academi quaerere verum. 45

Dura sed emovere loco me tempora grato,


92 EPISTOLARUM LIB. II. 2.

Civilisque rudem belH tuHt sestus in arma,

Csesaris Augusti non responsura lacertis.

Unde simul primum me dimisere Philippi,

Decisis liumilem pennis, inopemque paterni 50

Et laris et fundi, paupertas impulit audax

Ut versus facerem. Sed, quod non desit, habentem,

Quae poterunt unquam satis expurgare cicutse,

Ni melius dormire putem quam scribere versus?

Singula de nobis anni prsedantur euntes : 55

Tendunt extorquere poemata. Quid faciam vis ?

Denique non omnes eadem mirantur amantque :

Carmine tu gaudes, hic delectatur iambis;

Ille Bioneis sermonibus et sale nigro.

Tres mihi convivse prope dissentire videntur, 60

Poscentes vario multum diversa palato.

Quid dem? quid non dem ? Renuis tu, quod jubet

alter; Quod petis, id sane est invisum acidumque duobus. Prseter cetera, me Romaene poemata censes Scribere posse, inter tot curas totque labores? 65

Hic sponsum vocat, hic auditum scripta, relictis Omnibus officiis ; cubat hic in colle Quirini, Hic extremo in Aventino, visendus uterque; Intervalla vides humane commoda. Verum Purae sunt platese, nihil ut meditantibus obstet. 70 Festinat calidus mulis gerulisque redemtor; Torquet nunc lapidem, nunc ingens machina tignum ; Tristia robustis luctantur funera plaustris; Hac rabiosa fugit canis, hac lutulenta ruit sus: I nunc, et versus tecum meditare canoros. 75

Scriptorum chorusomnis amat nemus et fugit urbes, Rite cliens Bacchi, somno gaudentis et umbra: Tu me inter strepitus nocturnos atque diurnos Vis canere, et contracta scqui vestigia vatum? Ingenium, sibi quod vacuas desumsit Athenas, 80

Et studiis arinos septem dedit, insenuitque Libris et curis, statua taciturnius exit Plerumque, et risu populum quatit; hic ego rerum


EPISTOLARUM LIB. II. 2. 93

Fluctibus in mediis et tempestatibus urbis

Verba lyrse motura sonum eonnectere digner? 85

Frater erat Romse consulti rhetor, ut alter

Alterius sermone meros audiret honores,

Gracchus ut hic illi foret, huic ut Mucius ille.

Qui minus argutos vexat furor iste poetas?

Carmina compono, hic elegos. Mirabile visu 90

Cselatumque novem Musis opus ! Adspice primum,

Quanto cum fastu, quanto molimine circum-

Spectemus vacuam Romanis vatibus sedem !

Mox etiam, si forte vacas, sequere, et procul audi,

Quid ferat, et quare sibi nectat uterque coronam. 95

Csedimur, et totidem plagis consumimus hostem,

Lento Samnites ad lumina prima duello.

Discedo Alcseus puncto illius : ille meo quis?

Quis nisi Callimachus? si plus adposcere visus,

Fit Mimnermus, et optivo cognomine crescit. 100

Multa fero, ut placem genus irritabile vatum,

Quum scribo, et supplex populi suffragia capto :

Idem, finitis studiis et mente recepta,

Obturem patulas impune legentibus aures.

Ridentur mala qui componunt carmina: verum 105

Gaudent scribentes, et se venerantur, et ultro,

Si taceas, laudant quidquid scripsere beati.

At qui legitimum cupiet fecisse poema,

Cum tabulis animum censoris sumet honesti;

Audebit, qusecunque parum splendoris habebunt, 110

Et sine pondere erunt, et honore indigna ferentur,

Verba movere loco, quamvis invita recedant,

Et versentur adhuc intra penetralia Vestse.

Obscurata diu populo bonus eruet, atque

Proferet in lucem speciosa vocabula rerum, 115

Quse, priscis memorata Catonibus atque Cethegis,

Nunc situs informis premit et deserta vetustas :

Adsciscet nova, quse genitor produxerit usus.

Vehemens et liquidus puroque simillimus amni

Fundet opes, Latiumque beabit divite lingua. 120

Luxuriantia compescet, nimis aspera sano


94 EPISTOLARUM LIB. II. 2.

Levabit cultu, virtute carentia tollet:

Ludentis speciem dabit et torquebitur, ut qui

Nunc Satyrum, nunc airrestem Cyclopa movetur.

Prsetulerim scriptor delirus inersque videri, 125

Dum mea delectent mala me, vel denique fallant,

Quam sapere et ringi. Fuit haud ignobilis Argis,

Qui se credebat miros audire tragoedos,

In vacuo laetus sessor plausorque tlieatro;

Cetera qui vitse servaret munia recto 130

More ; bonus sane vicinus, amabilis liospes,

Comis in uxorem, posset qui ignoscere servis,

Et signo Iseso non insanire lagense ;

Posset qui rupem et puteum vitare patentem.

Hic ubi cognatorum opibus curisque refectus 135

Expulit helleboro morbum bilemque meraco,

Et redit ad sese, ' P«/, me occidistis, amici,

Non servastis, ait, ciii sic extorta voluptas,

Et demptus per vim mentis gratissimus error^

Nimirum sapere est abjectis utile nugis, 140

Et tempestivum pueris concedere hidum;

Ac non verba sequi fidibus modulanda Latinis,

Sed verse numerosque modosque ediscere vitse.

Quocirca mecum loqiior hsec, tacitusque recordor:

Si tibi nulla sitim finiret copia lymphse, 145

Narrares medicis: quod, quanto plura parasti,

Tanto phira cupis, nuUine faterier audes?

Si vulnus tibi monstrata radice vel herba,

Non fieret levius, fugeres radice vel herba,

Proficiente nihil, curarier. Audieras, cui 150

Rem di donarint, illi decedere pravam

Stultitiam ; et, quum sis nihilo sapientior, ex quo

Plenior es, tamen uteris monitoribus isdem ?

At si divitise prudentem reddere possent,

Si cupidum timidumque minus te, nempe ruberes,

Viveret in terris te si quis avarior uno. 156

Si proprium est, quod quis Hbra mercatus et sere est,

Qusedam, si credis consuUis, mancipat usus:

Qui te pascit ager, tuus est; et villicus Orbi,


EPISTOLARUM LIB. II. 2. 95

Quum segetes oecat, tibi mox frumenta daturas, 160 Te dominum sentit: das nummos, accipis uvam, Pullos, ova, cadum temeti : nempe modo isto Paullatim mercaris agrum, fortasse trecentis, Aut etiam supra, nummorum millibus emptum. Quid refert, vivas numerato nuper an olim ? 165

Emptor Aricini quondam Veientis et arvi Emptum coenat olus, quatnvis aliter putat ; emptis 8ub noctem gelidam lignis calefactat aenum ; Sed vocat usque suum, qua populus adsita certis Limitibus vicina refugit jurgia; tamquam 170

Sit proprium quidquam, puncto quod mobilis horae, Nunc prece, nunc pretio, nunc vi, nunc sorte su-

prema, Permutet dominos, et cedat in altera jura. Sic, quia perpetuus nulli datur usus, et hseres Hseredem alterius, velut unda supervenit undam, 175 Quid vici prosunt, aut horrea? Quidve Calabris Saltibus adjecti Lucani, si metit Orcus Grandia cum parvis, non exorabilis auro ? Gemmas, marmor, ebur, Tyrrhena sigilla, tabellas, Argentum, vestes Gsetulo murice tinctas, 180

Sunt qui non habeant, est qui non curat habere. Cur alter fratrum cessare, et ludere, et ungi, Prseferat Herodis palmetis pinguibus; alter, Dives et importunus, ad umbram lucis ab ortu Silvestrem flammis et ferro mitiget agrum, 185

Scit Genius, natale comes qui temperat astrum, NaturjB Deus humanse, mortalis in unum- Quodque caput, vultu mutabilis, albus et ater. Utar, et ex modico, quantum res poscet, acervo Tollam ; nec metuam quid de me judicet hseres, 190 Quod non plura datis invenerit ; et tamen idem Scire volam, quantum simplex hilarisque nepoti Discrepet, et quantum discordet parcus avaro. Distat enim, spargas tua prodigus, an neque sump-

tum Invitus facias, neque plura parare labores; 195


96 EPISTOLARUM LIB. II. 2.

Ac potius, puer ut festis Quinquatribus olim, Exiguo gratoque fruaris tempore raptim. Pauperies, immunda domus, procul absit : ego, utrum Nave ferar magna an parvti, ferar unus et idem. Non agimur tumidis velis Aquilone secundo; 200

Non tamen adversis setatem ducimus Austris ; Viribus, ingenio, specie, virtute, loco, re, Extremi primorum, extremis usque priores. Non es avarus : abi. Quid ? cetera jam simul isto Cum vitio fugere? earet tibi pectus inani 205

Ambitione ? caret mortis formidine et ira? Somnia, terrores magicos, miracula, sagas, Nocturnos lemures portentaque Tliessala rides? Natales grate numeras ? ignoscis amicis ? Lenior et melior fis accedente senecta? 210

Quid te exempta juvat spinis de pluribus una? Vivere si recte nescis, decede peritis. Lusisti satis, edisti satis, atque bibisti : Tempus abire tibi est; ne potum largius aequo Rideat et pulset lasciva decentius setas. 215


EPISTOLA AD PISONES.


HuMANO capiti cervicem pictor equinam Jungere si velit, et varias inducere piiimas Undique collatis membris, ut turpiter atrum Desinat in piscem mulier formosa superne; Spectatum admissi risum teneatis, amici ? 5

Credite, Pisones, isti tabulse fore librum Persimilem, cujus, velut segri somnia, vanse Fingentur species, ut nec pes, nec caput uni Reddatur formse. Pictoribus atque poetis Quidlibet audendi semper fuit sequa potestas. 10

Scimus, et hanc veniam petimusque damusque vicis-

sim. Sed non ut placidis coeant immitia; non ut Serpentes avibus geminentur, tigribns agni. Inceptis gravibus plerumque et magna professis Purpureus, late qui spiendeat, unus et aiter 15

Adsuitur pannus, quum lucus et ara Dianse, Et properantis aquse per amoenos ambitus agros, Aut flumen Rbenum, aut pluvius describitur arcus ; Sed nunc non erat Ins locus : et fortasse cupressum Scis simulare; quid lioc, si fractis enatat exspes 20 Navibus, sere dato qui pingitur ? Ampliora coepit Institui ; currente rota cur urceus exit ? Denique sit quidvis simplex duntaxat et unum.

Maxima pars vatum, pater et juvenes patre digni, Decipimur specie recti. Brevis esse laboro, 25

F


98 EPISTOLA AD PISONES.

Obscurus fio; sectantem levia nervi Deficiunt animique ; professus grandia turget ; Serpit humi tutus nimium timidusque procellae. Qui variare cupit rem prodigialiter unam, Delphinum silvis appingit, fluctibus aprum. 80

In vitium ducit culpse fuga, si caret arte. ^milium circa ludum faber nnus et unjrues Exprimet et molles imitabitur Eere capillos, Infelix operis summa, quia ponere totum Nesciet. Hunc ego me, si quid componere curem, 35 Non magis esse veiim, quam naso vivere pravo, Spectandum nigris oculis nigroque capiilo.

Sumite materiam vestris, qui scribitis, sequam Viribus ; et versate diu, quid ferre recusent, Quid valeant humeri. Cui lecta potenter erit res, 40 Nec facundia deseret hunc, nec lucidus ordo. Ordinis hsec virtus erit et venus, aut ego fallor, Ut jam nunc dicat jam nunc debentia dici, Pieraque differat et prsesens in tempus omittat.

In verbis etiam tenuis cautusque serendis, 45

Hoc amet, hoc spernat promissi carminis auctor. Dixeris egregie, notum si callida verbum Ileddiderit junctura novum. Si forte necesse est Indiciis monstrare recentibus abdita rerum ; Fingere cinctutis non exaudita Cethegis 50

Continget; dabiturque licentia sumpta pudenter. Et nova fictaque nuper habebunt verba fidem, si Grseco fonte cadent, parce detorta. Quid autem Ceeciiio Plautoque dabit Romanus, ademptum Virgilio Varioque ? Ego cur, acquirere pauca 55 Si possum, invideor? quum lingua Catonis et Enni Sermonem patrium ditaverit, et nova rerum Nomina protuierit ? Licuit, semperque licebit, Signatum prsesente nota producere nomen. Ut silvse foliis pronos mutantur in annos, 60

Prima cadunt; ita verborum vetus interit £etas, Et juvenum ritu florent modo nata vigentque. Debemur morti nos nostraque; sive receptus


EPISTOLA AD PISONES. 99

Terra Neptunus classes Aquilonibus arcet,

Re^is opiis, sterilisque diu paius, aptaque remis, 65

Vicinas urbes alit, et grave sentit aratrum ;

Seu eursum mutavit iniquum frugibus amnis,

Doctus iter melius : mortalia facta peribunt,

Nedum sermonum stet honos et gratia vivax.

Multa renascentur, qu» jam cecidere, cadentque 70

Quge nunc sunt in honore vocabula, si volet usus,

Quem penes arbitrium est et jus et norma loquendi.

Res ^estje regumque ducumque et tristia bella, Quo scribi possent numero, monstravit Homerus. Versibus impariter junctis querimonia primum, 75 Post ctiam inckisa est voti sententia compos. Qiiis tamen exiguos elegos emiserit auctor, Grammatici certant, et adhuc sub jiidice lis est. Archilochum proprio rabies armavit iambo : Hunc socci cepere pedem, grandesque cothurni, 80 Alternis aptum sermonibus, et populares Vincentem strepitus, et natum rebus agendis. Musa dedit fidibus divos puerosque deorum, Et pugilem victorem, et equiim certamine primum, Et juvenum curas, et Hbera vina referre. 85

Descriptas servare vices operumque colores, Cur ego, si nequeo ignoroque, poeta salutor ^ Cur nescire, pudens prave, quam discere malo ? Versibus exponi tragicis res comica non vult : Indignatur item privatis ac prope socco 90

Dignis carminibus narrari coena Thyestse. Singula qugeque locum teneant sortita decenter. Interdum tamen et vocem comcedia toliit, Iratusque Chremes tumido delitigat ore : Et tragicus plerumque dolet sermone pedestri 95

Teleplius et Peleus, quum pauper et exsul uterque Projicit ampullas et sesquipedalia verba, Si curat cor spectantis tetigisse querela.

Non satis est pulclira esse poemata ; dulcia sunto, Et, quocunque volent, animum auditoris agunto. 100 Ut ridentibus arrident, ita flentibus adsunt f2


100 EPISTOLA AD PISONES.

Humani vultus. Si vis me flere, dolendum est Primum ipsi tibi; tunc tua me infortunia Iserient, Telephe, vel Peleu: male si mandata loqueris, Aut dormitabo, aut ridebo. Tristia inEestum 105

Vultum verba deeent, iratum plena mlnarum, Ludentem lasciva, severum seria dictu. Format enim natura prius nos intus ad omnem Fortunarum habitum ; juvat aut impellit ad iram, Aut ad humum maerore gravi deducit et angit; 110 Post effert animi motus interprete lingua. 8i dicentis erunt fortunis absona dicta, Romani toilent equites peditesque cachinnum. Intererit multum, divusne loquatur, an heros, Maturusne senex, an adliuc florente juventa 115

Fervidus ; et matrona potens, an seduia nutrix ; Mercatorne vagus, cultorne virentis agelli ; Colchus, an Assyrius ; Thebis nutrit\is, an Argis. Aut famam sequere, aut sibi convenientia finge. Scriptor honoratum si forte reponis Achillem, 120 Impiger, iracundus, inexorabiiis, acer Jura neget sibi nata, nihil non arroget armis. Sit Medea ferox invictaque, flebiiis Ino, Perfidus Ixion, lo vaga, tristis Orestes. Si quid inexpertum scense committis, et audes 125 Personam formare novam ; servetur ad imum, Qualis ab incepto processerit, et sibi constet. Difficile est proprie communia dicere; tuque Rectius liiacum carmen deducis in actus, Quam si proferres ignota indictaque primus. 130

Publica materies privati juris erit, si Nec circa vilem patuiumque moraberis orbem ; Nec verbo verbum curabis reddere fidus Interpres; nec desilies imitator in arctum, Unde pedem proferre pudor vetet aut operis lex. 135 Nec sic incipies, ut scriptor cyciicus olim : " Fortunam Priami cantabo et nobile bellum." Quid dignum tanto feret hic promissor hiatu ? Parturiunt montes, nascetur ridiculus mus.


EPISTOLA AD PISONES. 101

Qiianto rectius hic, qui nil molitur inepte : 140

" Dic mihi, Musa, virum, captse post tempora Trojse, Qui mores hominum multorum vidit et urbes." Non fumum ex fulgore, sed ex fumo dare lucem Co^itat, ut speciosa dehinc miracula promat, Antiphaten, Scyliamque, et cum Cyclope Charyb- din ; 145

Nec reditum Diomedis ab interitu Meleagri, Nec gemino belhim Trojanum orditur ab ov^o ; Semper ad eventum festinat, et in medias res, Non secus ac notas, auditorem rapit, et quse Desperat tractata nitescere posse, relinquit; 150

Atque ita mentitur, sic veris falsa remiscet, Primo ne medium, medio ne discrepet imum.

Tu, quid etro et populus mecum desideret, audi. Si plausoris eges aulsea manentis, et usque Sessuri, donec cantor Vos plaudite dicat; 155

^tatis cujusque notandi sunt tibi mores, Mobilibusque decor naturis dandus et annis. Reddere qui voces jam scit puer et pede certo Signat humum, gestit paribus colludere, et iram Colligit ac ponit temere, et mutatur in horas. 160

Imberbus juvenis, tandem custode remoto, Gaiidet equis canibusque et aprici gramine campi; Cereus in vitium flecti, monitoribus asper, Utilium tardus provisor, prodigus seris, Sublimis, cupidusque, et amata relinquere pernix. 165 Conversis studiis setas animusque virilis Qu?erit opes et amicitias, inservit honori, Commisisse cavet quod mox mutare Uiboret. Multa senem circumveniunt incommoda, vel quod Quserit, et inventis miser abstinet, ac timet uti; 170 Vel quod res omnes timide ffelideque ministrat, Dilator, spe lonous, iners, avidusque futuri, Difficiiis, querulus, laudator temporis acti Se puero, castigator censorque minorum. Multa ferunt anni venientes commoda secum, 175

Multa recedentes adimunt. Ne forte seniles f3


102 EPISTOLA AD PISONES.

Mandentur jiiveni partes, pueroque viriles, Semper in adjunctis sevoque morabiinur aptis.

Aut aoitur res in scenis, aut acta refertur. Segnius irritant animos demissa per aurem, 180

Quam quse sunt oculis subjecta fidelibus, et quae Ipse sibi tradit spectator. Non tamen intus Digna geri promes in scenam ; multaque toUes Ex oculis, quae mox narret facundia prsesens. Ne pueros coram populo Medea trucidet, 185

Aut liumana palam coquat exta nefarius Atreus, Aut in avem Procne vertatur, Cadmus in an<ruem. Quodcunque ostendis mihi sic, incredulus odi. Neve minor, neu sit quinlo productior actu Fabula, quse posci vult et spectata reponi. 190

Nec deus intersit, nisi dignus vindice nodus Inciderit; nec quarta loqui persona laboret. Actoris partes chorus officiumque viriie Defendat ; neu quid medios intercinat actus, Quod non proposito conducat et hsereat apte. 195

llle bonis faveatque et consilittur amice, Et rei^at iratos, et amet pacare tumentes ; Il!e dapes laudet mensse brevis, ilie salubrem Justitiam, letresque, et apertis otia portis ; Ille tejrat commissa, deosque precetur et oret, ■ 200 Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis.

Tibia non, ut nunc, orichalco vincta, tubseque iEmula, sed tenuis simplexque foramine pauco Adspirare et adesse choris erat utilis, atque Nondum spissa nimis complere sedilia flatu ; 205

Quo sane populus numerabilis, utpote parvus Et frugi, castusque verecundusque, coibat. Postquam coepit agros extendere victor, et urbem Latior amplecti murus, vinoque diurno Phicivri Genius festis impune diebus, 210

Accessit numerisque modisque iicentia major. Indoctus quid enim saperet liberque laborum Rusticus urbano confusus, turpis honesto ? Sic priscse motumque et luxuriem addidit arti


EPISTOLA AD PISONES. 103

Tibicen, traxitque vagus per pulpita vestem ; 215 Sic etiam lidibus voces crevere severis, Et tulit eloquium insolitum facundia prseceps, Utiliumque sagax rerum, et divina futuri, Sortilegis non discrepuit sententia Delphis.

Carmine qui tragico vilem certavit ob liircum, 220 Mox etiam agrestes Satyros nudavit, et asper Incolumi gravitate jocum tentavit eo, quod lUecebris erat et grata novitate morandus Spectator, functusque sacris et potus et exlex. Verum ita risores, ita commendare dicaces 225

Couveniet Satyros, ita vertere seria ludo, Ne, quicunque Deus, quicunque adhibebitur heroSj Regaii conspectus in auro nuper et ostro, Migret in obscuras humili sermone tabernas; Aut, dum vitat humum, nubes et inania captet. 230 Effutire leves indigna Tragoedia versus, Ut festis matrona moveri jussa diebus, Intererit Satyris pauUum pudibunda protervis. Non ego inornata et dominantia nomina soium, Verbaque, Pisones, Satyrorum scriptor amabo; 235 Nec sic enitar tragico differre colori, Ut nihil intersit, Davusne loquatur et audax Pythias emuncto lucrata Simone talentum, An custos famulusque Dei Siienus alumni. Ex noto fictum carmen sequar, ut sibi quivis 240

Speret idem, sudet multum frustraque laboret Ausus idem: tantum series juncturaque pollet, Tantum de medio sumptis accedit honoris. Silvis deducti caveant, me judice, Fauni, Ne, velut innati triviis ac psene forenses, 245

Aut nimium teneris juvenentur versibus unquam, Aut immunda crepent ignominiosaque dicta: Offenduntur enim, quibus est equus et pater et res, Nec, si quid fricti ciceris probat et nucis emptor, iEquis accipiunt animis, donantve corona. 250

Syllaba longa brevi subjecta vocatur iambus, Pes citus : unde etiam trimetris accrescere jussit f4


104 EPISTOLA AD PISONES.

Nomen iambeis, quum senos redderet ictus

Primus ad extremum similis sibi : non ita pridem,

Tardior ut pauUo graviorque veniret ad auves, 255

Spondeos stabiles in jura paterna recepit

Commodus et patiens; non ut de sede secunda

Cederet aut quarta socialiter. Hic et in Acci

Nobilibus trimetris apparet rarus, et Enni

In scenam missos cum magno pondere versus, 260

Aut operse celeris nimium curaque carentis,

Aut ignoratse premit artis crimine turpi.

Non quivis videt immodulata poemata judex,

Et data Romanis venia est indigna poetis.

Idcircone vager scribamque licenter? an omnes 265

Visuros peccata putem mea, tutus et intra

Spem venise cautus? Vitavi denique culpam,

Non laudem merui. Vos exemplaria (3r£eca

Nocturna versate manu, versate diurna.

At vestri proavi Plautinos et numeros et 270

Laudavere sales; nimium patienter utrumque,

Ne dicam stulte, mirati, si modo ego et vos

Scimus inurbanum lepido seponere dlcto,

Legitimumque sonum digitis callemus et aure.

Ignotum tragicse genus invenisse Camcenge 275 Dicitur, et plaustris vexisse poemata Thespis, Quse canerent agerentque peruncti fsecibus ora. Post liunc personse pallseque repertor honestse ^schylus et modicis instravit pulpita tignis, Et docuit magnumque loqui, nitique cothurno. 280 Successit vetus his comoedia, noji sine multa Laude ; sed in vitium libertas excidit, et vim Dignam lege regi : lex est accepta, chorusque Turpiter obticuit sublato jurc nocendi. Nil intentatum nostri liquere poetse : 285

Nec minimum meruere decus vestigia Grseca Ausi deserere, et celebrare domestica facta, Vel qui prsetextas, vel qui docuere togatas. Nec virtute foret clarisve potentius armis, Quam lingua, Latium, si non offenderet unum- 290


EPISTOLA AD PISONES. 105

Quemque poetarum limse labor et mora. Vos, o Pompilius sanguis, carmen reprehendite, quod non Multa dies et multa litura coereuit, atque Perfectum decies non castigavit ad unguem.

Ingenium misera quia fortunatius arte 295

Credit, et excludit sanos Helicone poetas Democritus, bona pars non ungues ponere curat, Non barbam ; secreta petit loca, balnea vitat. Nanciscetur enim pretium nomenque poetse, Si tribus Anticyris caput insanabile nunquam 300 Tonsori Licino commiserit. O ego Isevus, Qui purgor bilem sub verni temporis lioram ! Non aiius faceret meliora poemata: verum Nil tanti est. Ergo fungar vice cotis, acutum Heddere quae ferrum valet, exsors ipsa secandi : 305 Munus et officium, nil scribens ipse, docebo; Unde parentur opes ; quid alat formetque poetam ; Quid deceat, quid non ; quo virtus, quo ferat error.

Scribendi recte sapere est et principium et fons : Rem tibi Socraticse poterunt ostendere chartse; 310 Verbaque provisam rem non invita sequentur. Qui didicit, patrise quid debeat et quid amicis, Quo sit amore parens, quo frater amandus et hospes, Quod sit conscripti, quod judicis officium, qnse Partes in beHum missi ducis, ille profecto 315

Reddere personse scit convenientia cuique. Respicere exemplar vitse morumque jubebo Doctum imitatorem, et vivas hinc ducere voces. Interdum speciosa locis morataque recte Fabula, nullius veneris, sine pondere et arte, 320

Valdius oblectat populum meliusque moratur, Quam versus inopes rerum nugseque canorse. Graiis ingenium, Graiis dedit ore rotundo Musa loqui, prseter laudem nullius avaris. Romani pueri longis rationibus assem 325

Discunt in partes centum diducere. Dicat Filius Albini, Si de quincunce remota est Uncia, quid superat ? Poteras dixisse. Triens. Eu ! F 5


106 EPISTOLA AD PISONES.

Rem poteris servare tuam. Redit uncia, quid fit? Semis. At lisec animos aerugo et cura pecuii 330

Quum semel imbuerit, speramus carmina tingi Posse linenda cedro, et levi servanda cupresso?

Aut prodesse volunt, aut delectare poetse, Aut simul et juciinda et idonea dicere vitse. Quidquid prsecipies, esto brevis, ut cito dicta 335

Percipiant animi dociles, teneantqtie fideles : Omne supervacuum pleno de pectore manat. Ficta voluptatis causa sint proxima veris, Nec, quodcunque volet, poscat sibi fabula credi; Neu pransse Laraise vivum puerum extrahat alvo. 340 Centurise seniorum agitant expertia frugis ; Celsi praetereunt austera poemata Ramnes : Omne tuiit punctum qui miscuit utile dulci, Lectorem delectando pariterque monendo. Hic meret aera liber Sosiis ; liic et mare transit, 345 Et longum noto scriptori prorogat sevum. Sunt delicta tamen, quibus ignovisse velimus : Nam neque chorda sonum reddit, quem vult manus et

mens, Poscentique gravem perssepe remittit acutum ; Nee semper feriet quodcunque minabitur arcus. 350 Verum ubi plura nitent in carmine, non ego paucis OfFendar maculis, quas aut incuria fudit, Aut humana parum cavit natura. Quid ergo est? Ut scriptor si peccat idem librarius usque, Quamvis est monitus, venia caret; ut citharoedus 355 Ridetur, chorda qui semper oberrat eadem : Sic mihi, qui multum cessat, fit Choerilus ille, Quem bis terqne bonum cum risu miror; et idem Indignor, quandoque bonus dormitat Homerus. Verum operi longo fas est obrepere somnum. 360

Ut pictura, poesis; erit quse, si propius stes, Te capiet magis, et quaedam, si longius abstes; Haec amat obscurum, volet haec sub luce videri, Judicis argutum quae non formidat acumen : Hsec placuit semel, hsec decies repetita placebit. 365


EPISTOLA AD PISONES. 107

O major jiivenum, quamvis et voce paterna Fiiig;eris ad rectum et per te sapis, hoc tibi dictum Toile memor, certis medium et tolerabile rebus Ilecte concedi: consultus juris et actor Causarum mediocris abest virtute diserti 370

Messalse, nec scit quantum Cascellius Aulus ; Sed tamen in pretio est: mediocribus esse poetis Non homines, non di, non concessere columnse. Ut gratas inter mensas symphonia discors, Et crassum unguentum, et Sardo cum raelie papa- ver 375

Offendunt, poterat duci quia coena sine istis : Sic animis natum inventumque poema juvandis, Si paullum a summo decessit, vergit ad imum. Ludere qui nescit, campestribus abstinet armis, Indoctusque pilae discive trochive quiescit, 3S0

Ne spissae risum tollant impune coronse : Qui nescit, versus tamen audet fingere. Quidni ? Liber et ingenuus, prsesertim census equestrem Suramam nummorum, vitioque remotus ab omni. Tu nihil invita dices faciesve Minerva ; 38^

Id tibi jiidicium est, ea mens. Si quid tamen olim Scripseris, in Mseci descendat judicis aures, Et patris, et nostras, nonumque prematur in annum, Membranis intus positis: delere licebit, Quod non edideris ; nescit vox raissa reverti. 390

Silvestres homines sacer interpresque Deorum Ceedibus et victu foedo deterruit Orpheus ; Dictus ob hoc lenire tigres, rabidosque leones. Dictus et Amphion, Thebanae conditor arcis, Saxa movere sono testudinis, et prece blanda 395

Ducere quo vellet. Fuit haec sapientia quondam, Publica privatis secernere, sacra profanis, Concubitu prohibere vago, dare jura maritis, Oppida raoliri, leges incidere ligno : Sic honor et nomen divinis vatibus atque 400

Carminibus venit. Post hos insignis Homerus, Tyrtaeusque mares animos in Martia bella F 6


108 EPISTOLA AD PISONES.

Versibus exaciiit; dictse per carmina sortes, Et vitse monstrata via est ; et gratia regum Pieriis tentata modis ; ludusque repertus, 405

Et lonirorum operum finis : ne forte pudori Sit tibi Musa lyrse solers, et cantor ApoUo. Natura fieret laudabile carmen, an arte, Quffisituin est: ego nec studium sine divite vena, Nec rude quid possit video ingenium : alterius sic 410

Altera poscit opem res, et conjurat amice. Qui studet optatam cursu contingere metam, Multa tulit fecitque puer : qui Pytliia cantat Tibiceii, didicit prius extimuitque magistrum. Nec satis est dixisse : " Ego mira poemata pango: 415 Occupet extremum scabies, mihi turpe relinqui est, Et, quod non didici, sane nescire, fateri."

Ut prseco, ad merces turbam qui cogit emendas, Assentatores jubet ad lucrum ire poeta Dives agris, dives positis in fenore nummis. 420

Si vero est, unctum qui recte ponere possit, Et spondere levi pro paupere, et eripere atris Litibus implicitum, mirabor, si sciet inter- Noscere mendacem verumque beatus amicum. Tu, seu donaris, seu quid donare voles cui, 425

Nolito ad versus tibi factos ducere plenum Lsetitise; clamabit enim, P«/cA/e / bene ! recte ! Pallescet super his, etiam stillabit amicis Ex oculis rorem ; saliet, tundet pede terram. Ut qui conducti plorant in funere, dicunt 430

Et faciunt prope ()lura dolentibus ex animo, sic Derisor vero plus laudatore movetur. Keges dicuntur multis urgere culullis, Et torquere mero, quem perspexisse laborant, An sit amicitia dignus. Si carmina condes, 435

Nunquam te fallant animi sub vulpe latentes. Qiiintilio si quid recitares, Corrige, sodes, Hoc, aiebat, et hoc. Melius te posse negares, Bis terque expertum frustra, delere jubebat,


EPISTOLA AD PISONES. 109

Et male tornatos incudi reddere versiis. 440

Si defendere delictum, quam vertere, malles,

Nullum ultra verbum aut operam insumebat inanem,

Quin sine rivaii teque et tua solus amares.

Vir bonus et prudeus versus reprehendet inertes,

Culpabit duros, incomptis allinet atrum 445

Transverso calamo signum, ambitiosa recidet

Ornamenta, parum claris lucem dare cotjet,

Arguet ambi^ue dictum, mutanda notabit :

Fiet Aristarchus ; non dicet, Cur ego amicum

Offendam in migis ? Hse nugse seria ducent 450

In mala derisum semel exceptumque sinistre.

Ut mahi quem scabies aut morbus regius urget,

Aut fanaticus error et iracunda Diana,

Vesanum tetigisse timent fugiuntque poetam,

Qui sapiunt ; agitant pueri, incautique sequuntur. 455

Hic, dum sublimis versus ructatur et errat,

Si, veluti merulis intentus decidit auceps

In puteum foveamve, licet, Succurrite, longum

Clamet, lo cives ! non sit qui tollere curet.

Si quis curet opem ferre, et demittere funem, 460

Qui scis, an prudens huc se dejecerit, atque

Servari nolit? dicam, Siculique poetse

Narrabo interitum : Deus immortalis haberi

Dum cupit Empedocles, ardentem frigidus ^tnam

Insiluit. Sit jus, liceatque perire poetis : 465

Invitum qui servat, idem facit occidenti.

Nec semel hoc fecit ; nec, si retractus erit, jam

Fiet homo, et ponet famosse mortis amorem.

Indoctum doctumque fugat recitator acerbus;

Quem vero arripuit, tenet occiditque legendo, 470

Non missura cutem nisi plena cruoris hirudo.


INTERPRETATIO.


LIBER PRIMUS.

SATIRA I.

Argum. Festive reprehendit poeta ridiculam illam fiin^pifioipiav, qu3. plerique aequalium suorum laborabant,conjunctani seniper cuin acri in eos invidia, quibus ex illorum opinione melior sors obtigerat. Hujus autem morbi, sane vel maximi vitae beatae impedimenti, prsecipuam causam hanc esse dicit, quod insigni quadam stultitia abrepii permulti totam per vitam nihil aliiid agant, quam ut quocunque modo pecuniam corra- dant, conquisitis tamen nunquam fruantur, illud nimirum causati, se placidse senectutis quieti nunc, quum tempus sit, pros|iicere. Primus autem annus, quo haec satira componi potuit, fuit u. c. 716. Kirch- nerus refert ad a. u. c. 719-

1 — 2. ' Ut nemo contentus vivat illa sorte [ = vita genere'], quam sortem, &c., sed unusquisque laudet, &c.' Uvusquisque recte omittitur, queniadmodum apud Graecos post ovSiig, fiyjSti^, tKaarog. D.

3. Laudare — felicem prcedicare, 6\j3i<^tn', fiaKapi^nv. B. — {di- versa~\ ' Prorsus opposita et contraria suis sludiis.'

4, 5. \_Gravis annis*^ Miles stipendiorum initio ex praeda vel ex agris assignandis divitias se paraturum aliquando sperarat ; at post complura stipendia, quum jam aetate provectior nec dum dives factu.s est, invidet mercaiori, qui eodem vel minore etiam tempore locuples factus est.

7. \^Quid enim ^'l quasi sequeretur ' contra dices, objicies ?' Est ex sermone quoiidiano, ut ri ydp ; irCie yap oii) — [hora moniento^ ' brevi horae tempore, puncto temporis.' Scliol. Epp. 2, 2, 17, puncto mobilis horee. Liv. 5, 7> hora momento simul aggerem ac vineas incendium hausit.

8. " Simplex aut = ' aut etiam.' In aut — aut res eequd ratione com- poiiuntur: in simplici aut fit plerumque descensus a nitijore ad minus. Nautae, qui desperat, victoria non potior videtur, seJ in ciia morte omnium miseriarum finem agnoscit, additque, qute non tam certa putat, aut victoria Iseia, ' or even ' (' or possibly,' ' or it viuy be ') a joyful vic- tory.' " (Hand's Tursell. i. p. 535, 636.)

9 — 12. \Juris legumque perifus'] Non /egt6M«dumtaxat_/HS continetur, sed etiam senatus con^ultis, edictis magistratuum, responsis prudentum. \Consultor] qui litem habens jureconsukum, virum aliquem primarium civitatis in atrio domus suae in solio sedentem, primo mane adit, ut sibi de jure respondeat actionumque formulas praescribat f. [Fadibus^ Vas

• Theocr. 24, 100, /Sapit 'eviavToU. Virg. jEn. 9, 246, Hic gravit annit atque animi maturut Aletet. t In gallicinii tempore lidicula hyperbole inest, ut in iUis Cic. fro Muren. 9,


112 INTERPRETATIO. [sat,

in re judiciali est is, qui pro allero vadimonium promiUit (Varro) id est, qui apud prsetorem spondet, reum in judicium sisti ; quod ni fiat, fore ut ipse litis Bestimationem sufferat. Rusticanus Romanus igitiir, invitus qui- dem, sed ne vadimoiiio deserto litem amitlat, in Urbem se conferre coartus, ejus incolas alia, ut solent rustici, voce vel ideo felices prsedicat, quod praeter multa alia vitae gaudia longe commodius negotiis forensibus operam navare possint, ipse quum propterea tantum temporis perdat. 13 — 18. \_Cetera de geiiere huc^ Principium versus Lucreiiani, 4,594.

B. [Fabium] Fuit Fabius (Maximus 1'orph.), eques Ron)anus Narbo- nensis, qui aliquot libros pertinentes ad Stoicam philosopliiam conscripsit. Hic autem Fabius Pompeianas partes secutus est et cum Horatio de disciplinis ssepe contendit. Acr. [Quo rem deducam^ ' qui sit disputa- tionis mecE finis.' [£« ego^ Noli baec jungere cum v. /ac/a;n, sed est, ut Varro R. R. 1, 56, en quin adsum. Sallust. Orat. Cottse 4, Adsum en

C. Cotta consul. \_Eia'\ h. 1. est impatienter increpantis. Cessare videt, quos statim discessuros existimaverat, ideoque evocat moratos, additque quid statis * ?

20 — 24 \Qiiid causa est'\ Q.uid ni propter hant stoliditatem cum inconstantia conjunctam merito iratus Jupiter illis buccasinflet? Alibi rdc yvdSrovc; <pvr7q.v fastus, h. 1. iracundise signum, ut Piautus Bacch. V. 21, siifflatum vocat ira plenum militem, et jungendum artissime esse illis inflet monstrat id. Casin. .3, 3, 19, hic Nescio quid se siifflavit uxori suce, item iratus. \_Pr(Eterea~\ est item modus Lucretianus continuandse orationi inserviens. ' Sed, eisi pergere in eodem argumento juvat, jam serio loquar, ne cetera quoque ridens percurram (jocabundus leviter pertractem), ut qui jocularia percurrit, id est,' ut solent aretalogi coram vulgi circulis in plateis nugas suas proferre.

25 — 27. [olim dant] ' solent dare,' frequenti usu v. olim in exemplis et similitudiiiibus. [Sed tumen] Hse particulae, ut simpWciler sed etiam, post longiorem parenthesin interruptam orationem excipiuut. B.

29. [Nauta] — tfnropoi, mercatores, v. 6.

33. [Nam exempto est] ' perquain libenter enim hoc sapientis bestiolae exemplo utunturf. ' — [magni formica lahoris] in prosa or. ' formica, animal magni laboris.'

36 — 40. [Q««] id est, ' at ea.' — [inversum — annumX] De bruma loquitur, ex qua velut novus circulus sive cursus anni semper vertentis (Macrob. Sat. 1, 14 ) exordium capit. Pro hiemis autem signo Aqua- rium ponit, quamquam proprie, ut ait Porphyrio, ' maxime sole in Aquario constituto tempestates horrendae et frigora ingentia solent esse. Sol autem transit in Aquarium xvii. Kal. Februarias (15 Januar.), In eo esl diebus xxx. usque ad xvil. Kal. MarL' — [con- iristat] ut Virg. Ge. 3, 279, unde nigerrimus Auster Nascitur et

Vigilas tu (Sulpici) de nocie, ut tuis consulloribus respondeas ; ille (L. Lucullus), ut eo, quo inlendit, mature cum exercitu perveniat. Te gallorum, illum buccina- rum cantiis exsuscitat.

  • [Nuliiil] Cfr. locum simillimum Sat. 2, 7, 24.

+ Proverb. vi. 6, Vude ad formicam, piger, et conaidera vias ejus et disce ta- pientiain, qiia;, qiiiim non hubeat ducem nec prccceptorem nec principem, parat in tEslate cibiim eibi et congregnt in messe, quod comedat.

t Cfr. Theocriti 13, 20, TeTpa/n/iei/ow eiapos fiini e' Homeri TreptirXofievuv, irepi- reWonevuv eviavTwv.


LiB. 1. 1.] INTERPRETATip. 113

plitvio contristat frigore ccelum. — [sapiens] ' ideo, quod nec prod- igit quaesita neqiie necessario victu se defraudat *.' — \igms, mare, ferruvi'] Est taniquam proverbium, ut Sat 1, 4, 29. Eurip. Phoen. 521, Ilpof raiiT Iro) ^iv Trijp, irw ^£ ipdayava. — [alter] ut Graeci 6 irXrjaioi', (' your neighbour,') ' quicunque libi proximus est et quo- cum te comparas.'

42 [Fiirtim defossdl ' in altitudinem clam effossa excavala.' Virg. Ge. 3, 376, fpsi in defossis speciibus seciira siib alta Otia aguiit terrd.

43 — 48. [Qiwd 41] ' At si id auri pondus, inquit avarus, expendendo minuam, paullatim usque ad assera consumetur, adeoque egenus atque inops fiam.' Respondet poeta : ' Verum nisi in necessarios usus quod opus est eroffas, quid cet.' — [Milia — ceyitum^ modiiim. — [triverit^ Virg. Ge. 1, 298, Et medio tostas astu terit area fruges. Proprie fruges terunlur in arta bobus vel equis ad tribulam trahamve junctis. — [Aoc] ' propter hoc, ideo,' ut Sat. 1, 2, 81. — [ac me«s] quam aliorum Codd, vulgaris est modus. Etiam Sat. 2, 3, 270, plus ac. Agnien venalium (servorum) tibi finge herum rus euntem sequens ; inter hos alii variis utensilibus onusti sunt, r.nus etiam in reliculo, quibus Itali pro saccis etiamnunc ututitur, panem portat, ne male coctus vel arenosus alicubi emendus sit, quum interim symphoniaci, anagnostse, scribae, dispensa- tores, piiicernae nihil liumeris gestant, eadem tamen sub edendi tempora accipiunt diaria ac miser iile bajulus. •

49 — 53. [referat — viventi] Quum triplex sit solita hnjus verbi con- structio, refert absolute, refert med, tud, aliqua res refert {med), singulari exemplo Sallustius Jug. \\\,faciendum aliquid, qitod iUoritm magls qitam sua rettulisse videretur, singulari item Plauius Truc. 2, 4, 43, quoi rei id te assimidare rettulit? cum dativo rei, singnlari item Horatius h. 1. cum dativo personae. — [cumeris'] ' Ciimeram dirimus vas ingens vimi- neum in quo frumehta conduntur.' Acron. Hodie Siculi, qui talibus etiamnunc utuntur, eas vocant cannicci, quia conficiuntur ex harundini- bus sectis, et undique viminibus cinguntur.

54 — 68. [liqiiidi] pro aqua, ut Ovid. Met. 5, 454, loqueniem Cum liquido mi.rld perfundit divapolenld. — [urndl dimidia pars amphoras, XL. pondo ; cyalliits duodecima pars sextarii. — [mallem] ' non falsum est quod damnat Heindorfius mallem. Nam dicas et mallem non cohserent constructione, et mallem significat ; " Si fieri potest seu posset" (quocerte non affirmatur, id fieri non posse :) optarem potius cet.-f' — Aufidum violentem, (Od. 3, 30, 10.) patrium flumen, ubique libenter commemorat.

61 — 64. [bona pars] ' satis magna,' ut Lucret. 5, 1024. Cic. de Or. 2, 3, 14. — [falso] V. citpido apud Horatium semper masc. Od. 2, 16, 15. cel. — [quantnm habeas'] Ex antiqua illa yvwfiy apud Plut. TTtpi ^iXoTrXovriae p. 526, C. ; Ksp^oivt Kai iptifiov Kai Toaovrov vo^/Jit* atavTov a^iov, 0(T0»' av ixyQ- Seneca Ep. 116, ex Tragico Graeco, Ubiqite tanti quisque, quantum habuit,fitit. — [iUi] non bonfe parti, sed ' homini ejiismodi, i|ui loquens inducitur.' Ti XP'?^" '"^'■'f' ! Cic. pro Caec. 11, Qitid huic lu homini facias ? Contra pro Sestio 13, Quid koc homine facias ? — [miserum] ' Ako\ovBu)q fuisset, miseram ; sed poeta


• 'Hpit est formica Hesiodo O. et D. 778, ore t' tipit aapov u/iaTa». t Hand ad Wopkens p. 269.


114 INTERPRETATIO. [sAT.

vertit filiim orationis, ut si homi/iem dixisset, non partem hominnm. Marcil. De usu v quatenus cfr. Od. 3, 24, 30. — [/««<] ' misera est.'

68 — 71' \^Tantalus] Versus heroicus, fortasse ex poela aliquo de- sumptus vel leviter immutatus, et, ut ait Acron, ira^t^TiKWQ pronun- tiandus. Hinc ridet avarus quasi ditens ; 'Ah, probe novi, quo rem deducturus sis, ut fabula illa a sapientise magistris jam sexcenties de- cantata me repiehcndas ; verum occidit miseros crambe recocta auditores.' Cui poeta ; ' Re vera illud volui, quoniam aptior imago tuje perversitatis reperiri vix poterat ; verum missis fabulis jamdudum tritis ac prope anilibus, Latine tecum loquar.' — [^mulato /lomine^ ' alia est persona, res eadem.' — [/«rform/,s] ' incubas noetu, quo fures arceas.' Virg. Ge. 2, 607, defossoque incubat auro. — [inhians'\ ' tamquam ore aperto captans, cupide appetens.' — [«acrj*] ' quae ne contingere quidem nedum in usuni qiiotidianum quidquam inde demere licet.' Sat. 2, 3, 110.

73 — 79. \_qtio valeal'\ ' ad quid tibi parandum.' — [sextarius\ quan- tum viro teniperanti in diem sufficit. — [Queis humana'] ' vestes, balneum, usus mulieris.' Schol, — [malosfures] Wolfius comparavit KaKOv^yovQ K\wTraQ Herod. 1, 41. Sic Sat. 1, 6, 68, mala lustra. 2, 1, 56, mala cicuta. 2, 5, 135, niala Furia. Est igitur ' molestos ac detestabiles.'

— [compileyit'^ Compilare aliquem etiam in prosa or. Cic. de Or. 2, 66, malui compdari quam venii-e. — [pauper — bo7iorum] ut Sat 2, 3, 142, pauper argenti. ' Harum sollicitudinum ac mulestiarum ex illis, quae vos bona vocatis, semper orientium.'

80 — 83. [^t si] Haec per (ipwveiav dicuntur, cui serio respondetur V. 84. — [condoiuit] ' tactum est dolore,' a v. condolescere, non condolere.

— [tentatum frigore] febri correptum, \xt &ie^e \. tenlare de morborum accessionibus. — [affixit] ' fecit, ut diutius tibi cubandum esset.' Seneca Ep. 67, /Igo gratias senectuti, qiiod me lectulo affixit. — [Suscilet] ' bo- nam valeiudinem tibi restituat.'

84 — 91. [Non ujcor] ' Immo nemo tui curam gerit.' — [post omnia ponas] Similiter dividitur anteponere a Cic, OfF. 3, 17, Malitia mala bonis ponit ante. — [^n si] kut' ilpwrilav. ' An operam perdas (frustra labores), si cognatos, qitos nullo (tuo) Utbore natitra tibi dat (ultro offert atque praebet), amicos (bene de iis merendo) retinere servareque velis ? ut (prorsus operam perdit) si quis cet. Minime vero : nam caritate, in- dulgentia liberalitate facillime efficies, ut te ament cognati.' — [Infelix] Ut nkXeoQ est interdum, ' qiii aliquid facit infeliciter' (Eur. lon 914.) sic h. I. non malus ac prope sceleratus, nec est vocalivus, sed : ' adeo ut ipse dolenter sentias, quam adversa fortuna utaris omnique careas suc- cessu in rationibus, quae tibi cum propinquis tuis intercedunt.' — [asel- lum] ' quasi esset equus generosus.' * Est autem proverbiale schema, docere asinum currere.' Comm. Cruq. — [/« Campo] Martio, ut Od. 1, 8, 4. 2, 9, 18. cet.

92 — 94. [Denique] Cave confundas cum part. tandem intelligasque de tempore. Est: ' atque hsec adeo summa est praeceptorum meorum ;' ' in a tiwrd, in short.' — [quumque haheas plus'] ' plus qiiam necessitas postulat ; plus quam habet reliquorum hominuin magna pars.' — [ne facias] ' ne inttr perpetuum metum et cruciatum vivas, ut Ummidius ille, quem tamen vel maximse solicitudines tutum non praestiterunt a miserrinio exiiio.'

95 — 100. [Ummidiusl Homo hujus nominis, hospes L. Marcii Phi-


tiB. I. 1.] INTERPRETATIO. 115

lippi, metnoratur a Varrone R. R. 3, 3. et alii Ummidii repe- riuntur in Insciiptt. — [quidam^ In iioc quoque sine causa hsse- runt ; ' Quornodo, quaesumus, quidam, si tam dives ?' Sed hoc Latini usurpant de hominibus rebus geslis et honoribus minus insignibus. Sic Cic. Tusc. 1, 48, Alcidamas qiiidam, rhetor antiquvs in primis no- bilis. — [non longa est fabttia'] His vv. occupat ac retinet avarum, ne forte propter longae narrationis taedium aufugiat. — [dives'] ' Is igitur, quum tam dives esset, ut metiretur nummos, ila tamen sordidus' cet. — [ifrco] ' quam servum vestire solent ;' tunica igitur pulla contentus erat ; eadem constr. atque Epp. 2, I, 107, hidis atteviius ipsis, id est, ' quam ludos ;' non, ut alii interpretati sunt, ' quam servus se vestit.' — [liberta^ vel propter foedas patroni sordes in eum exasperata, vel ut tandem partem hereditatis sibi promissam acriperet, si alii tributum esset hcmicidium, ei medium ferro gemina inter tempora frontem Dividit (Virg. /En. 9, 750). — [Tyndaridarum^ mascul. ; fem. esset Tyndaridum a Tyndaris. Dictum est autem ut Pliaselus ille — naviuni celerrimus. Menander Fr. inc. 6. p. 193, Mein. vocoiv xaXtTrdiTaTo^ 4>36voc«  Est igiiur jocose dictum ; 'fortissima feminarum iilarum on)nium, quae, ut Clytaemnestra Agamemnonem, viros unquam trucidaverunt.'

101 — 104. [vivam Mcenius] Sic Epod. 1, 34, Discincttts aut perdam (ut) nepos. ' Hic post patrimonium abrosum Kalendis Januariis in Capitolio clara voce optavit, ut quadringenta nummorum aeris alieni haberifct. Qua;rente quodam, quid sibi vellet, quod tani sollemni die aes alienum optaret habere, Noli mirari, inquit, octingenta debeo. Hic fertur domo sua, quam ad foTum spectantem habuerat, divendiia, unam colum- nam sibi ibi excepisse, unde gladialores spectaret, qua; ex eo columna Msnia nominabatur.' Porphyr, — [Xomentanus'\ ' Cassius Nomen- tanus adeo sine respectu bonorum suorum prodigus, ut sestertium septu- agies gulae ac libidini impenderit.' ^cr. — [Frontibus adversis] junge cum V. componere, non cum vv. pugnantia secum. ' Non desinis contraria ita componere, ut e regione sibi opposita siiit ?' ut Graeci, ik Bia^iTQOV iii-nv oi /3t'oi (avTi^troi). Lucian. Catapl. 14. — [componere] velut gladiatorum par. Sat. 1, 7. 20.

105. [Tanainl ' Tanais spado fuit, ut quidam aiunt Maecenatis liber- tus, ut nonnuUi, L. Munatii Planci, Viselli autem socer herniosus.* Porph.

108, 109. [///«cj Imitatur morem philosophorum, qui in lincii%iv moralium epilogis post degressiones variaque exempla earum caput repetere solebant. [Nemone ut] cum indignatione mirantis est ; ' nemone ut se probet (concedis), verum avariiia duclus aliis semper invideat?' (JVeber.) Avarus ad vocabulum ' probet' referendum est : = ' utpote avarus,' non ad v. ' nemo.' Nemon' ut avarus se probet = ' omnesne ut se non probent avari /' * (^Heindorf.)

  • Hermanniis locum ita emendat : Illuc, unde abii, redeo ; qui nemo, ut avartis,

Se pro/iel ac potius liiudet diversa sequentes, Quodque aliena capella gtrtit disteutiui uber, Tahescat, neqiie se niiijori pauperiotnm Tuiba: comiiarel ; hunc atque Itunc superaie labnr-^t, Si feslinnvli semper locnpletiiir obslat. — Orellius WaclismutJiium «ecutus lectionem recipit Codd. aliquorum et edd. vet. ' nemo ut avnrus se probet ;' ita ut ' tiemn ut se ptiibet ' dictum putet pro nemitiem se prubate ; ut Sat. 1, 2, 115, nec vincet ralio lioc tanlundem ut peccet, &c. Cic. de Fin. 5, 26, si Stoicis con- cedis, ul virtus — efficiat, &c. Hiatum praesertim in hujus generis quasi primo specimine post Sat. 7, tolerabilem judicat.


116 INTERPRETATIO. [sat.

110 — 116. l_capella] ' Proverbium, quo et Ovidius usus est (A. A. 1, 349.) quum ait, FertUior seges est alienis seniper in agris, Vicinumque pecus grandius uber habet.' Porph. — [Sicj est part. similitudinis respoudeiis sequeuti ut. — [missos^ Eunius Ann. 1, 101, veluti consul, quum millere signum Folt, omnes avidi spectant ad curceris oras, Quam mox emittat pictis ex faucibu currus. — lillum Praleritum'] ' equum,' non 'aurigam,' ut Voss. — \^temnens'] Haud raro hoc simplici v. utuntur poetae. Virg. JEn. 6, 620, Discite justitiam moniti et non temnere divos.

117 — 120. [conviva satur'\ Aristoteles apud Maxim. et Anton. p. 878, 'Ek tov ^lov icparKTrov lariv l^tK^iiv wf tK (fVfnroaiov, jxrjrt diipCJvTa, fir/Te iiiBuovra. Lucret. 3, 951, Cur non, ut plenus vitee conviva recedis, JEquo animoque capis securam, stulte, quietem? — [Crispini^ Philosoplii cujusdam loquacissimi nomen, qui aperaXoyoc dictus est ; scripsit etiam versus de secta Stoica. Schol. Ineptnm vocat Sat. 1, 3, 139. — ['w'] Horalius ridet Crispini hominis insulsi f.iciem in modum misere ridiculum assiduo illo malo deturpatam, 'oculis humidis, rubidis, fortasse ex sua sede propulsis, continuato fletu, carbunculis et ulceribus aut supercrescentibus aut cavis aut sordidis' (quomodo varia lippitudinis genera describit Celsus 6, 6. etiam hoc docens, fit ea in aliis brevis, in aliis longa et qute vijc unqnam finiatur). — \_scrinia] Lepide significat Crispinum tota scrinia libroruni a se conscriptorum plena domi ha- buisse.

SATIRA IL

1 — 3. [Ambubaiarum'] ' Ambubaiae dicuntur mulieres tibicines lin- gua Syrorum a v. abub, ambub, tibia.' Schol. — \collegia'\ jocose, quasi harum muliercularum greges, quibus praeerant leno;;es, essent ex iis collegiis s. sodaliciis QUIBUS, ut est in Inscriptt , EK S. C. COIRE LICEBAT. — [pharniacopola] circulatorum genus, de quo Cato apud Gell. I, 15, M. C<elium audilis, non auscullatis, tamquam pharmaco- polam ; nam ejus verba atidiuntur, verum ei se nemo commiitit, si teger est. — [Mendici] Videntur harioli, Isiaci, Galli, (Cybeles sacerdotes, fitfTpayvpTai), fortasse etiam Judaei. — [mima] 'mulierculae gesticulariae in niiniis et saltalriculae,' ut ait Gell. 1, 5. — [balalrones] ' Balatrones et blateas bullas luti ex itineribus aut quod de calceamentorum soleis eraditur, appellabant.' Festus. Ut lutum calceis, sic hi scurrae divitibus vel invitis adhaerent. — [Tigeili'] Breviorem genitivi formam nominum in ius, ium, reduxi, quum satis constet eam formam ante Octav. Augustura pervulgatam fuisse. Formje in duplex i desinentis primus suasor et commendator fuit Ter. Varro. {Krilz ad Sal. Cat. 3, 3.) ' M. Tigellius musicus peritissimus et vocis eximiae C. Caesari dictatori et post Cleo- patrae acceptissimus, Octaviano quoque Caesari amicissimus, eo quod dulce caneret et urbane jocaretur, adeo ut inter familiares et domesticos haberetur.' Comm. Cruq. De hoc Tigellio Cic. ad Fam. 7> 24, Cog- nosti meam causam el istius salaconis iniquilutem. Sardos habes venules, alium aliu nequiorem cet. Diversum hunc m:ijorem Tigellium esse ab Ti- gellio Hermogene demonstravit Kirchuerus in Quaestt. Horat. p. 42, seqq.

8 — 12. [^ingralii^ non ' tetra, foeda,' sed ' quae nunquam satiatur, nun- quam acceptis contenta est.' — [stringat] ' avide devoret, adeoque con-


LIB. I. 3.] INTERPRETATIO. 117

sumal.' 'Siimpta metaphora a ramis, quos stringimus, quando illos Dudamus foliis.' Covitn. Criiq. — [htgliivie] pr. Trpotjyoptiljv (crop) avium. — [^cotidiiclis^ Proprie de operibus publicis et privatis diciiur, raro de pecunia fenori sumpta, ut hic et Juven. II, 46. — [Fujidius] fenerator ignotus.

14 — 20. [Qiiinas'] usuram solitam, id est, singulis mensibus cen- tesimam (12 per Cent.) quintnplicatam (60 per Cf/f^) — [ca/nti] sorti, summse in fenore positae. — [exsecat'\ est, ' extorquere, extundere, ex- primere.' — [nrget] ' Tanto gravicribus usuris oiierat unum quemque, quanto intellexerit eum negligeniius res suas agere et luxuriosius vivere. Schol ; ut, si aliquando sors tota aut ex parte perdenda sit, inagnas saltem centesimas per tempus ad omne damnuni resarciendum sufficiens inde percipiat.' — [Notnina sectatiir'] Ang. ' tries to get their names in his books.' [Pro quastu^ ' ratione qusestus habita.' — [non sit amicus'] ' ut qui perpetuo genium suum defraudet.' — [Terenti^ In 'EavTov Tiixuipovfjsrifi pater Menedemus, ciijus ob severitatem Clinia filius in Asiam militatum profectus erat.


SATIRA III.

Argum. Prsecipuus hujus satirae finis est, ut communis illa hominum perversitas exagitetur, qua nostra mala aut plane ignoramus aut summa indulgentia fovemus, in aliorum conlra, et persape amicoriim in primis, vitia sediilo inquirimus eaque acerbissinia severitate reprehendimus. Cujus pravitatis quum excusatio saltem aliqua depromi possit ex Stoico- rum sentenlia, ' omtiia peccata ecqualia esse' (v. 76.) hanc impugnat, contraria Epicureoriim doctrina opposiia. (vv. 98 — 112.) Ab illo irapa- S6K(i> ^^ aliud ejusdem disciplinse de perfeclo sapiente deridendum transit, ita ut alacri et festiva clausula sermo ftniatur. (a. u. c. 716—718?)

1 — 8. Festive miris Tigellii moribus atque inconstantia illa, qua semper in diversa aberrare solebat, ita descriptis, tamquam si de hoc uno vitio disserere vellet, Trapd TrpoaSoKiav alium inducit v. 19. inter- rogantem : Quid tu ? Nullane habes vitia? De Tigellio v. Sat. prasced. init. — [Sardus'\ Inest ttpcuvtia quaedam in hac palrifE ejus mentione. Proverbuim erat, Sardi venules ; aller allero nequior, et Porpliyrion servavit Licinii Calvi in hunr modulatorem scazonta, Sardi Tigelli putidiim cnput venit ; quod ipsum Hipponacteum praconium vocat Cic. ad Eain. 7> 24. — [Si peteret — projiceret'] ' Si quaiido illo nolente petebat, niliil unquam proficiebat.' Conjunctivis • tenipora locaque in- finita, quibus illud fiebat, significantur. — [ab ovo'] ' Ovum initium coenee erat, quippe quod in gustatione statini a balneis ofTerebatur; poma vero cum bellariis in secundis mensis erant.' Schol. — [citaret^ 'clara voce cantaret, ut Cic. de Orat. 1, 59, peeanem citare ; pr. ' sonos ciere, movere.' — [lo Bacchel initium fortasse caiitici, quod ille fre- quenter cantrtbat, nisi pro quavis cantilena convivali positum est. — [modo summd^ ' Tigellius modo utebatur ea voce, quae summa chorda tetrachordi ' (quo sonos modulabantur, ut fit in nostro violin:) 'Ty

  • i. e. Subjunctivis, ut nos loquimur.


118 INTERPRETATIO. [sat.

virdry resonat, id est, gravissima, ry (iapvTary ; modo ea, quae ima chorda, r^ vriry, eademque aculissima, ry o^vrdry, resoiiat.' Gesner.

9 — 16. \_Nil] ' Niiiil erat aequabile in ilio homine ; in nuUa re sibi constabat.' — [yelut 9;«] [ipaxvXoyia pro, ' Saepe currebat, velut qui fugiens hosteni curreret, ssepe lente incedebat, velut qui Junonis sacra ferret.' — \_Junonh sacra] Loquitur de Kavr)<p6^ois, 'quoe mani- bus sublatis sacra reposita in capitibus ferebant.' — [^tetrarchas'] no- men principum praecipue Gallograeciae et Judaeae. — [^loquens'] ' in ore habens ac dicens se eorum familiaritate uti, sibi epistolas et dona ab iis missa esse.' — \_mensa tripes'] ' deipliica simplex, qualis decet hominem paucis contentum et plerumque solum sine convivis coenantem.' — \_Con- cha salis puri] Opponitur salinum argenteum. ' Pauperiores in marina conclia salem tritum haliere solent, quo cum pane vescantur.' Porph.

— crassa] pinguem togam similiter dixerunt Suet. Oct. 82. Martial. 14, 143, plebeiam ac vWem. — [Decies centena] milia H. S. Est quasi proverbium, ut nobis 'a thousand pounds.' — [quinque diebus] paucis.

20 — 24. [et fortasse minora] ' Primus, opinor, Aldus Manutius sin- cerum vas incrustare voluit, et reposuit haud minora ; quem deinceps plerique omnes nimium patienter secuti sunt. Q.uid enim ? an credibile est hoc fassum esse Horatium ? sua vitia non minora esse illis, quae in Tigellio tam acerbe notaverat ? — Immo vero sibi mediocria tantum vitia esse alibi gloriatur, non Tigellianis similia Sat. 1,4, 130. 6, 65.

— Summa urbanitas est in v./or<as«e ; quasi non pugnaturus foret, si quis vel aequalia esse diceret.' Bentl. — [Mcenius] Sat. 1, l, 101, No- vius, homo ignotus. Sententiae sic cohaerent cum praecedd. ' Atque hoc pro certo affirmare possum, me tam stultum et improbum non esse, quam fuit Maenius ille, ut carpam absentes amicos, mihi ignoscam cet.'

— [dare verba"] pro rebus. id est, ' decipere, circumvenire.' — [impro- bus] ' nimius, modum longe excedens, ideoqne perversus.'

25 — 27. [pervideas] Pervidere sane significat, ut ait Bentleius, 'acute et perspicue et penitus rem videre ;' sed quomodo ille, quocum loqui- tur poeta, sua vitia pervidet ? Nimirum lippus et propterea oculis col- lyrio inunctis ; id quod huc redit; ' parum pervidet.' — [Epidaurius] Pausan. 2, 28, ApaKOVTiQ — Kai 'irepov ykvoQ tc ro ^av^^ortpov pEVovTsg Xi*oae Upol fitv tov 'A(TK\t}7riov vofiil^ovTai Kal iiulv dv^pwiroiQ ?;/if(Oot, Tpiipti Se fiovr] (T(pag r) twv 'Eiridavpiiov yrj.

29, 30. [acutis Naribns horum hominnm] nunc viventium, qui levis- sima quasque vitia in aliis facillime odorantur, derident, vituperant; talibus igitur homo simplex ac negligentior paruni convenit, persaepe reprehensionis ansam praebet.

31 — 37. [Rusticins] iwn^e cnm v. <o«io dumtaxat. — [defluit] 'parum apte composita est.' — [male laxus] ' non satis aptus ad pedem.' Theophr. Char. 4, dypoiKOQ toiovtoq tiq, oIoq . . p.ii!^oj tou ■TroSoQ tcI VTToSfjfiara (popslv. — [tihi] 'quocuui nunc ipsum colloquor.' [Inculto] de amictu neglecto. (v. 31. j [Concute] imagine desumpta ab eo, qui furem concutit. In prosa or. frequentius ' excutere ' pro diligenter explorare. — [urenda] ' quae aliter quam igne exstirpari nequit.'

38 — 42. [llluc pravertamur] Si volumus ex aequo bonoque de amicis judicare, ante omnia ad illud exemplum nos convertamus, quo modo de amicarum nsevis amatores, de liberum vitiis parentes judicare


LiB. I. 3.] INTERPRETATIO. 119

solent. — [drciphtnt] ' fallunt, latent eum.' [Hagna'] Hanc libertinam amaverat L. Caelius Balbinus, qui hoc tempore proscriptus erat (Appian. 4, 50), sed postea rediit et A. u. c. 724, mense Noveinbri consul suffec- tus est. Spofin. — [virtus] ' sensus ejus, quod aequum bonumque est.'

44—53. [faslidire : strabonem^ e brevi, ut Sat. 1, 2, 30. ' Straho dicitur, qui est detortis oculis; patus autem, qui est oculis leniter deciinatis cuique huc atque illuc tremuli celeriter volvuntur.' Comm. Cruq. — [puUum^ Antiqui puerum, quem quis amabat, pullnm ejus dicebant. Festus. L. Junius Pullus Cos. fuit A. u. 504. — [abortivus^^ quasi propter abortum a matre factum nanus evasisset. \_Sisyphus] M. Antonio triumviro pumilio fuisse dicitur intra bipedalem staturam, quem ipse Sisyphum appellabat ob ingenii calliditatem. Comm. Cruq. — [yarum^ introrsum retortis pedibus. [Balbutit'^ cujusmodi pronun- tiatio teneri aliquid habet in talibus vTTOKopifffiaffiv. — [scauruml Scauri dicuntur, qui talos habent exstantes. Schol. Praecipua hujus loci urbanitas in eo inest, quod patres isti indulgentissimi simul cogno- minibus gentium Romanarum ortis utique ex hujusmodi vitiis utuntur. — [/'■«g»] Novius Bothii, p. 50, Spero rem faciet : frugi est homo. [/»ep/ui] ' negotiosus ardelio, qui nobis operam suam jaotat.' Cic. de Or. 2, 4, qui aut iempus quod postulet non videt, aut plura loquitur aut se ostental — aut denique in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est, is ineptus dicitur. — [concinnus~\ ' qui officiosa sedulitate ct lepore sese amicis commendare studet.' — [simplex'\ ' apertus et ab omni men- dacio alienus.' [Caldior'], hot ; acer,fiery.

56 — 68. [Sincervm~\ ' Adeo perversi sumus, ut et purum vas cor- rupto aliquo iiquore ejusque fsecibus obducere cupiamus.' [Probusl ' Si quis prubus (niodestus) nobistum vivit, statim non sine contemptu, " multum demissus, abjectus, pusilli animi homo est," dicimus ; similiter si quis paulid tardior (phlegmatic) est, qui rion acutissime moveatur illico ei pingue ingenium tribuimus.' \_Tardo'] In v. pinguis ma^orem reprehensionem inesse quam in v. tardus elucet vel e proverbio illo pingui et crassd Minervd, nunquam tardd.

69 — C6. \rnalo] ' nulli maligno insidiatori velut in batuendo praebet latus nudum, ubi feriatur.' (' nulli dat sese irridendum, idque agit, ne lingua malevola laceretur.' Comm. Cruq.) propterea quod optime novit se vivere inter homines maxime invidos et semper promptos ad alios criminandos. — [ficlum] falsum. (Sal. Cat. 10.) [SimpUcior] ' Si simplicior quis est et talis, qualem cet.' — [libenter~\ ' ut haudquaquam poenitet me tibi fortasse saepe obtulisse : nam eo ipso, etianisi fieri potest, ut tibi molestus fuerim, pervidere poteras simplicem atque ingenuum meum animum.' — [irnpellal] Cic. pro Planc. 9 : si quando, utfitjjactor in turbd, non illum accuso, qui est in summd Sacrd vid, quum ego ad Fahium fornicem impellor, sed eum, qui in me ipsum incurrit atque incidit. Est igitur : 'necopinato velut incurrere et incidere in aliquem atque ita deflectere a lectione aut a tacita meditatione, cui vacat alter.' Frequentius dicitur ' interpellare.' — [quovis sermone] ' primo quoque sermone, qui importuno in buccam venit.' V. molestus junge cum praecedd.: ' adeoque molestus fiat.' [Communi se7isu\h. 1. ' ejus quod decet ; qualis quidem sensus omnium hominum esse debet.'

70. [Cum mea\ Construe ' Cum vitiis (meis) mea hona compenset.' Cum igitur est prsepos., non conjunctio. — [pluribus hisce] non ablat. absol., ut visum est Acroni.


120 INTERPRETATIO. [sat.

76—83. [qudtenusl Cfr. Sat. 1, 1, 64. ' Quoniam quidem nos omnes, qnos Stoici praeter illum suum sapientem perfectum, stuitos {d^poyaQ, riXiOiovQ, favXovQ, Stob. E. Ph. 2, 7, passim) vocare solent, a vitiis prorsus liberare nos non possumus, quidni veram rationem et sequi- tateni in dijudicandis ac puniendis aliorum erroribus delictisque sequi- mur?' — [lepidunique^ ' atque ob id neque ab hero nec a convivisjam gustandum, sed servis relinquendum.' [Lafieone] Cum Scholiastis hunc pro M. Antistio Labeone, celebratissimo postea JCto, incorrnptd liberlate insigni Tac. Ann. 3, "Jo, habemus. Sane statuendum est hunc Labeonem etiam tunc juvenem necdum doctrina ceterisque meritis clarum aliquando propter levius delictum servum adeo severe punisse, ut prope pro mente capto haberetur. — linter sanosl ' apud sanos, a sanis.'

83 — 89. [Quanto'] ' Quodsi insane tractare possumus vel servos, in quos, quum nosiri sint, quidlibet prope licet, quanto major est insania, si propter res ntillius momenti capitali odio persequiinur amicos !' — [hoc^ ' quod statim dicnm.' Est nominal., non ablativ. Seqq. sic ordinanda, ut w. paHllum deliquit amicus pro protasi hal)eantur: ' ubi p. d. a.,' vv. quod — insuavis (quod nisi condones et ignoscas, nierito te omnes nominabunt intractabilem et morosum) : pro parenthesi, acer- bus cet. pro apodosi. [Rusnnem^ ' Octavius Ruso acerbus fenerator esse traditur ; idem scriptor historiarum.' Porphyr. — (Cognomen Ruso fuit Octaviorum, Calvisiorum, Occiorum.) Is igitur invitabat debitores, ad audiendas suas historias ; qui quum solvendo non essent, quasi coacti erant tristi recitationi adesse, ne illum offeiiderent. [Ca- lenda] Cfr. Epod. 2, in fine. [Mercedeni\ ' usuras aut sortem.' — [unde unde~\ pro ' undecunque.' [Porrecto jugulo'] quasi captivi, qui- bus caput truncaturus est victor. — [hisforias] Hoc significat, Rusonem pessimuni scriptorem liistoricum suae setatis fuisse. — [audit] Recitandi morem induxerat Asinius Pollio.

90—92. [Quis paria] Stoicos irridet ideo, quia hsec eorum doctrina omnia peccata esse paria eorum sectatores in dijudicandis alioruin delictis severiores reddere solebat. Stoica igitur doctrina quantopere naturae humansE repugnet, Epicureorum sententiam opponendo deuionstrat. — [yere] Parliculae_/tve et ferme designant id quod fit nou turbalo ordine, 71071 admissd mulatione, in omni iempore. — Quod Heindorfius supplet omnia, inesse posset in ipso/ere, sed id non pertinet ad paria, significat- que consuetam rem (Hand.), Anglice vertas: generally, in general. — [laboraut] 'ipsi non sine quadam molestia sentiunt quam contraria sit vero.' — [ve7-um] Tijv ovaiav rwv TrpaypdToJV, ' reality,' ' real life.'

— [sensus] ' communis hominum.' Aliis videtur plur. — [justi] ' quae quasi mater, id est, fons atque origo justi recte dici potest.'

93 — 98. Quum prorepserunt] Loci similes de primo hominum statu sunt Critiae Bacb. p. 56. Moschionis apud Stob. E. Ph. i. p. 240, H. Lucret. 5, 788. Vitruv. 2, 1. — [primis — terris] ' novd tellure' Lucret. 1. I. — [animalia] de hominibus in primis loquitur. [Mutum] ' sine lingua ariiculalim distincia et ad res notandas apia.' Sic 7««/«  bestia Cic. de Finn. l, 21. — [pecus] ' brutorum instar ratione carentes.'

— [glandem] Virg. Ge. 1, 8: (Liberi et Cereris) munere telhis Chaoniam pingui glandem mutavit aristd. Vitruv. 1. I. Homines veleri more ut fera in silvis et speluncis et nemoribus nascebantur ciboque agresti vescendo vilam exigebant. — [aiui] ' indigentia.' Schol. — [verba —


iiB. 1. 3 ] INTERPRETATIO. 121

«omiaaqHe'^ Inverso ordine Graeci ovo^iaTa icai pfjnaTa, omnes ora- tionis partes his complexi. — [wce*] ' certum sensum singulis vocibus ac verbis attribuerunt.'

101 — 109. [Jura inventa metii] Contra Stoici : to diKaiov (paat ^vaii iivai Kai ^i) Qiati. Stob. E. Ph. 2, 7, P- 184. H. Ex doctrina vero Sophistarum Epicurique nihil justum aut injustum est natura, sed legibus ac moribus ; contra naturale est discrimen inter bona et niala, et suopte instinctu homo ducitur ad illa appetenda, haec fugienda. — [_Nec vincet ratio] ovSi aiprjaii 6 XoyoQ. ' Nunquam Stoicorum ratio evincet, firmiter nobispersuadebit verum esseistud praeceptum.' — [tan- tumdem ■ut peccet~\ pro tantumdem, peccare. — [caules'\ brassicam. "Fran- gere flores non memini legisse." Bentl. Recte tamen dicitur de cau- libus, ut de calamis et cannis. — [sacra legerit] dictum ut sacrilegus. Lucilius apud Non. 4, 271, omnia viscatis manibus leget. — scutica a (Tkvtoq, corium, et ferula, quibus puniebantur pueri, a Martiale 10, 62, 10, dicuntur sceptra padagogorum : scuticd, habend, loris etiam servi propter leviora delicta, ob graviora flagello cum aculeis ferreis caedebantur. — [sectere^l sectari h. 1. insequi, urgere, Slwkuv.

110 — 113. Nam ut ccedas — non vereor^ 2oXotKo0a»/«f,' hoc manifesto significat : ' Certus sum, te pro tua severitate nequaquam caesurum ferula dumtaxat eum, qui graviore pcena dignua sit; immo eum hac ipsa semper aflScies, flagello strenue usurus.' — [magnis^ junge cum v. simili : ' et parva mineris simili te falce recisurum (exterminaturum) atque magna.' — [regnum] Arripit hoc voc, ut derideat Stoicos, quem- aSmodum fecit Epp. 1, 1, 106. Cic. Acad. 2, 44: ' Quid opus est illa conditione, si iibi regnum cet., cum ex ista tua doctrina iiovov ilvai Tbv ao<pov iSaaiXka Kai fiaaiXiKov, raJv £i ipavXwv f.ir]Skva (Stob. E. Ph. 2, 7) P- 222.) hoc ipsum regnum jamjam habeas ?' Lucilius apud Forphyr. In mundo sapiens hcBC omnia kabebit : Formosus, dives, liber, rex solu' vocetur.

116 — 119. [paterl Etsi Stoa proprie a Zenone condita erat, tamen dicebant: ei /i?) j/v XpvannroQ, oiiic dv yv 'EToa. Diog. Laert. 7i 183. — [crepidas^ Graecorum. Persius l, 127- — [Hermogenesl Tigellius Herniogenes tunc vivens, diversus utique a Tigellio Sardo.

120, 121. [Alfenus'\ " Urbane satis Alfenum Varum Cremonensem deridet, qui abjectii sutrina, quam in municipio suo exercuerat, Romam venit magistroque usus Ser. Sulpicio Rufo jurisconsulto ad tantam per- venit scientiam, ut consulatum gereret et publico funere efferretur." Acron. Vera scriptura videtur Alfenius, ita tamen, ut, quasi esset Alfenjus, h. 1. trisyllabum maneat. Certe P. ALFENIUS cons. suff. A. u. c. 755, est in Inscript. — [vafer'] aptum JCti i-mQiTov ut Sat. 2, 2, 131, vafrijuris. — [an<e] non de mortuo, sed antequam jureconsultus factus esset. — [inslrumenta'\ scalpra et formas. Sat. 2, 3, 106.

124 — 132. [Lascivi pueri'\ 'quorum petulantiam provocat ridicula tua declamatio et gesticulatio.' — [barbam\ cum abolla insigne liujusmodi Stoicorum .semicynicorum. — [rumperis\ clamitans. Cic. ad Fam. 7» 1. Dirupi peene me in judicio Galli. — Quadrantem in balneis publicis homines tenuiores pendebant balneatori. — [stipator\ ' velut satelles et assecla.' Vv. neque te cet. junge cum protasi dum : in apodosi autem sibi respondent et — que — que. ' Dum tu, Stoice, propter ipsam moro- sitatem in judicando ab omnibus derelictus manes, ego naturae humanae

G


122 INTERPRETATIO. [sat.

morem gerens fruor sorte longe feliciore ; etenim amicos habeo in me aeque indulgentes et comes alque ego in illos sum.'

SATIRA IV.

Argum. Octoginta circiter ante Horatium annis Lucilius veteri illi Ennii satirse formam prorsus novam dederat, quum suae setatis vitam moresque salse describeret. Post Lucilium nemo in lioc genere cum laude elaboravit, frustra id experto P. Terentio Varrone Atacino, (Sat. 1, 10, 46.) donec Horatius exsisteret novus satiricae poesis auctor, sed tempore a Luciliana aetate multum diverso. Non igitur mirum nobis videri potest ab aliis ea setate nativam Horatianae satira; simplicitatem et gratam sermonis negligentiam prae ilia magis artificiosa carminum pangendorum ratione fastiditam esse, ab aliis poetam ut acerbum, livi- dura, maliiiosum esse vituperatum. Jam contra hos sinistros rumores et prava judicia ut se defenderet, hanc satiram conscripsit. Heindorf et Zell. (Scripta videtur Kirchnero A. u. c. 722.)

1 — 5. \Eupolis'] Quintil. 10, 1, 65 : Antiqua comcedia—facundis- simeE libertatis est et insectandis vitiis pracipua. — Plures ejus auctores: Aristophanes tamen et Eupolis Cratintisque prcecipui, Quanti Horatius fecerit Eupolin, colliges ex Sat. 2, 3, 12. — [^prisca'] Critici Alexan- drini, ut notum est, distinxerant comoediam antiquam (dp^^aiav), quae desiit in Aristophane, mediam, novam, cujus praecipui auctcres Menan- der, Diphilus, Philemo. Pro vulgari, ' alque alii antiquae comcediae auctores,' veluti Epicharmus, Pherecrates, Plato, itidem in canonem criticum recepti ab Alexandrinis. Cfr. Sat. 1, 10, 16. — \_describi] de- scribere pr. accurate alicujus formam aut mores exprimere, unde descriptio ;^rrpaKrjjp, sensu rhetorico, Cic. Top. 22 *. — [alioqtii Fa- mosus] veluti falsarius, pi-^acrTng, vafer sophista, malus poeta, homo turbidus ac factiosus, ut Cleon et Hyperbolus.

6 — 12. IHinc omnis] Jo. Laurentius Lydus de magistr. R. R. 1, 41 : 'PivBoJV i?ajU£7-poic iypaipe Trpwroc KU)fi(pdiaV l^ ov TrpwTOQ \a(3ojv rdc d^onftds AovKiXiog 6 'Paj/iaToc, ijpojiKolQ tTVtisiv tKwfiii)- 0?/(T£. MtO' ov Kal Tove fiir' avTov, ovg Ka\ov(n'Pwfia~ioi auTvpi- Kovg, ol rtiortpot rbv KpaTivov Kui EviroXiSog X'^9'"^^IP'^ t^rfXbxrav- Ttg, Tolg fxtv 'VivQwvog fiiTpoig, Tolg St twv fivrffiovtvQkvToiv Sia- avpfioTg xprjcafitvoi; r>/v ffarvpiKijv iKpdrvvav KWfiiiiSiav. — \pendet] quatenus genere ceteroqui diverso imitatus est comcediam antiquam in eo certe, quod homines etiam tunc viventes et honoribus usos nomi- natim descripsit atque ridiculos reddidit. — [facetus] Perurbamim vocat Cicero et vernaculam festivitatem ei tribuit ad Fam. 9, 15. [Emuncta naris] ' qui facile odoraretur et acute animadverteret aequalium suorum vitia.' Opponitur homo obesa naris. — [dictabat] puero a manu, ut solebant antiqui. — \_stans pede in uno] ' tamquam ludibundus ;' imago sumpta vel a pueris sic inter se ludentibus, vel a circulatoribus, qui popello monstrant, quamdiu sic se sustinere possint. — [Quum flueret lutulentus] ' Propterea quod multa diceret negligenter atque inordinate,

• Rectius Orellius guod malus ac fur. Cic. Phil. 14, 3, Testamenia, credo, sub- jiciunt aut ejiciunt vicinos aut adoiescentulos circumscribunt; fiis enim viliit affectos malos et audaces appeliare soiet consuetudo. Est igitur homo fraudu- lentus, ac (et propterea quidem), si occasio oblata est, fur.


LIB. I. 4.] INTERPRETATIO. \23

pro lubitu Graecis etiaiti verbis et nitnis plebeiis usus, adeo ut ipse doctissimos inter aequales judices habere nollet, (Plin. H. N. Praef. § 70 erant sane haud pauca, quae ipsius causa deleta velles ; ipse auteni lima usus non erat.' Sic explicandus item locus Sat. I, 10, 50, et Quintil. 10, 1, 93. — [piger — ferre^ Nota constructio Graeca, vuGpbg (pkptiv, Od. 4, 14, 22, impiger vexare. — [laborem^ et meditationis et limae.

14 — 19. [Crispinus^ V. Sat. 1, I, fin. — [minimo^ sc. pretio. " Minimo provocare dicuntur ii, qui in restipulatione plus ipsi promit- ttmt, quam exigunt ab adversario." Schol. Angl. ' to offer large odds.' Crispinus igilur victoriae certus, si sponsione vincatur, longe plus num- morum se Horatio daturum promittit, quam ab ipso exacturus sit, si inferior evadat*. — [perpauca loquentis^ ' taciturni, non garruli.' Schol. Quodsi scripsisset loquentem, minus apte semet ipsum velut distraheret a proprio animo. Animus autem auctor est sermonis vel parci vel copiosi. — [conclusas'^ Verbosum ac turgidum genus scribendi significat, ipso versus sono follis sibilum crepitumque imitatus.

21 — 24. [Beatus~\ ' stulte sibi ipse placens atque immortalitatem animo quasi praecipiens.' [Fannius^ Horatii obtrectator (" poeta loqua- cissimus et ineptissimus." Comm. Cruq.) notus prasterea ut TrapaaiTog Tigellii Hermogenis ex Sat. 1, JO, 80, post hanc scripta. Nec negan- dum erat Horatii Fannium mira vanitate inflatum libros suos et imagi- nem ultro detulisse in bibliothecam ab Asinio Pollione, ut ait Plinius 7,30, publicatam a. u. c. 716, in qua tunc, quum conderetur, M. Teren- tii Varronis unius viveniis iwsita imago erat. Fieri utique illud potuit, si satira haec scripta est a. u. c. 722, vel duobus tribusve ante annis. — \mea — tivientis^^ Eadem constructio satis frequens. Catull. 66, 51, Abjuncta paullo ante comcB meafata sorores Lugebant. Ovid. Her. 5, 45, nostros vidisti flentis ocellos. — [Culpari dignos] per attractionem pro, ' qnippe quum plures culpari digni sint.'

25, 26. [er«e] Sic Vatinius apud Cic. ad Fam. 5, 9, profecto iibi illum (fugitivum) reperiam, nisi si ifi Delmatiam aufugerit, et inde tamen ali- quando eruam. Turba o6;"!i/< singulos ; ex hac igitur erue, quemvis. — • [o6 avaritiam] Etsi non dicitur laborare ob mcrbum, tamen hic facilli- mum est zeugnia ; ' aut ob avariliam miser est aut misera ambitione laborat.' Sic Sal. Jug. 22, ob easdem artes a Micipsd, non penurid libe- rorum — adoptatum esse. Liv. 38, 39, non tam ob recentia ulla merita quam originum memorid. Tacit. Hist. 2, 50, non noxd neque ob metum.

27 — 36. {argenti~\ facti, caelati. — [stupet'^ 'insano studio quaerit vasa Corinthiaca.' — [Albius'^ homo ignotus, certe non TibuUus, ut opinatus est Baxterus. Cfr. v. 109. — [«re] Eadem constr. Virg. Ge. 2, 508, Hic stupet attonitus Rostris. — [collectus^ ut Od. 1, 1, 4, pul- verem collegisse. — [ampUet ut rem~\ Non est ut finale, sed junge cum v. metuens : metuens ut ampliet rem, ' lest he should not increase his pro- perty.' — [ poetas\ Festive nomen generale posuit pro iis, qui proprie rwv f3avav(Tu)v odio expositi sunt, satirarum scriptoribus. Scilicet ex illorum opinione omnes, qui versus faciunt, etiam satiras componere adeoque aliorum famam laedere possunt. — [Fanum\ " Quando feriunt boves, eorum in cornibus ligatur faenum." Acr. — [Excutiat sibi] dati-

• Bentleii conj. nummo speciosam esse nunquam equidem negabo, quum referat sermonem formularuni nummo addicere (Sat. 2, 5, 110.) cet. G 2


124 INTERPRETATIO. [sat.

vus commocli : ' dummodo dictis suis mordacibus lectores vehementer ridere cogat ;' — [^illeverit~\ contemptim de negligentia in scribendo. — • [a furno] a pistrino et aquae receptaculis, quorum dcc. in Urbe fecit M. Agrippa. Plin. 36, 15. Gaudet igitur plan su i lwin inum infimae sortis.

38 — 47. l^Primum'] Non sequitur deinde ; exempla hujus consuetu- dinis in oratione incitatiore habet Goerenz ad Cic. de Legg. 3, 9. — [Excerpam'] pro ' excipiam, eximam ' etiam in prosa or. Cic. de Or. 2, 1\, non enim, si est facilius, eo de numero — est excerpendum. — [con- cludere] Sat. 1, 10, 59, pedibus quid claudere senis. — [Sermoni] quo- tidiano. — [^sonaturum] Sic apud Cic. semper prastaturus. — [quidam] Grammatici Alexandrini. Cic. Orat. 20, Fideo visum esse nonnullis Platonis et Democriti locutionem, etsi absit a versu, tamen quod incitatius feratur et clarissimis verborum luminibus ufalur, potius poema putandum quam comicnrum poetarum, apud quos nisi quod vtrsiculi sunt, nihil est aliud quotidiani dissimile sermonis. — [comoedia] utique nova, Menandri et Philemonis. — [merus] ' quod igitur comoedia sermo merus est, nisi quod metro ab hoc difFert.'

49 — 64. [Tempora — modosque"] ' pedes et pedum seriem rhythmicam cum ceesuris legitimis.' — [Postquam] Versus Ennii testibus Schol. et Serv. ad Mu. 1, 622. — [Belli] imago desumpta a Jano aperto. — [etiam disjecti] ' Non in meis versibus solutis invenias membra poetae quamvis disjecti, ut invenies in versibus his Ennianis verba et imagines poeticas, licet sic transponas.'

56 — 61. [Sulcius — et Caprivs] " Hi acerrimi delatores (id est, qua- druplatores) et causidici fuisse fraduntur, et ideo >na/e, valde rauci, quod in contentione judiciorum altissima voce clamarent (assidueque accu- sarent)." Porphyr. — [libellis] accusatoriis. — [contemnat~\ ' minime metuat' — CcbH Birrique] " Cselius et Birrius fuerunt adolescentes perditi." Schol.

62, 63. [■pila] Ante tabernas in porticibus collocatas librarii habebant pilas, columnas porticus sustinentes, quibus pilis indices librorum, quos in tabernis vendebant, affixi erant. A. P. 373. — [Hermogenisque Tigetli] diversi utique a M. Tigellio Sardo, tunc mortuo.

65 — 71- [Jn medio] ' Probe novi esse, qui vel in medio foro, id est, dempta hyperbola, coram maxima auditorum corona carmina recitent.' — [lavantes] ' in balneis, quia in loco fornicato suaviter resonat reci- tantis vox.' — [setisu] communi. Sat. 1,3,66. — [Inquit] adversarius aliquis, 6 Tvx<i>v. — [studio] ' quum pravus sis, id est, propter malitiam, dedita opera atque assidue hoc facere soles eoque gaudes.' Hoc enim inest in v. studio, ' with zeaV — [est auctor quis] non, ut Schol., ' quis est auctor V sed : ' estne auctor aliquis eorum cet. ?'

73 — 79- [solutos] yfXwroTTOioc, qui cachinnos movere studet. — [niger] ' hic est improbis moribus et perfido ingeiiio.' — [Romane'} ' vir probe, ut decet esse Romanum.' — [Sape tribus] " Duodecim homines in triclinio ; nam inde triclinium dictum est, sc. a trlbus lectis." Comm. Cr. — [quaternos] Summus hic numerus erat apud homines elegantio- res. — [umis] ' si non plures, unus saltem scurra, quem dives mensae adhibere solet, uthabeat,cuju8 jocis se convivasque delectel*.' — [quavis]

  • [amet] non avet, requiritur a totius clausulffi constructione, nec subsistit

homo mordax in sol^ cupiditate alios carpendi.


LiB. 1. 5.] INTERPRETATIO. 125

' quavis ratione, modo festive, modo petulanter ac rustice ;' [aspergere^ ' salsis dictis carpere et vellicare.' — [qui prtphet aquam] festiva ex- tenuatione pro convivatore, quasi vero niliil aliud prasberet nisi aquam partim ad pe des lavandos , partiin et frigidam et calidam ad bibendum.

81 — 93. ^tberl TrappijaiaarTjg. — [Infesto nigris] ' qui dicis te odisse malitiosos atque improbos.' — [Pastillos] Versus repetitus ex Sat. 1, 2, 27, ante hanc edita. — \^Capitolini] " Fingit se loqui cum amico Petillii Capitolini, qui cum praeesset Capitolio, accusatus est, quod coronam Jovis Capitolini rapuisset, quare ipse sublatae coronae causam dixit et absolutus est a judicibus in gratiam Octaviani Caesaris, cujus amicus erat." Comm. Cruq. Cfr. Sat. I, 10, 26. — [succus'\ in prosa or. virus, sine imagine, malignitas ac livor. " Loligo genus est piscis marini succum habens nigrum et atramento similem." Comm. Criiq. Cuttle- fish. — ^^Mrugo'] Sic Martial. 10, 33, 5, viridi tinctos arugine versus, id est, maledicos. — [ut si quid^ Construfctione contracta ex 1,) ' ut aliud quid vere proraittere de me possum ;' 2,) 'si quid aliud — promiltere possura.'

96. [Insuevit'] Exemplis Bentleianis adde Tac. Ann. 2, 52, ul lectos viros — imperiis suesceret. Construe; Hoc me insuevit, ut fugerem viti- orum quceque, ea vilia exemplis notando, id est ' assuefecit me, adoles- centem exemplis monens, ut postea ipse in singulis hominibus notarem, quibus vitiis laborarent quseque mala atque calamitates eos propterea consecutse essent, quibus exemplis deterritus ejusmodi vitia vitarem.'

100 — 109. [Albi'\ supra v. 28, " Mira urbanitate, dum quasi ostendit, quomodo se pater optimus exemplis monere solitus esset, interea multos percutit." Acr. — iBarrus'] homo ignotus. Cfr. Sat. 1, 7. 8. — [dura- verit] ' corroboraverit, confirmaverit.' — [sine cortice] Cork. Plaut. Aulul. 4, 1,9, Quasi pueris, qui nare discunt, scirpea induitur ratis, Qui laborent minus, facilius ut nent et moveant manus. — [judicibus selectis] A praetore urbano ex lege Aurelia A. u. c. 684, ccclx. ex senatoribus, equilibus et tribunis aerariis judicea rerum capitalium seligebantur.

110, sqq. l_An hoc] Construe; An addubites, ' an possis vel aiiquan- tulum dubitare ' hoc inhonestum sit necne ? — [Avidos] ' intemperantes.' Schol. — Imprudens] insciens, XavBdvayv ifiavTov. — [^lUudo] ' quasi ludens conjicio in cliartas.' — \nolis~\ ' quod si forte huic ignoscere nolis (quod tamen te facturum spero) : pro certo veniet cet.' — \_manus] Fes- tive fingit magnum Romae esse poetarum quasi sodalicium et conjura- tionem, quae vel numero suo obtrectatores superare possit. Simul ridet studium versificandi, quo tunc quam plurimi etiam invita Minerva duce- bantur. — [ludai] Multi tum Judaei in urbe erant, turbidum hominum genus. Cic. pro Flacco 28, ' Q.uemadmodum Judaei multos ad suam superstitionem pertrahere proselytasque vel cogendo facere solent ;' — [in hanc concedere turbam] ' te nobis aggregare eademque nobiscum sentire in judicio praesertim de satiris faciendo.'


SATIRA V.

Argum. " Lucilium hac satira aeraulatur Horatius iter suum a Roma usque Brundisium describens, quod et ille in tertio libro fecit, primum a Roma Capuam usque et inde fretum Siciliense." Porphyr. Refertur ad G 3


126 INTERPRETATIO. [sat.

foedus Tarentinum A. u. c. 717) inter Octavianum et Antonium ictum, ubi Octavise sedula intercessione efFectum tandem est, ut pace reconci- liata Antonius Caesari naves adversus Sex. Pompeium, Csesar Antonio milites ad Parthicum bellum commodaret, sibique invicem in quinquen- nium triumviratum prorogarent. Appian. B. C. 5, 93.

1 — 3. [A7-icia] oppidum Latii pone montem Albanum, xvi. mil. pass. a Roma distans, notum propter Dianam Nemorensem ac fontem Egeriae. Fuit ad viam Appiam, qua Horatius iter fecit certe usque ad Beneven- tum. — \_Hospitio modico'] exiguo, parvo. Opponuntur haec magnce Roma. — \^Heliodorus] rhetor ignotus. — [Graconim longe doctissimus] Comis est hyperbole sermonis quotidiani, qua ut bearet Graeculum facile utique ab se impetrare poterat. — [^Forum Appi~\ oppidum ab Appio Claudio Caeco, qui viam Appiam muniit, sic nominatum, xx. mil. pass. distans ab Aricia.

5 — 8. \^Hoc iter'] " id est, ,ab urbe usque ad Forum Appii biduo venimus, quum velociores uno die soleant eo venire." Acron. — [(iltius preecinctis] ' tvZiitvoTi^oiQ, celerius incedentibus ac strenuioribus.' — [nimis est gravis] ' Nimis est molesta pigris, fortasse etiam propter silices polygonos, quibus strata erat, ac propterea nos primum iter ita divisimus, ut primo die AricJBe pernoctaremus.' — [Hic ego] " Hodie in Foro Appii viatores propter aquam, quse ibi deterrima est, manere vitant. Dicit ergo, se ibi ccenare noluisse, ne necesse haberet bibere." Porph. — [teterrima] ' minus pura ac mali saporis.' — [haud animo eBquo] ' im- patienter atque illis propemodum invidens.'

12 — 19. [Huc appelle] 'Domini ad fossae ripam descenderant, Servi sarcinas eodem deportarant ; hinc puer aliquis ad locum, ubi eas custodiebat, appellere jubet nautam, ut in lintre commode reponi possint; hic quum appellit, non sine taedio majorem quam pro naulo, quod depactus erat, esse numerum eorum videt, qui navem con- scensuri erant, dominos puta eum permultis pueris, unde stomachose Trecentos inseris, inquit, cet.' — [trecentos] ut sexcenti de magno nu- mero. — [vnda'] mula remulco alligatur lintri. — [tit cantat] ' dum cantilenas amatorias canunt temuleiiti et nauta et mulio;' hic enim est h. 1. viator, qui per viam Appiam incedens fune trahit lintrem. — [prolutus] ut /3«/3p£y/i£vog, madidus, uvidus, pro bene poto. — [Nauta piger] ' Quum hunc quoque somnus obrepit, funem mulae detractum saxo ex ripa exstanti religat sicque pastum interea, dum uterque crapu- lam edorniiat, jumentum dimittit.'

21 — 28. [cerebrosns] homo iracundus atque irritabilis, hot-headed. — [dolat] 'percutit, csedit.' — [quarta] diei hora, respondet circiter decimae nostrae. — [lavimus] Horatius semper usurpat formam antiquiorem lavere. ' Lavimus autem et religionis causa et prandium sumpturi.' — [Feronia] antiqua dea Italica, postea conjuncta cum Junone, unde in Inscriptt. vocatur IvNO Feuonia. Templum celebre liabebat iii.mil pass. a Tarracina. — [repimus'] " Quia iliis temporibus adhuc Tarracinensis urbs in altissimo monte erat ; inde postea in aequiorem locum deposita est, ut non solum sint adhuc vestigia aedificiorum in monte sed et muro- rum." Porph. — Anxur] nomen Volscum Tarracinae ad ostium Ufentis. A Foro Appii distabat XX. mil. pass. — [Cocceius] Est M. Cocceius M. F. Nerva, consul A. u. c. 718.

32, 33. [Fonteius] Est C. Fonteius Capito, cujus exstat nummus


iiB. 1. 5.] INTERPRETATIO. 127

cum liac inscriptione ; c. fonteius capito propr. = M. ant. imp. cos. DESIG. ITER. ET TERT. III. viR. R. P. c. Fuit Antonii in Asia legatus et consul suffectus A. u. c. 721. — [arf unguem^ 'elegans ac politus.' " Translatio a marniorariis, qui juncturas marmorum tura deraum perfectas ducunt, si unguis superductus non offendatur. Unde jam, quaecunque perfectissima esse volumus significare, ad unguem facta dicimus." Porph. Cfr. A. P. 294. — [iion ut magis alter] ' quemadraodum Bon alter magis amicus est.'

34 — 36. [F««</os] hodie Fondi, Latii oppidum, distabat a Tarracina XII. mil. pass. — [/tujidio Lusco pratore] Aufidius liomo ridicule vanus, prius scriba, tunc praefectus, nomen praetoris sibi arrogaverat, ut prae- tores re vera in nonnuilis municipiis summi magistratus vocabantur, velut Aletrii, Capenae, Puteolis. Itaque ille antequam Maecenatera ejus- que comites conveniret, edictum praemiserat cum praescriptione AU- FiDio Lusco PR^TORE, quo honorifice eos excipiebat, vel per accensum eadem formula eos se conventurum esse nuntiarat. — \_libenter Lin- quimus] 'propter molestiam, quam nobis insulsi hominis prava sedu- litas creasset, si diutius ibi morari necesse fuisset.' — [^precmia] insignia honoris, quse quasi priEmia pristinorum suorum meritorum ostentabat.

— [latum clavuml senatorium habitum, quo Fundis uti poterat, ubi nemo eum in ordinem cogebat, non item Romae; magis ridiculum id etiam coram Maecenate, qui angusto clavo contentus erat. — \^batillum1 " Videtur hic batillus s. batillum foculus sacrificandi causa praelatus huic magistratui, cum niliil rei niajoris agere solerent sine sacrificio." Gesn.

37 — 44. \Maniurrarum urbe] Festiva ti^uiviiq, Formias (hodie Molo di Gaeta) xii. mil. pass. a Fundis distantes designat a Mamurra, equite Romano, praefecto fabrum Julii Caesaris in Gallia, qui ingentem vim pecuniae congesserat. Illo quo Horatius scripsit tempore videtur Romae senator quidem, sed in luxuria et omnium bonorum contemptu vixisse.

— [Murena'\ Est L. Licinius Terentius Varro Murena, frater Terentiae Maecenatis, ad quem est Od. 2, 10. — ' Plotius] Est M. Plotius Tucca (cfr. Sat. 1, 10, 81.) criticus potius quam poeta, qui postea una cum L. Vario tragico (Od. I, 6.) ex mandatu Virgilii iEneida edidit. — [Sinuesste] ultimum in Appia Latii oppidum, xviii. mil. pass. distans a Formis. — [quales] eadem constructione, qua usus est Epod. 5, 59, pro ' animse tales, qualibus ' cet. — [tulit] ' protulit, genuit.' — [sanus] ' quamdiu sana raente sura.' Porph.

45 — 51. [_Campano] Pons Campanus Savoni fluraini impositus iii. mil. pass. a Sinuessa. — [parochi] homines, qui publico sumptu magis- tratibus ac legatis iter facientibus ministrabant ea utensilia, quae sine maxima molestia ab ipsis portari non poterant, ut ligna, salem, faenum.

— [Hinc] ' Hinc postero die profecti quum essemus, tempore, satis tem- pestive {in good time) Capuam, quae a Ponte Campano distabat XXH. mil. pass., pervenimus.' — [lippis] Construe : namque inimicum lippis et crudis ludere pild ; quies contra et abstinentia utriusque mali optima sunt remedia. — [Caudi] Caudium, Hirpinorum oppidum, notum clade Romanorum in Furculis C^dinis, xxn. mil. pass. distabat a Capua.

52 — 55. [Sarmenti] Scurrae hi in Maecenatis comitatu erant. Sar-

mentus servus fuerat .M. Favonii, cujus, utpote inter proscriptos occisi,

bonorum sectio ad Maecenatem venit, qui Sarmentum manumisit et

scribam fecit. — [Messique Cicirrhi] scurrae ceteroquin ignoti. Nomen

G 4


128 INTERPRETATIO. [sat.

ridiculi causa inditum, est KiKippoc aXiKrpvbiv. — \_Mii.sa'] Est parodia festiva Homerici illius Iliad. /3, 484, 'EtrTrjre vvv fioi Movffai 'OXv/i- TTia Su)fiar' Ixovaai. — \^Osci] nominat. plur. Videtur ridiculi aliquid inhaesisse huic denominationi vel propter Atellanarum personas Buc- conem et Maccum. — \domina] M. Favonii vidua vivit adhuc adeoque servus est ac sine patre.

58 — 64. [<«a] in pros. or. ' tuae cornu nisi foret exsectum fronti.'

— \At illi] Hic — at ille apud poetas, plurimum in extremis versibus, respondet Graecorum 6 fiiv — 6 (ji. — iCampanum] " Hoc enim quasi a natura Campanis fere omnibus inest, ut capitis temporibus magnae ver- rucse innascantur in modum cornuum, quas cum incidi faciunt, cica- trices in fronte manent quasi notae exsectorum cornuum. In hunc ergo morbum, id est, faciei vitium, quo Campani laborant, jocatur Sarmentus." Comm. Cruq. Est primus elephantiasis gradus. — \Cyclopa] ' ut sal- tando Cyclopem, ferum Galateae amatorem, imitaretur ac referret.' — [^larva] Nusquam nisi hic pro persond reperiri videtur.

65 — 70. [Donasset] ' Consecrassetne in signum libertatis acceptse catenam Laribus, ut ingenui pueri (sumpta virili toga) bullas et puellae pupas ?' Fugitivi autem et ostiarii plerumque catenati. — [Nihilo] bisyllabum, ut vehemens Epp. 2, 2, 120. — [una Farris libra'] Quum servorum demensum menstruum quaterni vel quini modii esset xxiv. librarum singuli, robustiores quaternas vel quinas libras farris in pane et pulte quotidie consumere poterant. — [Prorsus] per se intelligen- dum : 'in summa, uno verbo;' potius quam jungendum prorsus jucunde.

71, 72. [Beneventum] Plin. H. N. 3, 16, Hirpinorum colonia una Beneventum, auspicatius mutalo nomine, quee quondam appellata Male- ventum. A Caudio distabat xn. mill. pass. — [hospes] Construe : Hospes pane arsit, dum versat turdos macros in igni. ' Quum propter ipsam niiniam sedulitatem minus cautus esset hospes, paene arsit ejus domus, dum turdos, et eos quidem, id quod ridebamus, macros veribus translixos assat.' Virg. Mn. 2, 311, jam pro.rimus ardet Ucalegon.

78, 79- [.^tabulus] Est ventus ex Oriente flans, quem Apuli hodie Altino vocant. — [erepsemus] forma sermonis quotidiani pro erepsis- semns. — [Trivici] " oppidi in fine Campaniae, quo vehicula juncta accedere nequeunl ; ergo Horatius ad villam devertit," Acron, In prosa or. 'nisi in Trivicano pernoctassemus.'

82 — 84. [rapimur] ' celerrime vehimur.' — [oppidulo] " Equotuticum (s. rectius Equum tuticum) significat, cujus nomen hexametro versu coraplecti non potest. Hoc autem exemplo Lucilii. Nam in septima Satira sic ait : Servorum estfestus dies kic, Quem plane hexamelro versu non dicere possis: (Sigillaria.)" Schol. Verus situs Eqiii tutici (id est, Eqtii magni) auctore Romanellio non est Scutuccio prope Asculum, sed S. Eleuterio s. S. Liberatore prope Ariano. — [perfacile est] 'designare;' .quod eliciendum est ex v. dicere. — [vilissima rerum] Plat. Euthyd. p. 304, B. To 'vSup tvixivoTaTov.

87 — 91. [Canusi] hodie Canosa, ad Aufidum in Daunia, lxxxiv. mil. pas. a Benevento distans. — [aqua] Construe : qui locus (Canu- sium) non (una) urnd aqucs ditior (quam oppidulum v. 87,) a forti Diomede est conditus. — [locus — conditus] ut Graeci, ;\;wpioj' KTit^oiievov.

— [Ainc] inde a Canusio, non, ut alii volunt, ab oppidulo a/jerpy. —


tiB. I. 6] INTERPRETATIO. 129

\^Carpentes'\ 'emensi;' quia viae singulse partes una post alteram pedibus veluti carpuntur, ut fit in lana et lino nendo.

93 — 95. [BarQ Bariuni, hodie Bari, oppidum Apuliae Peucetiae. ad mare situm, a Rubis (Ituvo) distabat xxi. mil. pas. — [Gnatia^ forma popularis pro Egnatia, hodie Monopoli, a Bario distans xxxvii. mil. pas.

— Lympbis] forma Latina pro Nymphis : hae fontium deae memorantur etiani in Inscriptt. meis Lat. n. 1637. — \_flatnmd sine tura~\ Plin. H. N. 2, 111, In Salentino oppido Egnatia imposito ligno in saxum protinus flummam existere (reperitur apud auctores).

96—100. [Judaus Jpella] Bentleius in Ep. ad Mill. p.520: " Judai habitabant trans Tiberim, et multo maximam partem erant libertini ; Apella autem Iibertinorum est nomen, salis frequens in Inscriptt. vetustis. Itaque Credat Judceus Apella, quasi tu dicas, ' credat super- stitiosus aliquis Judaeus Transtiberinus.'" — [didici] ab Epicuro. Re- spicit Lucreiianum illud 5, 83, et 6, 57: Nain bene qui didicere deos securum agere eevum. — [Tristes] ' iratos atque infestos mortalibus.'

— [tecto] ut Val. Flacc. 5, 623, citus ad summi stellantin patris Tecta ruit. — [Brundusium] hodie Brindisi, oppidum Salentinorum, ab Egna- tia distabat XLiv. mil. pas. — [longa — charta] kut' tipuviiav, quasi timeret, ne lectoribus molestiam creasset.


SATIRA VL

Argum. Horatius postquam et familiaritate, quam cum Maecenate babebat, et Luciliano satirarum genere denuo tractato multitudinis in se oculos converterat, fieri non potuit, quin, quum nonnisi perquam pauci aut ipsum aut Msecenatis in eum animum accuratius introspicerent, a plurimis unus ex vulgaribus illis fortunae filiis haberetur, quales post civilium conversionum turbas et in hac nobilissimarum familiarum ruina a civitatis dominis aut oppressarum aut opibus destitutarum amplo numero exorti erant, et qui prava ambitione malaque sedulitate in fami- liaritatem Maecenatis irrepsisset, ut honores et opes venaretur. Atque adversus hanr. ipsam sinistram de se suspicionem et hominum aut igno- rantiam aut malevolentiam hsec satira conscripta esse nobis videtur. Zelt. ex Heind. (Scripta videtur a. u. c. 718.)

1 — 5. [Li/dorum] Ex antiqua fama (Herod. 1, 94.) refutata a Dionys. Halic. 1, p. 21, Lydi duce Tyrrheno, Atyis regis filio, in Italiam cum transmigrassent, ibi Tvpcnjvwv s. Tyrrhenorum nomine Etruriam in- coluerunt. — [avus maternus] Singulari more Tusci metronymicis fre- quentius etiam utebantur quam patronymicis. Loquitur non de Cilniis Komanis, quorum nemo unquam consul fuit aut exercitus duxit, sed de horum majoribus, qui Lucumones (principes) Arretii fuerunt. — [rnagnis legionibus] 'exercitibus;' magnis autem, ut in versu Saturnio in Acilii Glabrionis tabula apud Atilium Fortunatianum p. 2680, P. Fundit, fugat, prostemil maximas legiones. — [naso suspendis] Cfr. Sat. 2, 8, 64. Est 'naso corrugato ' cum fastidio et contemptu irridere, subsan- nare, [iVKrr)pi^eiv, aiWaiveiv.

7 — 17- [Cum referre] ' Tum, quum (ut semper facis) referre negas, vere tibi persuades, recte hoc sentis.' — [dum ingetiuus] Haec unica est exceptio ; scilicet servos, ne manumissos quidem, ut sibi pares amlcos G 5


130 INTERPRETATIO. [sat.

tractare non poterat, quod jam contra erat in libertini filio. — \^Tulli] Liv. 4, 3: En nnquam creditis fando audiliim esse — Servium Tullium, captivd Cornictiland natum, patre nullo, matre servd, ingenio et virtute regnum tenuisse '.' — \LcEvinum^ " Hic P. Valerius Laevinus adeo fcedis ac projectis in omnem turpitudinem moribus vixit, ut provehi non potuerit ultra quaesturae dignitatem." Porph. — [unrfe] "a quo Valerio Publicola, ut : genus unde Latinum.' Schol. — \^pulstts fuit'^ ' et pulsus est et postea in perpetuura exsul mansit.' — [unius assis^ Construe: non unquam pluris preiio unius assis licuisse, SEstimatum esse veluti in licitatione s. auctione j ' there has never been more bid for him than a singlefarthing.' — [notante] ' ignominiose de eo judicante,' ut censor notat, quem senatu movet. — [judice. quo nosti^ Attractio etiam Grsecis usitata, ut Terent. Heautont. 1, I, 35, hac quidem causd qud dixi tibi.

— [titulis'] inscriptionibus statuarum ac monumentorum honorariorum sepulchraliumque.

18 — 23. [longe longeque"] Modus superlativum exprimendi etiam apud Cic. de Fin. 2, 21, quem servarunt Itali. — \_Decio~\ P. Decius Mus, homo novtis, primus e Deciis consul fuit et in bello cum Latinis pro legionibus Romanis dis inferis sese devovit A. u. c. 414. Liv. 8, 9.

— [^Appius'] Appius Claudius Pulcher, P. Clodii frater, de quo Caelius ad Fam. 8, 14, persuasum est ei censuram lomentum aut nitrum esse. Errare milii videtur. Nam sordcs eluere vult ; venas sibi omnes et viscera aperit. — \_Vel merito] fi/corwf. Scite hoc versiculo significat, se prorsus abhorrere ab honoribus Maecenatis favore captandis. — [in prcprid pelle] " Ex proverbio sumptum est in eos, qui mediocritatis suae obliti majora se ipsis appetunt, quos non contineri intra pelliculam dici- mus." Porph. — [Sed fulgente] Versus heroicus. Gloriae velut deae currus tribuitur, ut Victoriae a Simonide Anal. Br. I. p. 137, EvdoKov NiKof ayXabv upfi iirk(5r]Q. Cfr. ad Epp. 2, 1, 177-

24 — 34. [7Wi] "Tillius hic senatu motus est a Caesare quasi Pom- peianus ; occiso vero Caesare recepit latum iterum clavum, id est, sena- toriam dignitatem, ettribunus militum factus est." Comm. Cruq. Frater fuit fortasse Tillii Cimbri, Csesaris interfectoris. Tribuni autem wilitum quattuor legionibus primis habebant jus lati clavi. Suet. Domit. 10, tri- bunus laticlavius. — [ut] 'ex quo tempore, simulac' — [nigris — PelUbus] corrigiis quattuor, ex nigra aluta, quibus medio in crure ligati erant senatorum calcei albi vel purpurei, addita lunuia eburnea circa talum. — [Barrus] Cfr. Sat. 1, 4, 110, homo, antequam inops fieret, formae studio immodice deditus et adulterarum sectator. — [promittit] ' dum candidatus honores petit, quae sequuntur promittit civibus suis.' Vides Horatium etiamtunc loqui velut vetere republica.

38 — 44. [Tune] inquit aliquis ex populo. — Syrus autem, Dama, Dio- nysius, solita servorum nomina. — [Dejicere e saxo] Tarpeio vel ut trium- vir capitalis, vel potius tribunus pl. Supplicium autem illud non prorsus insolitum etiam tunc fuisse, monstrat exemplum P. Dolabellse, qui A. U. C. 710, homines perditos ac seditiosos, liberos de saxo Tarpeio dejici, servos in crucem agi jussit. Cic. ad Att. 14, 15. — [Cadmo] " Cad- mus dicitur eo tempore fuisse carnifex notae crudelitatis." Schol. — [Novius] ' At ego saltem minus obscuro loco ortus sum quam Novius, coUegameus in tribunatuj ego libertinus sum, ille libertus.' — [Hoc tibi] Uibuno respondet Horatius populi vfirbis, cui hoc v. et v. 44, sese aggre-


LiB. I. (].] INTERPRETATIO. ]31

gat, ' Verum propterea noli te aequiparare ^miliis Paullis, Valeriis Messalis, viris nobilissimis.' — [foro^ ubi habebantur laudationes fune- bres; cremabantur mortui in Campo Martio. — [^magna sonabit^ Sic junge; non magtia cornua. — \_salUm teiiet] ' Novius saltem propter vociierandi facultatem nohis placet.' Loquitur ex popelli persona.

46— 63. [liberlino patre natum^ Repetitio haec significat propter hoc unum se ab invidis continuo carpi, quod humili loco ortus nunc sit Maecenatis amicus, antea A. u. c. 712i Bruto duce tribunus militaris. — [forsit] hanc formam, cujus praeter h. 1. nuUum certum exemplum exstat, agnoscit jam Priscianus, p. 1015, P. — [ambitione procul] Troppui ovTag. — [singullim] per intervalla ac voce identidena repressa. — [Infans — pudor] 'elinguis, qui omni loquacitate abstinet.' — [circum — veclari^ to ride about Ihe fields. — [Satureiano — caballo'] Saturium Horatio Sa- tureium. Videtur fuisse campus amcenus ac fertilis juxta Tarentum, ubi procedente tempore conditum est oppidum hodie Saturo dictum. — [Nono post mensel Scilicet Bruti tribunum accuratius perspicere voluit Maecenas atque clam experiri, utrum ei fidendum esset necne. — [turpi — hones- tum] gen. masc.

68 — 74. \_Mala lustra] lupanaria, fornices, adolescentium perditorum receptacula. — [his~\ ' harum rerum, harum virtutum.' Acron. — [Flavi'^ Toto lcco significat Venusiae non tam litteras quam arithmeticen, utpote ad vitam civilem praeter ceteras artes necessariam, doceri solitam esse. — [suspensi] ' i^r\oTt]pkvoi, qui sibi suspendebant Isevo brachio loculos, capsas calculorum, quibus utebantur in conficiendis rationibus a ludi magistro propositis. — [tahulam] ' calculatoriam, in qua et characteres aritlimeticos notabant et calculos ordinare discebant.' Comm. Cruq. /Ibacus.

T5. [Ibant oclonis] ' Singulis Idibus magistro afferebant menstruam mercedem, ro SiCaKTpov.' Pro singulis dixit octonis, quia Idus omnes in octavum post Nonas diem incidunt, sive, ut ait Lambinus, Iduum dies sunt octo ; — [referentes] 'singulis mensibus ex more rursus ferentes;' nisi vero explicare praestat, ' pro opera in arithmetica ceterisque elemen- tis docendis coUocata ferentes praeceptori.'

79, 80. [In magno ut populo] ' quatenus id fieri poterat in tanta homi- num aliud agentium multitudine, in qua etiam melius vestiti veluii latent atque in paucorum oculos incurrunt.' — [crederet] 'quum nos vidisset, tunc ipsum crederet,' pro quo tempore nos ulimur plusquamperfecto.

81 — 83. [fpse] non servus paedagogus. — [pudicum — ah omni] 'pree pudore abstinentem.' — [honos] 'quodprimum decus est adolescentium, qui aliis virtutibus noti atque honorati vix esse possunt quam pudore et pudicitia.'

85 — 87. [Nec timuit] ' Consilium patris quum esset, ut ego altiorem gradum in civitate ascenderem, quam ipse tenuerat, idcirco summam curam coUocavit in me optime educando, ut ne quisquam unquam dicere posset, ego si intra paternam conditionem mansissem, paternae negligentiae hanc culpam esse ; omnes enim merito mihimet ipsi hoc vitio vertissent.' — [coactor] exactionum (Suet. Vit. Hor. init.), quas pro publicanorum aliqua societate curabat. — [questus] 'nec ego, si praco aut coactor ipse quoque factus essem, hoc patris negligentiae tribuere potuissem.' — [at hoc] ' At propterea tanto majorein illi debeo gratiam, quod me melius quam conditioni suae conveniebat, educandum curaviu' G 6


132 INTERPRETATIO. [sat.

90 — 101. [doto] Ut apud jurisconsultos, ' culpa.' — [nrf /as/«m] ' se- cundum fastum, pro fastu suo parentes, quibus gloriaretur.' — [^Optaret^ ' libera optione sibi sumeret.' — [honestos] " honoratos curulibus raagis- tratibus, consulares et prsetorios." Comm. Cr. — [fortasse tuol " Egregie hoc dixit, quia Maecenas eques Romanus permansit, contempto senatorio ordine." Acr. — [salutandi plures^ Festive Manilius 5, 64, (salutator strenuus ac solers) Instar erit populi totdque habilabit in urbe Limina pervolitans, unumque per omnia verbum Mane satutandi portans communis amicus.

102 — 109. \_peregreve'] ve colliquescit cum versu seq. — [calones'] 'viliores servi.' Gloss. h. 1. equisones. — [petorrita] vox Gallica, ut rheda, essedum. Cfr. Gell. 15, 30. Ducunt a petoar, peduar, quattuor, et rit, rota. — [Curto] ut curta supellex, curta res, ' vilis, exigui pretii.' — [^Mantica] " Quia pauperes, quum insident jumentis, post se sarcinas habent." .ilcr. " Hoc ex Luciliano illo sumptum est: Mantica cantherii costas gravitate premebat." Porph. — [Tiili] Tam exiguus comitatus ser- vorum, insuper instrumenta quae nominat portantium, sane sordium sig- num erat in prsetore. Videtur autem idem Tillius, qui notatur v. 25. — [cenophoru7ti] wine-hamper, quo minorem sumptum faceret, domesticum vinum secum portabat.

111. \_Milibus atque aliis'] Gen. neutr. respondet v. ^oc. ' Non solum per itinera ego commodius vivo, sed in sexcentis aliis rebus,' quas statim enumerat.

112 — 114. [quanti olus] ' animi causa cum propolis colloquor.' — \Fallacem] ubi semper multi sunt circulatores, Chaldaei sive mathe- inatici, sortilegi, etiam grassatores et crumenisecae. — [vespertinum] Q,uo tempore homines splendidiores et negotiis vel civilibus vel feneratoriis implicati jamdudum domum se receperunt neque iti foro remanent nisi vulgi circuli, quibus illi sese immiscere erubescunt. — [divinis] ' hariolis, sortilegis, interpretibus somniorum ;' et quidem delectationis causa ; quia horum impudentia ac mendacitas, popelli eos consulentis stupor et credulitas, risum ei movebat.

115, 116. [laganique catinum] id est, ' ad coenam frugalissimam.' — [lagani] " Lagana (Kdyava) sunt placentulae qiiaedam vulgares quasi membranulae compositae, quae cum pipere et liquamine conditae depromi solebant ad ccenam moderatam et parabilem." Comm. Cr. Pancakes. [lapis albus] Fea explicat ' tyyv9r]Kr)v (Atlien. 6, 8), a Latinis corrup- tum in incitegam (Festus) basinvasorum collocandoruin causd paratam.

117, 118. \_cyathus] ad vinum ex cratere hauriendum. — [echinus] Plerique explicant vas aereum, in quo calices lavantur, slop-basin. Fea vult esse salinum, collato Acrpne ad Od. 2, 16, 14. — [cum paterd guttus] Utrumque ad libationes faciendas. Qui vinum dabant, ut minutatim funderent, a guttis guttum {'jug,' 'cruet') appellarunt. Varro, L. L. 5, 26.

120, 121. [Marst/a] " Marsya statua erat pro Rostris, ad quam sole- bant convenire causidici, qui lites et negotia tractabant." Comm. Cr. Serv. ad Mn. 4, 28, " Bacchus apte urbibus libertatis est deus ; unde etiam Marsyas ejus minister est in civitatibus (in foro positus) libertatis indicium (qui erecta manu testatur nihil urbi deesse)." Sicque re vera est in nummo gentis Marciae apud Morell. Tab. 1, T, nondum ab Apol- line victus et excoriatus. Ovid. Met. 6, ^Z.—[VuUum] 'Minorenim


LiB. 1. 7.] INTERPRETATIO. 133

Noviorum ad hanc statuam turpissime fenerebatur summo mane, quare jocatur Horatius inquiens, Marsyam alteram habere manum erectam ad depellendum Novios, quod eorum feneratorum impudentiam non posset sustinere.'

122 — 124. l^Ad quartam] nostram fere decimam. ' Usque ad hanc in lectulo sum' (ubi, si lubebat, legere aliquid poterat). — \_aut ego] ' post quartam aut vagor, sine cerio consilio solus incedo' (ut v, 112, sed h. 1. mane ante prandium) ; ' aut si hoc non placet, prius lego vel scribo aliquid ; tum ungor oleo, pila in Campo Martio lusurus, deinde lavor, postea domum redeo ad prandium sumendum, postremo per aliquot horas otior domi.' Tum sequitur reliqua pars diei v. 112 descripta. — l^fraudatis'] Oleo tam vili et rancido, ut lucernis implendis unice inser- vire posset, hic se ungebat. — [^Natta] " Notat Nattam quendam tenacissi- mum et sordidissimum." Comm. Cr. Ceterum Pinarii Nattae erant pa- tricii ac nobiles. Cic. de Div. 2, 21.

126. [fugio Campum lusumque trigonem] Trigon a rpiywvoQ, genus pilae minimae, durae et firmo pilo fartae ; nomen inde ductum, quod a tribus ludentibus jactabatur et quidem ita dispositis, ut trianguli formam efficerent. Mart. 7> 72, Sic palmam tibi de trigone nudo Uuctce detfavor arbiter corona;.

127 — 131. [interpellet] ' prohibeat, non sinat.' — [diem durare] usque ad coenam. — [Quastor] Perquam scite non memorat nisi infimum ma- gistratum, quo sexcenti alii nunquam in honorum cursu longius pro- gressi functi erant neque ejus ope filiis nepotibusque ullum splendorem pepererant, etsi ipsis, utpote hominibus novis, honori fuerat. Ridicule coiitra arrogans fuisset, si praetorem vel adeo consulem pro quaestore posuisset.

SATIRA VII.

Akgum. Lepide narrat, quomodo P. Rupilius Rex cum Persio quodam Clazomenis, lonica urbe, coram M. Bruto propraetore Asiae, acerrima contentiune litigarit, Rupilius insuper acerbissimis conviciis, Persius vilissima utens erga Brutum adulatione. Tandem Persius salse aliquod dictum in adversarium expromit, quod totius historiolae acumen et quasi medullam continet, v. 33, seqq. atque narratiunculae finem imponit.' Zell. Horatius tribunus militum duce Bruto ipse tunc Clazomenis videtur degisse, atque A.u. c. 713 primam hanc suarum satirarum composuisse.

1 — 3. {liegis RupiW] ' P. Rupilius Rex Praenestinus, eques Ro- manus, a. 702, magister publicanorum, qui in Bithynia vectigalia exige- bant, fuerat (Cic. ad Fam. 13, 1), 2) et postea a civibus Praenestinis in exilium missus, sub P. Attio Varo, a. 707, in Africa stipendia meruerat. A. 711) Romae praetor factus, sed a triumviris Octavianoauctore proscrip- tus, ad Brutum fugit, a quo in comitum cohortem receptus est. Testibus Scholiastis Horatio ignobilitatem generis saepe exprobravit ; quam con- tumeliam ulturus poeta eum hac satira irrisit. Spohn. — [ pus] mor- dacitas et maledicentia impura ac pestilens. Nos : poison and gall. — [Hybrida] " Clazomenius enim fuit, patre Asiatico, matre Romana. Civitatem tamen Romanam obtinuerat. Eum igitur ut semiromanum deridet Horatius." Ex Schol. — \lippis] "Adeo ait divulgatum esse.


134 INTERPRETATIO. [sat.

quibus modis insectatus sit Persius Rupilium, ut et in tonstrinis hsec et medicinis (tabernis medicorum vulgarium) narrata sint. Fere autem in his officinis otiosi solent considere ac res rumoribus frequentatas fabulis celebrare." Porphyr.

6 — 8. [Z)«r«s] ' pervicax et morosus.' — l_odio] ' molestia, qua homi- nes afficere solebat, unde omnes eum fastidiebant.' — [Confidensl Cic. Tusc. 3, 7j quifortis est, idem est fidens, qvoniam confidens mald con- suettidine loquendi in vilio ponitur, ductum verbum a confidendo, quod laudis est. — \_tumidus]^ dicpa^^oXoe, iracundia cum superbia conjuncta.

— \_Sisennas, Barros~[ Noti tunc scurrse maledici. — [equisalbis'^ quum hi celerrimi esse crederentur, inde naium hoc proverbium. Sic Plaut. Asin. 2, 2, 12, Nam si se huic occasioni tempus subterduxerit, Nunquam edepol quadrigis albis indipiscet postea.

10 — 18. [Conve7iil'\ 'postquam litem amice decidere et conciliari non polerant.' — 'ihoc elenim'\ Omnes homines molesti, difficiles, contentiosi hoc jure sunt, idem jus sibi statuunt, eodem modo agunt, quo fortes, fortitudine sibi pares, inter quos certamen singulare oritur. — \_adversum beUum'\ 'acerrimum certamen.' Conj. adversis et audax et supervacanea videtur. — [»H/er] Duplicis hujus pr. inter usus, in quo haesit Bentleius, exempla praebet Hand Turs. iii. p. 409. Cfr. Epp. 1, 2, 11. Liv. 10, 7. 1, certatum — inter ^pp. Claudium maxime ferunt et inter P. Decium. — \_Ira — capitalisl ut morbus capilalis, caput, vitam petens, ita ut aliter quam alterius utrius morte finiri non posset. II. x- 261, "EKrop, ni) fioi, dXaare, avvtjnoavvag ayopEve, k.t.X. — [t;eire<] verbum de omnibus animi perturbaiionibus usitatum efficacius etiam quam Bentleii verset.

— [Glaucol Apud Homerum quidem minime ignavus comparet, sed tamen non sine quadam tipwj/ft^ II. K, 234, 'Ev9' avrt TXavKif) Kpovi- Srjg (ppkvag i^k\iro Ziv^,"Oq wpoQ TvSeiSijv AiOfitiSia rivxt a.p.u^tv, Xptrffta x"^"^' '•*'*' i.KaT6p.^oi tvvtajioiujv. — [>«««««] h. 1. 'oblatis, datis.'

20 — 27. \Compositum'} 'par ejusmodi, ut non compositum melius par sit cum Bitho Bacchius.' Compositum autem ad depugnandum. Acr., " Bithus et Bacchius gladiatorum nomina celebrata apud Suetonium Tranquillum" (in libris deperditis). — \procurrunt'\ in jus, quasi in campum, ut mililes inter se pugnaturi. Altera lectio concurrunt minus apposita est ad vv. in jus. — [nV/e<ttr] Persius; non impersonaliter, ut volebat Lamb. — ^Conventu^ ' Corona auditorum in judiciis.' — \co- hortem^l amicorum et comitum Bruti, qui judices sedebanl. — \fertur'\ ' eo loco, ubi, quia praeceps est ripa, torrentis (xnnappov) impetus est vehementior ideoque in loco periculoso raro arbores caeduntur.' — [«aiso] 'arnaro et maledico.'

28 — 35. [multoque fluenti] Persio, dativus. Virg. Ge. 3, 23, magnum- quefluentem Nilum. Uem. Phaler. p. 146, Fisch., Kai yap fiiTa^pe^ovTd

tffri Sfiva noitiv Coq t6, ' T

93, In actionibus videmus dici: qvam REM SIVE MILITEM DICERE OPORTET. 43 — 48. [McBcenas] Nunc demum missis ambagibus ad id pervenit importunus, quod sua maxime intererat, ut, si fieri posset, intercedente Horatio Maecenatis amicorum velut cohorti eodem modo aggregaretur, quo Horatio Virgilius illius amicitiam conciliarat. — [repetit] ' sermonem intermissum hinc rursus exorditur.' — [paucoruni] Ter. Eun. 3, 1, 19, Immo sic homo est perpaucorum honiinum. Gnatho. Immo multorum esl, si lecum vivit. ' Quomodo tecum vivit Maecenas ?' (Responsum non exspectat, sed continuo pro suo captu atque ingenio laudibus illum extollit :) ' paucos utique inter amicos recipere solet, sed egregios, ut te, Virgilium, Varium, atque hoc ipso delectu demonstrat, quanta sit pru- dentia prseditus. Onuiino nemo fortuna dexterius ac sollertius eo est usus, qua in arte sane rerum humanarum cardo vertitur. Jam facile tibi erit mihi, homini centum artium, quales ille solet deligere, aditum ad eum parare ; ac facies hoc fortasse non siiie proprio tuo commodo ; ego enim te pro virili parte juvarem adversus invidos atque iniquos tuos, qui, ut arbitror, interdum apud illum tibi ofRciunt ; immo ope mea quos voles submovebis.' — [adjutorem] vocabulum scenicum. Phaedr. 5, 5, 14, In scend vero posfquam solus constitit, Sine apparatu, nullis adju- toribus. — [ferre secundas] 'agere secundas partes, divTipayi>iviaTriv,' cujus praecipuum munus erat, ut, quemadmodum Pylades Orestem in Eurip. Iphig. in Taur. et in Oreste, verbis, recitatione, gesticulatione quani maxime juvaret ac sustineret TrpwTayiovKTTriv. — [liunc hnminem] StiKTiKuig se ipsum deraonstrat. Comm. Cr. Plaut. Curcul. 2, 1, 22, solus hic homo est, qui sciai divinilus, id est, ' solus ego sum.' — [Submosses^ 138 INTERPRETATIO. [sat. ' statim a Maecenate alienasses ;' quasi praecessisset, ' si tradidisses.' Ipso autem tempore actionis celerilas facilitasque signifieatur. 48 — 55. [^vivimus^ prima persona scitius significat, honiinem haud dignum esse, qui in hoc veluli sodalitium recipiatur. — [malis^l ' invidia, simultate, insidiis, detractationibus, factionibus.' Comm. Cr. — \_Magnum narras^ Valde miratur homo pusilli animi boc fieri posse ; statim tamen necessitudini tam simplici atque innocenti se quoque adaptare studet vv. accendis cet. Nihilominus vel invitus rursus monstrat, se aliis quam malis artibus in expugnando Maecenate uti non passe. — [i«c habet^ ovrojQ ixih ex sermone familiari pro sic se res habet. — \^Accendis\ 'auges desiderium, cur' cet. — [f^elis'] imperativus: ' sufflcit, ut velis;' non ' si velis.' — quts tua virtus~\ ' nam ea est tua virtus,' ' pro virtute tua ac dexteritate.' Sulpic. apud Cic. ad Fam. 4, 6, qui illius in te amor fuit. Cic. ad Fam. 7) 2, qui meus amor in te est. — \eoque'\ " Conscius suae facilitatis Msecenas, se vel invitum expugnari posse ab improbis flagitatoribus, aditum adversus tales intercludit, janitori, nomenclatori, cubiculario, duris et morosis servulis, raandando, ne quem nisi ex intima amicitia ad se introniittant." Bentl. 58 — 60. [m triviis'\ ubi propter hominum turbam minus facile devi- tantur occurrentes. — [rferfucam] ' ubi ex domo in forum descendet, ejus comitibus me adjungam.' ■ — \iiil sine magno\ Aretalogi raore degreditur in locum communem, irdvra rd Ka\d xaXt^ra. 60 — 66. \agit] 'dum ita ineptit, suam quasi causam apud me agens.' — \Fuscus Jristius] Huic Horatius Od. 1, 22, et Ep. 1, 10, inscripsit. Comm. Cruq. : " Hic fuit grammaticus illius temporis doctissimus, amicus, et familiaris Horatii." — \pulchre nosset] ut probe, etiara in prosa or. Planc. in Ep. Cic. 10, 13, Lepidum pulchre noram. — [ f/wrfe] Solita erat formula. Sat. 2, 4, 1, Unde et quo Catius? — [Et pressare'] Sic dedi cum Scholiastis et Codd. aliq. Postquam vulsa erant brachia, prensari jam vix poterant, sed pressari, nisi statues varipov Trportpov. — lentis- sima] ' quae quum pressarenlur semper cedebant adeoque sensu carere videbantur.' — \Male salsus] ' prave atque intempestive jocans.' — [jecur] h. I. irae sedes, ut alibi amoris. Cfr. Od. 1, 13, 4. 69 — 74. \iricesima sabbata] Est dies Tisri quintus decimus, primus scenopegiorum, quae semper constat castissime celebrata, et, quod maximi momenti est, Romanis satis nota fuisse. Dicitur etiam festum taberna- culorum et complectitur integros septem dies a XV. Tisri usque ad xxi. — \Curtis] ' verpis, circumcisis.' — \oppedere] vox plebeia pro ' con- temnere eos ac religiones eorum deridere.' . Porph. — \Religio] scru- pulus. Gloss. scruple. — \inJirmior] ' meticulosior ac superstitiosior.' — \unus Multorum] ' adeoque popularibus superstitionibus obnoxius.' Lucian. Sonin. 9, ruv iK rov TroWov drjixov iIq. — \Tam nigrum] ' diem afrum, infaustum.' — \surrexe] pro surrexisse, ut Lucil. 3, 4, invasse ; 5, 1, 2, mansti ; Horat. Sat. 1, 5, 79, erepsemus. — \sub cultro] quasi victimam a popa jamjam mactandam. 75 — 78. \Adversarius] Idem ille, de quo est v. 37, non alius novus petitor. — \Inclamat] verbum longe significantius quam al. exclamat. Sic Graeci Ifijio^v rivi. — \antestari] ' teste te uti, quod judicii causa volo manum injicere.' Nam haec erat consuetudo: si quis vadato non paruisset, ei adversarius aliqueni de praesentibus antestabatur, id est, tangebat ejus aurem et dicebat, Licetne Antestari? Si respondisset ,i LiB. I. 10.] INTERPRETATIO. 139 ille, licet, tunc injiciebat vadatus manum in eum, qui non paruisset, et ducebat in judicium ; aliter si injecisset manum, injuriarum poterat accusari. Plaut. Persa 4, 9, 8, S. jige, amhula in jus, leno. D. Quid me in jus vocas ? S. lllim apud prcelorem dicam, sed ego in jus voco. D. Nonne antestaris ? S. Tudn' ego causd, carnufex, Uuoiquam mortali libero aures atteram ? Acr. — {^Oppono^l ' Obverto, quo facilius petitor auriculam (auricle) prehendere possit.' " Solebant testium aures tenere et ita dicere, Memento, quod tu milii in illd causd testis eris ; quod est antestari." Acr. Plin. 11, 103, Est in aure imd memoria locus, quem tangentes anlestamur. — [injus"\ ad recuperatores vel ad centumvirale judicium. — \_Clamor~\ hominis molesti et ejus adversarii, quo excitatur circumforaneorum concursus. — [Apollo^ dXtKiicaKOQ, anoTpOTraloQ, ut benignus poetarum custos et defensor. Porphyr. lliad. v. 443, tov d' i^Tjpira^EV 'ATr6XS.wv 'Ftia [idX', uicrTt Shoq, tKdXv^t d' dp riepi iroXXy. SATIRA X. Argum. Haec satira defensionem continet judicii, quod Horatius Satira hujus libri quarta de Lucilio prompserat, ab antiquariis, perversis hujus poetaft fautoribus injuste reprehensi, simulque multa cum urbani- tate monstrat, quam insciti sint liomines atque recte judicandi facultate destituti, qui propter odium adversus aequalem veterem poetam nimiis laudibus extollant, egregia simul artis poeticae praeceptat radens. Scripta videtur A. u. c. 723. 1 — 4. lNempe~\ est confirmantis. ' Certe (certainly, to oe sure) con- fiteor me dixihse.' Acr. Sat. 1, 4, 8, durus componere versus. — incom- posito pede'^ ' asperos scabrosque permultos esse.' — \_fautor inepte~\ 'quisjamtam inepto modo Lucilio favet, ut aperta ejus vitia neget ?' — \_defricuit\ Ut dolor oritur, ubi sale defricetur cutis vibicibus vel alio quo modo laesa, sic ille ridiculos et perversos aequalium mores acerbe castigando multos laesit, dum salibus ac facetiis iis, quos non notat, risum excitat. — [chartd\ ' in eadem illa Satira 1, 4, 7.' 6. \_Laberi\ Macrob. Sat. 2, 7, D. Laberium, asperce libertatis equitem Romanum, Ceesar quingentis millibus invitavit, ut prodiret in scenam et ipse ageret mimos, quos scriptitabat . Sed potestas non solum, si invitet, sed etiam si suppUcet, cogit ; imde se et Laberius a Casare coactum in Prologo testatur his versibus, cet. Sequitur Prologus optimis utique poesis Latinae monumentis adnumerandus ; verum mimi ipsi non solum Horatio, sed etiam Ciceroni haud nimis placebant. Ad Fam. 12, 18, Equidem sicjam obdurui (a. u. c. 709) ut ludis Ccesaris nosiri aquissimo animo — audirem Laberii et Publii (Syri) poemata. 7 — 12. [diducere rictum\ ' lectorem vel invitum ad risum quasi cogere, ei risum profusum movere ;' ' quamquam,' inquit, ' hoc quoque non minimum satirici poetae est meritum.' — \currat\ ' multa cum facilitate progrediatur neque claudicet neve insisiat.' Reprehendit Lu- cilii verbositatem frequentesque a re degressiones, quibus vitiis defatiga- batur lector. Nec satis illum artem calluisse significat, tristia, id est, gravia ac seria, jocosis immiscendi, sed joca unice captasse. ' Satirarum 140 INTERPRETATIO. [sat. autem scriptor partes interdum sustinere debet rhetoris s. oratoris lec- torem ad virtutem exhortantis hominumque vitia acriter exagitantis, seepius vero poetce, modo actiones ridiculas describentis, ut est Iter Brundusinum, Importunus, CoUoquium cum Trebatio, modo malos et vitiosos salse deridentis.' 13 — 15 [iirhani] ' aptijvoe, omnem scurrilitatem scite devitantis ac propter id ipsum, quum multo acrius veiiemeniiusque in vitia invehi posset, proprias vires extenuantis, sic tamen, ut lectorem minime fugiat, non ingenii inopia, sed dedit^ opera poetam ita sibi moderatum esse ac veluti frenos imposuisse, ut ne nimis jocosus et scurriliter mordax eva- deret.' — [«eca<] ' dirimit, decidit.' Sic Ep. 1, 16, 40, Quo miclts magnceque secantur judice lites. ' Ridiculum saepe magis commovet homines quam gravis ac seria declamatio etiam in rebus magni mo- menti.' 16 — 19. [^comoedia prisca^ Sat. 1, 4, 1, Eupolis aique Cratinus Aristophanesque poetce. — [stabant'] ' propter illas virtutes adeo populo placebant, ut ab initio usque ad finem plausum ferrent ; atque etiam nunc eos nos admiramur; etsi pulchellus ille et delicatus Hermogenes Tigellius (Sat. 1, 4, 72. 1, 9, 25,) nunquam hos legit.' Is igitur, etsi facetus esse studebat, vera facetiarum exemplaria negligebat. — \_simius iste^ vel, ' ineptus Tigellii imitator ' vel, ut narrant Scholiastse, ' propter deformem ac brevem staturam.' — De C. Licinio Calvo oratore et poeta, Catulli amico, prsematura morte circiter A. V. c. 706 exstincto, cfr. Weichert, Poet. Lat. p. 89. 20, 21. l^Graca Latitns] Placebat igitur nonnullis Horatii aequalibus vitiosa illa consuetudo verba Graeca, interdum etiam integros versiculos Latinis intermiscendi, qui mos in epistolis dumtaxat familiaribus ilH tolerandus videbatur. — \^0 seri studiorum'\ Hoc ipso tam perverso ju- dicio satis isti demonstrabant sero se incepisse litteris operam dare. '0\pina^ia autem optimo jure antiquis perquam ridicula videbatur. Cfr. Theophr. Char. 27. Cic. ad Fam. 9, 20, 6\pi[J.a3r(.Xg homines scis quam insolentes sint. — \_quine putetis~\ Constructio contracta ex his ; 'puta- tisne ?' et, ' qiii puteti.i ;' ' how could you imagine !' 22 — 24. [Pitholeotitil liberto M. Otacilii, unde Macrobio Sat. 2, 2, dicitur M. Olacilius Pitholaus (HiiBoXaog, IlfiSdXtwc;, IlEiBoXeiov). Suet. Caes. 75, Pitholoi carminibus maledicentissimis laceratam existima- tionem civili animo tulit. — [concinnus'] ' gratum in modum mixtus.' Chio enim vino dulci, cui aqua marina non addebatur, interdum misce- bant Falernum austerum, unde utrumque saepe conjungitur apud poetas. — [nota'] ' vini genus titulo amphorse indicatum.' 26. [causa Petilli] ' Quum causa aliqua peragenda est difRcilis ac paene desperata, cujusmodi fuit Petillii Capitolini de furto coronae Jovis in judicium vocati.' Sat. 1, 4, 94. Hic sane non nimis honorifice dura ejus hominis causa dicitur. (" Maligne dura ; nam ab Octaviano abso- lutus est." Schol.) 27 — 30. [Scilicet oblitus — Latine] ' Quum praestantissimi nostrae aetatis oratores Pedius et Messala' (quos iv irap6Si{) dexterrime laudat)

  • in eo summo opere elaborent, ut puro atque eleganti sermone Latino
causas agant, tune oblitus te Romanum esse, malis etiam apud judices verba peregrina patriis immiscere 1 Adeo stultus certe vix eris, nam comparatus cum illis, ab omnibus exploderere.' — [patria patrisquel UB. I. 10.] INTERPRETATIO. 141 dictum est, ut aliquoties apud Sallustium (Cat. G, 52. Jug. 87,) patria parentesque. Nec exsudare causas Latine ullam habet difficultatem ; sed. recte explicatum est in Cod. Bland. : ' cum omni sudoie Latine recitet, Latine proferat.' — Q. Pedius, fiiius ex sorore C. Julii Csesaris atque unus ex heredibus ejus, A. u. c. 711 mortuus, uxorem habuit Valeriam atque e filio Quinto nepotem natura mutum, Adoptavit igitur filium alterum Messalae majoris, qui inde Pedius dictus est. Pedii frater itaque Corvinus fuit et uterque Poplicolse cognomen habuit. (In legendo junge Pedius Poplicola,non Poplicola atque Corvinus.) — M. Valerius Poplicola Messala Corvinus, Tibulli fautor, nitidus et candidus et qiiodammodo ■ praferens in diceudo nobililatem suam ; viribus minor Asinio PoUione. Quinctil. 10, 1, 113. — Camisii, Apuliae oppido, et Grasci et Osci habitabant et utroque sermone, Grseco et Osco, utebantur. Sic bilingues Brutates (Bruttios) propter eandem causam dixerant et Ennius et Lu- cilius. 31 — 35. [mare citra^l in Italia. — [Post mediam noctem'] Moschus 2, 2, 'Nvicroc ori TpiTarov \dxog 'iaraTai, iyyvii S' ^wf, — Evte Kal aTptKewv Troi/xatVtrat tSivog optipojv. — In silvam ligna ferre simile proverbium illius, yXavK eg 'ABijvag. — [implere^ ' Si malis augere innumerabilem Graecorum poetarum turbam interque hos te intrudens eam refercire, tamquam nemini alii jam locus futurus sit.' 36, 37. [Turgidus Alpinus] Lepide sic vocatur M. Furius Bibaculus Cremonensis, natus A. u. c. 651, qui a. u. c. 723 annos 72 numerabat; nam etiam tunc eum in vivis fuisse probabile est. Praeterea composuerat .^thiopidem, in qua Memnonis, Tithoni et Aurorse filii ab Achille interfecti, primae erant partes. " AiXoyojg autem jugulat : ita pugnam illam narrat, ut iterum videatur Memnona jugulare suis carminibus." Comm. Cruq. Idem VQayfiaTtiav belli Gallici a Caesare gesti com- posuerat, in qua legebatur versus ille ridiculus : Jupiter hibernas cand nive conspuit Alpes (Sat. 2, 5, 43.) propter quem ipsum feslive hic vocatur Alpinus, the Alpine poet, In eadem TrpayjjiaTeiq. erat turgida descriptio capitis Rheni, Rheni figura in triumpho portata, capillitio flavo, gentis suae colore ; ut est Ovid. ex Ponto 4, 3, 107, Squalidus immissos fractd sub arundine crines Rhenus et infectas sanguijie portet aquas. Aitributo certe lutei ipse Furius usus erat, quapropter h. I. ridetur. Defingit autem : ' operose et Kajco^jjXw^ format, describit.' 38, 39, [ludo'] ' Missum faciens poema heroicum et tragoediam, ser- mones, ludicrum poesis genus, ego excolo.' — [in cede'] in templo s- sacello aliquo Musarum, ut dicunt Scholiastae. J2des certe Apollinis Palatini tum nondum dedicata erat. — [Tarpa] Sp. Maecio Tarpa, summo illoruin temporum critico (A. P. 387), cui jam a Cn. Pompeio Magno A. u. c. 699, Horatii vero tempore a Caesare Octaviano cum aliis quinque judicibus cura judicandarum fabularum ac mimorum com- missa erat, quae nisi ab iis probarentur, in scenam non deferebantur. Comm. Cruq. Ea cura antea fuerat aedilium ; sed intererat Octaviani, ne quidquam per mimos praesertim in civitate ' cuncta interpretante' (Tacit. Hist. 2, 91.) publice proferretur, quod in ipsius dominationem ac mores maligne detorqueri posset. 40, 41. [Arguid] ' astuta,' ut Epp. 1, 14, 42, argutus calo. — [Davoque Chremeta] personae Andriae Terentianae. — [comis] antique pro comes, ' hilares atque lepidos.' Non est vocativ. sing. v, Fundani. 142 INTERPRETATIO. [sat. Garrire autem est sermone quotidiano, eleganti quidem, sed facili, uti in conscribendis fabulis. 42 — 44. l^Fundani] C. Fundanius prsestantissimus poeta comicus et Maecenatis amicus (Sat. 2, 8, 19.) tunc excellebat in comoediis ad Menandri, Philemonis, Diphili exempla componendis, in quibus prae- cipuae partes erant callidarum meretricularum astutorumque servorum senes emungenlium. — \_Pollio\ C. Asinius PoUio, orator, historicus, poeta tragicus. V. Od. 2, 1. — \^pede ter jiercusso'] "Tragcedia trime- tris versibus (senariis) fere texitur." Comm. Cruq. Tibicen autem in singulis dipodiis pede percusso numeros {the measure) indicabat ; unde ^eramJo idem atque ictus, Kpovcng. — [acer] ' fervidus,'/en/. L. Va- rius (Od. 1, 6, 1.) carmen epicum de Caesaris morte et Panegyricum in Octavianum composuerat ; Thyestem tunc nondum videtur edidisse. — \ducit1 cpiasi a nendo. Epp. 2, 1, 225, ienui deducta poematafilo. Ab — 49. [^Virgilio^ qui tunc ediderat Bucolica et Georgica, jEneida in manibus habebat. Illis tribuit dicendi genus molle (tenerum) atque facetum {v enxxsiwm, graceful) Quinctil. 6, 3, 20, Facetum quoque non tantum circa ridicula opinor consistere, Neque enim diceret Horatius fa c e t u m carminis genus naturd concessum esse Virgilio. Decoris hanc magis et excullce cujusdam elegantite appellationem puto. — [ Var- rone'\ P. Terentius Varro Atacinus (ab Atace, Gallise Narbonensis fl.) A. u. c. 672 — 717- Argonautica, laudabiliter Apollonium imitatus, carmen de Csesaris bello Aquitanico, elegias, satiras conscripserat. Quinctil. 10, 1, 87- — \_Atque quibusdam aliisl Quos significet ignora- mus, fortasse Saevium Nicanorem, Sullse sequalem, * qui satiram scripsit, in qud liberttcm se indicabat (Suet. Gramm. 5.)' et alios suos aequales nobis ignotos. — [Harenteml 'ei merito debitam, adeo ut, ne si vellem quidem, eum hac laude spoliare possem.' 50 — 55. \_fluere'] Sat. I, 4, II, ' torrentis instar secum trahentem plura quidem recidenda servandis.' — [doctusl ' criticus.' Ejusmodi reprehensiones Homeri ex schola Grammaticorum Alexandrinorum pro- fectse complures inveniuntur in Scholiis Venetis. — \comis] refertur ad illam animi bonitatem, quam merito in eo laudat Sat. 2, 1, 30 seqq. — ' \mutal\ ' mutandum s. corrigendum suadet in L. Accii tragoediis.' ' Idem Lucilius,' inquit, 'minime abstinet a deridendis Ennii versibus minus gravibus quam reliqua ejus et omnino epici generis dignitas requirit, ut cum dixit : At tuba terribili sonitu taratanlara dixit. — Tite tute Tati tibi tanta tyranne tulisti Damna. — telo Transflgit corpus, saxo cere comminuit brum.' V. Enni autem refertur et ad v. versus et ad v. gravitate. — \loquitur non ut majore reprensis] ' nec tamen Lucilius ita loquitur, quasi illis major sit; neque ego tam sum arrogans, ut, quod inculla et negligentiora queedam in Lucilii Satiris dico, me illi prae- feram.' 57, 58. \num illius~\ ' num illius ingenium ac facultas poetica non satia benigna minusque apta ad pulchra poemata componenda, num argu- raentorum ipsorum difficiiis atque ingrata natura in causa fuerit, cur tam scabros versus fuderit. Neutrum profecto: culpa hujus rei unice negligentiae Lucilii tribuenda est : nam et ingenio valuit, et festiva ac lepida argumenta tractavit.' — \Num — iium] duo liaec membra Ik Trap- aXKrjXov posita sunt, neque vero opponuntur; suamque retinet par- ticula vim, ut negatio exspectetur. Sic Virg. Mn. 1, 294, num Sigeis LiB. 1. 10.] INTERPRETATIO. 143 occumbere campis, Num capti potuere capi ? ntim incensa cremavit Troja i:iros? — [masis faclos^ ' majore arte elaboratos ;' ut Graeci -TrtTroitjfikva dicunt, quse cum arte elata sunt. Cic. de Orat. 3, 48, oratio polita et facta quodammodo. 59 — 64. [flrc si^ Post adjectivi comparativum haud raro apud poetas simpliciter pro quam si. Sat. 1, 2, 21, non se pejus cruciaverit atque hic. — \^Hoc tantum] ' Si quis hoc tantum contentus, ut claudat quid hexa- raetris, nulla ratione habita caesurarum et ipsius soni, plerumque nimis •isperi atque inf;rati, amet scripsisse (aorist).' cet. Cfr. Sat. 1, 4, 9. — [Etrusci — Cassi'] Cassius hic diversus fuit a Cassio Parmensi, cum laude memorato Epp. 1, 4, 3, qui quo tempore haec satira composita est, a. u. c. 723, in vivis erat. Q,uod hic narrat Horatius urbani alicujus hominis ac derisoris fuit inventum. — {^ferventiusl^ hic malo significatu. Contra Od. 4, 2, 7> Fervet immensusque ruit profundo Pindarus ore. — \_Am- bustum^ ' libris circumcirta positis ustulatus.' Sic Od. 4, 11, 25, am- bustus Phaethon. Consulto mitius verbum elegit, ne nimis rem exagge- raret, non combustum. 65 — 67- [Fuerit^ ' id quod vos identidem dicitis, ego non nego.' — [Quam rudis^ ' Libenter etiam concedo limatiorem esse Lucilium quam Ennium, auctorem generis rudis (uncouth) et propter hanc ipsam rudem formam (dypoiKiav) a Graecis nunquam tentati, id est, rejecti.' Ovid. Trist. 2, 424, Ennius ingenio maximus, arte rudis. — [jioetarum seni- orum'] Livii Andronici, Cn. Naevii, Pacuvii, Plauti, Caecilii Statii, Accii. 68 — 71- [dilatus] ' prolatatus, reservatus,' id est, ' si fatum eum nostra atate vivere vohiisset.' — [Detereret] veluti lima, recideret, falce putaret. ' Tum longe aliter scripsisset ; politiores, minus asperi essent ejus versus, Graeca non immiscuisset, omnia vitasset, quae nunc apud eum perfectioni poeticse officiunt.' — [«;;t)o«] ' usque ad ipsam carnem.' 72 — 77. [slilum vertas] Superiore parte stili lata oblitterabant, quae in cera exararant inferiore acuta. — [Filibus in ludis] Epp. ], 20, 17- — [dictari] Persius 1, 22, Ten' cirratorum centam dictata fuisse Pro nihilo pendas ! — [equitem] id est, ' homines cultos atque artis peritos, quales equites Romanos esse decet.' — [Arhuscula~\ minia eximia. Cic. ad Alt. 4. 15, Quaris nunc de Arhusculd : valde placuit. 78 — 80. [Pantilius'] " Pantilius nomen est vilis poetae et maleolentis." Comm. Cr. Sed cimicem potius appellat a putida et fceda maledicentia; clam adversarios pungebat, ut solent cimices. — [Demelrius] idem mo- dulator, quem V. IH simium yoca.t. Construe: men' moveat cimex Pan- tilius aut cruciet illud, quod cet. Fannius Quadratus, poeta ineptus (Sat. 1, 4, 21) h. 1. Hermogenis Tigellii, hominis aeque molesti, para- situs. 81—84. Plotius] De Plotio et Vario v. Sat. 1, 5, 40. T. Valgius Rufus, poeta epicus et elegiacus, ad quem est Od. 2, 9. Tib. 4, 1, 180. — Octavius poeta et historicus, in cujus mortem est Virgilii Catal. 14. Fuscus Arislius Sat. 1, 9, 61. Visci ibid. v. 22. — [Amhitione relegatd] ' Procul profecto absum a gloriola captanda, quum vos, in his etiam pri- mores civitatij, Maecenatem, Asinium Pollionem (Od. 2, 1), Messalam, inter amicos meos enumero.' 85, 86. [fratre] Q. Pedio Poplicola. Vide supra v. 28. — [Bibule] Sic scripsi ; etenim perquam inconcinnum videtur hoc: ' vos (duo), Bibuli (nomen) et (te unum) Servi (praenomen).' Bibulum vei Bibulos 144 INTERPRETATIO. [sat. volunt esse M. Calpurnii Bibuli consulis cum Caesare A. u. c. 695, filium vel filios. Id tamen notandum A. u. c. 723, tres certe ejus filios ex- stinctos fuisse. — Servius filius fortasse Ser. Sulpieii Rufi jurisconsulti, tribunus pl. a. u. c. 70fi, qui philosophisE et artibus liberalibus operam dabat. — C. Furnius " liistoriarum fide et elegantia claruit." Comm. Cruq. Teste Seneca de Benef. 2, 25, patri Antotiianas partes secuto apud Octa- vianum veniam impetravit. 88, 89. [Prudeiis^ ' consulto, non per oblivionem.' Addit hoc, ne quis se prsateritum queratur. 91, 92. l^Discipularum^ Ridiculam scenam lectori ofFert, pulchellos illos vocis et cantus modulatores inter puellas vel ingenuas {Acr.) vel mimas {Comm. Cruq.) cantilenas docentes, qua in schoia invicem delicias faciebant et magistri et discipulse. — ^^plorare'^ " Salsissima utitur ^iXo- ylq. ; nam et plorant, qui docent puellas cantiunculas amatorias flebili et molli voce decantare et plorare jubent Graeci quibus gravem imprecantur eatamitatem, quod KXainv et oijuii^ttv illi dicunt." Baxter. — [cathedras'^ feminarum sedilia commodiora. Molles vocat Juven. 6, 91. — [/, ptier^ " Eleganter, quasi hoc ex tempore dixerit, praecipit puero, ut in hanc ipsam satiram illud conferat, ne pereat tam opportunum et scitum in modulatores istos dictum." Porphyr. — [Wc] ' hsec ipsa verba, oijxh^^uv (T£ KiKtvu), ^tiapwrart.' Propert. 3, 23, 23, /, puer, et citus hac aliqud propone colmmid. — [libeUo~\ ut Pers. 1, 120, de una illa satira: Vidi, vidi ipse, libelle. LIBER SECUNDUS. SATIRA I. Argum. Simulans se C. Trebatium Testam, insignem juris peritum, qui in jure civili familiam ducebat (Cic. ad Fam. 7) 5), consulere, quid in tantii obtrectatorum in se satirasque suas iniquilate faciat, tamen hoc genere omisso Caesaris res gestas, justitiam, fortitudinem carmine epico- panegyrico prsedicare nondum se audere dexterrime significat (a quo genere suse indoli contrario omnino abhorrebat) : conlra in satiris com- ponendis, Lucilii, de quo sequissime judicat, exemplo sibi proposito, etiam postmodum se perseveraturum, quoniam hoc genus suse naturae maxime sit consentaneum. ' Verum,' inquit, ' in posterum in eos dum- taxat invehar, qui me ultro aggressi fuerint :' quorum hac ipsa occasione cblata nonnullos acriter vellicat. ' Tales autem nebulones,' (pergit, memorata Lucilii cum Scipione et Laelio necessitudine vel propter sum- mam illius libertatem nunquam dissuta) ' ubi perstrinxero, nunquam pro- fecto timebo, ne potentes amicos a me abalienem.' Jam Trebatius, qui jurisconsulti partes per hanc satiram dramaticam egregie tuetur, festi- vam juveni amico cautionem praescriptionemque praecipit (cfr. ad v. 5),
I.1B. II. 1.] INTERPRETATIO. 145
  • ne unquam mala carmina componat,' eumque in generoso proposito
confirmat. Scripta videtur A. u. c. 726, ut hujus libri tunc editi quasi prologus esset. 1 — 4. [Siint quihus — videor~\ Haec constructio Horatio solita h. 1. satis etiam a Codd. firmatur. Cfr. Sat. 1, 4, 24. — [Legem] ut A. P. 135, operis lex, ' regula et ratio satirae Romanae.' — [^tendere^ Imago desumpta a fidibus lyrae vel nervis arcus nimium intentis. — [sine nervis^ ' Dicunt versus meos nullius esse momenti et carere viribus ingenii, adeo, ut quivis facili opera tales effutiat.' Cfr. Sat. 1, 10, 13. — \_deduci'} a nendo. Sat. 1, 10, 44. Epp. 2, I, 225, tenui deducta poemata filo. — \Trehatius~\ C. Trebatius Testa, amicus Ciceronis, qui cum eo in Epp. ad Fam. lib. 7, saepe jocatur, tribunus pl. A. u. c. 707, auctore certe Pighio, tom. iii. p. 451, A.u. c. 726, senex sexagenarius, hilaris et ad jocum urbanum in primis factus, Horatio tunc 37 annos nato sane placere debebat. 5 — 7- [prascribe'] Est verbum proprium de jurisconsultis. Cic. Orat. 40, Quis unquam duhitavit, quin in repuhlicd nostrd primas elo- quentia tettuerit semper urbanis pacatisque rebus, secundas juris scientia ? quum in alterd gratieB, gloria, prccsidii plurimum esset ; in alterd pra- scriptionum cautionumque prcBceptio, Sfc. — [Quiescas^ Cum comica gravitate jurisconsultus brevissime, singulis prope verbis parcens, re- spondet. — [dormire^ ' Si, quse animo voluto, versibus includere vetor, adeo inquietor, ut insomniis fatiger.' 8, 9. [Ter — transnanto] Sic junge; non ter uncti. Hic quoque legum sermonem facete imitatur. Cfr. Od. 1, 8, 8. Od. 3, 12, 16. " Quod vero ier, inquit, transnanto, id quoque et a medicis et a magis petitum est ; impari enim et praecipue ternario numero summam vim illi tribuunt." Torr. — [Irriguuni] Sic Grseci reyyfiv ■KVtvnovag oTv<^, /3e/3p£yfi£voc oivtp, Latini, madere, uvidum esse vino. Ipse autem Trebatius valde amabat et natationem et scyphos. Cic. ad Fam. 7» 20, qui neque in Oceano natare volueris studiosissimus homo natandi ; et 7, 22, Illuseras heri inter scyphos, quod dixeram .... itaque etsi domum hene potus sero- que redieram, S^c. 10 — 12. [<e rapi/] * Si omnino huic scribendi cupidini resistere non potes,' &c. — \_Prcemia~\ Caesaris ipsius approbationem et gloriam apud populares : de donis intelligere minime conveniret poetse urbanitati ac modestiae. — \pater] Sic seniores viros solebant alloqui juniores. 13—15. [neque enim] Od. I, 6, 9. 2, 12, 9. 4, 2, 27. — [^fractd— cuspide] Plutarchus in Mario p. 419. D. " Ea pars ligni, quae in ferrura inseritur, antea duabus fibulis ferreis continebatur : Marius autem alteram quidem, quemadmodum erat, reliquit; altera vero exempta, clavum ligneum fragilem in ejus locum immisit, eo consilio, ut pilum ad clipeum hostis conjectum non maneret rectum, clavo ligneo fracto curva- returferrum,et lignum transversa cuspide hserens deorsum penderet." — [describat] ' describere possit.' Hic enim modus aptior videtur quam indicativi vel praesens vel futurum. 16 — 18. [poteras] de actione hypothetica (posses) ita enuntiata ac si jam locum habuisset, utpote quae saltem perquam optabilis sit. — [/or- tem'] ' constantem ac magnanimum,' ut Epp. 1, 7» 46, strenuus et fortis — Philippus. — [Scipiadam] Africanum minorem. — [dextro tempore] Sat. 2, 4, 4, opponitur tempore lavo. Admodum scite totam rem in H 146 - INTERPRETATIO. [sat. futurum aliquod tempus magis opportunum differt, quum re vera genus istud panegyricum Vario et Rabirio reliquisset. 19, 20. [malel ' Quem si quis laudibus extollat ineptis atque immo- deratis, ille eas dedignatur et respuit.' — [^urtdique tutus^ ' Quomodo equus recalcitrando arcet a se molestum palpatorem, sic C*sar ineptos adulatores, ita ut quoquo versus se ab eorum incursu tutetur.' 21 — 26. [trisli^ ' mordaci et satirico.' Comm. Cr. — [PavtolabuTn] Sat. I, 8, 11. — [Saltat] contra decorum. Cic. pro Mur. 6, Nemo fere saltat sobrius, nisiforte insanit — multarum deliciarum comes est extrema saUatio. — [Milonius] " Scurra illorum temporum." Porph. — \_ut semel] ' 60 ipso temporis momento, quo primum ebrius factus est.' — [ic/o] 'vinoientia capiti perturbato.' Comm. Cr. — [lucernis] Juven. 6, 304, Qiium bibitur conchd, quum jam vertigine tectum Ambulat et geminis exsurgit mensa lucernis. — [Castor] II. y. 237, T^ciOToga ff iirTroSaiJiov Kal iri'| dyaOov YIoXvStvKta. — [ovo] Ledae a Jove cygni specie com- pressae. ' Vel fratres gemelli diversa sequuntur studia ; quid, quseso, faciant, qui cognati inter se non sunt?' 27 — 29. [quot capitu7n] " Terentianum illud (Phorm. 2, 4, 14), Quot homines, tot sententice ; suus cuique mos." Schol. — [claudere] Sat. I, 10, 69. — [nostrum] ' Qui melior fuit me et te, o Trebati, censu et natali- bus.' Fuit enim vir bonus et valde nobilis, utpote Magni Pompeii avus. Comm. Cr. Etiam nunc in talibus vulgo utimur. Tale est Lu- cretii illud 3, 1038, Lumina sis oculis etiam bonus Ancu' reliquit, Qui melior multis quam tufuit, improbe, rebus. Rutgers. 30—33. \_llle] 'intimos animi affectus et arcanas curas concredebat sive committebat Satiris suis ; magna cum simplicitate (naivete) omnia cum lectoribus communicans, sive quid in vita quotidiana ei mali ac- ciderat, seu quid prosperi contigerat.' — [Decurrens] ' aliud confugium quaerens.' — [quo fit] " Solent naufragi suum naufragium in tabella depictum circumferre, eamque in templis alicui deo consecratam suspen- dere. Ad hunc modum Lucilii vita tam clara est in ejiis libris, quasi esset depicta in aliqua tabula." Comm. Cr. Ceterum demonstrat hic locuSj quanti Horatius fecerit Lucilii et animum et ingenium ; sed unura in eo reprehendere solebat negligentiae vitium. — [senw] Hieronymus in Chron. ad 01. 169, 2. 46 dumtaxat annos ei tribuit (a.u.c. 606—651). Sed quum fuerit amicus .\fricani minoris interfecti A. u.c. 625, et sub eo Numantino bello (a. 621) eques militaverit, sane credibile est ab Hiero- nymo errorem esse commissum. 34 — 38. [Lucanus] Opponit se in municipio natum Lucilio equiti Romano, ut Juvenalis 6, 167, Venusinam nobili Romanae. In hac tota autem degressione animi causa imitari videtur ipsum genus Lucili- anum. — [anceps] ' Ego dubius sum atque incertus ; nam Venusini Lucanis sunt iinitimi et Apulis.' Porph. — [ad hoc, — quo ne] ' ad hunc finem, — ut ne ;' rarissimo usu. — [Sabellis] Sat. 1, 9, 29. — [per vacuum] ' si non resisterent hosti coloni Venusini.' — [Romano] vel pro Roinanis ut epod. 7, C, vel supple agro, ut Cic. Verr. Acc. 3, 15, quum ex Leontino usque ad Lilijbceum aliquem vadaretur. — [sive quod] in pros. or. ' sive aliquod bellum inferret:' dictum est ut incutere verbera, minas, metum. 39 — 44. [hic stilus] ' Neminem jam hoc carminum genere lacessam, nisi ipse provocatus ero :' (id quod inest in v. ultro.) — [ul pereat] tiB. H. l.J INTERPRETATIO. 147 Tractum ex Callimacho hoc, Fragm. 7i Zfv varep, d>Q Xa\j/3w?' Trav anoXoiTO ytvog TtjXodiv avTkWovra KaKov (pvTov o'i fiiv t(pt]vav (chalyba). — Inoceat^ ' nemo me lacessat injuria.' 45_49. ^cominorii] ' lacessierit, provocarit.' Acr. — [^Flebit'} ' dole- bit,' Graecismus, olfiw^iTai vel K\avairai. — {^insignisl ' omnibus jam propter perversitatem notus deridebitur.' Cantari, ut vfivii(s9ai, 'om- nibus in ore esse, et quidem cum infamia.' — ' Cervius, quadruplator et rabula, Ascanii(?) libertus, calumniator accusavit Cn. (Domitium) Cat- vinum (cos. a.u.c. 701) legere de sicariis.' Comm. Cr. Servius C2dd. Feae essel Servius Pola accusator, de quo Caelius ad Fam. 8, 12. Cic. ad Q. Fr. 2, 13, homo teler etferus Pola Servius. — \_Canidia] s. Gratidia, Epod. 5 et 17- Sat. 1, 8. Junge venenum Albuti : " hic enim Albutius veneno u.xorem suam dicitur peremisse." Schol. — [7"«^?««] "C. Turium (Marinum) significat judicem corruptissimum." Comm. Cr. — [si quid se judice certes] Eadem constructio Sat. 2, 5, 27, foro si res cerlabitur olim, 50 — 52. [ Ut, quo'} ' Sic coUigendo ex argumentis, quae tibi proponam {avWoyi^mv iht' kfiov) judica, quomodo fiat, ut ea vi, qua quisque maxime praeditus est, terrorem incutiat sibi suspectis atque exosis.' — [^unde nisi^ in prosa or., ' id quod unice intus eis monstratum est :' hoc autem convertit in interrogationcm : ' unde (hoc eis) monstratum est nisi intus, instinctu quodam naturali ? ' 53 — 56. \_Scceva} " Scseva luxuriosus quidam fuit, qui matrem dato veneno necavit, propterea quod ei nimis diu viveret. Sic Cicero pro Scauro (Fragm. Beier. p. 155), Libertus patronam non occidit, sed duo- bus digitulis gulam oblisit." Comm. Cr. — \crede} ' committe huic aaijjT(^ matrem incustoditam : sane dextra, qua utique pius dici potest, eam noa trucidabit.' — \mirum, Utl ' JE<\\ie mirum est hoc atque illud quod — petit bos,' id est, 'neutrum profecto mirum est.' ' Contrarium enim est Scaevae indoli ferro homines occidere, sed homo ignavus pro doloso suo ingenio promptus erit ad venenum matri miscendum : reapse autem uterque necandi modus aeque sceleratus est.' — \yitiato'\ ' postquam cicuta a Scaeva immixta corrupit mel, hoc electarium {electuary) sive mulsum fuit, anum occidit.' 58 — 60. \_Mors'] alata,ut ejus frater, Somnus. Eurip. Alc. 262, Trrfpw- toq" Ai.^aQ. Od. 2, 17i 24. — \jusserit~\ omnes mei et Pottierii Codd. Luserit illud Feae destituitur ea auctoritate, quam in tam gravi mu- tatione requirimus. Praeterea Foituna dea recte ludere dicitur (Od. 3, 29, 50) non item fors. — \scribam, color^ ' Quicunque erit tenor status- que vitae meae, scribere pergam, si qualicunque modo commotus ero (v. 45) aequalium vel vitiis ridiculis vel in me iniquitate, et opprobriis dignos insectabor.' 60 — 62. \0 puer] Sic juvenem amice alloquitur pater (v. 12) Tre- batius. — ^vitalis] pr. ' qui ad diutius vivendum satis vigoris habet.* ' Ne cito pereas, metuo ' (1 fear thou wilt not be long-lived). Sine figura : ' Vereor, ne omnes irritando tot tantasque molestias capias, ut tam ingratam vitam ipse detestaturus sis.' — \majoricm~\ ' ne aliquis ex potentioribus amicis refrigeratus se abs te abalienet amicitiamque tibi renuntiet.' 63 — 66. \Primus'] Cfr. Sat. 1, 10, 48. — [moreml Quum saepissime jungantur vv, mos modusque (Od. 4, 2, 28), hic simpliciter morem posuit H2 148 INTERPRETATIO. [sat, pro modo s.formd. — {^pelleTn} * vulpinam illam simulationis ac fraudis.' Cfr. locum simillimum Epp. I, 16, 45. — \_per ora] Sal. Jug. 31, in- cedunt per ora vestra magnifici, 8fC. — \_Cederet'] Plaut. Cas. 2, 8, 10, At candidatus cedit hic mastigia. — \_Lalius] C. Leelius Sapiens, cos. A. u. c. 614. 67 — 70. \_Metello'] Est Q. C^cilius Metellus Macedonicus, cos. A.u.c. 611, qui de Pseudopliilippo triumphavit. Plin. H. N. 1, 44, Equidem et Africani sequentis (hunc Metellum, virum ceteroqui felicissimum) in- imicum fuisse inter calamitates duxerim, ipso teste Macedonico. Siquidem liberis dixerit : Ite filii celebrate exsequias ; nunquam civis majoris funus videbitis. — \Lupo] Est L. Cornelius Lentulus Lupus, cos. a.u. c. 598. Mordaces in hunc Lucilii versus servavit Cicero de N. D. 1, 23, Tubulus si Lucius unquam, Si Lupus aut Carbo, Neptuni filiic' , divos Esse puiasset, tam impius aut perjuru' fuisset ? — ^cooperto] tanquam lapidibus in eum jactis. — \arripuit] ' aggressus est, in eos acerrime invectus.' — ^tributim'] ' per omnes 35 tribus,' quasi dixisset : ' populum cunctum.' Pers. 1, 114, Secuit Lucilius urbem. 71 — 74- \scend] ' a vita publica, ubi quasi in theatro, in omnium civium conspectu versabantur.' — \in secreta] 'intra suos parietes et in amcenos villarum secessus.' — \Virtus Scipiada] Cfr. Sat. 1, 2, 32, et supra V. 17. — \sapientid] Populus uno consensu Sapientis ei cognomen tribuerat. — \discincti] ' soluto tunicae cingulo, ut commodius luderent.' — \Decoqueretur] ' Donec coena pararetur. Ostendit per herbas, eos fuisse sobrios.' Comm. Cr. 75 — 78. \ingenium] Quatenus ille inventor hujus generis fuit. — \fragiU — solido] gen. neutr., imagine desumpta ab eo, qui dum avidius nucem aliquam, juglandem puta vel avellanam, dentibus frangere vult, putamini nimis duro eos illidit, sibique dolorem creat. 79. \hinc diffindere] Hanc lectionem tuentur Acron et Comm. Cruq. sic explicantes ; ' infirmare, contra dicere. Juris verbo usus est. Prae- tor enim dicere solebat, Hic dies diffusus esto.' Servata difiBciliore lectione, ex qua non intellecta ceterse omnes {defindere, difflngere, de- fingere, defriiigere, diffundere, diffigere, diffidere) ortae sunt, inclinat animus ad Feoe interpretationem : ' Senex lepidus et facetus utitur qui- dem verbo ssepe a se audito et usurpato in jure civili, sed significatu proprio: abscindere, removere ac rejicere.' Hoc igitur dicit: ' oranino tuam sententiam probo.' 80—82. \Sed tamen ut monitus] 'Etsi aequa et vera sunt, quae dicis, tamen, ne propter mala carmina (id est, famosos libellos) actio injuri- arum aliquando tibi intentetur, pro amicitia nostra necessarium puto te monere,' &c. — Post vv. quotidiani sermonis Sed tamen — legum cogita- tione supplebis ' scito, sic habeto :' ut saepe. — \sanctarum — legum] ' quae summa reverentia dignse sancteque observandae sunt.' — \jus est judiciumque] ' lex (Cornelia) lata est et actio injuriarum in eumdatur.' 83 — 85. [si quis mala] Horatius festive accipit de vitiosis atque in- eptis. — \laudafus] Satis callide Csesaris auctoritate adversus iniquos suos se munit ac tutatur. — \latraverit] pro ' allatraverit' (Liv. 38, 54: Cato allatravit Scipionis magnitudinem ; et ad constr. latrare aliquem cfr. Epod. 5, 8. Epp. 1, 2, 66): ' si in talem hominem invectus erit,' id quod etiam jure fieri potest. 86. \Solventur risu tabula] Matthiae ad Cic. pro Rosc. Am. § 82 : LiB. II. 2.] INTERPRETATIO. 149 ' Cic. de Or. 2, 58, odiosas res sespe, quas argumentis dilui non facile est, joco risuque dissolvit, ad nihilum redigit, evertit. Ut hic Cicero res risu dissolvere dixit, sic Horatius solventur risu tabula, id est, sententise judicum mitiores, leniores fient risu, sed respiciens simul ad propriam significationem vv. solvi et tabulee.' Tabula igitur idem quod in prosa or. tabellas judiciarise; lotius autem loci sententia haec : ' Si quis adeo stultus erit, ut tecum injuriarura agat, tu pro certo absolvere.' SATIRA II. Argum. Sub Ofellae, rustici cujusdam, persona praecepta tradit, qui nuliius philosophi doctrinse addictus, perversis aetatis siiae hominibus veterem illam abstinentiam et frugalitatem liberrimo gravissimoque ser- mone commendat, quam ipse optimam adjutricem expertus erat ad beate vivendum et vel totius rei familiaris jacturam sequo animo ferendam. Zell ex Heind. Scripta videtur a.u.c. 717- 1, 2. [6oni] amica lectorum allocutio. Cfr. Sat. 2, 6, 51 et 95. Epp. 2, 2, 37. Argumentum ac sententias se desumpturum dicit ab Ofella, easque suo modo expressurum ; cfr. in primis v. 112, Ofellam autem ipsum loquentem inducit demum, v. 1 IG. — l_Ofella'] Quum Codex Sangall. h. l. firmet Bentleii conjecturam, hic, vv. 53, 1 12, 133, substituendam esse duxi terminationem a alteri in us, quae librariis debetur, quibus illa in viro falsa videretur; sed non meminerant gentis Romanae nomen esse debere Ofellius. Lucretius Ofella memoratur a Velleio 2, 27, aliisque. Videtur fuisse vicinus et familiaris Horatii juvenis, vir sapiens natura atque insita virtute, cujus candor grataque simplicitas juncta cum in- signi lepore satis festive opponitur Stoicis illis aretalogis, quales erant Crispinus et Damasippus. 3 — 6. \^abnormis'\ prorsus diversus a norma illa, quani vulgus statuit iis, quos philosophos nominare solet: Ofella enim nulla certa secta et disciplina nutritus, sed a natura edoctus erat, quid verum rectumque esset. — [crassdqtie Minerva] ' longe distans a subtilitate illa saepe per- versa, quam affectare solent philosophi.' Proverbium crassd, pingui Minervd (Cic. Lasl. 5) a textura rudi repetilum est. — {^lances] aureas et argenteas, mcnsas marmoreas vel citreas ; utraeque autem nitent et proprio splendore et tersae a servis. — [insanis] ' nimis magnis.' Acr. — \_Acclinis'\ 'inclinatus, propensus ad falsa probanda.' 7 — 12. \^Leporeni] Grata negligentia aliquantum intricatae sunt sen- tentiae pro vulgaribiis his: ' Venatione et equitatione, aut, si hae corporis exercitationes vere Romanae tibi non placent, pilae vel disci ludo fatiga- tus ubi eris, tunc esuriens sperne (si potes ; sed non poteris) cibum ac potionem vilem.' — \_Militia~\ Venatio ab Aristide, Orat. 2, p. 25, fiopiov TroXefitKrig rixvrjg vocatur. — [gracari'] ' Graeco, id est, moHiore modo vivere corpusque exercere ;' sic pergracari est ' per totam noctem po- tare.' — \_seu pila velox] ' seu pila te agit ' ducit, allicit' tunc lude pila.' — \Molliler] 'dum studium hujus ludi grato modo eflScit, ut ne sentias quidem quam gravis per se sit labor ille.' 13 — 17. \_pete] ' hoc modo te exerce.' Addita autem cedentis aeris imagine vitat pedestris or. colorem : * lude disco.' — [exiuderit] pr. H3 150 INTERPRETATIO. [sat. ' tundendo removerit, cum vi excusserit,' verbum longe eflRcacius quam ejusdem gloss. expulerit. — \Hijmettia\ ' mulsum proeparatum ex dul- cissimo melle Attico et vino generosissimo, spreto mulso mixto ex vino et melle communi.' — \Foris esi\ ' Abest promus condus, cellarius, adeo ut meliores cibos tibi ex penu promere vel obsonari nequeat.' — ^atriivi^ ut Od. 3, 27, 18, ater Hadriavee — sinus : ' mare agitatiir procellis, prop- ter quas nemo nunc piscari potest.' — \hiemat\ xti/ia^trat. 18 — 22, ^Latranteml iratum ventrem vocat Sat. 2, 8, 5. — [Undfe] ' Unde effici et acquiri hoc putas, ut tantam vim tam tenuis et vilis cibus habeat?' — [i« caro nidore^ 'grato odore atqne opi^iv excitante, qui ex cibis pretiosis oritur.' Sat. 2, 7, 38. — [Tit] Cfr. Od. 1, 9, 16. — \pulmeniaria'\ a v. pulpa, non pulle, obsonia grata. — l_pinguem vitiis~\ ' luxurie tumidum.' — \albus\ color hominis vitam mollem atque umbratiiem degentis, kuKiaTpa^priKoTog, cui j/Xioj/ieroc, sole adustus, opponitur. Sic Sulpicia, Sat. 36, de Domitiano, ivgluvie albus. — \ostrea\ bisyllabum, ut Sat. 1, 8, 45, cerea. — \_scarus\ piscis ignotus. Epod. 2, 50, sea-hream (?). Jam Ennius in Phageticis apud Appul. Apol. p. 484, Quid scarum praterii, cerebrum Jovi' pcene supremi ? — \lagois\ "Avis leporini coloris." Porph. (Ptarmigan, or white grouse ?) 23 — 28. \Vix tamen eripiam\ ' ^gre tamen, scio, quamvis validis argumentis usurus, id abs te obtinebo, ut apposito in mensa pavone gallinam praeferas.' Pavones autem Q. Hortensius primus in mensis apponere docuit Romanos. — \tergere\ comice de grato sapore, quo palatum permulcetur. — \vanis rerum\ Ut Od. 4, 12, 19, amara cu- rarum. — \pandat spectacula\ ' expansa cauda puleherrimos suos colores ostendat spectatori eumqiie delectet.' Construe : tamquam ad rem atti- neat quidquam, quia (quod) veneat, S(c. — \cocto\ ' Cocto pavoni num tnanet eadem pulchritudo, quae fuerat vivo ? Minime vero.' \num adest\ De hoc hiatu monosyllabi vide Schneider, Lat. Gramm. 1, p. 156. 29 — 30. \Carne — distat nihil, hac magis illam — te petere esto\
  • Quamvis quod ad carnem attinet pavo nihil distat a gallina, tamen esto
(hoe tibi condono) te externa pavonis pulchritudine deceptum magis petere hiijus carnem quam gallinse ; sed illud profecto stultissimum est, si distinguere vis lupos ejusdem prorsus formse et coloris ex diversis tantum locis, ubi capti sunt.' Esto te petere, ut Epp. 1, 1, 81, Esto aliis alios rebus studiisque teneri. Corruptae lectionis: distat nil hac magis illd, Jmparibus formis deceptum te palet. Esto. Interpretationes incer alias sunt hae : 1. ' Quamvis distet caro gallinse a pavonis, tamen non hac magis illa moveri dicet eum, sed formis imparibus.' Bothe. 2. Quam- vis hac carne (gallinae) nihil magis distat illa (caro pavonina), tamen, &c. Nihil magis Graeco more dictum accipio pro nihilo magis, ovSkv 7t fiaWov : nam magis distare pro plus dici non posse puto. AlatthieB. 31 — 33 \Unde dafnm se7itis\ ' Verum unde tibi concessum, Svva- Tov est, ut sapore distinguas, &c. ?' — \lupus\ Xdfipa^, (pike,) Lucil. Sat. 4, Illum sumina ducebant atque altilium lanx, Hunc pontes Tiberinu* duo inter captu' catillo. In lupo igitur tria saporis genera distin- guebant lurcones, lugos captos inter duos pontes, id est, sublicium et senatorium, inter quos Cloaca maxima sordes antiqiiae urbis egerebat, quibus pisces alliciebantur, vel inter sublicium et Fabricium ; lupos captos ad Tiberis ostia ; in alto mari, qui pessimi erant. — \hiet\ "pisces LiB. n. 2.] INTERPRETATIO. 151 statim quum capiuntur, hiant." Schol. Etiam, puto, in mensis apposiri. — [jactatus] Columeila 12, 16, Docta et erudita palatu fastidire dociiit (Philippus), fluvialem lupiim, nisi quem Tiberis adverso torrente defali- gasset. — [^Tusci'] qui in Etruria oritur. 34—36. [Mullum] mullet. Plin. H. N. 9, 30, Ex reliqud nobiUtate (post scarum) gratia maxima est et copia mullis, sicut magnitudo modica, binasque libras ponderis raro admodum exsuperant. — [puimenta] • in plures portiones disseces, quas singulis in lancibus eadem coena tuis convivis apponas.' — [Ducitl ' movet atque allicit, ut fieri solet.' — [_quo pertinetl ' Cur ergo niagnitudinem laudas in mullo et reprehendis in lupo? Quia scilicet in utroque te delectat, quod est rarius.' Comm. Cruq. — [illis'] ad propius vocab. lupos refertur, his ad remotius mullum. 38 — 40. [Jejumis'] Construe ; Stomachus rarojejunus (semper satur) contemnit cibos vulgares. — [Porrectum~\ Quivis supplebat mullum. Cete- rum consulto quatuor spondeis usus est, ut piscis exoptatum pondus et magnitudinem exprimeret. — [Felleni] (j3ovX6firiv av, non j3ov\oifj.riv dv. ' Vellem, si fieri posset, sed vix fiet.' Heindorfii velim esset spe- rantis. 41 — 44. [Preesentes austri] ' Sed utique heluones isti hanc pcenam merentur, ut Austri calor putrefaciat pretiosos eorum cibos.' — [Pra;- sentes] ' quasi numina omnem suam vim exserentes.' — [Futet] ' con- temnitur et fit vilis.' Schol. — [rhombus] »^^rra. furbot. — [mala copia] •prava, quae facit, ut stomacho laboremus.' — [quando] ' quandoquidem, quoniam ;' nam tempus significatur statim part. quum. — [inulas] iXkviov, elecampane. " Non quod acida est haec herba, sed quod, quum coqui- tur, aceto conditur." Acr. Amaras vocat Sat. 2, 8, 51. 45 — 49. [Pauperies] 'Quamquam cibi naturales et simpHces non prorsus removeri potuerunt a divitum epulis j nam ovis atque oleis etiam nunc utuntur ccenarum initio.' — [Haud ita pridem] ' Praeterea variat semper lurconum de cibis pretiosis judicium ; sic acipenser {stur- geon) apud andquos piscium nobilissimun (Plin. 9, 26,) jam contemnitur; contra rhombus (Sat. 1, 2, 116,) tum negiectus nunc quajritur.' — [Haud ita prident] ' Lucilii tempore, circiter ante hos lxxx. annos.' — [Gal- loni] " Gallunius prasco prinius acipenserem suae mensae apposuit, quare ejus luxus eliam a Lucilio taxatur." Comm. Crtiq. Lucilii versus ser- vavit Cic. de Finn. 2, 8. — [praconis erat] erat vi caesurae ultimam sylL producit. 50 — 62. [auctor — pratorius] Scholiastae narrant,"Asinium quendam vel Sempronium Rufum praetorium instituisse, ut ciconiarum pulli man- ducarentur; quare, inquiunt, quum in praetura petenda repulsam tulisset, tale epigramma meruit; Ciconiarum Rufus iste conditor Hic est duobus elegantior Plancis ; Suffragiorum puncta non tulit septem. Ciconiarum populus ultus est mortem." Quod si re vera praeturae repulsam tulit, KaT ti^uivtiav pratorius dicitur h. 1. infelix praeturae petitor. — [mergos] sea-gull, ' quos propter durissimam carnem et rancidum ex piscibus, quibus vescuntur, saporem, nunc nemo edit.' — [edixerit] tamquam praetor. 53 — 56. [Sordidus] " Eadem qua Graeci libertate poetae Latini pri- mario nomiiii formam secundarii reddunt partim metri ergo, partim variandae constructionis : Lucr. 1, 805, sic aliis alice rebus vertuntur, H 4 152 INTERPRETATIO. [sat. Id. 2, 470, mixta aspera levibus principiis, et h. 1. Horatius." Lobeck. — lOfelld Judicel Non est : 'mejudice;' nondum enim ipse loquitur, sed Horatius ejus sermonem refert. — [pravum detorseris'] ut Sal. trans- vorsum agere dixit Jug. 6 et 14. Est: 'si alio te ita detorseris, ut pravus fias.' — [^Avidienus^ avarus aliquis ignotus ; nomen fictum non est. — [Cams^ propter immunditiam ac sordes. — [e.c verol Sal. Jug. 78, nomen ex re indilum, ex ipsa ejus vita, qualis re vera erat. Plaut. Stich. 88, Nunc Micotrogus nomine ex vero vocor. — [djc/um] ut KaXeXv, iTrovofidZtiVfXi-yiiv ovop.d tivl. Liv. 1, 1, Slirps virilis, cui Ascanium parentes dixere nomen. 57 — G2. \_Quinquennes'\ ' Oleas rancidas et putridas edit.' — [mu- tatum — vinuni] vappam, olvov iKT^oTriav. — [parcit defundere'] ' prop- ter parcimoniam nunquam aiiud vinum nisi vilissimum bibit.' — [defundere] ex cado in crateram atque ex liac in pocula. — [Ctijus odorem olei] ' oleum, cujus odorem,' &c.; eadem attractione, qua Teren- tius ; Populo ut placerent quas fecisset fabulas. — [licebit] ut Epod. 15, 19. — [repoiia] " Postridie nuptias apud novum maritum coenatur, quia quasi reficitur potatio." Festus et Porph. Contra Acron : " Repotia dicuntur septimus dies, quo nova solet nupta redire ad parentes suos." — [albatus] ut solebant diebus festis induere togam recens cretatam. — [cornu — bilibri] ' Cornu, quod sextarium capit. Habent enim propolae cornua, quse hanc olei tenent quantitatem.' Comm. Cruq. ' Non ex elegantiore aliqua ampulla olearia, sed ex vili cornu ipse, ne puer nimis fortasse olei profuudat, hoc guttatim oleri infundit, contra veteris aceti, quod nullius est pretii, largus esse solet.' 64 — 66. [aiwit] Significat esse proverbium. Aliorum angit est mera interpolatio. — [Mutidus] ' Homo sapiens mundus atque elegans erit eatenus, qua convivis nunquam sordibus nauseam faciat ; hocsufRcit; nimiam lautitiam vitabit.' Varro apud Gell. 13, 11, Dominum convivii esse oportet 7ion tam lautum quam sine sordibus. — qud vuigo depravatum in qui satis firmatur a Codd. Blandin. et Acrone, — [In neutram partem] ' neque in luxuriam nec in avaritiam erit miser cultus' (genitiv.), id est, ' quod ad totam vitae externae rationem attinet ;' quae constr. vv. felix et miser in exclamationibus proprie usitata {cerehri felicem ! Sat. 1, 9, 11) hinc transiit etiam in sedatam orationem. 67 — 69, [Albuli] Porphyrion : " Hic est Albutius, qui et avarus et elegans conviviorum apparator saevus est habitus in servos :" addit, quod utrum verum sit necne incertum est: " qui ob cupiditatem nimiam habendi alienam (sic: uxoremne, an Allienam, nom. pr. ?) uxorem suam veneno necavit." (Cfr. Sat. 2, 1, 48.) — [didil] didere idem fere ac ' dividere, distribuere.' ' Dum servos suum quemque munus ad mensam obire jubet, quia ipsi nirais lenti videntur, desaevit eosque male mulcat ; qua iracundia et sibi et convivis coenae gaudia corrumpit.' — [NcBvius] ' Ex altera parte non minus ofFendit convivator negligens, ut Naevius, homo ignotus, simplex ; qui propter nimiam animi bonitatem servos etiam desides ac pigros non castigat.' — [unctam] ' in unctis s. sordidis calicibus.' Schol. 73 — 81. [sederit] ' quieverit, nullos in ventriculo tumultus excitarit, nec nauseam fecerit.' — [conchylia] Omnes fere conciiulae, teste Celso 2, 28 et 29, facile intus corrumpuntur alvumque movent. — [Le7ita'\ viscous. — [pituita] trisyllabum. — [desurgat] in prosa or. ' surgat de LiB. 11. 2.] INTERPRETATIO. 153 ccend dubid ; qui Terentianus est jocus. Phorra. 2, 2, 28, P. Cocnd dubid apponitur. G. Quid istuc verbi est ? P. Ubi tu dubites, quid sumas potissimum. — [^pragravat'] ' onere suo deprimit.' — [_affigit'\ 'adeo ut mens hebetata suo officio fungi nequeat, rebus vilibus quasi adhae- rens.' — [divina — aural Pythagoreorum et Stoicorum fuit doctrina, nos ex universd mente divind delibatos animos habere, ut ait Cic. Cat. 21. — l_dicto citiusl ' corpore brevissima coena refecto statim cubitum it neque in noctem potat.' — [prascripta} 'ad necessarias functiones ac solita vitae quotidianae officia.' Schol. 82 — 87- [/luoudaml ' certo tempore, suo tempore.' Virg. JEn. 2, 367, Quondam etiam victis redit in prtrcordia virtus. Alii minus accurate interpretantur ; ' aliquando, interdum.' — [tenuattm'\ Est fere poetarum pro pedestris or. ' attenuatum, extenuatum.' — [ubique^ 'etubi.' Sine causa Bentl. Heind. ubive ; nam hoc certum est, ad molliorem vitam in senectute transeundum esse, hypotlietica vero illa, anniversarium sol- lemne interdum redire, aliquando corpus extenuatum esse. — [prcBsumis^ 'ante tempus sumis, Trpo\aix(3dviig.' Sic prtecipere et prasumere volup- tatem homonyma apud Senec. de Brev. v. 5. 89 — 93. [Rancidum'] Proverbium hoc veterum rusticorum Romano- rum fuisse videtur, rancidam (leviter putentem) aprugnam sive suiliam recenti melius sapere. — [vitiatum'] tainted ; high. Opponitur integer, ' recens,' non ' totus.' — [commodiusl quapropter quamdiu poterant reservabant porcinam, ut semper esset iri penu, quod hospiti inexspectato apponeretur. — [Hos — Heroas\ Festive sic vocat antiquos rusticos Romanos, ut Virg. Moret. 60 de Simulo ; Ergo aliam molitur opem sibi providus heros. 94 — 97. [Das aliquid'] ' Si famae aliquid tribuendum esse existimas (qua de re minime dubito), scito luxuriem tibi dedecus allaturam esse.' Scito, sic tenelo saepe ita cogitatione supplendum est. — [quce — occupet] Conjunctivum prstuli, quum optime sic explicetur: ' utpote quae oc- cupet,' id est, ' ideo, quod occupat.' Per indicativum fit locus cora- munis. — [patruum] quorum severitas in proverbio erat. Cfr. Od.3, 12, 3, Patru(B verbera linguce. Sat. 2, 3, 87. — [iniquuin^ ' tibimet ipsi exosum,' ut apud Cic. saepe iniqui mei mitius est nomen pro inimicis. 99 — 102. [./is, laquei pretium] Hoc quoque in proverbium abierat. Lucian. Tim. 20, 'Eyo» Si ical ttoXXovq av eiTelv «x"'/*' <<" X^^S A'^*' ovSi 6j3o\6v, iiffre TrpiaffSrai fipoxov, eaxriKoraQ, a^pvu) Si rrjfiepov vXovaiovQ Kal TroXvreXelQ. — [Trausius] decoctor ignotus. — [vecti- galia] h. 1. privati reditus, ut Od. 3, 16, 40. Cic. de Off. 2, 25. — [superat] ' superabundat tuis usibus.' Schol. Cic. Parad. 6, 3, Uter igitur est divitior, cui deest, an cui superat ? 103 — 107. [indignus] ' indignus, qui egeat.' Plaut. Curc. 4, 2, 23, Indignis si male dicitur, male dictum id esse dico. — [Templa ruunt] quippe quae per bella civilia diu neglecta sint. — [nimirum] ut St)\ov6ti ironiam significat. — [recte tibi — erttnt res] Haec lectio prae- sUt. Sat. 2, 3, 163, Recte est igitur (aeger) 1 Cic. ad Fam. 9, 9, rectis- sime sunt apud te omnia. — [Uterne~\ ne superadditur interrogationi, ut Sat. 2, 3, 245 (harum eclogg.), Quantane ? 108 — 115. [casus dubios] 'vitae calamitates,' ut Od. 4, 9, 38. — [assuerit] ' assuefecerit.' Cfr. Sat. 1, 4, 105. — [superbum'] refertur etiam ad v. mentem. — [/» pace] 'in rebus secundis sese praepararit Hd 154 INTERPRETATIO. [sat. adversis.' — [^puer'] certe a. u. c. 712, lioc enim vel sequente Trium- virorum proscriptione Ofella fundum suum amiserat. Eadem autem conditio Ofell» atque Lycidse Virgiliani Ecl. 9, 4, {advena ■nostri agelli 'dixit:) ' Hcec mea sunt : veteres migrate coloni.' — [ii.vi latius] ' non largius, non profusius.' Opponitur angustius. Caes. B. C. 3, 16, rem frumentariam, qud anguste utebatur. — {metato in agello'\ ' quem metator assignarat Umbreno veterano.' Sic Valerius Cato, Dir. 45, Pertica qua nostros metata est impia agellos. — [forteml ' navum, opus rusticum strenue facientem, etsi nunc potius novo domino quam sibimet ipsi agrum colit.' — [mercede colonunt\ Coloni enim aut partiarii erant, ut Italorum massari, Metayers, aut nummis locupletium agros colebant; Plin. Epp. 9, 37, A^)^ nummis, sed partibus locem, (ita ut dimidia vel tertia proventiis pars coloni sit, reliqua domini j Ofellse certa pensio as- signata erat. Colum. 1, 7-) 116 — 122. l_No7t temere^ ' non facile, raro.' — [pensilis «»a] Plin. H. N. 14, 3, Durant alies (uvae) per hiemem pensili concameratce nodo, Sfc. — [duplice ficu] ' bifida.' Schol. Pallad. R. R. 4, 10, 36, Subinde ficus, sicut est divisa, vertatur, ut ficorum coria siccentur et pulpce tunc duplicato' in cistellis serventur aut loculis. 123. [Post fioc^ Ex antiquo more demum post cibos sumptos pota- bant, luxuriosi contra inter edendum. Seneca, Epp. 122, Post prandium aut coenam bibere vulgare est : hoc patres familice rustici faciunt et vera voluptalis ignari. — [ludus erat'] ' Post hoc eo modo liidebamus, ut certa inter nos potandi lege dicta, is, qui non obtemperasset, sequente vice uno poculo multaretur, atque culpa commissa quasi potandi magistra omnibus esset.' Vulgo ita explicant ; ' qui culpam qualemciinque in bibendo commiserat, ita puniebatur, ut illico poculum unum prse ceteris exsiccare deberet, quae quidem pcena convivis risum movebat, quia prse- mium potius erat ;' vel ut Heindorfius, magis etiam ad nostros, non ad rusticorum Romanorum mores ; ' Post coenam ad ludum aliquem nos conferebamus (talorum puta vel similem) ; quique in eo errorem com- miserat, poculum ebibere debebat.' 124, 126. [Ac venerata^ passiv. eodem significatu atque Plaut. Rud. 6, 2, 62, Fenus, veneror te, ut omnes miseri lenones sient. Carm. sec. 49, quceque vos bobus veneratur albis, Sfc. Votum convivarum erat cum libationibus Cererem adorantium ; ' ita surgat alto culmo.' Inscriptt. Lat. N. 4751, ita valeas. Plaut. Aul. 2, 1, 27, ita di faxint. — [con- tractal ' rugosae propter sollicitudines.' Plaut. Ampli. Prol. 52, Quid contraxistis fronlem ? 127 — 129. [hinc~\ ' ex iis commodis, quibus nunc ut antea fruimur.' — [nituistis'] ' pingues ac validi fuistis.' — [0 pueri'] " Pueri aut filii aut servi." Jcr. Tu interpretare de filiis. — [«<] ' ex quo tempore.' — [incola^ Significanter incolam, non dominum dicit veteranum advenam possessorem agelli. — [proprice'\ ' in perpetuum ab uno possidendae.' Sic Lucil. 27, 32, Qiium sciam Nihil esse in vild proprium mortali datum. Corn. Nep. Thras. 4, 2, parva munera diutina, locupletia non propria esse consueruuf. Sat. 2, 6, 5, ut propria hcec mihi munera faxis. — [herum\ Hoc voc. proprie ad mancipia refertur, hic ad fundum. 131 — 136. [nequiliesl ' Aut profusione aut lite aliqua, quam propter legum atque edictorum inscientiam perdet, nova possessione rursus expelletur.' — [vafri] Sat. 2, 6, 34, jtis anceps. — [ Umbreni^ Homo LiB. 11. 3.] INTERPRETATIO. 155 diversus saiie ab eo, quem memorat Sal. Cat. 40. — [nnlH proprius'] Cum vi repetit vocab. v. 129. ' In sempiternum nullius erit proprius.' — Ifortes] 'constantes atque strenui.' Egregie repetit statim v.fortia; Martia de pacificis colonis prope ridiculum fuisset. Ad totum locutfe cfr. Anthol. Pal. ii. 27, 'kypoQ ' Axn^fitvidov ■yivofii^v irorl, vvv ck MiviTTiTOV Kai irdXiv i^ tTtpov Ptjaonai i'iq 'irepov. Kai ydp tKtivoq ixii-v fik TTor' tftro, Kai TrdXiv ovroQ OUrai' etyut d' oXw£ oiJevof, dWd Tvxf)<:- SATIRA III. Argum. Hac satira colloquium continet poefae cum Damasippo, ridiculo homine, qui quum per mercaturam rem familiarem consum- psisset, nihil jam aliud agebat, quam ut Stoica baiba et abolia superbiens circumforaneus philosophus ubique sectse suse formulas a Stertinio, importuno aretaiogo, sibi traditas decantaret. Hunc igitur Damasippum inducit poeta ipsis Saturnalibus in villam Sabinam irruentem et acer- bissima sua vel potiusStertinii magistri oratione totum genus humanum, Stoicis sapientibus exceptis, stultitiae, atque adeo ex Sioicse philosopliiae rationibus, insaniae arguentem. Zell ex Heindorfio. (Scripta esse vide- tur A. u. c. 722, quum Horatius xxxiii. annos natus esset.) I. [^Sic raro scribis] Damasippus primum exprobrat Horatio intole- rabilem negligentiam ; deinde brevi, sed acri interrogatione ipsi expen- dendum proponit, quid mali ex tali desidia oriturum sit. Optime sibi respondent Sic raro — ut, quum in media clausula perquam dura sit omissio part. adeo. 2 — 4. [Membranani] 'in quam ex tabellis cereis vel etiam palim- psesto transcribas scripta tua.' — [retexens] pr. ' telam resolvens,' id est, ' quae minus recte scripsisse tibi videris, delens ac denuo elimans.' — [Iratus] ' Tibimet ipsi succensens, quod nimis genio indulgens, potans atque in diem dormiens, nihil jam componas dignum, de quo homines loquantur.' (ovSiv \6yov dKiov). — [Ab ipsis] Ah ipsis S. non est 'inde ab ipsis S.' sed dicitur, ut /ugere a patrid, ab hoste, pro fitgere patriam, hostem. Quod autem Bentleius quaerit; ' Quomodo ab Satur- nalibus fugere potuit ? quid, malum, nonne tam ruri quam in urbe dies Saturnaliorum erant?' facile solvitur; ruri, ut volebat, summum per otium vivere poterat Horatius, in urbe non item, ubi conviviis interesse debebat. 5. [Saturnalibus] Saturnalia, KpoVea, celebrabantur A. d. xvi. Kal. Jan. (xvii. M. Decembr.) usque ad xiv. Kal. Jan. in memoriam priscae hominum vitae, ubi omnes liberi, omnes inter se sequales fuerant ; con- tinuo igitur epulabantur, ludebant, dona sibi invicem mittebant, domini servis joci causa apparebant ad mensas. — [Sobrius] ' Quum qui in urbe vivunt nunc luxurientur et plerumque ebrii sint, tu in hac solitudine sobrius manens dic,' &c. 6 — 10. [promisiis] ut A. P. 46, promissi carminis atictor. — [Nil est] ' Nihil habes ; frustra a te exspectamus magni aliquid et prajclari.' — [calami] " Arguit eorum stultitiam, qui quum senientiarum aut verbo- rum inopia urgentur, in innocentes parietes quasi minus commodos irascuntur." Comm. Cruq. — [laborat] quatenus poeta eum exsecratur H6 156 INTERPRETATIO. [sat. vel etiam pugnis caedit Pers. 1, 106, Nec pluteum cadit nec demorsos sapit ungues. Cotnicum est illud irapd TrpoaSoKiav atque poelis. — [^mifiantisl promittentis, (ut aiTdXeiv) de rebus majoribus. — [sj] h. 1. de tempore, ' ubi primum.' — \_vacuum'] 'otiosum in hoc secessu.' 11, 12. \_Quorsum'\ ' Quem ad finem, fiuo tandem consilio compegisti et in vehiculo artasti horum libros ?' Jam, quibus niaxinie delectari solitus sit, nominat praeter Platonem, summum dialogi et Socraticae elpwveiag magistrum {Socraticee chartcB A. P. 310,) Archilochum, iam- bici carminis principem, poetas priscae et novae comoediae. — \educere'\ V. propr. de iis, quos nobiscum ex urbe rus ducimus. Cic. ad Q. Fr. 3, 3, Si nobiscum eum rus aliquo eduximus. — {tantos'] ' tam praestantes atque egregios.' 13 — 16. \Invidiam~\ 'Credisne minus invidorum- iniquorumque te habiturum, ubi virtutem, id est, industriam, deserueris ? Immo, et merito quidem, contemplui habebere.' — [Siren^ ' blanda, sed impudens conciiiatricula.' Cic. pro Sestio 9. — [meliore'] ' magis industriosa.' — [Ponenduni] ' Hoc missum faciendum est sineanimi dolore ; quod ipsum hominis est desidis ac vilis.' — [di] Pontifieum formula est di deaque vel sive deus sive dea nec ridiculi quidquam quaerendum in v. deaque. — [Damasippe] Licinius Damasippus tamquam statuarum et hor- torum venditor memoratur jam a Cicerone ad Fam. 7i 23. ad Att. 12, 29 et 33. 17 — 20. [tonsore'] ' qui immani barba te liberet;' quasi majus bene- ficium Damasippo di quoque impertire non possent. Stoicorum prse- cipue et Cynicorum erat nios barbam, quo magis a popello suspicerentur, promittere. — [Postqttam] ' Postquam aere alieno confiato fortunarura naufragium feci, philosophus factus sum et excussus, a creditoribus ejectus ex possessionibus meis, adeo ut nihil earum curandum mihi restet, nunc in aliorum negotia me ingero, identidem quserens, quomodo eos a stultitia dehorter atque ad veram sapientiam perducani.' — [Janus] Cfr. Epp. 1, 1, 54. Cic. de Off. 2, 25, de qucsrendd, de collocandd, pe- cunid, vellem etiam de utendd commodius a quibusdam optimis viris ad Junum medium sedentibiis quam ab ullis philosophis ulld in schold dispu- tatur ; ubi ZuMPT : " Sedebant feneratores et argentarii maxinie ad (prope) .lanum medium in tabernis ad forum Romanum. Viae in forum deducentes Janis transitoriis (passages) superstructae erant, qui tres com- memorantur, summus, imus, medius." 21—26. \_Sis7/phus] MoM filius, conditor Corinthi. 11. Z, 153, St- avtpoQ, — 6 Kepdiffrog ■yeveT' dvSpwv. Ridicule fingit illum jam Co- rintliio vase pedes lavisse. Solebant autem talium rerum amatores gloriari se tabulas pictas, signa, vasa, partim summorum quorumque artificum, partim antiquissima, ut catiHum Evandri manibus trilum (Sat. l, 3, 91), domi habere. — [infabre] ' minus artificiose.' — [Jusum du- rius] 'rigidius, ita ut capilli, tori, artus veram corporis humani naturam minus recte imitarentur.' ' Artis peritus,' inquit, ' huic signo statue- bam pretium centum miliium sestertium, alii aliud; praeter ceteros item excellebam in amoenis hortis pulchrisque domibus emendis rursusque cura lucro vendendis, unde homines in compitis sive triviis, ubi auc- tiones fiebant, per circulos congregati alterum Mercurium me praedicare soliti erant.' 27. [morbi purgatum] In orat. soluta diceiidum foret morbo purgatum LIB. 11. 3.] INTERPRETATIO. 157 sive liberatum ; sed Graecam constructionem Ka^ap^rjvai rijg vocrov h. 1. praetulit. ' Sed miruni in modum novus morbus veterem illum mercandi niihi expulit, ei successit, ut pleuritis interdum transit in cardialgiam.' Loquitur non de philosophia Stoica per se spectata, ut vult Comm. Cruq., sed de fervido illo studio ex hac philosophia orto, quo nunc aliena negotia curet, quae iroXvirpayfioavvtj aliis forsitan videatur novus morbus. 28 — 31. [corl ut interdum Kap^ta, h. 1. os ventriculi. Cfr. v. 161. — [trajecto] Proprie ; ita enim medici dicunt. {fie^iaraa^ai, [j.eTd(TTa(riC.) Porph. — {miseri] Quod Graeci rbv tottov TrtTrov^ora dicunt, Latini miserum locum, id est, morbo affectum. Plaut. Poen. 5, 2, 43, miseram esse pradicat bticcam sibi : Fortasse medicos nos esse arbitrarier. — [hic'^ ' quem nosti.' Comicum exemplum morbi subito mutati : homini a veterno oppresso medicus consilium dederat, ut pugillatum exerceret ; cui consilio illico obtemperaturus aegrotus medicum ipsum pugnis aggressus est. Jam hujus pugilis gesticulationem quum imitaretur Damasippus, Horatius, ' Quidvis aliud,' inquit, ' tibi permittens, hoc unum deprecor, ne male me mulcare incipias.' — [simile^ in me fiat, esto (tertiae personae), ut lihet {let il be any thing you please). 32 — 40. [^stultique^l Stulti et insani sunt Stoicis, quicunque ab eorura disciplina abhorrent. Cic. Parad. Stoic. 4, ori irag d^ppwv fiaivtrai. — \jprope omnesl airavTtg, ojq tnoQ tiirtlv. — [Slertinius^ Cfr. Epp. 1, 12, 20, ubi Schol. : " Stertinius philosophus ducentos et viginti libros Stoicorum Latine scripsit." — [sapientem^ ' quae sapientiae speciem atque opinionem conciliat.' — [a Fabricio — ponte] " Hic pons Fabricius dictus est a Fabricio consule conditore, qui nunc Lapideus nominatur, junctus insulae Tiberinae." Comm. Cruq. Nunc Ponte di Quattro Capi. — [male re] ' familiari administrata, quum decoxissem.' — [operto — capite^ ut solebant interdum moribundi. — [dexter^ propitius, velut 5t6Q (Twr^p. — [Cave^ " Notandum ve syllabam brevem esse, quam- quam senundae est conjugationis, ut Persius (I, 108,) vide brevem posuit." ^cr. — [pudor — malusl falsus, Svautiria. 41 — 48. \_porticus~\ orod ■KoiKikt) Athenis, in qua Zeno ejusque suc- cessores docuerunt. — [autumat^ ' affirmat, dicit ;' non, ' opinatur, cen- set' Cfr. Geil. 15, 3. — [/or»i«/a] pr. carmen legis, h. 1. definitio, Kavijiv. — [tenet'^ ' icaT«;^£i, amplectitur.' — [Insano'^ Ut oiim nomina- batur Mercurius, sic nunc inops factus insanus. Cfr. v. 297- 51 — 56. \_partibus~\ ' Uterque pariter errat, sed in eo dumtaxat dis- crepant, quod diversas in partes a recto tramite abeunt ;' sine imagine: 'diverso quidem modo, sed aeque errant stulti omnes.' — [hoc te — modol refertur ad v. velut. — [caiidam trahat~\ non : ' tamquam bos,' ut exponit Acron et Fea ; sed, " solent pueri petulantes nescientibus (maxime hominibus fatuis) a tergo caudam suspendere, ut velut pecus caudam trahant." Porph. — [ignes, — rupes fluviosque^ modus proverbialis, ut Sat. 1, 1, 39. Epp. 1, 1, 46. — [huic varum^ Solitus Horatio discre- panttee dativus, ut Sat. 1, 4, 48. 1, 6, 92. Epp. 1, 18, 4. — [varum] ' contrariuni, opposilum.' " Pedes in diversum flexos habentes varos dicimus et distortas venas varices." Schol. 57 — 59. [amica Mater'] " Haec composite proferenda sunt." Comm. Cruq. Est II. Z. 251, ritrioSatpoQ firirtjp. — [serva] Take care. Sic Plaut. Pers, 6, 2, 29, hem serva rursum. Item Ter. Adelph. 2, 1, 18. 158 INTERPRETATIO. [sat. 60, 61. [Ftifiits'] Fufium Phocaeum (?) vocat Porph. Histrio hic, quum Ilionam ab umbra Deiphili filii expergefacieudam ageret ebrius, re vera somno oppressus crapulam edormivit, ita ut Catienus, qui Deiphili partes agebat, eum expergefacere nequiret. — ledormit] per- fectum. Porph. In oratione soluta, 'edormiret.' Hyginus, Fab. 109, " Priamo Polydorus fiiius ex Hecuba quum esset nalus, llionse filise suse dederunt eum educandum, quae Polymnestori, regi Thiacum, erat nupta, quem illa pro filio suo educavit. Deiphilum autem, quem ex Polymnes- tore procreaverat, pro suo fratre educavit, ut si alteri eorum quid foret, parentibus prsestaret. Sed quum Achivi Troja capta prolem Priami exstirpare velient, — ad Poiymnestorem legatos miserunt, qui ei Aga- memnonis filiam nomine Electram pollicerentur in coiijugium et auri magnam copiam, si 1'olydorum, Priami fiiium, interfecisset. Polymnestor legatorum dirta non repudiavit, Deiphilumque, filium suum, iniprudens occidit, arbitrans se Polydorum, filium Priami, interfecisse," &c. Jam apud Pacuvium Deiphili umbra dormienti Ilionae quum appareret, his versiculis eam alloquebatur ; Mater, te appetlo, qtice curam somno suspen- sam levas, Neque mei te miseret : surge et sepeli natum ! (Cic. Tusc. 1, 44.) Illa autem experrecta haec proloquebatur | Age, adsta, mane, audi, iteradum eademmet ista mihi ! (Acad. 2, 27.) 64. [veteres^ Huratii tempore sculptores nihil fere novi inveniebant, sed eo contenti erant, ut antiquissima exemplaria quam accuratissime imitarentur. Quocirca fiebat, ut veterum artificum usque ad Alexandri M. aetatem opera ipsa in dies studiosius quaererentur. 68 — 70. [prcesens^ ' propitius.' Mercurius omnis lucri dator, Ktp- d(^OQ — [Scribe^ ' Cura scribendas tibi a debitore decem tabulas, id est, syngraphas (bonds), quales a Nerio, famoso illius temporis feneratore, morte coujugum locupletato, dictari solent debitoribus, plenoe cautio- num.' — [a Neriol commodatas, ut Cic. ad Att. 16, 7, edictum legi a Bruto (acceptum). Formula autem haec erat : L. Tilius scripsi me accepisse a F. Mavio quindecim mutua numerata tnihi de domo. — ■ Pe- rillius, cui propter asperitatem et amaritudinem cognomen erat Cicutce, fenerator cautior etiam Nerio, quapropter vocatur nodosus, ' qui optime callet nodos et laqueos legura ac formularum juris civilis.' 71, 72- [sceleratus'] Petita est imago ex Odyss. A. 455, ubi Menelaus Proteum vinculis tandem injectis vaticinari sibi adigit. — Rapere injus coUo obtorto licebat in publicis viis debitorem, qui judicium deserebat, cautionem datam subterfugiens. — [malis — alienis] Odyss. Y. 345, HVTjtTTfjpffi ci llaWdQ 'A9f]V7] ' Aa^earov ysXov tJp<7£, TrapeTi-Xay^tv Sk voTifia' Oi S' ■fjSr] yvaBiiioXai yeXouov dWorpioiaiv — oaas S' dpa a(p'ni}V AaKpv6<piv wipTrXavTO' yoov 5' il^tero Bvfioe. Verum Horatiug diversam proverbio significationem tribuit: ' ita ridere, ac si quis ad ridendum uteretur bucca non sua, sed aliena;' id est, ' effuse ridere.' 74 — 76. [male rem gerere] etiam apud Cic. Cat. 7, dicuntur ii, qui patrimoniuni suum prodigunt. — [Perillius] idem qui supra ridiculo cognomine Cicuta, — [dictantis] debitori cautionis formulam, quam ser- vavit Coinm. Cruq. : scribe cautionem pko ea pecunia. — [rescri- here] to repay ; per argentarium debitum solvere, h. e. scriptum debiti liberare. 77 — 81. [togam"] componunt in plicas discipuli, qui consident in tiB. n. 3.] INTERPRETATIO. 159 subselliis vel cathedris, attentas aures itiagistro prsebituri. — \_omnes, vos ordirie] ' Vos, qui variis vitiis laboratis, omnes, sed certo quodam ordine huc adeste, ut unum post alterum ego castigem atque corriscam.' 82, 83. [ellebori'] Elleborum nigrum sive veratrum alvi purgandae causa dabatur melancholicis. — iNescio an] ' puto prope ;' / dont know whetker reason does not, ^c. — [Anticyrant'] in Phocide. Strabo 9,3, ' AvriKtppa, bfitxivvfioc ry Kara rov MaXtaKov koXttov Kai rfiv OiTr]v. Knt £i] (paaiv «icei rbv iXXi^opov tpviff^ai rbv d(TTtTov, ivrav^a Sk <TKiva!^t(r^ai jSiXriov, k. t. X. — [ratio] ' vera sapientia, medicae munere fungens.' — [destinare] v. propriuni de medicamentis, ' praescribere.' 84 — 87- [Staberi] Quintil. 7> 9. 9i Heres metis (uxori meae) dare damnas esto. Hincapud Horatium damnati, obligati. — [epu!n7u] populo dandum ex famosi nepolis arbitrio. Q. Arrii epulum funebre memo- ratur a Cicerone in Vatin. 12, cujus filii ut prodigi carpuntur mox V. 243. — [nnantum metit Africa] Est quasi proverbium. Od. 1, 1, 10. 88—91. [Seu recte] Cfr. Od. 3, 12, 3 : patruie verbera liiiguee. Sat. 2, 2, 97. — [Qiiid ergo] ' Quae ergo ratio eum induxit V — [Quoad] mono- syllabum, ut dehinc, et deinde bisyll. 96, 97- [construxerit] ' ut struem coacervarit ;' sic Sat. 1, 1, 44, constructus acervtts. — [Sapiensve ?] Noli cum nonnullis hoc tribuere Horatio ; Damasippus enim ex Stoicorum more se ipse interrogat. 100 — 103. [Gractis] In prosa or. fortasse dixisset Gneculus ; nara levitati hominis significandae inservit hoc attributum minime otiosum. — [Nil agit] Ipse jam Stertinius sese revocat ab incepta comparatione inter Staberium, avaritiae specimen, et Aristippum, nimium pecuniae contemptorem, memor praecepti logici a Stoicis traditi, nuUam contro- versiam contrariis exemplis dirimi, sed talia anquirenda esse, quae etsi primo aspectu diversa, tamen re accuratius pensitata veluti per induc- tionem verum in clara luce collocent. 104 — 121. [emptas] Non est slmpliciter 'easque,' sed ' statim, post- quam eas emisset ;' — [scalpra'] paring-knives or awls. — [formas] lasts. — [mercaturis] dat. ut Od. 2, 4, 19, lucro aversam. — [Undique] in prosa or. ' ab omnibus.' — [foliis — amaris] ut cichorei, intubi. — [jacttitur] Motus febricitantium violenti significantur. Cels. 2, 4, Mali tnorbi testimonium est — jactare brachia et crura. 123 — 129. [Dis inimice] ^ioXq i)(^pi, ' cui omnes di irati sunt.' — [ctirtabit] absumet. — [porrigine] iriTvpiCKTti, scurf. — [perjuras] in soluta or. molliore pronuntiatione pejerare. — [surripis] clanculum, aufers vi. — [ceedere] vulnerare. — [tuo qiios cere] Est conj. T. Fabri firmata a Feae Codd. aliq. Ad v. iuos nihil attinebat adjungere, quos are pararis. ' Ideo quod meapecunia servos emi, eos quocunque modo mihi placet tractare, meo jure caedere possum.' 132. [Qitid enim ?] ' dicis ?' Idem prope ac quidni? quippini? ' Sane poteris niihi objicere, ego solita et nunc frequentia haec facinora quum feci, minime aequiparandus sum tragico illi Oresti, qui ferro, non ut apud nos fit, laqueo aut veneno, Clytemnestram occidit, neque Argis, urbe a tragieis identidem memorata et, si ita dicere licet, poetica, sed in media urbe Roma, veneficis referta, matrem e medio sustuli.' 137 — 144. [male tuta mentis] insanus. ' Immo postea sanioris prope mentis fuit Orestes quam illo puncto temporis, quo matrem trucidavit. Etenim in eo dumtaxat deliquit aliquantulum, quod interdum sorori 160 INTERPRETATIO. [sat. atque amico niale dixit;' ut in Euripidis Oreste v. 2G4, MeS^tf jui' ovcra rwv ifiwv 'Epivuwi', Msffov \i.' oxi^a^uQ, wg jiakys e£ Tdprapov. — {splendida bilis^ Bili niorbose condensatae et propterea asphalti specie splendescenti a medicis tribuebatur fitKayxoXia. — lOpi/nitis^ ' Homo ignotus, qui quamvis dives esset auri et argenti domi in arca conditi, nihilominus ^auperew se esse ducebat, et pro inope se gerebat, ita ut Veieiitarmm ruhellum (Pers. 5, 147), vinum acidum, quale provenire solebat Veiis, festis diebus, profestis vappam, vinum prorsus corruptum vel multa aqua dilutum biberet ac truUa uteretur, non argentea nec murrhina (ut solebant ditiores), sed tantum fictili, quales conficiebantur in Campania.' 146 — 156. [ovans~\ Ut triumphare dicuntur, qui gaudio exsultant, sic etiam ovare. — {_hoc age'} In auspiciis et sacrificiis incipiendis hoc age a praecone inclamal)atur, quo omnes essent intenti rei divinae, neque quidquam aliud mentibus agitarent. — [inopem^ ' extenuatum, viribus corporis privatum.' — [vence'] ' quatenus corpus sanguine alunt vires- que reficiunt ; sanguine exhaurientur.' — [ptisanariuml iTTiffavt], a TTTirrffw, pinso, sorbitio ex aqua fervente et hordeo plerumque, hic oryza, confecta. — {Octussibus^ Dicebant octusse et oclussibus, centusse et centussibus. 157. [Quid refert'] In pedestri or. ' Quid refert, morbone peream, an furtis rapinisque V 158 — 163. IQuisnam'] ' Omnis, qui non est stultus, sanus. Avarus autem non stultus solum, verum etiam insanus. Nec tamen ex eo, quod quis non sit avarus, continuo coUigi potest eum sanum atque integrjE mentis esse. Aliis enim vitiis idem fortasse deturpalur, quse quo minus eum pro sano habeamus vetant. Ab oranibus ergo vitiis liber sit oportet, quem nos Stoici sanum vocamus.' — {Cur, Stoice ?] Se ipse interrogat Stertinius. In prosa or. ' Cur, ex mea disciplina Stoica dicam ?' Kap- Sia non solum cor, sed etiam os ventriculi significat ; qui hujus infir- mitate laborat, KapCiaKOQ. — {Craterum] illustrem illorum temporum medicum, quo jam Atticus usus erat. Cic. ad Att. 12, 14. — [Recte est] Cic. ad Att. 1, 7, apud matrem recte est. — {tentantur'] ' laborant aut pleuritide aut renum morbo, ut nos ipsi videmus.' — [acv.to'] o^H(} voaip. Cels. 3, 1, Morbi quidam hreves acutique sunt, qui cito vel tollunt hominem vel ipsi cito finiuntur. His opponuntur longi. 164, 165. [immolet] ' Concedo aliquem sceleribus non coopertum, non perjurum esse neque adeo sordidum, ut propterea fidem Ixdat ac furetur ; concedo eum idcirco Laribus sequis, id est, non iratis, porco facere posse : et eundeni, si sit ambitiosus et, quo anibitioni satisfaciat, ' audacter multa moliatur, a quibus abstineat homo modestus, insanum esse censeo, ac propterea ei praecipiam, ut Anticyram naviget ad elle- borum sumendum.' 166 — 169. [barathrme] ' profundae ac tetrae voragini,' quales erant eae, in quas capitis damnatos solebant detrudere Athenis et Lacedae- mone. ' Quod si quis ambitione actus omnes suas facultates largitioni- bus profundit, quo auram popularem captet honoresque adipiscatur, non minus insanit quam si pecuniam suam omnem in barathrum de- jiciat ; neque vero minus insanit, qui partis nunquam utitur, immo necessaria quoque sibi denegat.' — [Canusi] Apulise oppidum, haud procul a Venusia. Sat. 1, 5, 91. — [antiquo censu] 'jam pater majores- LlB. 11. 3.] INTERPRETATIO. 161 que ejus ex censu publico divites habebantur.' — [rfiyiwe] populari licentia pro divisisse. 172 — 178. [sinu laxol ' Nucibus quum ludere vellet Aulus, eas fere- bat sinu laxo s. soluto, ut ait Sen. de Benef. 4, 24, quod ipsum negli- gentiae signum erat, nimiumque facilis erat in donando coUusoribus.' — [tristem'] 'severo vultu in locis cavis.' — l^Nometttaimml prodigum ac luxuriosum. Sat. 1, 1, 102. — [tiatura coercet'] ' certis finibus circum- scribit; judirat, vobis et justum esse et sufRcere.' 181. [intestabilis'] ' cui propter delicta vel prodigalitatem interdictura est jure testimonium dicendi apud judices, testamenti etiam faciendi et testamento quid ab alio accipiendi.' — [sacer'] " qui leges sacratas, qui- bus innitebantur plebis jura, violarat, is plebiscito in comitiis tributis rogato sacer dis inferis judicabatur." Festus : " Neque fas est hominem sacrum immolari, sed qui occidit, parricidii non damnatur ; nam lege tribunitia prima cavetur; si QUis eum, qui eo plebiscito sacer sit, OcciDERiT, PARRiciDA NE siT. Ex quo quivis homo malus atque im- probus sacer appellari solet." 182, 183. [In cicere] Ludos significat, quorum editio propter gladia- tores exhibendos, forum statuis, circum tensis ornandum, majores utique impensas aedilibus ac prsetoribus contrahebat quam quod cum iis con- junctum erat, ut infimae plebeculae distribueretur cicer, faba, lupini. — [Lattis] ' cubitis late distenta toga,' ut Epod. 4, 7> bis trium ulnarum togd. — \ut stes] ' ut tibi decernatur statua aerea ; sed hac gloriola abreptus interea rem tuam familiarem disperdes. Verum adeone stultus tu eris, ut speres unquam fore, ut tamquam alteri Agrippae tibi populus plaudat?' In primis autem apta est hujus mentio, quia Agrippa consul A. u. c. 721, sponte aedilitate suscepta, ludis et speetaculis magnificen- tissimis populi plausum tulerat. 187 — 191. [humasse] aoristi significatione. — \_Rex sum] ' Sic volo, sicjubeo; stat pro ratione voluntas.' Demisse respondet miles, unde rex partic. et, quia nihil objectum fuerat, orationem continuat. — [in- tdto] 'ita ut impunitus maneat ;' in prosa or. 'impune.' — [Di tibi dent] Iliad. A. 18, 'Y/xii/ /i£j/ ^toi colev 'OXvntria SwfiaT txovTsg 'EKnepaai Ilpia/ioio troXiv, ti £' o'iKad' i/caffSat. — [deducere] ' domum ducere,' ut decedere de provincid, ' in urbem redire.' 192 — 195. [consulere] comice, quasi rex esset jurisccnsultus. For- mulam servavit Cicero pro Mur. 13, Et vestrum illud : licet consu- LERE ? — [ah Jchille] Iliad. B. 768, 'Av^pwv aii fity' dpiarog Iriv Tt\an(i>vioQ Aiac, 'O^p' 'Axt^-tvg nTjvitv' 6 ydp ttoXii (jitpraTog fjtv. — [Putescit] ' insepultus est.' Odyss. A. I(i2, 'Avepoc, ov Srj ttov XtvK oarta irvSrtTai ou/3py. — [Gaudeat] Iliad. A. 255, 'H Ktv y7]Br)(Tai UpiafioQ Ilpta/ioio Tt iralStg, 'AXXoi te TpCJiQ /xfya Ktv KtxapoiaTO ^v/t^. 197—205. [Mille ovium'] Cfr. Gell. 1, 16. Mille in hac constr. est nonien, ;;^tXiac. — [improbe] Xitottiq pro impio, scelesto, void of affec- iion, Voss. — [Rectum attimi] ' rectam mentem, rectum animi statum.' — [Quorsum ? Insatius quid] Agamemno : ' Quorum haec, quae dicis, spectant ?' Miles : ' Quid tandem nimis perversi fecit Ajax, etiam quum insaniret pecoraque trucidaret? Abstinuit tamen,' &c. — [Uxore] Tec- messa. — [gnato] Eurysace. — [ipsum] ' vel ipsum Ulixem, tam sibi exosum.' — [Verum ego] Respondet Agamemno. — [adverso] 'mihi 162 IKTERPRETATIO. [sat. inimico, propter id ipsum, quod naves in eo hBerebant neque in altuni provehi poterant. 208,209. [^species alias veris^ ' species, ^avracriaf, opiniones animo conceptas, alias a veris, falsas et confusas ea exagitatione nientis et conturbatione, quse oritur ex scelerum conscientia.' Sic Epp. 1, 16, 20, alium sapieiUe bonoque. Epp. 2, 1, 240, alius Lysippo. — \commotus^ 'cerritus, mente captus,' deranged. 212 — 222. [^tilulos^ ' tibi potendos plenos laudum tuarum, qui nomen tuum apud posteros ffiternent,' i. e., ' ob vanam glorise cupiditatem.' — [Sfas animo^ recto; ' tibi ipse constas sanaque es mente?' — [.cor~\ understanding, ut, Egregie cordatus homo Catus Mliu' Sexius. — [Rufam aut Pusillani] Ha;c noniina haud raro in Inscriptt. reperiuntur. — [in- terdicto^ Ulp. Fr. 12, 2, Lex xii. tabularum furiosum itemque prodigum, cui bonis interdictum est, in curatione (pro quo voc. proprio Horatius V. tutela utitur:) jubet esse agnalorum. — [vilrea^ ' faiso splendore nitens.' 223, 224. [Hunc circumtonuit] Quod attonitus, l(i^p6vTr\T0Q, a deo aliquo homo esset, insanum factum interdum credebatit, ut cerritum ix Cerere, lymphalum a Nympliis. — [Bellona] Sacerdotum genus signi- ficat, quod ex infima piebe eratj qui furiosorum in morem saltantes destrictis gladiis sese cruentabant, ut Galli, Magnae Matris deum IdaeK sacerdotes. Illi autem vocabantur/araaijct ex <ede Bellonce. — [cruentis] 'rebus s. spectaculis, cruore.' 224 — 227- [octavusl comice, ut Juven. 2, 40, Tertius e calo decidit Cato ; grata contra hyperbola Sappho Grsecis est decima Musa. — [compeltarerl ' ne injuriosis verbis nie adorirentur iniqui mei.' — [toti- dem] ' quot ille mihi ingesserit verba insaniam significantia ; insane, delire, cerrite, &c., totidem rursus regeram. Sic eum docebo sua ipsius vitia respicere atque agnoscere.' Nota est fabella ^Esopia, duas peras s, manticas nobis esse datas, unam e pectore, alteram e tergo suspen- sam ; in illa aliena vitia, in hac propria asservari. — [ignoto] ' quod nunquam videmus.' 228, 229. [sic~\ ' Opto verum mihi dicas ; sic, ubi hoc feceris, con- tingat tibi, ut post rei familiaris naufragium, rursus lucrum facias in vendendis hortis, tabulis, signis, et quidem majus etiam quam antea, quo jactura illa cito compensetur.' — [pluris] ' quam priusquam de- coxisti.' — [Qud vie stultitid] ' Propter quam stultitiam (nam aliqua laborare me concedo) tua ex doctrina me insanis adnumeras ? quod quidem mihi niniis severum judicium videtur.' 231 — 233. [abscissum'] Hygin. F. 184, Pentheus, Echionis et Agaves Jilius, rex Thebarum, Liberum negavit dcum esse nec mysteria ejus acci- pere voluit. Ob hoc eum Agave mater cum sororibus Ino et Autonoe per insaniam a Libero objectam membratim laniavit. Male alii abscisum (ferro). De eadem re Ovid. Met. 3, 732, (Agave) Avulsumque canut digitis complexa cruentis, Clamat lo. — [veris] ut supra v. 223, cruentis, V. 244, pravorum et amore, Sat. 2, 8, 8'S,fictis rerum. 236—243. [longos'] ' Divites aemulatus in villula tua domum vel porticus nunc ipsum exstruis, id quod curtae tues rei parum convenit, nec minus ridiculum est quam si tu, prope pumilio, loiigos statu atque incessu imitari velis.' " Turbo gladiator fuit exiguo corpore, sed ani- mosus pugna." Porph. — [Spiritum — majorem corpore] ' majorera quam i LiB. II. 4.] INTERPRETATIO. 163 i i convenire videtur homini tam pusillo.' — [yerum esl] ' rectum et justum I est facere te quoque tam dissimilem et tanto minorem s. inferiorem rertare i.e. in certando cum Msecenate?' — l_denarrat] 'ordine et plene iiarrat.' 245, 246. [num tantum, snfflans se, mapna fuisset] v. svfflare hac in re usitatissimum erat. Plaut. Stich. 5, 4, 42, Suffla celeriter tibi buccas. — Vv. Major dimidio si cum plerisque pro pulli responso habeas, nihil aliud profecto significat quam, ' dimidio tuo corpore, mater, vitulus te major erat :' quod sane perversum est neque uUii vel hypevbola vel ilpwviia defendi potest. Quocirca aliter distinxi cum Waddelio et Kirchnero, Obss. p. 56. ' Major dimidio jam se sufflando facta mater rursus pullum interrogat: Num tanium?' 248 — 254. [abludit] 'abhorret, discrepat.' — [Adde"] 'Aliam nimio sedificandi studio' (quod videlicet poeta in semet ipso per elpwviLav dumtaxat reprehendit :) 'adjungis insaniam, poemata componeiido ; sicque malum auges, quasi ignem oleo exstinguere velies.' — [«an««] Cic. de Divin. 1, 37, Negat sine furore Democritus quemquam poelam tnagnum esse posse ; quod idem dicit Plato. A. P. 290, excludit sanos Helicone poetas Democritus. — [rabiem] praesertim in servos negligen- tiores. Epp. 1, 20, 25, Irasci celerem, iamen ut placabilis essem. — [Teneas tuis te] 'Contine te iis, quae ad te pertinent; cura temet ipsum ; alios missos fac' — [major — insane^ 'magis insane parce minus in- sano.' SATIRA IV. Argum. De Catio, quem sibi Horatius fingit artis culinariae et men- S8B struendae praecepta summa cum gravitate et tanquam ex tripode tradentem, Comm. Cruq. haec nobis refert: " Sub persona Catii risurus est poeta Epicureos, ut in proxime superiore risit Stoicos. Fuit autem M. Catius Epicureus, qui quatuor libros scripsit de rerum natura et de summo bono, quod quum Epicurei in voluptate ponerent, hoc est, in gulae et corporis libidine, — rogat Catium Horatius, ut sibi dicat ccenae parandae et ordinandae magistrum ejusque praecepta." Sane Catium Insubrem, Epicureum, ut scriptorem nuper admodum mortuum com- memorat Cicero, Epp. ad Fam. 15, 16 (a. u. c. 709). cfr. Quintil. 10, 1, 124: In Epicureis levis quidem, sed non injucundus tamen aucior est Catius. Sed nemo interpretum praeter Dacierium animadvertit, quod tradit Comm. Cruq. ad v. 46: " Irridet eum, quod de opere pistorio in suo libro scribit de se ipso : Hac primus invenit et cognovit Caiius Mil- tiades :" id quod prorsus convenit cuin v. 74, ubi cum niagno sui aniore repetit Primus et invenior. Fuerit igitur Catius Miltiades, libertus Catii a Cicerone memorati, scriptor de arte coquinaria, persona ridicula per totam urbem nota. 1 — 3. [Unde et quo] Cfr. Sat. 1, 9, 62. — [Ponere signa] haec vv. referenda sunt ad artem mnemonicam, qua utebantur et oratores et philosophi antiqui. Festinat igitur Catius ponere, referre, signa, voc. proprio imagines sententiarum suarum in locis a se captis. Cfr. Script. ad Herenn. 3, 16—24. Cic. de Or. 2, 86, ubi § 359 ipse quoque utitur verbo ponere : Rerum memoria propria est oratoris : eam singulis personis bene positis noiare possumus, ut sententias imaginibus, ordinem 164" INTERPRETATIO, [sat. locis comprehendamus. Eo salsior autem est locus, quod artificiali memoriae parum aut nihil tribuisse Horatium veri simile est. — [vin- cant\ Athenaeus 7> 36 : ' AXal^oviKov iari Trdv t6 twv fiaytipwv <pvXov. — \_Anylique reum^ Socratem accusatum a Melito hujusi|ue subscripto- ribus {ffvvijyopoig) Anyto et Lycone, Flat. Apol. Socr. p. 23 E. 4 — 9. [tei»o] Oppositum Sat, 2, 1, 18, dextro tempore. — [fto«!<«] Non est pro vocativo, sed : ' pro animi tui bonitate, optime mihi nota.' — [intercideril] ' exciderit e memoria propter interpellationem meam.' — [^artis'] ' memoriae artificialis a Simonide inventae,' propter quam scientiam a Catio affectatam malitiose eum irridet Horatius. — \^Qidn td] Gaudet Catius occasione insperato sibi oblata novae sapientise prae- cepta cum Horatio communicandi, hocque ipso modo ea memoriae affi- git.' — \jenues~\ h. 1. ' XsTrra^, subtiles atque subtili sermone accurate expositas.' 11. [/psa] Sic pracepta opponuntur auctori multo melius, quam si legas ipse. — \canam\ quasi alter Empedocles, vel etiam Pythagoras : Magna — Queeque diu laluere canam. (Ovid. Met. 15, 14G.) — [auctorl Haud prorsus improbabile est, quod tradit Comm. Cr., Catium ipsum in libro suo significasse pleraque se debere viro ahcui conspicuo simulque artis coquinariae peritissimo, cujus nomen tamen celandum fuerit, ne dignitas ejus quoquo modo minueretur. 12—14. [^Longa^ " Bene ab ovis incipit, id est, ab initio coenae, ut alibi, Sat. 1, 3, 7, Ab ovo usque ad mala." Scli. — [succi melioris\ non tam gratioris saporis, ut h. L intellexit jam Plinius H. N. 10, 74, quam ' tvxviiortpa, quae facilius concoquuntur salubriusque nutrimentum prasbent.' Celsus 2, 20, Boni succi sunt — cucumis, cucurbita, ovum sorbile. — {alba~\ Ipse Bentleius quum sentiret conj. suam alma (' ahbilia, nutrientia,' nutritious) respui a sermone quotidiano (etsi ahnus ager, alma vites, alma ubera locum habent in sermone epico et didascaUco) ; in Curis novissimis rediit ad librorum lect. alba recteque retulit ad vitelli (non albuminis) colorem albicantem,quum reoentiasunt,oppositum subrufo, qui oritur, ubi ova putreseere incipiunt. — \_marem~\ Utique ex opinione rusticorum Romanorum. Colum. 8, 5, 11, Quum quis volet quam plurimos mares excludi, longissima quesque et acutissima ova sub- jiciet ; et rursus quum feminas, qiiam rotundissima. Contrarium tradit Aristot. H. A. 6, 2, 2, «<m ^£ rd niv /iaicpd Kal o%ka tmv «^div OrjXta, To, di ffTpoyyvXa Kal irtpi(piptiav txovra icard to o^v apptva. •— [cohibent\ ' circumdant, et propter id ipsum, quod callosa sunt, haud facile cum albumine miscetur vitellus.' — \callosa\ ' spissae ac firmae materiae ;' intellige de vitella, non cum aliis de putamine. 15, 16. [Caule\ broccoli. — [suburbano\ Quia in hortis suburbanis praeter piscinas rivi et euripi amoenilatis causa inducti nimis humectant solum, unde brassica fit insipida. Contraria sane est doctrina Palladii 3, 24, 5, caules — argillam el glaream timent, sabulone et arenis non de- lectanlur, nisi perennis unda succurrat. — [irriguo\ D. Heinsius volebat : irrigui nihil est elutius (magis fatuum) horti caule ; quod merito rejecit Bentl., etsi Batavus falsa conj. recte hunc locum interpretatus est. 17 — 19- [oppresserit\ ' imparatum occupaverit.' Cic. ad Att. 13, 38, vereor maxime, ne in Tusculano opprimar. — [maltim responset\ Com- parari potest Od. 2, 19, 6, turbidum latatur ; Od. 3, 27, 67, perjidum, ridens ; Epp. 2, 2, 9, canet indoctum. Esset igitur, ut ait Bothius, con- LiB. II. 4] INTERPRETATIO. 165 cise dictum, pro eo quod est: 'malum dare palato dure responsando.' Quum tamen in v. respmisare (aspere ac ferociter respondere, adversari et reluctari) per se insit nialae contumaciae notio, habet, qiio se commendet Jacobsii distinctio : A^^e gaUina, vialim ! r. d. p., iit v. 82, flagitium ingens ! Epp. 8, 6, 22, indignuni ! — \^l)octus eris~\ verbum, non adject. ' Docebere, docetor a me.' — [miisto] Mustum dulce conservabant usque in annum, ita ut quovis mense prsesto esset coquo. Cato, R. R. 120. Colum. 12, 29. 20, 21. [^Pratensibus] Ac sane morchella edulis, agaricus deliciosus, lycoperdon tuber in pratis, contra nocentissimus ille agaricus muscarius in silvis aliisque locis opacis reperitur. — [aliis] in silvis ac paludibus natis. Inutiles vocat Celsus 5, 27, 12. 22, 23. [prandia] Proprie accipe, non de gustatione initio ccenee. — [ante gravem] ' mane igitur, ne nimis a sole cocta aestum moveant, sed potius stomachum salubriter refrigerent.' 24 — 27. [Aufidius] Utrum sit M. Aufidius Lurco, qui primus pavones saginare instituit (Plin. H. N. 10, 20, 23) necne, nobis parum com- pertum est. — [mella Falerno] Loquitur de promulside. Plinius 22, 53, Semper mulsum ex vetere vino utilissimum facillimeque cum melle concor- poraiur, quod in dulci nunquam evenit. — [vacuis — venis] coente initio. — [prtFCordia] intestina, in primis ventriculum. Epod. 3, 5. — [pro- lneris] Sat. 1, 5, 16, Midtd prolutus vappd. 28 — 30. [Mitulus'] Athen. 3, p. 83, E., ti)v rtWivav — t)v 'PiofxaToi fiirXov dvofid^ovci, conchula esculenta. Celsus 2, 29, Alvum movent — cochlea — ostrea, pelorides, echini, musculi et omnes fere conchtda maxi- meque jus earum. — [lapathil rumicis, sorrel. — [brevis herbaj ' hu- milis.' — [Coo] Etiam CeLsus 1. I. ad alvum movendam commendat vinum dulce vel salsum. Plin. 14, 10, Coi marinam aquam largiorem miscent (vino) : — idque translatum in albiim mustum leucocoum appellatur. — [Lubrica] Intellige de succo et pulpa. — [nascentes] ' Luna crescens.' Plin. 2, 41, Lunari potestate ostreorum corichyliorumque et coneharum omnium corpora augeri ac rursus minui — exquisivere diligentiores. 32 — 34. [Circeiis] oppido et promontorio Latii. Plin. 32, 21, Cir- ceiensibus ostreis neque dulciora neque teneriora esse ulla compertum est. — [Miseno] oppido et promontorio Campaniae. — [patulisi dvairrv- XoiQ, ' quae facile conchas aperiunt et claudunt.' — [molle Tarentum'] Cfr. Epp. 1, 7, 45, imbelle Tarentum. 35 — 39. [Nec~\ ut interdum etiam in prosa or. pro nec vero, nec tamen. — [exactd] ' explorata.' Virg. ^n. 1, 309, sociisque exacta referre. — [<en«r| Pers. 6, 24, tenuem turdarum nosse salivam. — [avertere] * a nriensa piscatoria carissimos quosque pisces cupide et quovis pretio auferre atque celeriter aliis prseripere emptoribus.' — [Ignarum quibus est] ' semper in omnibus conviviis ;' hinc indicativus. — [jus aptius] 'qui elixi apponendi sunt,' quos patinarios vocat Plaut. Asin. 1, 3, 28. — [quibus assis] dativ., non ablat. — [Languidus — reponet] ' prope satur suavitate condimenti ad edendum revocabitur.' Comm. Cr. Cu- bito sinistro innixi et pauUum se attoUentes, quum comedebant, in toro se fulciebant; saturi in cervical se reclinabant. 41, 42. [Curvat] Catii igitur magister praeferebat apros in Umbria, maxime in Appennini saltibus ilicis glandibus pastos illis, qui in palu- 166 INTERPRETATIO. [sat. dibus Laurentinis ad mare Tuscutn inter Ardeam et ostia Tiberis capiebantur, quia horum caro iners, insipida et fatua esset. — [ulvis] De his Virg. JEn. 10, 709, quem — Defendit — palus Laurentia — silvd Pastiis arundined. 43, 44. [^Finea^l 'Propter foliorum vitis amaritudinem caprearum his pastarum caro non semper placet palato ; quocirca quasrendae potius capreae in saltibus captae, quae gramen ac segetes depascuntur.' — \_suh- 7nittit] ' suppeditat.' — [^Fecunda] Explicant fere ' praegnantis,' sed sine exemplo. Tu proprie accipe pro iTri9kr({) leporis naturam significante, utpote quae ex veterum atque etiam recentiorum nonnullorum doctrina superfetet. — [sapiens] ' peritus yaaTpovofiiaQ conviva non temere aliud leporis frustum seligit nisi armos (shoulders), quippe qui optimi sint saporis.' Acron et Fea explicant ' lumbos ' contra consuetudinera Latinam. 51 — 56. [il/ass/ca] ex Campania, tertii ordinis vinum teste Plinio 14, 8, 3. — [crassi] 'spissi et propterea bibenti minus grati.' — [tenu- abititr] Plin. 14, 27, Campaniee vina nohiUssima exposita sub dio in cadis verberari sole, liind, iinbre, ventis aptissimum videtur. — \_odor nervia inimicus] ' vis illa vini aromatica {bouquel), qftae nimis cito potorem ebrium reddit.' Hoc igitur modo Massica extenuanda sunt, neutiquam ut, quum ex doliis in cados diffunduntur, per saccum lineum colentur. , — \_Surrentina] Surrentum, oppidum Campaniae in sinu Puteolano ; haec leviora erant nec facile ante annum xv. probabantur ; Plin. 14, 8, 3, Ad tertiam palmam venere — Surrentina — convalescenlibus maxime probata propter tenuitatem salubritatemque. — \_f<fce Falernd] ut ejus saporem combibat. Colum. 12, 30, Si qua vina erunt duriora aut miniis bona, — siimito facem vini boni et panes facito et in sole arefacito et coquito in igne, postea terito et pondo qitadrantem amphoris singulis infracto et ob- linito. — \_limitm] ' Ubi faex illa melius reddiderit vinum Surrentinum, hoc ovo columbino rursus defaecato, quoniam vitellus materies alienas secum ad dolii fundum devolvit.' 58 — C2. [squillis] quas Graeci Kapidag nominant aut Kafif.idpovg. Comm. Cr. Shrimps. — \cochlea] Dioscor. 2, 11, koxKmq XE|Oc^aToe tw- arofiaxoQ — aptffrof Sk o rt iv Sap^uivi Kai Aifivy. — \lactitca] Rursus contra Romanorum consuetudinem pugnat, qua lactuca cum aceto coe- nas claudebant, ut vini vim frangerent. Virg. Moret. TG, Grataque nobiliiim requies lactuca ciboriim. — \innatat] 'supernatat, non subsidet stomacho acri, aestuanti,' ut Seneca, Ep. 95, nivem rodunt, solaiium sto- machi mstuantis. — \hillis]hilla diminutive dicta ab hira, quod est intes- tinum jejunum farciminis genus. — \immorsus] 'vellicatus, excitatus.' Loquitur de iis gulae irritamentis, quae pervellent stomachum, Sat. 2, 8, 9. — \malil] jSovXoir' dv. — \immundis] ut erant Romae haec infimae plebeculae receptacula. Epp. 1, 14, 21, uncta popina. Mart. 7, 60, 7iigra popina. — \fervent] ' Tunc (quod alias vix faceret immundum prae- parationem nauseans), appetit conviva vile aliquod ferculum, sed bene piperatum salsumque et fumans, qualia plebeii sibi ex popinis afferri jubent.' Sic prorsus faciebat Vitellius, Suet. Vit. 13, ne — in itinere quidem iillo temperavit, quin — manderet circa viarum popinas fumantia opsonia. 63 — 66. \duplicis juris] 'duorum jurium, simplicis et compositi.' LIB. II. 4.J INTERPRETATIO. 167 — [p/ngKi] opponitur tenui, estque idem, quod Celso I, 6, plenius. — [oiKria] ' liquainen prsecipue thynnorum, ut garuni, scombrorum.' — [non alia] Optima habebatur, quae ex thynuis ad Byzantium captis prasparabatur. Athen. 3, 84, Qvvvwv wpaiiDV Bu^avriov tirXiro fijfTtfp. — [pK/«(7] ' cujus gravi odore imbuta est oroa Byzaniia, vpx»/» vas fictile, salsamentis servandis aptum.' 67, 68. \^Hoc ubil Simplex igitur jus constabat ex oleo, vino, muria: compositum autem ex hoc, quod simplex vocat, decocto cum herbis odo- riferis (rore marino, thymo, croco) ; deinde, ubi steterat, rursus admisce- batur oleum Venafranum frigidum, optimum illud ex Campania. Od. 2, 6, 15. — [Conjcio] Plin. 21, 17, Prima nobiiUas Cilicio (croco) et ibi in Coryco vionfe. — [^sletit'} ' per aliquantum temporis desiit fervere atque intepuit.' 70 — 75- [Picenis^ Jam ad secundas mensas transit. Tiburtina po- maria nota jam ex Od. 1, 7» 14. — [Fenucula^l Plin. 14, 2, 34, Fe7ii- culam (uvani) ollis (vasis, in quibus condebantur) aptissimam Campani malunt sirculam vocare, alii staculam. — [fumo duraveris^ ' servaveris.' Comm. Cruq. Plin. 14, 3, Aliis (uvis) gratiam, qui et vinis, fumus offert fabriUs. — [Hanc ego'] ' Uvam Albanam passam comedere in- stitui cum malis recentibus, quo utriusque sapor prorsus diversus, jam permixtus, patatum titillaret.' — [facem] Est facula Coa (Sat. 2, 8, 9). — [aUec'\ Caviare. Plin. 31, 8, 44, yitium gari est alex, imper- fecta nec colata fcex. Transiit iji luxuriam ; pervenit ad os/reas, echinos — muUorum jecinora, innumerisque generibxis ad saporem gulcB ccepit sal tabescere. — [piper album'\ Plin. 12, 7, 14, candidum vocat, lenius tiigro. — [sali uigro'\ Opponitur Tigellii sali puro. (Sat. 1, 3, 14.) Plin. 31, 7( 40, Quicunque ligno confit sal, niger est. Videtur salsissimus (Plin. 1, 1, 41,) fuisse. — [Incretum'] 'per incerniculum s. cribrum permixtum,' ut mirus inde nasceretur color quasi cinereus, in aliis mensis nunquam visus. — [puris] ' ideoque eleganliam grato sapori addentibus.' — [circumposuisse] 'circum mensam rotundam convivis apposuisse, vel singulis, vel binis.' 76 — 80. [miUia ttrnal 'in singula convivia impendere tria millia nummum, 24/. 4*. 4^d. — [macello] in foro piscario. — [vagos] 'in catino quoque ut in mari libere natare cupientes.' — [movet] absolute et impersonaliter. — [unctis] 'quas ungit, dum furtim jus aliquod deglutit.' — [gravis] ' nauseam faciens.' — [veteri crateree] ' etiam propter formam obsoletam parum elegantis atque diutino usu attrit£e.' 81, 82. [mappis'] voc. Punicum. Quinctil. 1, 5, 57. T. Faber volebat mattis. storeis scirpeis. ' Praeterea scopis et scobe purgamenta coenffi a pavimento everrenda sunt;' cfr. ad v. 37. Plin. 36, 25, 60, Sosus Per- gami stravit qtiem vocant aadpojTov oIkov, quoniam purgamenta coena in pavimento quaque everri solent veluti relicla, fecerat parvis e testuUs tinctisque in varios colores. — [flagitium] ' Maximum dedecus haec in rebus vilissimis negligentia tibi afferet.' 83, 84. [lapides varios] ' pavimentum Xi^offrpuTov, tessellatum, vermiculatum, sectile.' — [palmd] ' scopis e palmarum foliis confectis.' Schol. Martial. 14, 82, In pretio scopas testatur palma fuisse, Otia sed scopis nunc analecta {avdkiKTr)^) dabit. — [tortaUa] Construe : dare inluta toralia circum Tyrias vestes. Longae perpetuaeque mappae sunt 168 INTERPRETATIO. [sat. toralia, Isidoro Or. 19, 26, Tyria vestes auteiTi purpura, qua cervicalia torique tonientis farti erant cooperti. Cfr. Sat. 2, 4, 102. Epp. 1, 5, 21. 91 — 94. [i7iterpres^ quasi inro(pr]Ti)Q sapientis illius ignoti (v. 10). — \_tantundevi] ' quam ipsa praeceptor tuus.' — [^lmbitumque] 'omnis praeter vultum forma exterior atque cultus.' — \_fontes'\ Festiva est Trapy^ia Lucretiani illius, 1, Q2Q,juvat integros accedere fonles Atqite haurir e. SATIRA V. Argum. Auctain dies morum corruptela, tandem factum est, ut fortasse in nullo alio populo magis quam apud Roraanos hoc testa- mentorum captandorum studium ab heredipetis tamquam singularis quaedam ars et proprius quaestus exerceretur. Cfr. Hor. Epp. 1, 1, 77. Cicero Parad. 5, 2. Seneca de Benef. 6, 38. Epist. 68. Plin. H. N. 14, Procem. Juvenal. Sat. 12, Petron. Sat. 124, et crebro apud Lucianum, ut Dial. Mort. 6. Contra hos igitur, qui vocabantur captatores, haec Satira conscripta est, omnes dolos, artificia, insidias describens, quibus homines isti uti solebant. Ex festiva aulem Trapy^i^ Homerica, in quo genere apud Graecos excellebant SiXXoi Timonis Philassi, Ulixes pergit interrogare de vicissitudinibus futurae suae vitae, in primis de certissimo opes amissas recuperandi modo, vatis Thebani umbram, con- tinuans quasi vv. Odyss. A. 137. Scripta autem videtur Kirchnero A. u. c. 725. 1 — 3. [narrata] 'a te mihi dicta.' Acr. — \_dolos6] 'homini tam cato atque ingeniosc' 7 — 11. [apotheca] unde botlega, boutique, Bude, booth, cella vinaria in superiore aedium parte, supra fumarium. Cohim. 1, 6, 20, vina celerius vetustescunt, quce futni quodam tenore pracocem maturitatem irahunt. — [vilior algd est'] Proverbium. Cfr. Od. 3, 17, 9, inutili— algd. Virg. Ecl. 7, 42, projecta vilior algd. — [Quando] ' Quoniam sine longa verborum circuitione, simpUciter et aperte, nullo falso pudore abster- ritus, paupertatem reformidare te fateris.' — [privum] 'proprium,' hinc privilegium. Gell. 10, 20, Veteres priva dixertmt, quee nos singula dicimus. ' Si quid ab amico tibi donatur ea quasi conditione eoque consilio, ut tu solus eo fruare, non alius aliquis, nihilominus tu donato diviti.' — [devolet] ' cito deferatur;' metaphora sumpta a <Mr</o. 13 — 18. [hotwres] ut Od. 1, 17, 16, ruris honores, ' fructus laetos.' — • [Ante Larem] " Consuetudo fuit, ut rerum primitiae dis Laribus pone- rentur." Porph. — [sine gente] Cic. Top. 6, Gentiles sunt, qui inter se eodem nomine sunt (Titius, Sempronius, Cornelius) ; qui ab ingenuis oriundi sunt : quorum majorum nemo servitutem servivit ; qui capite non sunt deminuti. "Libertinus; nam sine gente libertini." Comm. Cruq. [fugitivus] ' olim, cum servitutem serviret.' — [comes exterior] ' sinis- terior, ins inistra parte positus.' Acr. Juven. 3, 131, Divitis hic servi claudit lalus ingenuorum Filius : ubi Schol. " in sinistra ambulat." — [Utne tegam] in prosa or. ' egone ut tegam ?' Terent. Andr. 1, 5, 28, Eine ego ut advorser ? — [Dama] {Ai]fi6So)poc, Ajj/xac-) ' honiini alicui vili ac perdito, qualem tu descripsisti.' Non videtur persona certa quaj tunc in vivis fuerit, sed nomen commune horainis servilis loci atque LiB. H. 5.] INTERPRETATIO. 169 indolis, ut mox v. 161, et apud Persium 5, 79, ' an abandoned slavish souL' 20 — 25. [hocl ' paupertatis incommodum.' — [^tolerarel Trapiiidia Homerica, Odyss. Y. 18, TerXa^t Sii] KpaSii]' Kal Kvvripov dX\o ttot irXrjg' quo quasi proverbio in scholis utebantur. — [ruam'] ' propere milii parem.' Virg. JEn. 11, 211, et confusa ruebant (celeriter collige- bant) Ossa focis. — [^^praroso — hamo^ Lucian. D. M. 6, 4, heredipeta de sene : tooovtov fioi SkXiap KaTaviwv, i(piaTr}Kti ^aTTToyikvif) irpditjv iTTiyiXwv. 27—37. [si res certabitur] Cfr. Sat. 2, 1, 49. Liv. 25, 3, mulla cer- tanda dies. — [olim] aliquando, certo tempore. — [Vivet — improbus] Refertur prsesertim ad liiium injustarum calumniarumque studium. — [pula] adverb., ultima brevi. Cfr. Colum. 5, 2, 3, Sin cuneatus ager fuerit, ut, puta, longus pedes centitm, Sfc, ubi paullo ante est exempli causd. In prosa orat. primum repperi apud Celsum Prooem. lib. 1, &c. — [priBnominel Praenomen civi libero proprium et inter cognatos familiaresque usitatum. — [jnolles] 'quae blanditiis permulceri amant et, si non permulcentur, offenduntur.' — [Jus anceps] ' plerumque con- troversum.' — [Eripiet] Terent. Phorm. 7, (al- 8,) 96, Fel oculum ex- sculpe ; est ubi vos ulciscar prohe. — [cassd nuce] ' re vel vilissimi.' Sic Itali usurpant _/?co. Ita autem vocabant nuces inanes, sine medulld veniosas, ut ait Petron. 137« — [pauperet] ' spoliet, privet.' — [jocus'] ' aliis ludibrio.' 38. [Pelliculam curare] 'corporis sui habere curam.' Acr. — [fi cog- nitor ipse ; Persta] Sic interpungendum : ' nemini alii, ut hoc officio erga Publium fungatur, concedito.' Cognitor est, qui defendit alterum in judicio, si prcesentis causam novit, et sic tuetur ut suam. Pseudascon. in Cic. Divin. § 11. Cognitor est qui litem alterius suscipit coram eo, cui datus est. Festus. Postquam autem in locum dominilit is substi- tutus erat cognitor/ ille in judicio non jam comparere necesse habebat. Cfr. Gaium 4, 97- 39 — 41. [seu rubra'] Salsissime hic irridet triplici, ut mihi saltem videtur, 7rap<f>^/^ M. Furium Bibaculum, quem turgidum Alpinum appellat Sat. 1, 10, 36. Is igitur, ut ait Comm. Cruq. Pragmatiam (nar- rationem) belli Gallici (a Julio Caesare gesti) hoc versu exorsus erat : Juppiter hibernas cand nive conspuit Alpes. Jam Jovi festive irrisor substituit Furium ipsum ; tota reprehensio autem cadit in unam illam duram et a longinqud similitudine ductam, ut ait Quinclil. 8,6, 17, immo putidam metaphoram conspuit ; nam canas pruinas ipse dixit, Od. 1, 4, 4, et hibernas Alpes, Tacit. Hist. 1, 70. De hoc igitur constat : jam vel ipsae particulse seu — seu salis demonstrant Furii fuisse etiam illa aeque inepta rubra canicula findit Infantes statuas, Prseterea perquam incon- cinne Horatii ipsius imagini (ut plerique arbitrantur) rubra, &c. oppo- neretur irapqjSia Furiana: Furius conspuet Alpes. Ridet igitur duo illa mira iTriStra rubra pro fervens, ignea, fiagrans (Od. 3, 13, 9,) et statuas infantes dictas, quo Furius exprimere voluerat omnium statua- rum ■KoiorriTa, et, quum in proverbio esset statud tacituniior (Epp. 2, 2, 83,) mirifice se loqui opinatus erat, ubi infantes, ayXwrrong, mutas illas denominasset. Cumulus autem accedet parodiae, ubi statuerimus etiam tertium illud pingui tentus omaso Furii fuisse. I 170 INTERPRETATIO. [sat. 42 — 47. [^ciibHo stantem prope'^ Pers. 4, 34, Est prope te ignotus, cuhito qui luiigat. • — [</(ttnni] catervatim natant. Oppian. Hal. ,3, 631, IIoXX^ d' iKnayXog rt irapiffTarai ix^vlSoXoiaiv" Ayprj, ot iiapivoQ ^vvvwv (JTpaTOQ 6piir]cnovTai. His igitur comparat senes stultos, qui heredipetsE veluti hamo capiuntur : qua imagine usus est etiam Lucian. Tim. 22, avrove (captatores) 6 Bvvvoi; e/c ixvxov rrJQ (Tayyvjjg diiipv- yiv, ovK oXiyov rb SiXtap KaTairiwv. — [cetaria^ KJjTttat, receptacula prope litus maris, ubi thunni vere capti saliebantur. — [sublatus^ Patres, si filios sibi natos alere vellent, eos humi jacentes in genua tollere et complecti solebant ; si noUent, exponi jubebant. — [nitdet^ ' destituat, astutias tuas aperiens, tuque excludare.' — [in spem^ ' heredandi.' Tac. Ann. I, 8, Augustus in spem secundam nepotes pronepotesque, tertio gradu priniores civitatis scripserat. 48 — 54. [Adrepe^ ' sensim et caute in senis familiaritatem te in- sinua.' — [ut et scribare~\ Duplici et duplex optatum captatoris recte distinguitur,' alterum, ut ante omnia secundus heres scribatur, alterum, ut puer moriatur. — [egerit Orco^^ Od, 1, 24, 18, Nigro cmnpulerit Mercurius gregi. — [in vacuiim^ ' ut in possessionem vacuam herede succedas et ex asse heres fias.' Est jurihconsultorum verbum ; vacans et vacua possessio aliquoties reperitur apud Gaium, ut 2, 81. 4, 131. — [limis^ ' obliquis ocutis raptim legas.' Acr. — [prima — Ceral V. cera ut homonymum v. tabulee conjungebatur in nuncupatione testamenti. Gaius 2, 104. ' Lege occulte, quid scriptum sit secundo versu inde ab itiitio testamenti ;' nam primo versu quum nominatus esset testator, plerumque continuo ad heredis institutionem transibant. 55 — 58. [Plerumquel ' Persaepe accidit aliis quoque idem illud, q"iod nuper Nasicae' (cujus calamitas tunc videtur derisui fuisse civitati ; ac fortasse eadem induxit Horatium ad describendos hac satira heredi- petas). — [recoctus^l Recoquere sse\>\\}s usurpatur pro ' in alios formare usus,' ut Flor. 3, 20, e ferro ergastulorum recocto gladios ac tela fece- riint : est igitur, ut nos dicimus, re-cast or re-moulded, ' mutata priore conditione factus quaesticuli causa scriba ex quinqueviro.' 59, 60. [aut erit aut «on] Salsissima dilogia utitur poeta ; nam ex una parte simpliciter atque optima fide dicere videtur: ' prout dixero fore aliquid, erit, non fore, non erit ; divinare enim pariter ea quae evenient ut ea quse non evenient Apollo inihi concessit.' Ex altera vero parte eadem verba hoc quoque signilicant: 'vaticinia inea, ut assolet, aut eventum habebunt aut eo carebunt ; artem enim divinandi' (quse semper conjecturalis atque fallax est, ex Horatii certe sententia) ' mihi donavit Apollo.' 61—63. [juvenis'] Octavianus natus a. u. c. G91, a. u. c. 725 annum trigesimum quartum agebat. — [Demissum genusl^ Tacit. Ann. 12,58, Nero Romantim Trojd demissum et Jtilia stirpis auctorem jEneam aliaque itnud procul fabulis vetera facunde exseciitus. 64 — 69. [metuentis^ ' qui propter angustias domesticas nolebat re- stituere aes alienum, solidum, integram illam summam, quam a Corano mutuani sumpserat.' — [prater plorare'] x^pff tov KXaitiv, oifxo)Z,iiv, ' Nihil omnino quum iis legasset, eos exheredavit maloque afFecit.' 70 — 72. [mulier] concubina. — [temperet'] ' ad arbitrium suum re- gat.' Comm, Cruq, — [laudes] ' praesentes, ut tibi benevoli fiant.' LiB. II. 6.] INTERPRETATIO. 171 73 — 78- [Thebis] Videtur hoc Romae factum esse ; nisi vero ex mimo petitum est. Afferunt Eumolpi testamentum apud Petron. 141, Omnes qtii in lestamento meo legata habent, frmter libertos meos, hac conditimie percipient, qua dedi, si corpus meiim in partes conciderint et adstante popttlo comederint. — \_SciHcet'] SrjXovoTi, ' hoc tentans, an fortasse posset elabi, quofacto, heres molestus excidisset hereditate.' — l_abundes'\ ' prope nimia facias.' 79—81. [Difficilem'] Etiam Cic. Orat. 29,jungit difficiles {SvaKoXovc) ac morosos ; difficilis, cui vix quidquam placet omnisque comitas deest ; morosus, qui pro lubitu ac fastidiose modo hoc, modo illud vult, jubet, vetat. — [ultro Non etiam sileas ] Sic junge : ' neque vero tu alio tem- pore, quum ille tecum colloqui volet, sine ulla causa taciturnus sis, quasi taedio afiFectus aut ira percitus.' Non cum imperativis etiam A. P. 460. Epp. 1, 18, 72. — [Davus] Servi comici instar, qui summum erga herum obsequium simulat timideque cum eo loquitur. — [obstipo] " Obstipus, stipitis instar, sive rigida immotaque ratione aliquo inclinatus, h. 1. in anteriorem partem deflexus." Forcel. Significat t6 avi\iv5iE()0v Koi SovXovpiTreg. — [mullus] equidem jungo cum v. similis, ' prorsus similis ;' alii cum v. metuenti. 82, 83. [Obsequio grassare] ' behave towards him (propr. ' step in') wiih (the greatest) obsequiousness.' Liv. 3, 44, se jure grassari, non vi ; 10, 14, consilio grassari. — [increbuit] 'gliscit, augescit,' ut Virg. Ge. 1, .359, increbrescere murmur. 84 — 87- [substritige] substringere est aliquid inferiore parte sic ligare, ut superior arrigatur acutiorque fiat, idem fere igitur h. 1. atque 'arrige,' ' aure sublatd (Epod. 6, 7) ausculta.' — [Importunus] ' Si quovis loco et tempore etiam minus apto laudes captat, adeo ut ei, quo- cum loquitur, perquam molestus fiat.' — [Ohejam'\ Sat. 1, 5, 12, Ohe ! Jam satis est. 89 — 93. [certum vigilans] ' virap, ovk ovap, pro certo, adeo ut ne minimo quidem dubio jam locus sit.' — [Audieris] ' vel ipse alta voce legens vel testamento per puerum a manu recitato.' — [unde mihi tam forlem] ' petam, parabo?' Sat. 2, J, 116, Unde mihi lapidem? — [Sparge subinde] ' Frequenter, passim dicito.' Jcr, — [illacrimare] Sane est imperativ. v. deponentis, qua forma usus est etiam Cic. de N. D. 3, 33. — [est] ' licet ; facile est nec multam artem requirit, tunc ipsum, quum inibi est, ut vultus gaudium prodat, verum afiectum celare.' 94 — 99. [arbitrio] Inscriptio Nolana apud Morcellium Opp. 1, p. 347, C. CVRIATIO. L. F. FLAMINI. DIVI. AVGVSTI. ARBITRATY. HYACINTHI. LIB. — [sit Emptor] ' ex quarta parte tibi legata, si quid emere cupiat, libenter te ei donaturum.' — [nummo] imaginariu emptionis summa, qua utebantur coram testibus, ubi inter vivos aliquid donabant, quo minus ea ex donatione lites orirentur. Cic. pro Rab. Post. 17, Ecquis est ex tanto populo, qui bona C. Rabirii Postumi nummo sestertio sibi addici velit ? SATIRA VI. Argum. Scripta videtur Satira A.u.c. 723, quo anno Sabinum ei donavit Maecenas. I 2 172 INTERPRETATIO. [sat. 1 — 5. [jn votis] ' in optatis.' (Cic. ad Fam. 2, 13.) — [modus] de agri spatio 8. meiisura etiam Plaut. Aul. Prol. 13, Agri reUqidt eii non mag- num modum. — \_jugis aqua'\ Sio junge, non cum aliis jiigis fons aqtta, id quod consuetudini repugnat. — ^^silvce] Od. 3, \(i, 29, collatis Epp. 1, 16, 5, et 18, 104. — [^super Aii] ' ini tovtoiq. piaeter hsec' — [Maid «o/f] Invocat Mercurium lucri datorem, Kipd(fov, ipiovviov. — [/jro- pria] ' stabilia,' Cfr. Sat. 2, 2, 129. 6 — 12. [5/] ' hac conditione exaudi preces meas,' &c., frequenti in precando formula. — \_vitio'] luxuria, libidine, prodigentia. — [cidpd] negligentia praesertim. — \veneror] 'deos venerans ab iis precor.' Cfr. Carm. Sec. 49. Sat. 2, 2, 124. — \_de710r7nat] ' denormem, inaequalem reddit, adeo ut contra agrimensorum regulas quadratus non sit.' — \fors qua] Construe, si qua (aliqua)/o?«. 13—15. [Hercule] h. 1. ut Pers. 2, 11, TrXovToSorriQ. " Ut Mercu- rius apertis lucris et negotiationi prteerat, sic Hercules opertis lucris sive thesauris." Schol. — [gratumjuvat] ' ita juvat, ut gratum sit animo meo.' — [Fingue] Jocatur in ambiguo significatu v. pingue, (|uod ad in- genium relatum significat 'crassum, tardum.' — \custos] 'Ep/u^c Xoyioc, poetarum semper custos, unde hos vocat viros Mtrcuriales, Od. 2, 17i 29. 16 — 19. \montes] Sabinos et in villam meam, arcem, quia in loco edito sedificata erat. — \_QHid prius] Scripsit haec aut scripsisse se fingit Turi, quocirca hoc dicit: ' Nunc quum in Sabinum meum ex urbe me recepi, Satirse, quam componere fert animus, argumentum longe aptissi- mum id erit, ut laeto animo prsedicem rusticationis insignia bona;' eaque statim enumerat : ' Hic enim nec prava ambitio me vexat,' &c. — \Musd- que pedestri] Cfr. Sat. 1, 4, 47. Od. 2, 12, 9. Epp. 2, 1, 250, Sermones repentes per humum. — \plumbeus Auster] (Sirocco) ' aestu suo corpus aggravans, viresque ita extenuans, ut nihil moliri possim neque studiis vacare.' — \gravis] 'pestilentiam secum afferens.' Le t iferum nom\n-dt Juven. 4, 56. — \Libitina] funerum dea Italica modo cum Proserpinae modo cum Veneris numine a dociioribus conjuncta, in cujus templum pro quoque funere nummus inferebaturj item, quaecunque ad fuiiera pertinebant, ibi locabantur et vendebantur; igitur, quo plures morie- bantur, eo major et ipsius deae et libitinariorum, qui funera curabant, quaestus erat. 20 — 24. \Matutine paler] Descriptionem incommodorum vitae urbanae scite orditur ab invocatione Jani, qui omnia initia fortunat, vitae, anni, h. 1. negotiorum per singulos dies capessendorum. — \audis] ' aKovtiQ, kXveiq, appellaris.' — \Unde] ' a quo,' ut Od. 1, 12, 17. — \Iionia] ' Quum Romae sum, mane me rapis sponsum in Forum " (Epp. 2, 2, 67, Hic sponsum vocat) : i. e. Romae necessitatem milii impositam sentio pro hoc vel illo amico confestim spondendi, nisi insuavis et negligentior haberi velim. — \Eia — urge] His vv. se ipse hortatur Horatius : ' eTTiiye, propera, ne quis in hoc ufHcio recipiendo te praeveniat.' 25, 26. \Aquilo radit] ' flat, terrae superficiem radens, perstringens,' iit radere litus. — \Interiore — gyro] ' solstitium hiemale lente ducit diem, qui jam breviorera horarum, quibus sol lucet, circulum describit;' ut inter plures circulos, quibus idem est centrum, interiores semper brevius spatium circumscribunt. 27, 28. \Postmodo] ' Quum pronuntlaro sponsionis formulam, quae fortasse, ubi creditori a me satisfaciendum erit, si debitor ipse solvendo LiB. II. 6.] INTERPRETATIO. 173 non fuerit, mihi postmodo noxam afferet :' ex Biantis lUa yvwfiy, qiiae in proverbium abiit : 'Eyyva, Trdpa 5' dra. — '[clare cerlumquel Est hoc ex formularum sermone, ex quo apud jurisconsultos certa verha eadem sunt ac soUemnia et legitima: utrumque autem v. ila jungitur in formula apud Liv. 1, 18, Jupiter — tu signa nohis certa adclarassis ; et prorsus ut h. 1. apud Senec. Lud. 1, qucBcunque audivi, certa claraque affero. — [Luciandum^ ' summo labore penetrandum est per turbam, ita ut in tardiores impingam eosque pulsem, atque adeo etsi invitus injuria eos afficiam.' 29 — 31. [Quid vis, insanel Vv. haec quasi in formulam transierant. Cic. de Or. 2, 67, Quid tibi vis, insane ? itemque apud Propert. 1, 5, 3. — [improbtis urget^ est : 'sine ullo pudore ac modo me insectatur diris imprecationibus.' — [tu pulsesl ' Quomodo, malum (inquit pulsatus), audes impingere in omnes qui tibi obstant, eosque de via deturbare ? ' — [si recurras^ ' ubi ex Foro ad Maecenatem, quasi apud eum habitares, festinanter redeas.' 32 — 35. [Hoc juvat'] ' saepe invisere Maecenatem.* — [non mentiar^ ' libere fatebor.' Est sermonis quotidiani. Cic. ad Fam. 3, 4, Quod scribis — id mihi, ne mentiar, gratum est. — [atras^] quia olim fuerat plebis infimae sepulcretum ; tunc vero turris Maecenatiana cum horto ibi exstructa erat. Sat. 1, 8, 14. — [centum'\ 'sexcenta negotia ab omni parte me vexant et quasi circumvallant.' (Ter. Ad. 3, 2, 4.) — [se- cundam^ nobis ex variis anni temporibus vel sexta vel septima, Horatio utique satis incommoda; argentarii contra tunc negotiis vacare incipie- bant. Cic. pro QuintioG. — [Roscius orabat'] Verba sunt servi Roscii ; imperfectum autem, quod prsesentis vice fungi dicunt, potius sic explica: ' orabat eo lemporis puncto, quo me hoc tibi nuntiare jussit.' — [Puteal'} Duplex erat Puteal in Foro Romano, alterum in Comitio, quo Atti Navii cos et novacula defossa erat (Cic. de Div. 1, 17), alterum, de quo hic loquitur, prope arcum Fabianum, Puteal Libonis (Epp. 1, 19, 8. Pers. 4, 49) PvTEAL scRiBonianum in denariis gentis Scriboniae (Eckhel. D. N. 5, p. 301), forma exhibetnr. " Ad eum locum conveniebant fene- ratores." ^cr. — [adesse^ non advocatum in judicio, sed sponsorem apud argentarium, ut Cic. pro Quintio 6. 36, 37. [De re] Ecce Roscii puero supervenit illico scribarum nun- tius. Etenim post aciem Philippensem Horatius, quo se patrimonio maxima ex parte spoliatum sustentaret, scriptum quaestorium compa- rarat; verum ab hoc quaesticulo, ut videtur, circiter A.u.c. 717 jam sese removerat. Nihilominus scribae poetam coUegae loco habere per- gentes eum interdum advocabant, ubi de rebus ad se pertinentibus con- sultarent, quo postulata sua, illo apud Maecenatem intercedente, facilius obtinerent. — [reverti] ' rursus adesse in collegio, ubi de re gravi atque inexspectata' (videlicet scribis, cum Horatio, ut re vera erat, levis atque exigua videretur, sibi tamen molesta) ; ' quaeque ad ipsum quoque cum ceteris pertineret, consultandum esset.' 38,39. [Imprimat] Hoc rogat tertius aliquis homo negotiosus. Mae- cenas autem circa tempus pugnae Actiacae, A.U. C. 723, Italiae praefectus, Caesaris Octaviani annulum signatorium habuit. Dio Cass. 51, 3. — Ta- bella quae fuerint, divinare non possumus : fuitne diploma, quod dice- bant (Tacit. Hist, 2, 54 et 65), quod ad ratum fieret, a Maecenate obsig- 13 174 INTERPRETATIO. [sat. nandum erat ? Ea certe a principe, tunc ab ejus tanquam vicario, signa- bantur. Cfr. Suet. Oct. 50. 40 — 43. [Si>plimus'] Quum Horatius A.u.c. 716 in Maecenatis famili- aritatem rereptus sit, ex hoc loco apparet hanc Satiram scriptam esse exeunte A. 723. In seqq. consulto extenuat suam cum potente amico necessitudinem, significans se ab ambitione longe remotum esse, neque unquam negotiis civilibus ab illo administrandis sese ingerere solitum. — [dumtaxat'] ' fikxpi tovtov, non araplius nec minus.' — \_tollere rheda'] 'recipere comitem in rhedani.' 44 — 46. [Gallina] nomen gladiatoris per se ridiculum, qui Threx erat (sic enim pronuntiabant, ubi ars, non natio significaretur, non Thrajc), id est, parma Threcidica et gladio incurvo (apTry) armatus componi solebat in arena cum Syro mirmillone, id est, gladiatore armatura Gallici induto et piscis {fiopfivXov s. ixopnvpov) imaginem in galea habente.— [^parum cautos'} ' paenulis et lacernis non satis munitos Isdunt frigora.' — [rimosa] 'quas nihil secreti retinet, sed in hujusmodi sermonibus sane sine ullo incommodo aut periculo alterius :' ex Terentiano illo Eun. I, 2, 25, Plentis rimarum sum, hac atque illac perfluo, 47 — 49. Noster comice pro ego. Plaut. Rud. 4, 7> 19» minime istuc faciet noster Damones, quasi excepto vocabulo nosler ex ore servorum, h. 1. ex ore vulgi Horatium sibi consociantis. Plusquamperfecta in spectaverit et luserit mutare nihil attinebat, quum sit velut species interrogationis directse pro hypothetico si quando spectarat, prorsus ut Sat. 2, 7, 68, Evasli pro si evusisti. 60 — 54. [Frigidus'\ ' Si sinister aliquis ac formidolosus rumor per singula bivia spargitur a Rostris in urbe media sitis, unde primum emanavit, omnes me verum scire opinantur, utpote qui principibus viris proximus sim.' — [Dacis] Cum his M. Antonii sociis, ipso illo anno 723, quo haec Satira composita est, bellum gerebatur; ad quod A. 724, M. Crassus, illius, qui a Parthis occisus est, filius, missus est. — [derisor] tlpuv. Sal. Cat. 6, cujuslihet rei simulator ac dissimulator. Mixta vi» detur constructio ex his duabus ; ' Semperne eris derisor ? ' et, 'Ut tu semper es derisor !' — [rfi exagiteni] Formula solita. Tac. Ann. 6, 6, in Tiberii Epistola, di me deaque pejus perdant, quam perire me quotidie sentio, si scio. 65 — 59. [militibus promissal Hic quoque eodem tempore (a. u.c. 723 exeunte) quotidianus civitatis sermo erat. Quo tempore liaec scripsit, etiam tunc ambigebatur, utrumne in Sicilia, an in Italia veteranis tu- inultuantibus Caesar agros daturus esset. — Triquelra antiquiore ser- mone pro triangu/a dicta est Sicilia a forma triangulari, tribus promon- toriis, Pachyno, Lilybseo, Peloro finita. Cfr. Quinciil. 1, fi, 30. — [Mwam] 'praecipuum omnium, quotquot sunt.' Vt Cicero, U7ms gladi- ator M. Antonius, Catullus, unus caprimulgus. 61 — 64 [veterum] scriptorum ante Alexandrum M. — [somiio] me- ridiano, siesta, quod Varro, R. R. 1, 2, dicit, astivum diem diffindere insititio somno. — [Ducere] sXkhv, quasi vinum obsorbere, haurire. Virg. jEn. 6, 714, Securos latices et longa oblivia potant. — [faba Pythagora cognata'\ " Dubitabat enira Pythagoras, an in eo corpore lateret anima patris sui an alterius propinqui, qua de re ridet eum Horatius et ejus sequaces." Comm. Cr. Quocirca, ut aiunt, Pythagoreis LiB. II. 6.] INTERPRETATIO. 175 interdictum erat, ne Kvdfioig vescerentur ; alii alias causas afferunt. Hoc igitur dicit : ' Nobile illud legumen, quod vulgus quidem spernere soiet, sed pro cognato sibi habuit vel ipse Pythagoras.' — l_Uncta sacisj Sicjunge, non salis pingui. 65 — 67. [0 — C(r7)«] ' aeque securae et jucundae, ac si conviva deorum essem (Od. 1, 28, 7), in noctem usque producta;!' — \_meique] non 'servi,' sed ut patet ex seqq. et ex v. 41, suorum, 'amici atque fami- liares, qui in lectis mecum accumbunt, et quidem ex rusticorum more, ante Lares in foco collocatos, dum servi domi mese nati nutritique, alacres, ut solent, et petulantes mensam circumstant, et mox ccena peracta reiiquias ciborum a nobis quantum libet degustatorum comedunt.' 68 — 72. [^Siccat] ' Suo quisque arbitratu ebibit pocula minora aut majora, liber a molestis illis legibus, quas ffv/zTrocriapxiC (ex bibendi) de numero ac mensura pocuiorum alias convivis dictat.' — [c«/;i/ J ' sumit, eligit.' — [acria^ 'grandia:' Acres potores similiter Sat. 2, 8, 36. — [uvescit^ 'paullaiim uvidus fit (Od. 4, 5, 39), bene potus;' gioss. est humescit, codd. aliq. — [Zepos] " insignis saltator, archimimus, Octa- viano gratus, qui lepide semper saltabat, unde ei nomen inditum." Schol. 73 — 78. [Pertinet^l ' Sed Socratici generis nostri sunt sermones.' — [summumquel ' rb rkXoQ twv ctyaQwv, iiSovj) ») apir'^, perpetua illa controversia inter Stoicos et Epicureos nos quoque agitat.' — [Cervius'] lepidus ac facetus Horatii vicinus; /^re//ms contra avarus, item in vicinia habitans. — [garrit] ' comiter narrat fabellas ^Esopias aniles, omnibus jam per nutricum narrationes inde a pueritia notas, nec tamen unquam injucundas, si facete narrentur.' — [Ex re] 'pro re nata, ut res fert et sermonis forte orti occasio.' 79 — 83. [Olim] Olim et quondam frequens fabellarum et exemplorum initium, nostrum ' once npon a time.' — [attentus] ' parcus,' ut Ter. Ad. 6, 8, 31, Nimium ad rem in senectd attenti sumus. — [ut tamen] ' ita tamen, ut animum alias contractum ac prope anxium laxaret hospitiis' (daliv., 'se exhilararet interdum hospites invitando'). — [ille^ ' ut qui tam benignus esset.' 84 — 87. [invidit] cum genitivo, ut <(>9oviiv rivi rivoq. — [long<e] " Habet enim glumam (grani folliculum) longam." Comm. Cr. — [aci- num] uvae passse. — [tangentis male] ' vix et fastidiose manducantis.' 88 — 92. [Quum pater] Non sine festiva stili gravitate patremfamilias facit stratum esse in palea hornotina atque edere cibos longe viliores, aJor {spelt) et lolium {darnel). — [patientem] ' Kaprfporira dum par- cam ac duram vitam agis.' Virg. Ecl. 10, 52, Certum est in silvis, inter speleea ferarum Malle pati. — [Fis tu] Exhortantis est, ut hoc consi- lium capiat; vin' tu simplex esset interrogatio. 93 — 100. [terrestria quando] Mus urbanus philosophum Epicureum agit, omnibus terrestribus (animalibus) fato contingere animas mortales docens. — [pepulere] ' impulerunt, commoverunt.' — [avertes] 'cupi- entes, quo tempore nemo eos animadverteret nec disturbaret, rependo moenia subire ac aperturam aliquam clanculum intrare.' 101 — 103. [Nox] dea ccelum curru pervehitur, ut Aurora et Sol. — [coccum] scarlatto, Scharlach, scarlet, nomine mire corrupto ex Galatid, qua ex regione optimum coccum (cochineal insect) importa- batur. — [candere] rarissime de alio quam albo colore, excepto ferro, I 4 176 INTERPRETATIO. [sat. carbone, favilla candente, in quibus notioni fulgoris rutilantis accedit notio ardoris. — \vestis^ stragula. Cfr. Sat. 2, 4, 84. 105 — 109. [ procuZ] 'prope.' Gloss. Cod. Sangall. Sane procul quum distantiam nulla mensura definitam significet, interdum explicari debet juxta, vel accuratius, ' exigua distantia,' Sic Epp. 1,7,32. Virg. Ecl. 6, 16, Serta procul, tantum capiti delapsa, jacebant. — [^canistris'^ ut primo mane a servis amoverentur purgareturque triclinium. — [succinc- iui] ut solebant esse structores, coense ministri. — \_Continual'\ ' unum post alterum cibum assidue apponit.' — [yerniliter^ ' ipse, cum servos non haberet, in modum vernas alacris et prompti ministrat.' — [pra- lambens^ Aptum v, de mure pro eo, quod de homine esset preegustans, ' ut alteri significet, quam lauti sint cibi.' 111 — 117. [agit'^ ' prsebet se hilarem convivam.' — [subito ingens'^ Cogitandum de servis, qui sub diluculiim conclave scopis spongiisque purgaturi erant ; quorum strepitu simul excitanlur molossi, domus cus- todes. — [valeas'^ ' in perpetuum : ego enim huc rediturus nunquam sum.' — [ervum^ leguminis genus, Grsece opojSof, nobis chick-pea or bitter vetch, SATIRA VII. Argum. Virtus comica hujus Satirae in eo maxime cernitur, quod fingit Davi servi Salurnaliorum licentia abutentis sermonem Stoicum magnam partem Crispini aretalogi janitori sublectum esse. Jam quid exspectandum erat, ubi Crispiniana sapientia a servo traderetur ? Verum ecce summa cum elegantia ac festivitate tractatur vafidSo^ov Stoicum homines voluptarios, luxuriosos, signorum tabularumque pic- tarum cupiditate abreptos, avaros, adulatores, non minus servos esse, quam qui proprie sic dicantur, et propterea ex jure saltem naturae non minoribus nequitiae ac stultitise poenis teneri sive fii.KpoSovXov£ sive fiiyaXoSovXovQ. (Arrian. Epict, 4, 1, 55.) Nihilominus, dum in semet ipsum opprobria larga manu ingerere videtur, hominum vulgo atque in primis inimicis suis significat, talium de se judicia partim iniquiora, partim prorsus falsa minime distare ab iis, quae a quovis servulo fieri et possint et soleant ; indignos igitur esse suos obtrectatores, quibus directo respondeat, omnique confutatione longe praestare lepidam stultorum derisionem. — Scripta videtur A. u. C. 725. 1, 2. [Jamdudum ausculto'] ' Jamdiu auribus capto et veluti venor opportunitatem loquendi.' Gesn. — [reformido'] memor sane proverbii apud M. Anfonin. 11, 30, AovXoe nifvKag, ov liirtaTi aoi \6yov. — [Ital " In colloquiis ununi ita tofam sententiam afRrraat responsione: Yes." Hand. Turs. 3, p. 493. — [amicum'] ' domini studiosum eique fidum.' 3 — 7- [/'■"^0 ' XP^^l^i^oQ, frugale atque obedientiae plenum, ab omnique furto abstinens ;'- saepe de servis. Opponitur itequam. Cic. Tusc. 3, § 16. — [ut vitale'] ' In tantum sum frugi, quam satis sit pro captu ac modulo servulorum ; gloriari enim non est meum, neque talem me haberi postuio, cui prae immodicis virtutibus metuant homines, ne cito moriatur.' Ovid. Am. 2, 6, 39, Optima primafere Manibus rapi- untur avaris. — [libertate Decembri] (adj., ut omnia nomina mensium: LiB. II. 7.J INTKRPRETATIO. 177 male igitur Codd. aliq. Decembris.) In perpetuo illo quasi bello inter aoininos ac servos, lii, ut ait Arrian. Epict. 4, 1, 58, Saturnalibus di'0Yac (inducias) habebant. Horatii temporibus celebrabanlur a. d. XVI. Kal. Jan. (17 De'.) Cfr. Sat. 2, 3, 5. — \_urget] ' naviter perse- quitur.' Tib. 1, 9, 8, terra rusticus urget opus. — [^iatat] ' titubat, huc atque illuc fertur.' 9, 10. [Priscus'] homo ignotus, ordinis tamen senatorii. Jam, qui huic occurrebant, mirabantur eum modo tres annulos gestare, modo nullum omnino. Trium autem Horatii temporibus jam nimius nunierus erat, qui postea semper crevit. — [inaqualis] Cfr. Sat. 1, 3, 9 et 18. — [clavum] ' Modo ut senator erat iiidutus tunica laticlavia, modo ut eques Ro. cum angusto (purpurae) clavo prodibat.' 13 — 18. [Folaiierius] Nihil de hoc homine tradunt Scholiastae. — [justa cheragra] ' nequitiam ejus merito puniens;' Pers. 5, GO, quum lapidosa cheragra Fregerit articulos. Utrobique metri causa scribendum est cheragra, non chiragra. — [Contudit] ' debilitavit nodis in digitorum articulis contractis.' — [Mitteret] e fritillo, pyxide lignea, in qua tali manu agitabantur, deinde ex ea in phimum conjiciebantur, adeo ut duobus his instrumentis omnis fraus arceretur. Pldmus autem turricula erat (Martial. 14, 16) sive pyrgus, cylindrus cavus qui trochleatim eflSctus erat, certosque habebat intus gradus excisos, ex quibus funde- bantur tali in alveolum sive tabulam lusoriam, in cujus media parte statuebatur turricula. — [levius miser] Minus usitate sic dixit, quum frequentissimus sit positivus leviter saucius, Sfc. — [ac prior iltu] 'prope praestantior et felicior homine inconstanti.' — [Quijam contento] Imago afierpiaQ in utramque partem, desumpta a nautis modo ita funes con- tendentibus, ut periculum sit, ne rumpantur, modo nimis laxantibus, ita ut vela concidant. Lucian. Dial. Meretr. 3, extr. opa, [Jiri kutci Ttjv irapoiniav, dTroppr]^wniv Trdvv riivovffai rb icaXwSiov. 19 — 29. [hodie] pr. 'antequam hic dies transeat,' id est, ' illico, statim.' — [Furcifer] Donatus ad Ter. Andr. 4, 5, 12, " Furciferi dice- bantur, qui ob leve delictum cogebantur a dominis ignoiiiiniae magis quam supplicii causa circa vicinos furcam (V) in collo ferre subligatis ad eam manibus, et praedicare peccatum suum, simulque summonere ceteros, ne quid simile admittant." — [cgat] ' adigat ad priscam majo- rum hostrorum vitam sequendam.' — [dtfe^idis] non tam adversus alios, quam ' pro virili tua parte in temet ipso servas et tueris.' — [et hares] 1. • intricatus remanes in priore pravitate.' — [absentem] ' a te relictam.' — [securum olus'\ ' coenulam ab omni sollicitudine liberam.' — [usquatn] cum verbis motus est, any where (= ' any whither') ; usque, ' semper,* hic locum non habet. — [Finctus] ' quasi vinculis oneratus et in car- cerem pertractus ad ccenas eas, quum contra libentissime omnes in- vitationes accipias.' — [amasque] ut Sat. 1, 2, 54, ' lecum contentus es idque praedicas.' Cic. ad Att. 4, 16, in eo me vulde amo. 31 — 33. [sub lumina prima] ' Post vesperam prima fax.' (Macr. Sat l, 3.) Graeci Trtpi XuxvwV d(pdg. — [Neinon' oleum feret ocius'] 'oleum lucernae, qua uti vult nocturno tempore ad amicum properans ;' non, ' quo unctus et lotus abeat ccenatum.' (^Comm. Cruq.) — [blateras] " stulte et percupide loqui." Festus. H. 1. ' cum trepidatione et furore verba eflfutis.' — [fugisque] Longe festivius hoc quara dXiotwm furisque, I 6 178 INTERPRETATIO. [sat. quod et TavTo\oyiav sapit, et a codd. minorem habet auctoritatem. Recte /tcron: " Expressit velocitatem hominis festinantis ad coenam." 34, 35. \_Mulviu$\ ' Jam fuga tua, id est, prseceps tuus abitus ex domo, in causa est, ut Mulvius et alii scurrae, qui venerant spe illecti fore, ut invitarentur, ab janitore jussi abire ccenaque frustrati, diras tibi imprecentur, quas nos servuli tibi referre non audemus, timentes, ne tergo eas expiare debeamus.' — [duerit ille\ 'facile suam causam ad- versus te ita defenderit Mulvius scurra.' 36 — 39. \_levem^ Libere igitur fatebitur scurra, ' se utpote hominem levem gula ad te convivatorem deduci :' 'ciborum nidore nasum sibi supinari, (attolli, ut cupide eum olfaciat.)' ' Facile patior,' inquit Mul- vius, ' me a te nominari ivibecillum, cupidinibus obnoxium et turpis otii appetenteni; adde etiam, si vis, pejora, qui semper in popinis versetur. Verum quum tu eodem gulse vitio tenearis et sis fortasse me nequior, cur tandem vltro, a me non lacessitus, sed quasi tuo jure insuper mihi probra ingeris ?' 41, 42. [Quingentis'] summa, qua viliora tantum mancipia emeban- tur. Drachma Attica {= 9|d.) Horatii Ktate respondebat fere Roma- norum denario {S^d.). — \Aufer'] ' abstine, noli ;' ex usu quotidiano. — [stomachum'] ' iram compesce.' 44. [ter vindicia] 'homo adeo servus cupiditatibus ac formidini, ut ne saepius quidem repetita manumissio per vindictam te vere liberum red- dere queat.' Forma autem legitima manumissionis temporibus antiqui- oribus haec fuisse videtur. Comparebat coram praetore urbano dominus cum servo, amicusque domini, assertor in libertatem ; dominus servum vindicta (virgula) vel festuca dicis causa percutiebat, quo suam in eum potestatem manifestaret : tum assertor in libcrtatem hanc formulam pro- nuntiabat: Hunc hominem liberum esse aio ex jure Qniritium. Dominus velut cedens adversario ficto ; Hunc homiyiem liberum esse volo : vel, Liber esto atque abito, quo voles ; dein eum circumagebat et manu emittebat ; postea praetor edicebat, eum hominem liberum esse ex jure Quiritium. 46 — 48. [Jdde super dictis'] ' Adde insuper iis, quae dixi.' — [vica- rius] Servus vicarius is erat, quem servus ordinarius suo ex peculio ad eum finem emerat, ut vice sua fungeretur in officiis servilibus exse- quendis. At quum peculium semper esset in domini potestate, etiam servi servus (o tov oIk&tov oiKeTijg Theophilo) in eadem manebat ; adeoque vicarius simul erat conservus servi ordinarii. — [mos Vester] civium Rom.anorum, ingenuorum, quibus se non sine certa quadam amaritudine animi opponit miserum mancipium, sine patre, sine gente, sine civitate. 49 — 56. [alii] acerbe significat Maecenatem. — [lignim] {u puppet) ' vevpoaTracTTOv, a circulatore aliquo fidicidis in hanc vel illam partem tractum, ut quasi gesticulari videatur.' — [sibi imperiosus] dp^wv, E-yKparijc kavTOv, qua genit. constructione usus est Plin. 34, 8, Tiberius — imperiosus sui. Od. 3, 29, 41, potens sui. — [Responsare] {to defy) 'cupiditatum illecebras aspernari,' — [in se ipso totus] ' nullius indi- gens, qui omnia sua in se reposuit, omnia sua in se collegit, nihil extra se sui ponit:' ut diversis locis ait Seneca. — [teres atque rotundus] Globus perfectissima est forma ex antiquorum sententia (Plat. Tim. LIB. II. 7] INTERPRETATIO. 179 S p. 33, B.) ; quae quum levis sit nullique in ea anguli emineant, nihil quod extrinsecus impingat, in ea morari (haerere) eamve laedere potest. — manca] ' quasi manibus debilis, ita ut impetum in sapientem facere nequeat.' 57 — 62. [2VoM quisl Sic apud Ciceronem constanter non queo, non veqiieo. — [Fel qman^ 'exempli causa, ut ceteris omissis hoc afferam.' Epod. 12, 13, et Virg. JEn. 11. 406. — iPausiacd] Pausias Sicyonius floriiit circiter anno ante Chr. 370. Pingebat parvas tabeljas encausticas niaximeque pueros. — [torpesl Sat. 1, 4, 28, stupet Albius eere. — [Fulvi Riituhaque] Nomina gladiatorum ; Pacideianus (sic enim codd. meliores apud Cic. Opt. Gen. Or. 6. Tusc. 4, 21. Ep. ad Q. Fr. 3, 4.) jam a Lucilio niemorabatur. — [contento poplite] Expiica: ' certaniina, quae committunt inter se gladiatores isti contento poplite, projecio pede;' non ' miror contento poplite.' 63 — 67. [rubrica] Hujusmodi picturae rudes atque informes ad alli- ciendum popeilum ante ludos exponebantnr ab iis, qui munera edebant, vel etiam a lanistis. — [cessator~\ 'qui non statim apparet domino vo- canti, vel aliquo missus sero domuni redit.' Cfr. Epp. 2, 2, 14. — [vete- rum] aetatis inde a Pericle ad Alexandrum M. — [callidits] ' a connoisseur.' Sat. 2, 3, 23. — [Nil ego] ' tyoj ovSbv £ijui, nequam audio.' — [fibi ingens] ' tantane tua est virtus, ut libenter careas ccenis opiparis easque devites? ' 70 — 73. [qut tu impunitior] 'quo tandem jure naturae minus dignus es pcena quam ego, ubi sumptuosa obsonia cupidius emis ? Quamquam tu quoque ex riaturae lege justas gulositatis poenas pendis, nimio cibo et cruditate debilitatus atque morbis tentatus.' — [inamaresciintl ' in ven- triculo eumque corrumpunt.' Sat. 2, 2, 75i Dulcia se in bilem vertent. — [illusique] ' qui dum ut antea stare se posse credunt et volunt, vacillant.' — [vitiosum] cruditate et aqua inter cutem. 74 — 80. [An liic peccat~\ Simili denuo exemplo propositum suum, paria esse et domini et servi peccata, demonstrat. — [sub noctem~\ ' An quum (ut vos domini ad minima etiam attenti dicitis, neque ego servus nego), hic puer peccet, qui strigilem, rem prope nihili, domino furatus, sub noctem domo herili clam egressus apud pomarium cum uva permu- tat, ut semel palatum oblectet, contra expers culpae servilis est, qui vel sua praedia paterna vendit, ut gulae satisfaciat? ' De constr. v. mu- tare cfr. Od. 1, 17, 2. 3, 1, 47. Epod. 1, 28. 9, 28. — [tecum me] ' (T(avr(p ffvvtivai: ne per unam quidem horam tranquille tecum ver- sari et sine continua animi agitatione meditari potes sapientum prae- cepta.' — [erro] Ulpian. Dig. 21, 1, 17, Erronem sic definimus, qui non quidem fugit, sed frequenter sine causd vagatur et temporibus in rebus nugaioriis consumptis serius ad dominum redit. — [comes atra] Cfr. Od. 2, 16, 21. 3, 1,39. 81 — 83. [Unde mihi lapidem?] ' sumam tibi injiciendum ?' Davus: ' Nil opus.' Imitatur dominum cerebrosum, in servos, ubi verum dicere audent, desaevientem. Languidissima contra fuisset vitiorum confessio ac poenitentia. — [sagittas~\ Quasi tragoedias movet. — [aut versus facit\ id quod ex opinione vulgi et Davi alterum nec levius genus est insaniae. — [le Ni rapis\ Sic Vell. 2, 85, quian se Canidius pracipiti fugd rapuisset ad Antonium. In prosa or. usitatius : te proripis. — [Sabino\ ' Mittam te tanquam ergastulo dignum iii Sabinum meum, ubi I 6 180 INTERPRETATIO. [sat. cum octo aliis servis (tot igitur erant in Horatii familia rustica) : eris fossor ac caprimulgus, et quae pcena tuse protervitatis erit, urbis amoeni- tatibus in perpetuum carebis ;' solitae dominorum minae. Plaut. Mostell. 1, 1, 17, cii hercle paucas tempestates, Tranio, Augebis ruri numerogenus ferratile. SATIRA VIII. Argum. Nasidieni coenam narrat Horatio Fundanius. Illud autem quamvis summo studio ageret hujus convivii dominus, ut coram Maece- nate, in cujus honorem dabatur, divitias suas, magnificentiam atque elegans judicium ostentaret, tamen operam tam misere perdidit, ut vix quidquam ineptius, agrestius, magis ridiculum cogitari posset, quam hasc ipsa coena et qui eam prsebuit Nasidienus, ex infima fortuna, ut omnia arguunt, locuples factus ; homo, ut Wielandii verbis utamur, avare pro- digus, superbe submissus, arroganter credulus, elegantiam et urbanita- tem ridicule afFectans, sed idem ineptus, tsedii plenus, stolidus, omni sensu communi, liberaliore educatione ac vitas usu destitutus. Scripta est Satira circiter a.u.c. 724 — 726. 1. [f//] in interrogatione directa; etiam Epp. 1, 3, 12, Ut valet? ut meminit nostri? — [Nasidieni~\ Pronuntia quatuor syilabis quasi Nasid- jeni. Cfr. v. 75 et 84. Nasidienus Rufus, testibus Scholiastis, fuit eques Romanus, fortasse publicanus, ut Porcius (v. 23), cui utilis esse poterat in his illisve negotiis adjuvandis et in conducendis vectigalibns Meecenas, quem propterea lauto, ut opinabatur, convivio excepit. — [beati^ ' divi- tis,' ut Od. 3, 7) 3. De Calvisio, homine Nasidieni perquam simili, Seneca Epp. 27. Nunquam vidi hominem beatum indecentius. 2 — G. [dicius^ ex sermone quotidiano pro dictus es. — [/)« medio^ quum solita coenae hora esset nona. Plaut. Asin. 4, 2, 16, de die potare, et Graeci a(f iifiipaQ Triviiv, inde a sexta vel septima. Jam in hoc infi- ceta Nasidieni luxuries cernitur, quod ad tempestivum convivium invi- tarat Maecenatem, — [-Oa] Videtur referre sermonem quotidianum. Cfr. V. 80: illa Redde. Virg. Ecl. 1, 9, Sed tamen iste deus qui sit, da, Titijre, nohis. — [iratuin] ' famelicum.' Cfr. Sat. 2, 2, 18. — [^Lucanusl Sat. 2, 3, 234. Caput ccense hoc videtur fuisse, aper integer, sed inepte primo appositus, ut conjectare licet e Coena Trimalcliionis, Petron. 40. — [leni fuit Austro^^ ' non nimis fervido,' quo facile in putredinem ab- isset, sed leni, ad hoc dumtaxat sufficiente, ut caro lassa fieret, id est, requieta. Porph. 7 — 9. [ccenee pater'^ ut apud Gr. Trar^p Xoyov, SoyfiaTOC, ' coenae dominus convivis significat optimam nunc ipsum esse hanc aprugnam,' dum re vera excusare conatur ejus putorem, ob eamque ipsam causam tot cinctam rebus apponit, quae quidem non ccenae initio, sed lassato jam ventriculo apud alios praeberi consuessent. — [Pervellunt] ' cum qua- dam delectatione pungunt, suscitant.' Acr. — [f^ecula Coa] Suidas : <peK\ri, TfvK oivov KeKavfitvr]. Etiam haec stomachum excitantia nimis cumularat homo scaevus. iO, 11. [alle cinctus] Sic Phaedr. 2, 5, 11, Ex alticinctis unus atrien- sibus. — [acernam] " Et hoc notat ejus sorditiem, quod pro divitiis non habuerit mensam citreara aut vermiculatam." Comm. Cr. Piin. 16, 26, IIB. II. 8.] INTERPRETATIO. 181 Acer — operum elegantid ac suhtilitate citro secandum. [Gausapel pr. linteum villosum. 12 — 17- [Sablegit] quaecunque abjecerant convivae, ossa, putamina, &c. Qui talia sublegehat, dvaXiKr^ig, analecta vocabatur. Sic Calvisius (Sen. Ep. 27) grammaticos habebat analectas. Ridiculum itiest in mira analectarum sedulitate, cui opponitur pocillatorum lente accedentium teque mira gravitas. — \_Attica virgo^ Kavri^opog. — [Hydaspes^ Indos vel iEthiopes in familia urbana habere tunc pars luxuriae erat. ' Hic a flumine patrio nomen habet. — [Cacubal Ex Latio prope Campaniae fines. Videtur Nasidieni pravitas in eo versari, quod unum tantum vinum Italicum unumque Graecum afferri jusserat, non simul Falernum et Lesbium. Sordes autem ipse ridicule prodit vina geiierosa offerens dumtaxat, quae petitum non iri a Maecenate pro certo sciebat. — [maris expers^ {ov rtOaXacyabJiJLsvov) cui opponitur vinum Graecum salsum. " Erat igitur nimis dulce, quum salsum praetulissent convivae." 18, 19. [Divitias miseras^ quse possessori miserias creant ac sollicitu- dinem, ut Sat. 2, 6, 79, opes sollicitee. Arrian. Epict. 3, 22, 27, 'iSire Tovg vvv rrXovaiovQ, oar)Q olfnoyiig 6 (Siog avrwv fitaroQ tariv. — [pulchre fuerit'] Cfr. Sat. 2, 2, 120. — [laborol h. 1. ' cupio, aveo.' 20—24. [Summus^ Novem sunt convivae, ex solito apud Romanos more. Plaut. Stich. 3, 2, 31. Varro apud Gell. 13, 11. — [Viscus Thu- rinus] Thuriis, Calabriae oppido, oriundus, quo cognomine distinguitur a Viscis fratribus. Horatii amicis. Sat. 1, 10, 83. — [Varius~\ poeta. Sat. 1, 5, 40. — [Servilio'] trisyll. In nummis : C. Serveili. Huic, ut scurrae, vulgo dabatur cognomentum Balatro. Cfr. Sat. I, 2, 2. — [^«- bidius~\ homo ignotus. — [q^wai] Haffc lectio preestat alteri quos, ex con- suetudine Latina (Sal. Cat. 58, Est locus in carcere, quod Tulliamim dicitur), et facilius fem. in masc. mutabant quam contra. — [umbras'\ 'convivas ab ipso domino ccenae non invitatos. sed quos comites seeum duceret eorum aliquis, qui invitati erant.' — [Nomentanus] Videtur idem cum nepote illo Satirae 1, I, 103, "Decumanum" dicit Comm. Cruq. — [ipsum'\ ut servis Graecis avTOQ, herus. — [Porcins\ " publicanus." Comm. Cruq. — totas semel, ' uno haustu,' contra piures simul. — [obsorbere'] plerumque de liquidis usurpatur, h. 1. pro deglutire, devorare. 25. [ad hoc\ ' ad hoc aderat, ut nomenclatorem ageret, si cibi aliquod genus nos minus periti non agnosceremus.' 29, 30. [ Ut vel continiio\ as immedialely. — [patuit] ' Apparuit No- mentano a patrono yaaTpovofiiaQ doctoris munus impositum esse ; nam is nisi affuisset, illa passeris non tetigissem.' — lpasseris\ Est pleu- ronectes, hodie platesca flesus (flounder). — [ingustata\ ' Quae quia alibi apponi non soleiit, ego nunquam ante gustaram.' — [ilia^ intestina, jecur potissimum. 31 — 34. [melimela\ honey-apple. Varro, R. R. 1, 59, Quee antea mustea vocabant, nunc melimela appellant. — [niinorem\ ' decres- centem.' — [damnose\ ' immodice, ita ut damnum sentiat, qui convi- vium prasbet.' — [moriemur inulti\ Epica (ppaaiQ (Virg. JEn. 2, 670, Nunquam omnes hodie moriemur inulti), ridicule ad potationem trans- fertur. 35 — 41. [calices — majores] Ex more acrium potorum. Cic. Accus. 1, 26, 66, poscere majoribus poculis. — [parochi\ Cfr. Sat. 1, 5, 46. Hic festive ita vocat coenae praebitorem. — [Fervida] ' Acria vina. 182 INTERPRETATIO. [sat. hebetant subtiliorem palati gustum, itaque convivse talis coena; delicias minus persentiscent.' — [^e.rsiirdantl tralatio ab auditu ad gustatum. — llnvertuntl Kura rjjg Kt^aXfJe TpiTrovrai, Comm. Cniq. ' Inclinant vinaria (lagenas, Glossse : vinarium, oivo(popHov) ad infundendum merum in calices.' — l^Allifanis^ dativ. 'majoribus scyphis ;' ab Allifis, Samnii oppido, " ubi fictiles et latiores calices fiebant." ('omm. Cruq. — [imi Conviva^ Nomentanus et Porcius, Nasidieni parasiti, prudenter cavebant, ne eum ofFenderent largius bibendo ; patronus ipse ob avari- tiam sibi temperabat a potu. 42 — 50. [post partum^ after spawning iime. — [mixlum jus^ Cfr. Sat. 2, 4, 63. — [prima — cellal ' eo oleo Venafrano ex Campania, quod in cellis (ubi torcularia erant) ex olivis prelo suppositis primum manavit et propterea primae notae, omnium dulcissiinum ac purissi- mum est.' — [garol Caviare. Plin. 31, 43, Garum nunc e scombro pisce (mackerel) laudatissimum in Carthaginis Spurlaria cetariis ; sociorum id appellatur, singulis miUihus nummum permutantibus congios fere binos. Piscis Hiberus igitur est scomber ad Carthaginem, Hispaniae urbem, captus. — [Methymna'^ Lesbi oppidum. — [yilio mutaverit] ' acetum ex ■yino Lesbio confectum vitio, id est, fermento.' 61 — 53. [i/ilutos^l ' non aqua dulci lotos, quo marinae sapor iis dece- deret, echinos prccstantissimo huic juri muriae loco incoquere docuit Curtillus,' (helluo ignotus.) — \_Ut melius^ ujq Kptliraov 6v. — [quod testa marina remiltat'\ ' Quia melius sit quam muria a cetario praeparata, quam alii huic juri admiscent, id, quod testa marina, illutus echinus per se ipse remittat, (succus ejus naturalis non dilutus aqua dulci).' 54 — 64. [aulaa'] iripnrtTdafiaTa. " Consuetudo apud antiquos fuit, nt aulaea sub cameras tenderent, ut, si quid pulveris caderet, ab ipsis exciperetur." Porph. — [erigimur'] ' animum recipimus.' — [majiis] " ruinam domus metuentes." Comm. Cruq. — [posito capite] ' demisso in lectum.' — [immaturus] ' qui nondum maturus esset morti.' — [Tol- leret] ' maestum consolatus esset ;' pr. de eo, qui, quum humi procidit, ab alio erigitur. — [suspendens omnia naso] ' omnia irridens.' 06 — 74. [Tene — torqiierier] Infinitivus indignationis, ut Sat. 1, 9, 72. — [agaso] " servus, qui jumenta curat." Acr. Nasidienus, ut ser- vorum numerum augeret, ipsum quoque agasonem, hominem adeo ecsevum, ut amovens aulaea, quie ceciderant, patinam frangeret, illis aggregarat ; idque Servilius odoratus erat. — [nudare'] 'patefacere, dete- gere.' 77> 78- [soleas poscit'\ Foris calceis, domi soleis utebantur viri ; easdem in discumbendo deponebant ; depositas servum poscit Nasi- dienus, ut de coena, surgat jubeatque praeparari mazonomum. — [in lecto qiwque] Remoto domino coenae, non solum Maecenatis comites, verum etiam imi lecti parasiti jocos de ridiculo casu in aurem proximo quisque insusurrabant; quominus in effusos risus erumperent, vetabat Maecenatia prcBsentia, cujus dignitas ne coram parochi servis periclitaretur cavendum erat. ^ 80—87. [Redde'\ ' Refer mihi.' — [fictis rerum'] ut Sat. 2, 2, 25, vanis rerum : A. P. 49, abdita rerum : ' fingentes nos de aliis rebus jocosis ridere.' — [secundo] tralatio a vento secundo : ' praeter ceteros nos adjuvante.' — [31azoHomo] pr. lanx ingens, ex qua [idl^a vefieTai, puls distribuitur, h. 1. etiam aliis cibis destinata. — [discerpla'] quum LIB. 11. 8.] INTERPRETATIO. 183 ex more avis integra apponenda esset, jam discerpla neque ex artis regulis secta afFertur. — l^gruisl Tunc ciconiae praeferebantur ; ergo per 86 quoque non satis congruum erat ferculum, mire prsesertim nimio sale et farre immixto conspersum. 88 — 90. [Pinguibusl Hoc significat Nasidienus convivis, anserem non vulgaribus ficis, sed succi melioris et abundantioris saginatum fuisse. [a/te] praeter colorem indicatur sexus, tenerioraque esse jecinora et feminarum et albarum. Eadem subtilitate Pers. G, 24, turdarum salivas dixit, non turdorum. — [armos^^ shoulders. " Quia lumbi lK"ibent aliquid tetri odoris et saporis minus jucundi." Comm. Cruq. — edit^ Conjunc- tivus antiquus edim, edis, edit, ut Epod. 3, 3. 91 — 95. [merulos'^ Nunc certe ab Italis non comeduntur, sed tamen olim etiam Athenis. Aristoph. Av. 1081. Merulas inassatas dysente- ricis mederi auctor est Plinius 30, 7- Apponit igitur ferculum, quod Romae alias medicinse potius loco videtur esse functum. — [sine c/uwe] Quae pars optima habebatur. — [Canidial saga et venefica. Epod. 6 et 17- Sat. 1, 8. — \_afflasset~\ Credebant afflatum prsesertim basilisci repentinam homini mortem afferre. C. Rabirius, ed. Kreyssig. p. 22C, Percutit adflatu brevis hunc sine morsibus anguis. — \_Afris\ longe teter- rimis, ut Od. 3, 10, 18, Mauris — anguibus ; atris esset simplex iTri^iTOv ornans, ut Od. 3, 4, 17, atris corpore viperis. EPISTOLARUM LIBER PRIMUS. EPISTOLA I. Argum. Compacto sane inter Horatium et Maecenatem haec epistola scripta est, quemadmodum omnia, quae ad eorum necessitudinem per- tinebant, antequam ederentur, cum Msecenate communicata esse con- sentaneum est. Jam quum essent non pauci, qui mirarentur atque etiam conquererentur nulla aut paucissima carmina lyrica ab Horatio componi, hic, dum philosophiae sibi placitae prsecipue vacans, per hos maturiores vitae annos (circiter A. u. c. 730—746.) Epistolarum poeti- carum genus novum condit, partim kut (ipojvtiav, partim ex animi sententia hominibus illis prope nimis benevoiis respondet. Simulat autem sese de talibus querelis quasi expostulare cum potente amico, quocum primum ea de re collocuius, deinde epistola ipsa recitata, pro vera, qua inter se ulebantur, familiaritate saepius jocatus erat, in primis de salsa Stoicorum irrisione, qua totum horum disputandi genus dum facete imitatur ludit. — Scripta videtur Weicherto A. U. c. 737, Kirchi/ero A. U. C. 739. 1 — 3. [Prima'\ 'cujus laudes ut prioribus jam meis carminibus lyricis praEdicavi, ita in posterum, dum concessa mihi erit vita, seniper prae- dicabo.' Est velut proverbialis formula. — [Spectatian'] Verbum hoc est proprium de gladiatoribus saepe victoribus atque a populo celebratis, nota SP. expressum in tesseris, quae talibus honoris causa dabantur. — [nirfe] Gladiatores postulante populo in amphitheatro a ludorum editore accipiebant rudem (a rod or foil) in signum exauctorationis, si liberi erant, si servi, missionis artis gladiatoriae, vorabanturque rudiarii. — • [ludol 'gladiatorio, ubi quasi inclusus in cella sub lanista vivam hujus- que arbitratu in arenam descendam.' Sineimagine: ' Miror te aliumve denuo carmina a me postulare, quum jam et senior factus sim, et ante omnia otium quaeram, in quo unice sapientiae vacem j praeterea poematis, quae edidi, justis popularium meorum postulatis jam satisfecisse mihi videor.' In primis autem abhorrebat a cafminibus panegyricis, qualia fortasse ab eo exspeclabantur. 4,5. [mens] ' voluntas studiumque, yvw/ijj.' — [Veianius'] " Nobilis gladiator, post multas palmas consecraiis Herculi Fundano (apud Fundos in Latio culto: Inscr. m. Lat. m. 1539.) armis, tandem in agel- lum se contulit." Porphyr. — [lalet abditus] Summam solitudinera significat, in quam ille caussatus aliquid, velut fuga capta se abdiderit. Similiter Cicero, Accus. 2, 73, omnia ita condita fuisse atque ita abdite latuisse. . 6. [Ne — toties] ' Ut totam rem semel transigat nec fortasse de INTERPRETATIO. 185 integro in arenam revocari ipse se patiatur populi plausu vel magno auctoramento inductus.' — [^ejrtrevid — arend^ stans ad crepidinem circi, s. proxime podium, ubi erant primi spectatores. — [^loties'] 'neque idera frustra.' Optimis enim quibusque gladiatoribus propter hanc ipsam prasstantiam difficilius rudem dare popellus solebat, donec precibus fati- gatus tandem vinceretur. 7. [Est mihi — qui^ Persius 5, 96, Stat contra ratio et secretam gannit in aurtm. — [persotiel'\ active, ut Cic. ad Fam. 6, 18, 4, jam tamen personare aures ejus hujusmodi vocibus non est inutile. 8 — 10. [Solve^ ' Si sapis {sanus, ut Sat. I, 5, 44), dejunge in per- petuum a curru equum senescentem, vacationemque ti da ab omni opere ac liberum (avtrov) sine pasci, ubi vult.' — [Feccetl ' ne conlinuo in saxa impingat aut iiumi prolabatur, ita ut eundem iilum, cujus vigorem ac velocitatem olim omnes admirabantur, postremo derideant.' — [ilia ducat^ ' aegre spiritum ducat,' 'frequenter aniieiet.' Ibycus Fr. 2. Schneidev. p. 95, "Qcfts (pepei^vyog 'iinroQ ai^Xotpopog irori yi)p(} 'As- Koiv (Jvv 6)(i(T(bi 6oot£ eg afiiWav ij3a. Ennius apud Cic. Cat. 5, Sicut fortis equus, spatio qui sape supremo Vicit Olympia, nunc senio confectu' quiescit. — [ludicra"] amores, jocos, convivia, &c. 11 — 15. [yerum'\ Nou tam spectat ad investigationem naturse ejusque cognitionem, quam ad rjSiiKriv philosophias partem. — [decens^ ' ho- nestum.' — [omnis^ Sat. I, 9, 2, totus in illis. — [Condo et componol ' Quae collegi, quasi in horreo vel cella penaria repono et ordino, ut iis, ubi tempus requisierit, facile utar meamque in rem transferam.' — [de- promere^ veiut peritus ac sedulus promus condus. — [Ac neforte roges^ ' Noli autem opinari me, ut plerisque nunc mos est, certam aliquam disciplinam sequi, me esse aut merum Epicureum aut Stoicum aut Academicum.' — [Duxl ' auctor, ccnditor sectae alicujus.' — [Lare\ Vocc. familia et domus consuetudo Latina pro philosophorum sectis usurpabat : omnis autem domus Larem habet, qm familiam tuetur; sic Epicureus in tutela est doctrinae magistri sui. — [Nullixis'\ Supple cogitatione: 'Scito,' 'sichabeto,' me 'iKXtKTiKov philosophum esse. Magister Sam- nilium pro lanista familiae gladiatoriae est jam apud Cic. de Or. 3, 23. In ejus verba autem jurabant, qui se auctorabant. Sat. 2, 7, 58. Ad- dictus autem pr. qui ob aes alienum, quum solvendo non sit, ex praetoris edicto traditur creditori, qui in corpus ejus jus habeat et tamquam servo utatur, donec solvat. Addictus ighor, ut jurem, ;^c. est : ' obnoxius et velut vi coactus certam quandam doctrinam amplecti ac ne transversum quidera unguem ab ea discedere.' — [lempestas'^ ' Hospitis instar, qui certam sedem non habet, sed deverticula semper mutat, nunc hac doc- trina utor, nunc illa, prout in hac illave parte majore probabilitate me allicit et conducere mihi videtur.' Ifi, 17. [agilis'] Non est 'facilis, mobilis, versatilis:' sed, 'agendi cupidus, actuosus, TrpaicriKoc,' ut Epp. 1, 18, jungit agilem gnavumque. — [mersor civilibus undis] Res civiles, in primis conciones et comitia, propter instabilitatem aurae popularis ac multiplices turbas crebro cum fluctibus tempestatibusque comparantur. Mersor autem significatione forniae mediae, ei(rCvofiai, ifiavTOV ifi^dWuj, est 'prorsus absorbeor, abripior rebus civilibus,' ' omnes meas curas in iis defigo.' — [Firtutis vem'] ut nunc dicunt, idealis, qualem Stoici informarant, quae propter 186 INTERPRETATIO. [epist. se coleretur. Custos autem et satelles imagines sunt desumptae a virtute quasi regina. 18, 11). [m Aristippi] Cic. Acad. 2, 42, Eortim qui vohiptatem finem honorum esse voluerunt princeps Aristippus Cyrenmus ; a quo Cyrenaici s/RSoviKoi. — [Et mihi^ ' Et mihi (raeae voluiitati et coiistantiBe) res externas subjungere, VTro^ivyvvvai, conor; non me rebus subjungo; in eo igitur elaboro, ut sequo animo omnes fortunae vicissitudines sus- tineam, iisque superior sim,dum laeto, sed moderato vitae usu contentum nullae sollicitudines angunt, nuUae cupiditates transversum agunt vexant- que.' Recte igitur jam Comm. Cruq. ' Rebus utor ita, ut eis imperem, non autem, ut eis serviara ut avarus.' 20. [Restat^ ' Ceterum quum etiam nunc impediar, quo minus ad- spirem ad perfectam sapientiam, saltem me ipsum (id quod omnium gravissimum est), regam his GTOixtioig s. KvpiaiQ S6%aiQ, quas ex meis qualibuscunque sapientiae studiis deducere atque coUigere potui ; alios sibi ipsos, ut volunt, moderari facile patior ; aliena enim negotia non curo, ut Damasippus.' — [soler^ non tam in rebus adversis, quarum per totam Epistolam nullam mentionem facit, quam : ' ubi minores quam vellem progressus facio in virtute ac sapientia.' — [Elementa] extenuans dicit, quasi doctrinas simplicissimas ac minime abstrusas, ut quivis earum veritatem intelligat iisque uti queat. 21 — 24. [oculo — contenderel Signifieat aciem oculorum extendere, dirigere usque ad certum finem, aKOTrbv, ultra quem cerni jam nihil potest ; collineare. Cic. de Off. 3, 2, qtiantum conniti animo potes, quan- tum labore contendere. — \_Lynceus] Sat. 1, 2, 90. — [Non tamen] ' Non tamen adeo desperandum de visu est, ut si aliquando lippitudine {i?i- flammation of the eye) labores, coUyria adhibere curarique nolis.' Sine imagine : ' Si experimento facto ad suraraura profectfls gradum perve- nire nequis, noli ideo desperare ac te prorsus negligere. Prima enim sequentem honestum est in secundis tertiisque consistere.' (Cic. Or. 1.) Glyco autem athleta robustissimus, poetae aequalis. — [cheragra^ Sat. 1, 7) 16, ex qua oriuntur nodi in digitorum articulis. 25 — 27. [quadam prodire tenusl per tmesin pro quadamtentts, eadem conformatione feminina, qua sunt quatentts, aliquatenus, hactenus, ea- tenus, illatenus : ' licet progredi usque ad certum quendam terminum.' \^Fervet~\ veluti de febri loquitur. — [miseroque^ Od. 2, 16, 10, miseri tumtiltus mentis. Cupido apud Hor. semper gen. masc. Itemedia autem ex philosophiEB illa parie, quae ad mores spectat, scite comparat cum e7r^5a7f, cantionibus s. carminibus magicis, quibus etiara medici inter- dum uti solebant : voces magis ad symphonias refero, quibus medici et magi carmina illa arcana comitabantur. — Idolorem^ 'raolestissimas has animi perturbationes;' morbos philosophi appellant. (Cic. Tusc. .3, 4.) 29, 30. \_certa piacula^ ' praesentia ac probata remedia.' Quoniam antiqtiissimo tempore morbi ad iram deorum immortalium referebantur (Celsus Praef. 1), haec ante orania KaQa^jiaai, sacrificiis expianda et placanda erat ; hinc nove medicaraenta ipsa piacula vocat. Jam vero haec medicamenta sunt sapientium scripta, quae attentissime et anirao a J)erturbationibus quam maxime vacuo legere ac meditari debemus, eo- rumque consilia sequi. Junge ter lecto, non ter pure nec ter pure et ter lecto. i LiB. I. 1.] INTERPRETATIO. 187 31 — 35. [<iBja<or] Donatus ad Ter. And. 4, 3, 3, amator corporls est, amicus animi. — {^inifescerel Accius Both. P. Sc. p. 249, Nulliim est iv- genium tantum neque cor tam ferum, Quod non labascat lingud, mitescat malo. — [commodet^ Commodare pr. ' libenter et gratis praebere.' Sat. 1, l, 22, facilem — votis ut preebeat aurem. — [/jrima] junge etiam cum V. virtus. Quintil. 8, 3, 41, Prima virlus est vitio carere. ' Ac reapse virtutis et sapientiae primordium illud est, ut vera docentibus aurem praebentes vitia fugiamus praejudicatasque opiniones deponamus.* — lcaruissel aopiffrutg. 36, 37. [Esse mala^ Hsec Fides — palma (v. 51) eo vinculo cum preecedd. junguntur, quod exhibent exemplum hujus ipsius stultitieB humanae et in pecunia laboriosissiine quaerenda et in petendis honori- bus ; stultitise ea dumtaxat ratione devitandae, ut sapientiae document^ libenter amplexi accurate sequamur. — [/a6ore] ' summa cum molestia et animi et corporis :' sic enim exponendum v. capitis, et apposite ad nostrum sermonem. 38 — 41. [^eitremos — ad Indos'^ hyperbolice, * usque ad terras remotis- simas.' ' Eodem labore iisdemque periculis per totam vitam defungeris, quibus mercatores nostri sese exponere solent.' — \^per ignes] ' per gra- vissima quaeque pericula.' Proverbii habet speciem, ut Od. 4, 14, 24. Sat. 1, 1, 38. 2, 3, 56. — \_Ne cures'^ ' Quin id facis, quod longe facilius est talibus laboribus, ut verae sapieniiae praeceptis aurem praebeas ; quod ubi feceris, opus non habebis curare bona inania.' — [mirari] ' magni facere,' ut Epp. 1, 6, 1, Nil admirari. — [meliori'] ' te sapientiori.' Epp. 1, 2, 68, te mciioribus offer. 42 — 44. \Quis circum] 'Quis non malit sine ullo certamine Olym- pionices esse, quam in ludis paganalibus et Compitalitiis multo cum sudore, exiguo lucro, nullo honore depugnare?' — [_circum pagos] Lo- quitur de festis paganalibus et Compitalibus, ubi pugiles catervarii oppi- dani (Suet. Oct. 45) vel circumforanei lanistce (Id. Vitell. 12) otiosum popellum suis artibus exigui quaestus causa delectabant. — [Magna] Lucian. Herod. 7> iviaTarat 'OXvfiTria rct jityaXa, quo nomine dis- tinguebantur Olympia ad Pisam celebrata ab aliis aliarum urbium Olym- piis. — [coronari] Graeco modo, are(pavov<T6ai '0\u/i7ria. — [dulcis'] Ipsa versus caesura nos hoc voc. jungere jubet cum v. palmes, non cum vv. spes et conditio. ' Cui veluti certo quodam pacto destinata sit vic- toria, quum nemo cum robustissimo athleta decertare audeat;' quse quidem erat victoria sine pulvere, sine pulveris aspersione, aKoviTi nal diiaxiTi viKq.v. 45 — 48. \_yHius est~\ Ex more Stoicorum, quasi Trapd Trpoa^oKiav injicit sententiolam per se, ut videtur, ita claram et certani, ut nemo omnino eam negare possit: eamque alia, sed quae priori similis est, comparatione effert : ' Ut Olympia sine certamine vincere longe praestat victoriae in Compitalibus partae; ita animus aequus facilius ad summum bonum pervenit, quara aeger ac perturbatus; ut vilius, &c., ita virtus longe praestat etiam iis bonis externis, quae priraa raortales ducunt.' — \_Janus summus ab jmo] quod loci inter duos Janos est, ubi negoiiis suis vacabant feneratores. P. Victor in Descr. Urbis Romae : Duo prtecipui Jani (" transitiones perviae," Cic. de N, D. 2, 27) ad arcum Fabianum superior inferiorque. Cfr. Sat. 2, 3, 18. Hic lepida. TTpoa^oizoiToiiq. ipse Janus medius magistri partes suscipit. — \_Prodocet'\ uTra^ Xeyoiievov: 188 INTERPRETATIO. [epist. ' alta voce et palam docet (sine retractatione aut pndore).' V. irpoSi- SaoKUv (Sopli. Trach. 681) callide ad Latinitatem deflexit. — Irecinunl'] £pp. 1, 18, 13, puerum seevo credas dictata magistro Reddere; ubi v. proprio est. Cic. de N. D. I, 26; sed idem de Finn. 4, 4, dictata de- cantare dixit. 49. [i<E«;o] Idem versus Sat. 1, 6, 74, ubi vide. ' Argentarii, dum fenus suum exercent, veluti docent reliquos cives omnes nummos ante virtutem quaerendos esse ; talem doctrinam cupide arripientes et juvenes et senes haec tamquam discipuli magistro dictata reddunt, ac profecto mihi nequaquam diversi videntur a puerulis in ludum literarium a paedagogo deductis, quos olim sic descripsi : Ltevo,' 8fc. 50,51. \^fidesque~\ Credit, ' bona fama et propter honestatem et propter aliqiiantum pecuniae, quamvis ad equestrem dignitatem non sufficiat.' — [^quadringentis^l Ex lege Roscia theatrali (lata A. t. c. 687, a L. Roscio Othone trib. pl.), sancitum erat, ne quis in quatuordecim gradibus orchestrae, in qua senatores sedabant, proximis sederet, nisi qui eques et equestri censu esset. Quadringenta millia H. S. autem census erat equester. — [^sex septem] Est proverbialis formula. Ter. Eun. 2, 3, 39, mensibus sex septem. 52 — 54. [Plebs eris] ' Contemneris, inter plebem reputaberis et in XIV. ordinibus non sedebis.' Comm. Cr. — \_pueri ludentes] ' Pueri ubi inter se ludunt, qui plurium vel omnium judicio inter omnes dexterrimus est, rex declarabitur.' — [Si recte facies] Pueri sic intelligunt: ' Si facies optime inter omnes, quae ludi lex poscit.' Hac autem voce vehit per- culsus TraOtjTiKwQ exclamat poeta : ' Nonne haec verba reconditiorem etiam habent sensum, ubi eadem ad totam hominum vitam applicaris? Ac profecto hoc idem recte facere (KaTopQovv Stoicorum) nulliusque flagitii sibi conscium esse, est illud velut inexpugnabile propugnaculum, quod nos prorsus securos et propterea beatos reddit.' 57 — 60. [Nenia] pr. ' carmen funebre praeficarum,' deinde 'omnis cantilena popularis' (Od. 3, 28, 26, etiam ' nutricum') ; h. 1. puerorum illud, Rex eris, &c. — ' Eadem profecto,' pergit, ' erat sententia M. Curii Dentati, qui Sabinos et Pyrrhum devicit, M. Eurii Camilli, Gal- lorum victoris, alterius Komuli, aliorumque antiquorum horum simir lium ; hac vitae norma utebantur, ut virtus honori esset, non divitiae.' — [decantata] Permanet in neniae imagine : ' hoc semper et in animo et in ore habebant.' — [nt propius] ' quo tantum habeas, ut e Xiv. ordinibus inter equites, vel etiam in orchestra inter senatores, fabiilas spectes.' — [quocunqite modo] wq Iv vapoStf) ridet Pupii tragoedias futiles, quibus ille se spectatorum affectus movisse vel putabat tantummodo, vel reapse imfieritum popellum sibi afflere coegerat. Quis fuerit, quando vixerit, ignoramus; nisi quod videtur Horatii acqiialis fuisse. — [lacrimosa] 6pt}vwdt], lacrimas excitantia, ut Sat. 1, 5, 80, lacrimoso — fumo. 61, 62. \responsare'\ Cfr. Sat. 2, 7> 85> responsare cupidinibus : Epi- curi apud Diog. L. 10, 120, avTiTaTrtffOai Ty Tvxy- — \superba] Sal. Catil. 53, populuin Romanum sape fortunts violentiam toleravisse. — [erectum'] Cic. pro Deiotaro 13: animus magnus, alacer, erectus. — [prasens] ' nunquam te deserens, semper promptus ad te adjutandum.* — {uptatl 'aptum ad responsandum, ad hoc certamen idoneum reddit, vires tuas acuens atque augens.' Constructio responsare — aptat occul- LiB. I. 1.] INTERPRETATIO. 189 tatur vel tnitigatur interposito v. hortatur, quod ipsum in prosaor. rarius cum infinilivo componitur. (Cic. pro Sest. 3.) 63. [Q«W 4'i] 'Ultro fateor meum judicium praesertim in iis, quae ad opes honoresque spectant, longe distare ab eo, quod solet sequi stulta multitudo, meaeqiie sententiae rationem sine mora reddere paratus sum. Nam si forte populus' (addita v. Romanus tlpuvtiif inservit) ' me rogel, cur inter ipsum verser quidem quotidie easdemque cum ceteris civibus porticus perambuiare soleam, sed,' &c. fi7— 69. [^referaml ' Responsi loco narrabo notam illam fabellara ^sopiam ;' qua similem in modum usus erat jam Lucilius, p. 421, Haverc. — [fieZ/ua] " lilud vulgi judicium (v. 63) non solum damnosum (v. 68) est, veium etiam tam discrepans et diversum, ut id sequi ne- queas." Obb. — [capitum^ Saepe multitudo, tyranni, animi perturba- tiones comparantur cum monstris TroXvKKpnXoig. 70 — 73. [Pars^ ' Varia enim sunt imminum vulgarium studia, omnia tamen qusesticuli causa suscepta; ad hoc in ipsis suis studiis nunquara sibi constant, novarum semper voluptatum avidi ; quam quidem duplicem perversitatem ego vitare conor.' Primos pioducit publicanos, summa cupiditate scripturam, portoria, ceterosque publicos reditus conducentes. Amare autem cum publicanis, viris equestris ordinis, committit viles captatores (Iieredipetas), qui anus viduas senesque ccelibes et orbos donis parvi pretii, sed palato gratis, ut crustulis (opere dulciario) et pomis (omnium arborum fructibus, qiii palpam habent) alliciebant. — [excipi- ant^ verbum venatorium, Od. 3, 12, 12, excipere aprum, iKSkxiffOai, to caplure. — [^vivaria^ receptacula vel saepta, ubi servantur et saginantur omnis generis animalia viva, lepores, apri, glires, aves, pisces, ostrea. Est igilur : ' quorum hereditates aliquando devorent.' — [occultofenoreli ' dum viros bonos se esse simulant, illegitimum fenus clam exercent, partim majus quam unciarium (12 per cent.), partim adversus legem Plsetoriam credita pecunia adolescentibus xxv. annis minoribus.' 74, 75. [Esto^ ' Verum, ut hanc ipsam sludiorum minus honestorum varietatem multitudini condonem, hac perversitate prope magis indignor, quod in illis ipsis siimmam iriconstantiam mentisque mutabilitatera monstrant.' — [durare^ ' sustinere.' Ter. Ad. 4, 2, 15, Non hercle hte quidem durare quisquam, si sic fit, potest. 77 — 79 [Baiis^l Campaniae oppido inter Misenum et Puteolos. — [«nui] maris, significatione propria, quasi dixisset: ' nullus est sinus prior Baianu ;' non ' angulus, receptaculum.' — [lacus^ Lucrinus prope Baias. — [sentit amorem~\ ' mox experitur, quanta cupidilate flagret dives ille, multorum maneipiorum herus.' Sentire de re ingraia, ut Od. 3, 1, 34, Contracta pisces mquora sentiunt : h. I. propter moles, quibus coarcta- tur. — [Festinantis] Cato Censorius apud Gell. 16, 14, Qui unum quid malure transigit, is properat ; qui multa simul insipit neque perficit, is festinat. — [Fecerit auspicium'] ' Dives iste caecam et morbi similem libidinem suam ita s equitur, ac si esset auspicium divinitus datum numi- nisve alicujus jussum.' Virg. ^n. 9, 185, an sua cuique deus fit dira cupido? — \_Teanum'\ ' Prsevideo fore, ut Teanum Sidicinum xxx. mil. pass. a Baiis remotum, vos jubeat instrumenta deferre ibique aiiam villam exstruere.' " Primum gaudet maritimis locis, continuo post mediter- raneis." Comm. Cr. — \_Tolletis'] arguta breviloquentia verbis ipsis divitis utitur. 190 INTERPRETATIO. [epist 80. [Lectus gemalis'^ " qui in atrio adversus portam sternebatur in honoreni Genii." Festus, p. 160, Amst. Genialis liic lectus cuique domum inlranti signum erat conjugum par in ea iiabitare; nam muliere mortua vel post divortium cum ea factum, tollebatur. 84 — 86. [ride^l ' Et tu, Msecenas, et quicunque lisec leget, habet, cur rideat,' &c. Bentleiano illi viden' ut locus est potius in actionibus et eventis improvisis et admirationem excitantibus. — [caenaculd] Varro, L. L. 5, p. 162. Speng. : Vbi coenabant, ccenaculum vocitabant ; postea quam in svperiore parte coetiitare coepernnt, stiperioris domns universa ccenacula dicta. Talia autem caenacula meritoria (Suet. Vit. 7) con- ducebant homines tenuiores. — [conducfo navigio^ ' Navem interdum conducit, locupletes, qui proprias habent, in eo saltem aemulaturus, ut ipse quoque in locum aliquem amoenum, veluti Baias, vehatur, quum eo tamen incommodo ut aeque atque illi nauseet, propria significatione, vavri^v, to be sea-sick.' — [priva'\ ' uni propria.' " Privos privasque antiqui dicebant pro singulis." Festus. — [triremis'] pro qualibet nave majore. 87. ' Quid, quod tu, dilecte Msecenas, ipse interdum judicia facis minus recta? Velut quum me rides propter levem aliquam ac fortuitam in habitu cultuque negligentiam, nec vero longe majora vitia, in quae subinde incido, reprehendis et castigas, id quod tamen tui foret officium, quum sis preesidium columenque meum (Od. 1,1,2. 2, 17, 4) itaque cordi tibi esse debeat, ut illa deponam.' — [curatus] curationem capitis pro comptu dixit etiam Petron. 10?. — linatquali tonsore'] 'qui propter im- peritiam insequaliter tondet dexterum et Isevum capitis latus.' Curatus autem tonsore ut Od. 1, 6, 2, Scriberis alite. Ovid. Met. 7, 50, matrum celebrabere turbd. 88. [Occurri] aOjOicrraic, * quoties forte tali habitu neglecto coram te versor.' — [subucula] tunica interior linea vel byssina. Varro ap. Non. p. 642, Merc. Posteaquam binas tunicas habere cceperunt, instituerunt vocare subuculam (virorum) et indusium (feminarum). ' Hasc inter- dum, quia minus eam curo, detrita est, tunica pexa, id est, recens et spissa. villis planis et politis texluram tegentibus, talisque discrepanti ridiculum sane prsebet aspectum, et similiter ubi toga minus eleganter quam nunc solent, qui ornatui student, amictus sum, ita ut male mihi sedeat, ex una(|ue parte magis defluat quam ex alterfi.' (Sat. 1, 3, 31.) 92 — 96. \_/Estuat'\ A fluctibus maris ad aninium transfert etiam Cic. Acc. 2, 30. — [disconvenit^ verbum Horatianum, pro ' discordat, dis- crepet.' Epp. i. 14, 18, non eadem miramur ; eo disconvenit inter Meque et te. — [Diruit'\ Sal. Cat. 20, Nova diruunt, alia adificant. — [Jnsanire — sollenmia'\ ut Sat. 2, 3, 63, insaiiire errorem, ' delirare solito errore, quemadraodum faciunt omnes alii, adeo ut neque castigatio nec singularis aliqua cura mihi adhibenda sit.' — [curatoris'\ ' Furioso et dementi curator isque per praetorem deficiente legitimo dabatur ex lege xii. Tabularum, insano vel stulto solo praetoris edicto.' Obbar. — [rerum tutela mearuvi] non 'tutor,' ut multi volunt, sed ' praesidium.' 97. 98. [et — stomacheris'\ 'quamquam es meum praesidium atque alioquin ex animi tui sententia meaque causa, ne deridear ab aliis, segre fers, si vel in re nullius momenti a vitae elegantise recedo, et decorem negligo.' — [De le pendentis] ' who hangs vpon you :' non ' who is dependent on you.' — [<e respicientis] ' cui in dictis factisque tuos I l ,iB. 1. 2.] INTERPRETATIO. 191 ensus ne unquam laedet, immo «t tibi honeste gratificetur propositum i st, simulque in omni vitae conditione spem suam in te reponit.' 99 — 101. [/1d summain] Jocatur : ' Sed ut aliquando philosoplia^ri lesinam, Stoicorum Tcaoaho^iov meum faciam.' — [minor — Jove] " Sen- entia Stoicorum': In hoc sapiens minor est Jove, quia morilur." Acroiu ' .'eterum commune erat TrapdSo^ov et Stoicorum et Epicuri. jElian. , *, H. 4. 13, 'ETriicovpoe l\iytv iroifiwg fxtiv Kai Tt^ Ad nepl (vSai- I loviac SiayuJviCioGai, iid^av Ix^v Kai vSojp. Lucianus, Vit. Auct. 20, l ie Stoico: /iovoq ovtoq ero^cif, fiovoQ koXoq, jxovoq SiKaioQ, dvCptioQ, f, yacriXtvQ, p/jrwp, nXovaioQ, vofiodkTi}Q Kai rdWa, oTrocra icTriv. — ( konoratus^ ' ad honores eveclus.' — [rex — regum^ ut Persarum rex. — • i sanusl^ ' Id vero ante omnia cuncti tibi concedent, te perfecta sanitate I rui, nisi ubi forte pituita (Kopv^a, KardppovQ, 'a cold in your head') tibi > Tiolesta est.' Stoici objiciebant sibimet ipsi hoc incommodum interdum I jbstare videri perfectse beatitudini ; eo scilicet consilio, ut facili opera II alem objectionem confutarent. Hanc ipsam ratiunculam salse ridet : ' nisi i :um pituita molesta est et tibi, et nobis auditoribus.' Ariian. Epict. 1, 6, p. 36, Nai {iTrtTVxov tvSaifioviaQ') dW al nv^ai jxov piovcn ( = mu- ?us et mala pituita nasi [CatuU. 2, 3, 17] mibi molesta est). TivoQ ovv ■viKa XP"C «,\Cj dvSpdnoSov ; ovx 'iva Kal dTTOfjLvaayQ atavTov; EPISTOLA n. Argum. Lollius, ad quem haec Epistola data est, filius natu maximus M. Lollii cos. A. u.c. 733 (ad quem Horatius scripsit Od. 4, 9) videtur fuisse. Lollius, nobili loco natus, dives, juvenis generosae indolis et elegHntis ingenii erat, quantum quidem ex hac Epistola et luijus libri Ep. 18, conjicere licet. Ei igitur poeta hac epistola saluberrimis con- siliis viam, qua perveniatur ad honestatem et felicitatem, monstrat, eam- que ut alacri animo ingrediatur adoiescentem monet. Atque quum hoc ipso tempore (a. u.c. 727. Kirchn.) Horatius Prseneste degens Homeri carmina relegisset, hac scribendi occasione utens primum ostendit inde tanquam ex vita ipsa posse aptissima in utramque partem exenipla a nobis petit. Post hanc egregiam de Homero sententiam pluribus vv. explicatam (vv. 1 — 31) tradit potissima praeceptorum capita, quibus vita juveni regenda sit. Ceterum est schola Stoica ex interpretatione Homeri morali, quam praeiverant Antisthenes, Zeno, Persaeus. Vide Dionem Chrysost. Orat. 53 et 55, et perquam similis est Ivlaximi Tyrii Diss. 32. l — 3. [maxime] ' maxime natu inter fratres.' — [declamas'] ' de- clamando de fictis thematis duce rhetore aliquo, domestico potius quam publico, te exercere soles.' Seneca, Controv. Praef. p. fi3, Bip. Declamare est domestica exercitalionis. — [Praneste'] propter frigus eestiva deliciat Romanorum: Flor. 1, 11. Od. 3, 4, 3. 4. [Planius] Kar' tlpotvtiav hic quoque Stoicorum fastum deprirait. Lect, planius praeter codd. nostros antiquiss. firmant Acron ' apertius ' et Porphyrio ' manifestius' explicantes. Lucian. Lapith. 30, ToiavTa t^ipydi^tTai 6 KaXoQ XpvanrvoQ Kai Zrjviav 6 ^avfxaaTOQ Kai KXtdv- ^IQy pr\iidria CvaTi)va Kai ipujTriatiQ fiovov Kai axrifiaTa (piXoaoipojv. — [Crantore] Cic. Tusc. 3, 6, Crantor ille, qui in nostrd Academid vel in primis/uit nobilis. 192 INTERPRETATIO. [epist. 6 — 8. [Fahula] ut fivSrog, totum poematis heroici argumentum. — l^Barbarice^ Phrygiae, ut saepe. Ennius in Andromacha, p. 35, Both. adstante ope barbaricd, id est, Phrygia. — [co//wa] ' longo bello con- flictata, violenter commissa.' Sic cvyK^ovtiv. — [^cBstus'] ' animi per- turbationes vehementiores.' Max. Tyr. 1, 1, tov ttjq ip^X^^ crdXov. 9 — 12. [^Atitenor] II. H. 348. Liv. 1, 1, jEneas Anlenorque pacis reddendaque lielence semper auctores fuerant. — [^pracidere] ut naut£E funem ancorae securi, cut away. — [Qwjrf Paris] ' Quid contra facit Paris V Respondet 1. 1. ' yvvdxKa fiiv ovk anoSwcfM, sed opes cum illa asportatas.' Kar' tlpwveiav ejus responsum ita convertit ac si dixisset, ' Equidem ego nulia vi cogi possum, ut optione mihi data prae interitu eligam vilam bealam regnumque securum :' proprie, ' Ipse suum exitium temere atque inconsulto saluti anteponit.' — [^Nestorl II. A. 254. Duplex inler, in quo hic quoque offendit Bentleius, ut Sat. 1, 7 II, ex consuetudine est Latina vel apud Ciceronem, Lael. 25. 13 — 16. [Huncl Agamemnonem, qui propter Chryseidem (quam inquit, Kat KXvTainvrjaTprjQ Trpo^ifiovXa, II. A. 113,) sibi Calchantis responso ereptam iratus Briseidem ab Achille abduxit, nec tamen ean tetigit. — [delirant] ' stultitia sua peccant.' — [pleclunturl ' poena.' luunt;' plecti, pr. verberibus puniri. Sat. 2, 7> 105, (70 harum Eclogg. iergo plector. — [Seditione] diversa illa et Acliillis et Thersitae ; doli. Pandari, scelere atque libidine Paridis. 18 — 25. [exemplar~\ Sic jam Alcidamas reprehensus propter figura insolentiam ab Aristotele, Rhet. 3, 3, Tr)v 'OSvffaeiav Kokbv avSiptoTri vov ^iov KaroTrrpof appellarat. Utile autem : 'dignum, quod imite mur.' — [Qui domitor~\ Libere in Latinum convertit Odyssese exordium ut rursus A. P. 141. — [providus~\ respondet aliquatenus vocabul" TToXvTpOTTOc. — [parat] 'ApvvfXtvo^ ijv ti TpvxvvKai voaTov iraipwv — [immersabilis] ' quem res adversse demergere in SvaxtifJ^^pov y vkXayog arripag dvrjg (jEschyl. Prom. 746), opprimere nunquan potuerunt.' — [Sirenas] Odyss. M. 39. — [Circa'] Odyss. K. 2.34.— [pocula] (pdpfiaKa Xvypd. — [bibisset] Bibit utique magae cinnum, sei caute et praemunitus insuper antidoto illo (/ioiXv) a Mercurio aceepto, 26, 27. [Nos numerus sumus] ' Ut in Ulixe Homerus sapientiae e temperantiae exemplum proposuit, sic in Penelopae procis et Phaeacibu imaginem adumbravit vulgi hominum, cui plurimi nostrum adnume randi sunt.' — [numerus] ' 0/ the common herd.' Proprie ii, quorur capita dumtaxat numerantur, nulla ingenii, virtutis, fortitudinis ra tione habiia, quibus prorsus carere existimantur. Eurip. Troad. 47^ KavTav^' aptaTivovT 'lyuvdfirfv TeKva, ovk api^fibv dXXioe, dX) vTrepTaTOvg ^pvyiov. — [fruges consumere nati] Lepide detortum es ex Homerico /3poroi, 01 dpovprfg Kaprrbv idovffiv (II. Z. 142.) in eo: qui propter ignaviam et nequitiam ad nihil aliud facfi videntur quam a fruges terrae consumendas. — [Sponsi Penelopce] ' similes sponsis illis — [Alcinoi — juventus] quse semper apnd regem suum epulabatur a saltando se delectabat. Odyss. 9. 248, Alti S' rifilv Saig Tt (piX KiSapiC Tt xopoi Tt, ' novi igitur Phaeaces,' quorum rpvfrf, j3ioQ drrc XauoTiKog in proverbium abierat. 28 — 30. [In cute] ut Sat. 2, 5, 37, pelliculam curare, molliter ( delicate vivere. — [operafa] quasi vero haec luxuria opera esset ; fest vius quam occupaia. — [Cui pulchrum] ' cui honestum, immo summui LiB. I. 2.] INTERPRETATIO. 193 bonum videbatur,' &c. — [^cessatum ducere ciiram] In prosa or. 'citharse cantu efficere, ut cesset omnis cura, omnem curam abigere, KOifii^tiv TiiQ <f>povTiSa^.' Jam per TrpoaoJiroTrodav Cura (Od. 2, 16, 11), symphoniis cessatiim, ad cessandum aliquamdiu, ducitur. 31. [Utjiigulent'] ' Latrones rapiendi cupiditate tantopere concitan- tur, ut somno posthabito de nocte surgant et ad homicidia patranda iter capi.int ; tu contra propter animi torporem cessas, ubi salus tua {tvSai- fiovia philosophorum) agitur?' — [de nocte] pr. ' quum nox etiara nunc est, ante gallicinium.' Terent. Ad. 5, 3, 55, Rus cras cumfilio iho primo luci. M. Immo de nocte censeo. 33 — 38. [Si noles] ' Atqui optime tute scis, si corporis exercitationes nunc nimis neglexeris, periculum tibi instare, ne aliquando aqua inter- cute labores, quocirca prudenti consilio usus nunquam illas intermittis ; verum similiter prorsus fit in moribus: nisi optimis quibusque philoso- phiae auctoribus ssepe vel ante diem, quum mens est quam maxime vegeta, attente lectis, aurem jam nunc praebebis verae doclrinae et rebus honestis operam dabis, socordiam, propter quam te emendare negligis, inultis et magnis animi aerumnis aliquando lues.' — [curres^ *Si sudoris impatiens noles sanus cursu interdum vires tuas exercere, sed domi otiosus sedes et graecaris, liydropicus aliquando propter desidiam factus, a medico jussus curres, quuni tibi longe raolestius erit.' Cels. 3, 21, Hydropicis muUum amhulandum, currendum aliquando est. — [studiis] Studia, &£(upta, res, actiones. — [vigil] ' Si non propter philosophiam vigilaveris, propter invidiam et amorem dormire non poteris.' Est igitur ' insomnis.' — [Est animiim] 'edit, consumit.' II. Z. 201, BtWipo(l>6vTr]Q — aXaTO "Ov Sujuov KaTtSdJV, quod Cic. Tusc. 3, 26, in Latinum eonvertit: Ipse suum cor edens. — [in annum] ut Epp. 1, 11, 23, neu dulcia differ, in annum. 39 — 41. [Dimidium] Vetus proverbium, 'Apxv ^s roi rifiia^v Travroc, quod lamblichus, n. 162, ad Pythagoram refert. Sophocl. Fr. 715» Dind., 'Epyov Si iravToc 7]v rif dpxV^'- KaXwg, Kai rag TfXevTag tlKOQ iaSi' ovTwq fx""- — [sapere aude] ut roX/i^v, ' sustine, abs te impetra.' Virg. ^n. 8, 364, Aude, hospes, contemnere opes. — [incipe] saepe de consilio audaci. Ruhnk. ad Ter. Andr. 1, 3, 13. — [Rusticus] ' Facit ut rusticus ille in fabella, puto, ^Esopia, qui quura otiosus sederet in ripa fluminis, interrogatus a viatore : Quid tibi hicvis? Exspecto, respondit, donec defluat amnis, ut siccatum transeam.' 43,44. [QucFritur] ' Recte vivendi autem tempus differtur a plerisque ob nimium studium rem faciendi ; cujus cupidinis molestiam facile devitat is, qui sua sorte contentus, nihil amplius optat. Is demum, qui huc pervenit, animum suum excolere et ab animi perturbationibus se liberare poterit.' — [argentum] pecunia, ut Sat. 2, 6, 10, quum tii ar- gento post omnia ponas. — [pueris — creandis] Formula solita in tabulis nuptialibus. Tacit. Ann. 11, 27, (Silium et Messalinam) adhihitis qui obsignarent, velut suscipiendorum liherorum causd convenisse. Similis erat Atheniensium formula apud Menandrum Fr. inc. 185, ivl ira'iS(»)v 9x6p<f> Tu>v yvTjtriwv AiSwpi aoi yt ttjv ifxavTov Bvyarepa. — [beaia] 'opulenta.' — [incultts] 'quae nullum proventum afferunt, certe longe minorem quam arva.' — [pacantur] Quemadmodum Romani pacata dicebant regna bello domita et in provinciarum formam redacta, sic silvae K 194 INTERPRETATIO. [epist. aratri ope in arva fertilia mutatae recte dicuntur pacari ; vomer armorum instar eas doniat. 47 — 51. [rlediixit'] aopi(7T()iQ de tempore perpetuo. Ut febres rfece- dunt (Lucr. 2, 34. Cels. 3, 5), sic etiam deditci possunt ; alibi dicuntur abigi, depelli, tolli. — [Valeat^ ' Sana sit mens in corpore sano.' — [Juvat illum sic^ ' dominum modo pecuniam corradendi cupidum, modo jacturas metuentem, ipsa domus et res sic vexat atque angit, ut tabuls pictae lippum, qui, quo magis eas intueri conatur, eo gravioribus dolori- bus afiicitur ; ut fomenta, medendi causa adliibita, haud raro podagrae dolores exacuunt ; ut symphonise nervos auditorios vehementer irritant, quum quis propter sordium coitum (Cels. C, 7) auribus laborat.' — [fomenta'\ In variis podagrae generibus utique adhibebant fomenta ; cfr. Celsum 4, 24: hic autem poeta loquitur de eo, quod auclore eodem Celso 1. 1. interdum accidit, ut nihil superimponi dolor patiatur, immo fomentis augeatur. 53. [Sincerum] 'mundum.' Comm. Cr. — [vaii] " Allegorice dicit vas pro hominis pectore." Jcron. Cfr. Lucr. 6, 16, Intellexit ibi vitium vas efficere ipsiim, Omniaque illius vitio corrumpier intiis. — ' Voluptas,' inquit, ' avaritia, invidia, iracundia eae in primis sunt animi perturba- tiones, quae verum vitae fructum nobis corrumpunt,' quod per imaginem significatur versu 53. 55 — GO. [certum — finem] ' modum rei familiaris, ad quem ubi per- veneris, plura quaerere desine bonisque partis fruere ac vive !' Sat. 1, ], 52, Denique sit finis quarendi. — [voto] ablativus verbi pete, non dativus \ oc. finem. — [htvidia] Orellii Opp. sent. 1, p. 22, Sn>icpar»jc rbv <p^6vov ift] ^p^X^lC tlvai Trpiova, Menander, p. 198, M., b Si t6 KaKiOTov Twv KaKuiv TravTwv, <pSi6voQ. — [Sictili — tyranni] Phalaris, Agathocles, Dionysii. Erat quasi proverbium, Cic. Acc. 5, 66, Sicilia tulit quondam multos et crudeles iyrannos. — [mens] fikvoQ,Bvfi6g. Catull. 15, 14, mala mens furorque vecors. Od. 1, 16, 21, Compesce mentem. — [dolor~\ Virg. Mn. 1, 25, causa; irarum savique dolores. — [odio — inulto] dativus vocabuli poenas : ' dum odium nondum satiatum violenter ac prafecipitanter ulcisci studet.' — [festinat] ' poenas festinanter exigit.' 61 — 63. [Ira furor] Philemo, p. 417, M., /iatvo'/i£^a ■navTiQ, orav dpyil^wHt^a. — [animum] rbv S^n/ioV. Plaut. Trin. 2, 2, 29, Tu si animum vicisti potius quam animus te, est quod gaudeas. — [Imperat] ' Aut servus est aut dominus ; nihil enim est tertium.' [Fingit equum] • Verum si cupiditates voluptatemque temperantia frenare tibi proposi- tum est, fac, ut mature hanc Ka^apaiv incipias, quemadmodum magister {'nnrodafiaffTrjc, domitor) equum primis jam annis, dum docilis est, fingit ire (' ad eundum') docet ingredi viam,' &c. Fingere h. 1. ' for- mare, instituere.' 64 — 67. [venaticus — catulus] ' quo aliquando ad venatum uti con- stituit dominus.' — [cervinam pellem] In pellem stramine vel musco repletam et ad vivi cervi similitudinem aliquatenus refictam jam catulj a magistris incitabantur. — [latravii] ut Epod. 5, 58, adulterum latrent Suburance canes. — [a«/a] honestius vocabulum Graecum pro Latino cliorte, corte, loco saepto, quo cujusvis generis animalia alebantur, canes venatici etiam exercebantur. ■ — [Militat] ' feras sectatur;' frequenti comparatione inter venationem et militiam. — [Nunc — tiunc] ' Noli, LIB. 1. 3.] INTERPRETATIO. 195 qusso, hoc inceptum difFerre; fugit irreparabile tempus.' — [adbibe'^ ' dum adolescens es, Hber adiiuc a vitiis, libenti animo sapientiae prae- cepta ausculta.' Cic. de Finn. 3, 2, combibere artes. — [jOMer] ut Od. 4, 1, 15, Fahius Maximus centum puer artium. Sic enim uTroKopiOTt/cuic a farailiaribus appellabantur adolescentes xx. et plures annos nati. — [melioribus] 'quorum prudentiam ac virtutes tu ultro agnoscis.' Epp. 1, 1, 48, meliori credere non vis? — [offerl ' Roga eos, ut te doceant ; noli exspectare, dum te moneant.' Schol. 68 — 70- [imbuta recens] Philo, Quod liber sit, quisquis virtuti studet, p. 671. wcrnip ydp <pa<n ra. Kiva, twv dyytiwv dva^piptiv rdg rS»v irptitriov siQ ahru syxv^evrwv oir^ac, oiiro; Kai ai rwv vkutv ;//i;xat. — [Quod si cessas] ' Ceterum memento me omnia haec praecepta tibi tua tantum gratia tradidisse; consilium meum habes ; nunc tu fac, quod tibi placet : si negligens eris, tua res agetur; sin velut auriga in certa- mine me prascesseris, gratum utique mihi erit; ego tamen, cui certam quandam viam ac rationem in omni mea vita regenda tenere propositum est, nunquam negligentior fiam propterea quod te aliosve differre atque omittere verae sapientise studia videam, neque ideo quod alii nimio fortasse ardore in ea incumbunt, magis quam ratio mihi suadet, vires meas contendam ac propter hoc conficiam.' Singulari autem arte, quo omnis offensa devitetur, preecedentibus dicit, non prcBcedenti. EPISTOLA III. Aroum. Julium Florum, familiarem suum, tunc temporis inter comites Tiberii Neronis, a. u. c. 734, in Orientem ab Augusto missi, percontatur, quid Tiberius, quid coramunes amici, quid ipse agat (vv. 1 — 25), ad sapientiae studium excitat (vv. 25 — 30), postremum ut cum Munatio, communi amico, in gratiam redeat, amice hortatur (vv. 30 — 35). Zell. " Fuit Satirarum scriptor, cujus sunt electae ex Ennio, Lucilio, Varrone." Porph. Haud improbabiliter de Floro disputavit Weichertus, Poet. Lat. p. 36G seq., unde seqq. excerpimus : " Ita Scholiastae verba intelligenda esse puto, ut Florum ex Ennio, Lucilio, Varrone, quos con- stat scripsisse Satiras, prsestantiora carmina elegisse eaque fortasse anti- quitatis rigore sordibusque abstersis, et emendatiora et elegantiora edi- disse statuamus:" (vel dicam potius in eo elaborasse, ut illorum Satiras sermoni captuique aequalium suorum magis adaptaret.) " Hinc igitur fortasse factum est ut Florus ipse Satirarum scriptor appellaretur." Ex iis utique Horatii familiaribus fuit, quos ob ingenium atque studia poetica haud parvi aestimaret. Cfr. Epp. 2, 2, prope decennio post hanc ad eun- dem missam. 2 — 4. [Cluudius'] Augustus Tiberium, A. u. c. 734, in Orientem miserat, ut Tigranem in Armeniae regnum ei datum deduceret. Vell. Pat. 2, 94. — [Augusti privignus] Sic honoris causa eum appellat, quippe qui hanc Epistolam lecturus esset. Florebant etiam tunc C. et L. Caesares, Agrippae ex Julia filii, Augusti nepotes, ab hoc adoptati ; Tiberium adop- tavit demum a. 757. — [Thraca] forma poeiica, OpyKr}. — [vinctus] "nive strictus." Schol. Cogita de fluvio deo. — Iturres] " Herus et Leandri. InterSeston et Abydon medium est Hellesponti fretum." Porphyr. Quae explicatio confirmatur etiam Strabonis, 13, 22, loco de utriusque oppidi situ, de irvpyoiQ et cursu aquarum : 1:101 rov pov Ik rrjs UpoTrovriSoQ. K g 196 INTERPRETATIO. [epist. 6—8. [sludiosa] ' cupida litteranm.' Cels. 1, 2. " Ipse Tiberius doctus" (et ssepe curiosa eruditione amicis molestus: Suet. Tib. 70,) " et doctos comiles habuit." Porph. — lcohors'] Paullatim mos invaluit, ut sic appellaretur grex (Epp. 1, 9, 13) adolescentium nobilium, qui comitabantur proconsulem vel quemcunque alium cum imperio extra urbem missum. Cic. ad Q. Fr. 1, 1, 4. — [quid — operum struit ^^] ' quae scripta componit V Schol. — [sumit^ ' prsedicandas eligit,' cum infinitivo ut Od. 1, 12, 11, Quemvirum sumis celebrare? — \_BeUa quis\ lirt%i)yr]<fiQ. ' Quis igitur bella, quae ille gessit, paces, quas victis ira- posuit, ad posteritatem propagare conatur?' 9. \_Quid Titius'] Jacobs. in Lectt. Venus. p. 355. " Horace is here speaking of the will and efforts of Titius: he acknowledges his spirit aiid his pursuit of lofty aims ; but he utters no decision, nor do we even know with certainty whether he was acquainted with any proofs of Titius'3 talents. The hope only of his success is benevolently ex- pressed ; and the expression of this hope, and indeed his taking any noiice of what the young and aspiring man was engaged in, must have been very flattering to him. We know not whether Titius ever obtained the object of his exertions ; to us his merits or demerits are alike in- different : not so, however, the mind of the poet, as it displays itself, in what he wrote of and to his friends." Titius autem fortasse filius fuit M. Titii cos. sufferti A. U. c. 723. "Libri ejus nulli exstant." Comm. Cruq. — [brevi venturus in ord] ' nondum quidem notus civibus suis propter poeticas laudes, sed qui, ubi ediderit carmina, brevi nomen vendibilis poetse merebitur.' 10 — 14. [expalluit hauslus] Eadem constr. atque Od. 2, 12, 7, peri- ctilum contremuit. Od. 3, 27, 28. ' Qui,' inquit, ' in Pindaro imiiando vires suas experitur, me prope confidentior.' (Od. 4, 2.) — [fontis] Ovid. Am. 3, 9, 25, Adjice Maoniden, a quo ceu fonte perenni Fatum Pieriis ora rigaittur aquis. Lacus {reservoirs, cisterns) et rivi aperti signifieant non poetas lyricos Pindaro inferiores, sed poesis genera et faciliora et leviora. — [Ut valet ?] Recte Cruquius : ' haec plena sunt amoris bene- voli.' — [aptare modos] Cfr. Od. 2, 12, 4, Aptari cithara modis. — [auspice Musd ?] Sine imagine : ' poetica facullale fretus et felici cum successu Pindarumne re vera nunc aemulatur? an ad tragcedias scri- bendas jam roagis inclinat V Fluctuabat igitur, ut manifeslo apparet, Titius inter duo genera, incertus etiam tunc, utrum Pindaricum genus propter novitatem primus inter Komanos exroleret, an recentiorum tragoediam Latinam. — [descsvit] ut Virg. JEn. 4, 52, dum pelago descevit hiems, pr. ' ex alto,' id est, ' vehementer ssevit.' Refertur ad violentas animi perturbationes (iram, saevitiam, amorem, furorem), a tragicis expressas ; ampullari autem, ut Graecorum \i}KV^i'!,iiv, de am- plo et magnifico sermonis tragici ornatu non sine exaggerationis notione, ligura repetita ex Aristophanis Ranis v. 1208, XrjKy^iov aiTukiotv. Sic Callimachus, teste Hephaestioue p. 20, tragcediam Movaav \i]kv- ^uov appellavit. A. P. 97, Projicit ampullas, 8j-c. Jam vero non ridet Titium ipsum prae nimio tumore desavientem et ampullantem, sed tragicum genus ipsum, et potissimum tragcediam Romanam, quse ipsi, ut aliunde quoque apparet (Epp. 2, l, 65. A. P. 258), haud nimis placebat. 15, 16. [Quid mihi — agit] Est sermonis quotidiani hoc sensu: LiB. I. 3.] INTERPRETATIO. 197 ' Quid agit ? dic mihi ; scire enirn cupio, quo res ejiis sint loco ;' ut quid agis, dulcissime rerum? (Sat. 1, 9, 4.) Cic. ad Att. 8, 8, At ille libi — pergit Brundisium. Catull. 24, 4, Mallem divitias mi dedisses Jili, — \^Celsus'] Videtur sane idem cum Celso Albinovano, comite Albinovano, comite scribaque Neronis, ad quem misit Epistolam hujus libri octavam. Diversus utique est ab A. Cornelio Celso, medicorum Cicerone, quem Horatianum fuisse volebat Bianconius. — [^monilus'\ ' a me jam antea, quum Romae una essemus.' Idem fere juveni amico acclamat, quod Pisonibus in A. P. 134, Nec verbum verbo curabis reddere fidus Inlerpres, vec desilies imilator in artum ! Quo quid innocentius fieri poterat ? 17 — 20. [^Palatinus^l In templo Apollinis Palatini Octavianus A. u. c. 726, condiderat bibliothecam Palatinam publicam, cujus primus curator fuit C. Julius Hyginus. — \_cornicula] Nota fabella ^sopia (Phaedr. 1, 3, ubi pro cornice est graculus :) hanc sententiam expressit : ' ne facile omnis lector perspiciat Celsum in sententiis, imaginibus, totisque adeo locis imiiatum esse, interdum tantum in Latinum convertisse poetas Graecos.' — [coloribus] ' plumis variorum colorum.' SchoL 21 — 25. [circumvolitas] Ut saspe poetse apibus comparantur (Od. 4, 2, 27), sic hac imagine circumvolitandi atque agilitatis significat mndo haec, modo illa carminum genera a Floro tentata esse, sane ut opus secundarium, cui per horas subsecivas vacaret : nam severiora studia ad eloquentiam forensem et jus civile converterat. — [hirtum] Ut ager incultus hirtus fit, filice vepribusque obdiuitur, sic ingenium bonis artibus non excultum, fit rude et hebes. — [;jcuji] significanlius quam 'prasparas.' Cic. Brut 97, Tu in forum veneras unus, qui non linguam modo acuisses exercitatione dicendi, ^c. — [civica jura respondere] pro vulgari : jus civile respondere, (Plin. Epp. 6, 15,) et dejure respondere. — [amabile carmen] apairiKa puto et avp.TroTiK(i. — {JiedercE] Proprie refertur ad poeticam facultatem propter Bacchum, qui Pindaro Dithyr. Fr. 3, 7> est KiaaolkTaQ ^ioq. (Od. 1, 1, 29.) Tum per zeugma per- tinet etiam ad cetera Flori studia, in quibus omnibus eum primas partes laturum pollicetur. 26 — 28. [Frigida curarum fomenta] Unum vitium in amico libere reprehendit, quod is quoque, ut aequalium plerique, nimio lucri et quae- stiis studio indulgebat. Curariim fomenta h. 1. manifesto sunt ea fomenta, quae curse Floro imponunt, id est, pecuniae cupiditas atque ambitio; ha; autem paullatim refrigerant ac retardant spiritus generosiores, hebe- tant ingenium, imminuunt poeticam facultatem. — [relinquere'] * His a curis,' inquit, ' si liberare te posses, nihil jam te impediret, quo minus coelestis (maxime sublimia quasque appetentis terramque despicientis) philosophiae praeceptis satisfaceres.' — [Hoc opus] sapientiae ; opus ad actionem, studium ad Geiopiav refertur. 30 — 32. [si tibi curce] Epp. 1, 6, 41, Si posset — rogatus. Epp. 1, 7, Z%, Inspice, si possum. — [Quanta] ' tantae, quantae eum tibi curae esse conveniat.' — [Munatius] filius fortasse L. Munatii Planci cos. A. u. C. 712. (Od. 1, 7.) — [male sarta] Imago desumpta a vulnere ideo re- scisso, quia ejus margines non recte consutae sunt a chirurgo. — [neqtiid- quam] * ita ut curatio, quam exspectabamus. efFectu careat.' — [coif] Cels. 8, 10, potest ed ratione et os coire et vulnus sanescere. — [At vos"] Quum magis timeat, ne etiam nunc inter se discordes sint, graviter eos K 3 198 INTERPRETATIO, [epist. castigat et adhortatur ad reconciliationem gratias liac allocutione at, &c., prae qua nimis languet allera lectio ac. 33 — 36. \_rerum inscitia^ ' Quum quae alteruter recte atque ordine fecerat aut dixerat, alter falso interpretatur atque in suam vel contume- liam vel injuriam factum opinatur:' {misunderstanding.) — \_Indomitd cervice] Comparatio repetita ab equis (Epp. 1, 2, 64,) et a tauris, quos Grseci OKKrioavxf^vai et l^vyo^dxovQ vocant. — [ubicunque locorum] Sic redit ad initium Epistolae. — [foedus, Pascitur] ' Ubicunque nunc vivitis vos, quos minime decet amicitiae foedus dissolvere, lioc scitote, me, qui vos ambos aeque diligo, unanimem vestrum reditum exoptare, et laeto sacrificio celebraturum esse, ut Numidae mei (Od. 1, 36, 2,) quocirca etiam mea causa in gratiam inter vos redire maturabitis.' EPISTOLA IV. Argum. Epistola scripta ad Albium Tibullum, poetam suavissimum sibique amicissimum (Cfr. Od. I, 33), qui natus circiter a. u. c. 700, mortuus est a. 735, aut sequente. Satiras autem Horatius scripsit usque ad A. u. c. 727; jani cu'i' permulti ejus obtrectatores atque invidi ma- ligne de iis judicarent, Tibullus integrum ac verum judicium de iisdem intersuosamicos, in primis, ut arbitror, apud fautorem Messallam, fecerat; sic notus primum, deinde familiaris factus esse videtur Horatio. Atque propter banc ipsam satirarum mentionem probabilius est paullo post easdem editas hanc cornpositam esse epistolam, id est, a.u.c. 728 vel 729, quam, ut alii volunt, a. 733 vel 734 ; nam post sexennium fere nihil jam attinebat memorare benevolum illud judicium. 2, 3. [Quid nunc te] Amici memor vitae ejus Iiabitum, quem probe norat, una sibi in mentem revocat: ' Quid dicam mecum, quid cogitem nunc te facere ? sane, ut soles, modo poesi studebis, modo sapientioe.' Pedum oppidum inter Tibur, Praeneste, Tusculum et Romam, prope quod erant Tibulli praedia paterna et avita. — [Cassi Parmensis] " Hic aliquot generibus stylum exercuit: inter quae opera elegiaca et epigram- mata ejus laudantur. Hic est, qui in partibus Cassii et Bruti tribunus militum (ut Horatius) militavit: quibus victis Athenas se contulit. Q. Varus ab Octaviano niissus, ut eum interficeret, studentem repperit et perempto eo scrinium cum libris tulit. Unde multi crediderunt Thyes- tem Cassii Parmensis fuisse. Scripserat enim multas alias tragcedias." Acron et Porph. (Confuderunt Scholiastae Q. yarum et L. Varium.) — [opuscula'] Sunt carmina minora, elegiae et epigrammata, ut apud Plin. Epp. 8, 21, Liber (meus, quem recitavi) fuit et opuscuUs varius et me- tris. Admodum ergo fuerunt elegantia acvenusta; alioquin is qui ea superasset, laudem non meruisset. Quod nonnulli Cassium reprehendi ab Horatio vel hoc certe dici contenderunt : " Scribisne tu opus, quod vastitate sua vincat etiam vasta Cassii opuscula?" inde ortum est, quod hunc Cassium Parmensem confuderunt cum Cassio Etrusco, malo poeta et TroXuypa^ojrar^j. Sat. 1, 10, 26. 4. [tacitum] ' infixum cogitationi de pulchro et honesto, de vita ad philosophiae praecepta conformanda.' — [reptare] ' sine certo consilio et tardo incessu perambulare.' — [salubres] propter frigiis aeremque purum. Cfr. Epp. 2, 2, 77. TibuIIus ipse de se, 4, 13, 9, Sic ego «e- cretis possum bene vivere silvis, Qua nulla humano sit via trila pede. iiB. I. 5.] INTERPRETATIO. 199 G, 7. [corpus'] dumtaxat brututn. — [era«] ' semper, ex qiio inter nos versari coepisti egoque te cognovi.' — [sjne pectore'] ' non eras excors, animus tuus et tener erat in amicitia, et veri cupidus et puU chri sensu eximie prsditus.' {without semibility.) Quintil. 10, 7. 15» pectus est, quad disertos facit et vis mentis. — [formaml Vita antiqua Tibulli, Insignis fuit forvid cultuque corporis observabilis. — [divitiasl quales mox accuratius designat v. 11, et Tibullus ipse de se, 1, 1, 77. ego composito securus acervo Despiciam dites despiciamque faniem. — [dede- runt'\ Hac perfectorum quantitate saepe usi sunt poetae. Virg. Mn. 2, 774, Obstupui steteruntque coma et vox faucibus hasit. 8. [nutricula] Totam clausulam sic construxit Lambinus: " Alumno, qui sapere et fari possit quae sentiat, et cui gratia, fama, valetudo con- tingat abunde et mundus victus, &c., quid nutricula optet majus ? " (' Atque haec omnia, qulbus ne benevolentissima quidem nutricula majora alumno optare possit, tu reapse habes : ergo jure tua conditione contentus es.') 9 — 1 1 . [sapere et fari] ' recte cogitare (quocirca etiam rationi con- venienter vivet) facundeque sensus suos explicare atque cum aliis com- municare.' — [Et mundus victus^ Corn. Nep. Att. 13, 5, Omni diligentid munditiam, non affluentiam affectabat, Mundus est KaQdpiog, purus potius KaOapo^. 12 — 14. [Inter speni] Addit yvuifit^v s. locum communem, quo tamen nequaquam reprehendit amicum, ut rati sunt interpretes morosiores. Est descriptio vitae humanae, quae ex natura nostra variis afTectibus sem- per agitatur. — [diluxisse] in prosa or. sane usitatius esset illuxisse, unde Muretus apxni(Tp(fi in Horatio minime tolerabili volebat tibid illuxisse. — [Grata] Terent. Phorm. 2, 3, 21, Quidquid prater spem eveniet, omne id deputabo esse in lucro. — [superveniet] ' insuper atque inexspectata tibi adveniet.' 15, IC. [Me piriguem] ' Haec ipsa praecepta strenue me sequi, ubi in urbem veneris, videbis vel ex facie mea.' Suet. Vit. Hor., Hubitu cor- poris brevisfuit atque obesus. — [nitidum] propter ipsam pinguedinem. Sat. 2, 2, 128. — [curatd cute] Ep. 1, 2, 29. — [porcuml Innocenter jocatur in semet ipsum. Comparatione ista petita a pecude, cui animus datus est pro sale, ne putescat (Cic. de Finn. 5, 13) invehi solebant Stoici in adversarios suos. Cic. Pison. 16, Epicure noster, ex hard producte, non ex schold. EPISTOLA V. Argum. Invitat poeta amicum ad coenam frugalem, sed laetam, quam proxime ante Caesaris Octaviani diem natalem facturus erat, simulque ad hilarem vitae usum excitat. Ue Torquato ejusque moribus vide ad Od. 4,7- Scripta videtur A. u. c. 733. 1 — 3. [Si potes] ' Si potes hoc abs te impetrare, ut mecum accumbas,' &c. — [Jrchiacis] ' simplicibus quidem, sed simul salis elegantibus, quales vendere solet Archias,' faber lectarius Romae tunc notus. — [olus omne] rb kiriTvxov, brassicam, betam, cichorea, legumina, &c. — [Su- premo — so/e] ' sub occasum solis, ad vesperam, itaque negotia tua ad finem perducere poteris.' Romanis inter horam undecimam et duo- decimam, nobis mense Septembri exeunte sub horam septimara. K4 200 INTERPRETATIO. [epist. 4 — 7- [iterum Tauro] T. Statilio Tauro II. cum Augiisto VIII. cos. A. u.c. 728. — [diffusa'] ex doliis in cados, unde doliari opponitur vinutn diffusum. Vinum igitur lioc erat quinque annoruni, pro Italico satis recens, ita tamen, ut in simplici domo sine nimiae parcimonise ac sordium reprehensione convivis apponi posset. Minturna, Auruncorum oppidum ad ostia Liris fl., a quo Sinuessa distabat ix. m. p. Petrinus mons est Sinuessanae civitati imminens vel ager Sinuessae vicinus. Comm. Cruq. Hodie Rocca di monte Ragoni. Sinuessanum autem viiium melioribus adnumerabatur, non tamen optimis, Falerno, Csecubo, Setino, Formiano. (Martial. 13, 111 et 113.) — [Si] ' Si quid melius vini habes, per ser- vuhim ad me afferendum cura.' Arcessere rem recte dici patet ex Cic. ad Att. 16, II, ejus librum arcessivi. — [itnperium fer] ' quod in con- vivas quodammodo exercebat dominus convivii.' — [spkndet focus'] Lares tali die tergebantur cera, fuligo foci amovebatur. — [tibi] ' ia honorem tuum.' 8 — 10. [Milte] ' Omissis omnibus curis, quae solent agitare viiam humanam inter spes plerumque fallaces honorum et studium opibus alios superandi.' — [Mosclti] " Hic Pergamenus fuit rhetor notissimus; reus veneficii fuit, cujus causam ex primis tunc oratores egerunt, Tor- quatus hic et Asinius Pollio." Porph. Videtur tota ista causa Torquato ipsi diflicilis fuisse et molesta. — [nato Ceesare] Sic nude dictum vix aliter intelligi potest quam cum Comm. Cruq. de die nitali Ciesaris Augusti, qui incidit in xiv. Kal. Octobr. (23 d. Sept.) — [Dat veniam'] et propter Augusti natales et quia erat (ut est in Kal. Maff. 1. I. p. 398, et p. 407) N. P. (= nefastus prior) ; priore igitur diei parte jus dici a praetore non poterat. 11 — 15. [benigno] ' multo et liberali et faceto extendere (ut ex gloss- habent codd. multi) : id est, usque ad ejus finem exigere.' Sic Tiivuv vvTtra. — [Quo mihi fortunam, si] Solita est haec Latinis ex- clamatio, velut propter loquentis impatientiam ac festinationem, omisso verbo optem, queeram ; quo, dat. antiq. quoi, ' quorsum.' Ovid. Am. 2, 19, 7, Q.UO mihifortunam, quee nunquam fallere curet? De divitiis certe Horatii aequales intelligebant, non ut recentiorum nonnulli, de oppor- tuna Isetaiidi occasione. — [Assidet insano] ' Quasi consulto locum occupat insano proximum, ideoque ei TrapaTrXjjffWf, simillimus est.' Hac tropica significatione videtur aTca^ Xtyo/itvov, formatum ad analo- giam V. dissidere ab aliquo. — [inconsultus] " Qui liberius et dissolutius se Isetitiae tradunt, ipsi se furere (Od. 2, 7, 28), desipere (Od. 4, 12, 28), {fiaviivai Pseudanacr. 13, 12), velle aiunt." Doering. 16 — 20. [designat] designare 'constituere,' deinde: 'constitutum exsequi, patrare ;' quo usu invenitur apud Terent. Ad. 1, 2, 7, «a»» illa, ques ante hac facta sunt, Omitto : modo quid designavit ! ubi Dona- tus : ' designare est rem novam (atque insignem) facere in utram- que partem, et bonam et malam.' Est igitur: ' Confidenter ebrius et sentit et facit, quae siccus vix auderet.' — [Operta] secretos et veros sensus convivae ipsius, qui alias eos difRculter cum aliis communicaret^ — [inertem] " alias ignavum ac timidum ;" (Tac. Hist. 1, 46, Iner^ pro stremio in manipulum redibat.) — [addocet artes] poesin et elo- quentiam, dum excitat ingenium. — [Fecundi] ' copiosi et abundantes, qui semper a pincernis repleantur.' — [Contractd] 'arcta, angusta.' Schol. — [solutum] ' ab omnibus illis quasi vinculis, quibus curse nos onerant.* LiB. I. 6.] INTERPRETATIO. 201 21 — 25. l^prociirarel Hocdicit: ' me ipso inspectante servus structor mensam, ut decet, apparabit.' Pendet autem v. procurare et a v. idoneus (ad providenda omnia, iTnrriSiioQ otKOvofitXv) et a v. imperor. — [im- peror] pro imperatur mihi dixit ad analogiam v. jubcor. — '^turpe torar\ ne synonymum sit v. iynmunda, explicabimus : ' usu detritum et coloris evanidi.' — [ne Jion] ' ut pocula et patinse argentei speculi instar splen- deant.' — [eiiminet'} 'extra limen donius meoe quum exierit, propter garrulitatem temere divulget convivarum sermones.' 26, 27- [Butram Sepliciumquel sodales Torquati et Horatii nobis ignoti. — [coena prior] ' ad quam prius quam ad meam fortasse invi- tatus est.' — [Sabinum^ Sabinum hunc alii voUint esse A. Sabinum, Ovidii amicum (Ani. 2, 18, 17), cui olim tribuebant tres Heroides Ovi- dianis plerumque subjuncfas, re vera autem compositas demum circiter a. 1467, ab Angelo Quirino Sabino, grammatico Italo ; alii Sabinum Tironem, qui librum Cepuricon Maecenati dicavit. (Plin. H. N. 19, 10.) 28 — 31. [umbris] ' convivis a convivatore non invitatis, sed quos qui invitati sunt interdum secum ducunt.' Cfr. Sat. 2, 8, 22. Plures autem dicit ad summum quatuor, quibus solitus novenarius convivarum numerus expletus esset. Varro, apud Gell. 13, 11, dicit convivarum numerum iiicipere a Gratiarum numero et progredi ad Musarum. — \_Sed nimis\ ' Nolim tamen nimius sit umbrarum tuarum numerus, ne quum arcte accumbere cogamur, foetor alarum (quem caprttm CatuII, €9,5, hircum Epod. 12,5, vocabant) nobis molestus fiat.' — [rescribe^ ' Quocirca rescribe, cum quot comitibus ad ccenam meam venturus sis.' Schol. Ut omnia apte praeparari possint. — [rebtisl 'negotiis juris civilis ac litibus.' — [falle clientem] 'clam subtrahe te clienti qualicunque (non solum Moscho illi), qui vel sub occasum solis, hora minime oppor- tuna, te de causa sua consulere eamque te docere cupit, atque atrium domus tiiae servat (id est, anxie explorat, necubi tute appareas vel etiam ostiarius aliquis, per queni ad te admittatur), per ostiava posticum {iptv- io^vpov in posteriore aedium parte) evadens.' EPISTOLA VI. Argum. Missa est ad Numicium quendam, hominem prorsus ignotum, de cujus indole ac moribus vix quidquam ex ipsa Epistola elicias, etsi tam multa in ea oculis plus quam lynceis vidit Wielandus, ut facete dixerit Jacobs, Numicii efiigiem ab hoc expressam simillimam esse Demi Atheniensium a Parrhasio picti, in quo auctore Plinio (35, 10, s. 36,) artifex volebat omnia pariter ostendere. Numicio, juveni bona indole praedito (alioquin enim Horatius eum in sodalium suorum numerum non recepisset :) consilium dat, ut certum quoddam vivendi propositum eligat, electumque constanter teneat, nec in vivendi genere perpetuo nutet, quemadmodum plerique mortales. Scriptam arbitratur Kirch- nerus A. u. c. 738. Certe scripta est post A. u. c. 729, ut docet v. 26. 1, 2. [Nil admiraril A ridiculis Horatii obtrectatoribus hsec verba data opera in deteriorem partem explicari solent, quasi exhaustis corporis viribus et vitas taedio captus in ea proruperit ; sed nihil profecto aliud fecit, quam ut repeteret antiquissimam Graecorum doc- trinam, quae primum potissimum ad naturae (paiv6p.iva priscis mor- talibus terrorem incutere solita, deinde et ab Epicuro et a Stoicis K 5 202 INTERPRETATIO. [epfst. praeterea partim ad nimiatn bonorum externorum appetitionem mode- randam diviiiasque despiciendas, partim ad omnis generis timores forti animo abjiciendos relata est. — \^prope~\ sententiam iracaSo^ov aliquanto mitigat, prorsus ut Sat. 1, 3, 98, utilitas jtisti prope mater et aqui. — \una Solaqiic^ Apud Cic. aliquoties est mins soliis sine copula : unus alios non excludit, sed unum tantum ponit praecipuum ; solus contra omnes alios excludit. Kcenig. 3, 4. \_hunc solem] StiicTiKwc, ' quem omnes admiratur.' — [certis — momentis] ' motibus semper aequalibus, circuitu fixo.' Cic. de N. D. 2, 62, Circuitus solis et lunce reliquorumque sideriim — speclaculum hominibus prcehent : nulla est enim insatiahilior species, nulla pulchrior, ' Verus philosoplius, acer investigator et diligens earim rerum, quis nalurd invo- lutcB videntur (Cic. Tim. 1), tranquillo animo coelum contemplatur, {aVTavYti Trpoe '0\w/i7roj/ drap/3/;roi!Tt TrpoirwTrocf,'.)' Liberi sunt igitur philosophi (nam non de solis Epicureis agit:) ab iis timoribus, quos popelio superstitioso incutere solent mathematici. 5 — 7- [_quid censes'] Cic. de Lege Agr. 2, 17. Qi»d censetis — quo timore exteras nationes fiituras ? Solita est consuetudinis formula, qua ei, ex qiio aliquid quserimus, acrius instamus, quam si languidius sic interrogareinus : ' Q.uo timore exteras nationes futuras censetis 1 ' et breve spatium meditandiquid respondeat ei concedimus, nostrum tamen ea de re judicium aut clare proponimus, aut saltem significamus, ut hic : 'admirabilia non esse.' ' Quomodo spectanda censes munera terrae — quo sensu, dico, et ore ?' — [munera terraf] aurum, argentum, marmor. — [maris] munera, margaritas, purpuram. — [extremos] ut Od. 1, 35, 30 : ultimos Orbis Britannos. — [Ludicra] ' ludos publicos,' ut ssepe apud Livium. Cogitandum autem non solum de summa cupi- ditate, qua plerique inhiabant gladiatoribus et circensibus, verum etiam de incredibili studio in talibus poni solito ab iis, qui ludos edebant, aediles dico et praetores, quo aemulos magnificentia vincerent populique favorem sibi conciliarent. Pers. Sat. 5, 176. 9 — 13. [miratur] 'stupet;' etiam in malis, ut Lucan. 2, 28, Necdutn est ille dolor, sedjam metus; incubat amens Miraturque malum. — [pavor] Cic. Tusc. 4, 8, Pavorem, metum mentem loco movenlem. — [simul] ut saepe pro simulac. — [species'] appearance, {phantasm, Passow.) — [ex- terret] iicTrXjjTTei. Cic. 1. 1. terrorem, metum concutientem. Jam non sine arte per lotum locum utitur vocabulis mediis et cupidini et metui aeque convenientibus ; nam etiam qui vehementer cupit, nec opinata boni specie subito oblata exterretur, concutitur ; ejus mens ex sede sua et statu demovetur. Sagax quidem, etsi non prorsus necessaria, est Jacohsii L. V. p. 157, conj. externat. Horatius hoc v. nunquam usurpat, sed praeter Catullum 64, 70, et 164, etiam Ovid. Met. 11, 77, Externata fugam frustra tentabat. — [spe] Spes est opinio cujusque rei futurae. 15 — 18. [Insani] ' Neque id, quod dixi, de rebus externis dumtaxal valet. Quid, quod etiam ipsius virtutis studium nimis ardens omnem- que modum excedens, quod affectant Stoici et G^-mnosophistse, justa reprehensione stultitiae atque nescio cujus in alios iniquitatis non caretS Nam, ut ait Cic. Tusc. 4, 25, Studia vel optimarum rerum sedala tamet et tranqiiilla esse debent.' — [/ nunc] ' Quod si, quae dixi vv. 9 — 16. tute concedes, aliter fieri non potest, quam ut tuum judicium de boni; IIB. 1. 6.] INTERPRETATIO. 203 externis (quod quale sit ex te quaesivi vv. 5 — 8 :) in hunc raodura aperias, stulti protecto esse pro finibus honorura habere ea, quae prima esse plerique mortales ducunt.' — \_argentum^ factum, in primis coela- tum. — [marmor veius] anaglypha et statuas ab insignibus meliorum temporum a Pericle ad Alexandrum M. artificibus confectas. — \_ara1 vasa prsesertim Corinthia. — [artes'} cetera artificum opera illustria, (ut Od. 4, 8, 2.) quo voc. significat etiam tabulas pictas. — [gemmis'\ Complectitur et lapides pretiosos, maxime vel incisos vel anaglyphos, et uniones. — [Tt/rios~\ ' vestem stragulam purpuream, dibapha.' 19 — 23. [Gaude\ Duplicem modum jam significat, quo quis bona illa vv. 17, 18, enumerata sibi parere queat, primum eloquentiam, qua ad honores lucrum afferentes perveniat, deinde negotia forensia ; ' agas licet vel causidicuni, vel feneratorem ad Janum medium.' — Jam plerique horaines negotiis gestis sub meridiem domum redisse videntur: hic vero lucri piEeter raodum cupidus vesperi demum domum redire jubetur. Quo tandem consilio? Videlicet ut etiam foro relicto per domos privatas eraendo, vendendo, conducendo aliquid quaestum faciat. — [A'e plus\ ' Naviter corripe undique pecunias, ne Mutus ilie, cui invides, ditior sit te, quum partim opss suas non assiduitan neque sollertiae, sed tantummodo conjugis doti, id est, cseco casui, debeat, partim, (de qua re jure indignaris) tenuiore loco sit ortus.' — [Afutusl homo ignotus; fictum esse nomen non credo. P. Albvtivs P. F. MvTvs est apud Grut. 302, 1. — [emetat} aTra^ Xtyofievov 'metat ex agris.' — [indignum^ ut alibi mirum, malum, ttefas, per exclama- tionem. — [mirabilisj ^TjXojrog, ' dignus quem adrairere.' Respicit ad V. 1, Nil admirari. 24 — 27- [Quidqidd} Nexus : ' Verura in hoc immoderafo lucristudio, hoc quoque solent oblivisci plerique, fluxa et caduca omnia esse, quse vulgus pro summis bonis habet. Atque ut continuo novae hominum «etates oriuntur et ex terrae sinu novse semper opes effodiuntur, sic qui nunc vivunt, mox occident, quae nunc splendent et magnifica ducuntur, brevi obscurabuntur ac peribunt. Hoc tu nunquam obliviscere, ut a morbo illa opes corradendi liber maneas. Morienduin tibi est, etsi squales tui te vel maxime suspexerint.' — [Porticus Agrippa} Porticus Neptuni s. Argonautarum, a M. Agrippa a. u. c. 729 exsedificata et picturis rerura ab Argonaulis gestarura exornata. (Dio Cass. 53, 27-) Sub hac frequenter deambulabant Romani. — [via Appil Epod. 4, 14. Sat. 1, 5, 6. Frequentabatur semper a divitibus in villas suas per Campaniam sitas comraeantibus. — Numa et Ancus ii inter reges, quo- rum cara Romanis nomina velut in proverbium abierant. 28, 29. Nexus : ' Nihilominus, etsi scimus mortem nobis instare, tamen natura sic jubente vivendi finem aliquem singuli mortales sibi constituant necesse est. Jam in corporis quidem sanitaie tuenda universi uno consensu hoc praeceptum sequuntur : ' Morbo ubi tentaris, statim quaere medicinam!' Similiter omnes dicunt se recte, id est, naturae convenienter, ac propterea beate vivere velle. At in hac vita beata quaerenda, non, ut in valetudine sustentanda, una ac simplici ratione utuntur, sed ambigunt de vero fine bonorum et unusquisque pro sua indole proprium sibi statuit, vel virtutem (v. 29) vel divitias (vv. 31 — 48) vel honores et gratiam popularem (vv. 49 — 55) vel victum quam lautissimum ( vv. 56 — 64) vei tandem amores (vv. 65 — 67).' K 6 204 INTEIIPRETATIO. [epist. Jam quis inter tot hos fines praestet, equidem non definio, sed lioc unum contendo, certum aliquem finem, quem impensa opera persequamur, eligendum esse, ne, diim modo hic, modo ille meniis oci\lis observatur, velut caeci erremus neque ad ulluni unquam perveniamus. Electio autem illa res est tranquillae meditationis ac firmi propositi.' — [/«Vus aut renes] 7r\fi;pTrt£ icai vf^ptrif. Idem versiculus est Sat. 2, 3, ](i3. 30 — 32. [omissis — deliciis^ ^r) QpvTTTOv. ' Renuntiandum est volup- tatibus harumque desiderio occulto ; nec unquam lamentandum, duram vivendi rationem a te electam esse.' — [Hoc age] ' uni virtuii fortiter stude.' Vide ad Sat. 2, 3, 54. — [^Viriutern] ' Quodsi contra, quae de virtute disputantur a Stoicis, inania verba putas, ut lucorum religionem multi contemnunt, eosque nihil nisi arbores putant non numini alicui sacratas, sed liominum iisui destinatas, huic rursus rationi convenienler vive ; ergo quaere tibi opes negotiatione et niercatura.' — [yerha] Ultima Bruti vox apud Dionem, 47, 49, 'Q TXrifiov, aptTi}, XoyoQ ap' t](t6 iyw Se at 'Qg tpyov ifdKovv ai 6' iSovXtvt^ '^XV- — [pccupet'^ occnpare, ipGdvHV, praoccupare ; Od. 2, 12,. 28. Liv. 1, 14, bellum facere occupant. 33 — 35. \_Ne Cibyralicd] ' Simul ac mare apertum est alios prae- veniens naviga Cibyram magnam (urbem Phrygiae magnae, propter ferramenta celebratam), atque in Bithyniam, quo ante aemulos appulsus optimas quasque merces pretio quam minimo coemas. Illud vero ante omnia tibi propositum sit, ut mille talenta, &c. acquiras.' — [rotun- dentur] ' compleantur.' Omne enim quod rotundum est, ab omni parte est perfectum. — [succedant~\ ' ad duo priora pauUatim accedant.' — [(iuadret'\ ' eflSciat, ut quatuor millia talenta possideas.' 37, 38. [regina Pecunia] eadem imagine, qua apud Cic. de Or. 2, 44, poeta : fiexanima atque omnium regina rerum oratio. — [Suadela^ IliiOw, Ennio Suada (Cic. Brut. 15), persuadendi dea, Quintil. 10, 1, 82. — [Fenus] hic pro venustate et gratia. Plin. 35, 10, omnibus — deesse eam Venerem, quam Grmci %dpiTa vocant. 39 — 44. [Cajjpadocum rex] Quo tempore haec Epistola scripta est, regnabat ultimus Archelaus (a. u. c. 718—771)- J^™ de ejus de- cessore Ariobarzane scribit Cicero (a.u.c. 704) ad Att. 6, 1, Nihil ilto regno spoliatius, nihil rege egentius. Ib. Ep. 3, Ariobarzanes, rex perpauper, cui inopise ita reges illi medebantur, ut mancipia sua, id est, homines glebae adscriptos, venum darent. — [A^e fueris] ' Tu noli tam pauper esse quam Cappadocum regulus : ergo quovis modo rem quaere : et bellum habes opum exemplum, L. LucuUum dico.' — [sccnce] quum splendidam aliquam pompam vel triumphum in tragoedia histriones imitarentur. Cfr. Epp. 2, 1, 190. — [prabere} ' commodare,' ut sole- bant etiarn iis, qui munera gladiatoria edebant, amici suppeditare statuas aliaque circi ornamenta. — [tolleret'] «rrparjjyoe, Plutarchi Luc. 39, praetor, qui spectaculum edebat. 49 — 51, [species et gratia] ' splendor externus (latus clavus, sella curulis, fasces) et aura popularis.' — [servum] nomenclatorem, cujus erat ediscere nomina singulorum prope civium, quo, si prensabat domi- nus, UTUimquemque nomine appellare posset, postquam servus hoc ei dictasset, ejus auri insusurras>et. — [lavum latus] quod nomenclator hero tegebat ; fodicure autem (id est, saepe et acriier fodere, pungere, vellicare) solebant latus, quo signo attentos redderent de aliqua re LIB. I. 7.] INTERPRETATIO. 205 monendos, li. 1. ut salutarent hunc vel illum hominem de plebecula. — [trans pondera] ' Propola in taberna sedens ante se habet positam trutinam ac pondera, ad quae merces suas, oleuni, piper, ihus, salgama, cetera adventoribus vendit. Jam qui honores non captat, transit ne intuens quidem iiiBnise sortis hominem ; ambitiosus a sedulo nomen- clatore jubeiur ei trans sordidum istum apparatum ponderum ac men- surarum dexteram aeque comiter porrigere, ac si familiaris essetjSperans fore, ut ejus sufFiagium sibi conciliet.' 52 — 55. [^Fabia — Velma~\ duee ex xxxv. tribubus Romanis. ' Homo igitur gratiosus sufFragia tribulium suorum tibi conciliabit ;' vel, ut aiebant, ' tribum suam tibi conficiet.' — [Cui libeQ divise : 'dabit ei, cui dare ipsi placet;' non junctim cuilibet, ' primo cuique.' — \hic fasces] Est utique tertius aliquis plebeius. — [importunus] ' propter morositatem incommodus et inexorabilis.' — [curule — ebur] sellam curulem, consulatum. — [Fratcr, Pater] fratres per blanditiam interdum appellabant homiiies aetate sibi aequales, patres seniores. — [/ace/us] 'blande et comiter.' — \adopta~\ Sic primum quemque tamquam cog- natum salutando sibi conciliare festive vocat adoptare. 56 — 59. [lucet] Prima enim luce venatum ibant. — [GargiliusJ ' Quodsi nobis moUioribus niinis molesta est vera venalio, imitemur saltem Gaigilium illum, qui eam simulare solitus feras einebat confectas ab aliis, quibuscum constiluerat, ut sibi extra portam praestolareiitur.' — [Differlum — forum populumque] 'forum differtum populo.' Juvenis vanissimus sollertis ac divitis venatoris speciem apud populum captans cum magno numero servorura, mulorum, retium, venabulorum venatum ibat. Aliunde notus non est. €1 — C4. [crudi — tumidique] Saepe cibo nondum concocto, guiosi in balneuin descendebant, quo rursus famem sibi excitarent ; ciijus stul- tiliae tamen haud raro subita morte pcenas luebant. Eundem in morem invehuntur Pers. 3, 98. Juven. 1, 142, Poena tamen prcesens, quum tu deponis amiclus Turgidus et crudum pavotiem in balnea portas ; Hinc subita vtortes atque intestala seneclus. — [Ccerite cerd] Gell. 16, 13, Primos municipes sitie suffragii jure Carites (incolas oppidi Caere in Etruria A.u. c. 365.) esse factos accepimus, concessumque illis, ut civi- taiis Romance hotwrein quidem caperent, sed negotiis tamen atque oneribus vacarent, pro sacris bello Gallico receptis custoditisque ; hinc tabula Ceerites (Horatii Cares cera) appellatce versd vice, in quas censores referri jubebant, quos nota; causd suffragiis privabant. — \J.nterdicta voluptas] ab Ulixe, quum Solis boves immolarunt. Odyss. X, 271. 65 — 68. [Mimnermus] Colophonius, poeta elegiacus, qui Solonis ffitate floruit. Fragm. ed. Bach. p. 27, Ttf It (Sio^, ri Sk rtpirvov aTtp XP*"'^'?^ ' A.<l)poSiTt]Q ; TtOvaiijv, OTt /xoi fitjKkTi Taiira ^eXot, KpviTTaSiii ^iXorrjt' i^<i'- M*'^'X*' Sutpa Kal tvvt]. — \_istis] hic quoque vim suam secundae personae inservientem servat : ' his, quae tu nunc ipsum legis.' — \_Candidus] ' simplici ac sincero animo.' EPISTOLA VII. Argum. Maecenas, qui poetae consuetudine nunquam non admodum delectaretur, quum aliquando Horatius, etsi poHicitus intia paucos dies 206 INTERPRETATIO. [epist. se rediturum, diutius urbe abesset, id aegre tulisse videtur. Jam igiiur poeta (circiter a. u. c. 731) lianc epistolam (sane antequam ederetur cum illo communicatani) scripsit, qua et hanc absentiam excusaret et omnino libere eloqueretur, qua ratione a majore amico sese tractari vellet. Scripsit autem lianc Epistolam ideo quoque, ut etiam xquali- bus suis, atque in primis obtrectatoribus, qui eum pro Macenatis parasito habebant, clare demonstraret, quae sibi necessitudo cum illo intercederet, libertati etiam philosopho dignae minime officiens. 2 — 6. [Sextileml Anno demum u. c. 74G, hic niensis Jugustus nominatus est. Dio Cass. 55, 6. — l_AtquQ Kairoi. 'Confiteor: atta- men, quum hoc sic se habeat, dabis cet.' — [Si me~\ Nostra lectio sermonis quotidiani formula est reperiturque etiam Epp. 1, 16, 21. Plauti Trin. 1, 2, 14, Bene hercle est illam tibi berie valere et vivere. Ter. Heaut. 3, 1, 21, Valet atque vivit. — [yeniam~\ ' ut absim hoc mense, quo calores austrini (Virg. Ge. 2, 270, lo Scirocco :) in causa sunt, ut multi homines moriantur, quocirca ubique in funebres pompas incurrimus.' — \Jicus prima\ Puto eas esse, quae ab Italis fichi fiori appellantur et, si immodice assumuntur, facile febres gignunt, posteri- ores fructus fici biferae quum sint saluberrimi. — \_Designatores~\ (under- takers) manripes erant et ordinatores funerum, qui pro certa mercede funera curabant adjuti ab administris atratis s. pullatis, libitinariis minoribus. Tab. Heracl. ed. MarezoII. p. 53, neve eum, qui presconium, dissignationem (sic) libitinamve faxit, decemvirum renuntiato. Dccorat autem nescio quid faceti habet pro stipat, itemque licloribus pro appari- toribus. 8, 9. [sedulitas\ ' in patronis salutandis atque in Forum deducendis, in ceteris amicis, in primis cubantibus, frequenter visendis,' &-c. — \opella\ ' quotidiana negotia, quibus in Foro dumtaxat vacare pos- sumus, tamquam advocati, sponsores.' — \resignat\ ' facit, ut coram testibus aperiri debeant, quum, qui scripserunt, mortem obierint.' 10—13. [Quodsi\ H. I. temporis conditio. Sat. 2, 3, 10. JEn. 5, 64, Praterea si nona diem mortalibus almum Aurora extulerit. — \illinet\ Primara hiemem significat, ubi montes Albani jam nive asper- guntur. Cic. de Div. 1, 11, tumulos Albano in monte nivales. — [ad mare\ in oppidum aliquod maritimum, Veliam, Salernura (Epp. 1, 15.) vel etiam Ostiam Intimae amicitise significatio inest in vv. vates tuus, ut Od. 2, 6, 24, vatis umici ; id quod non intellexerunt, qui in hac Epistola satis acrem Horatii cum Maecenate expostulationem repperisse sibi visi sunt. — [Contractusque leget\ ' Omne, etiam levissinium frigus, quod quam molestum mihi sit probe nosti, vitaturus, vestibus involutus me quantum potero, dura commode lego, contraham atque incurvabo.' Sat. 2, 7) CO, Contractum geiiibus — caput. ■ — [hirundine primd\ Circa diem xx. mensis Februarii. Ab hirundine autem ssepe ver designatur. Hesiod. O. et D. 566. Cic. ad Att. 10, 2, \a\ayivaajam adest : (unde mare mox erit apertum.) — Ergo minimum septeni menses ab urbe afuturus erat Horatius. 14 — 18. [No7i\ ' Jam minime Kgre tu feres absentiam meam, ubi scieris, ideo tantummodo me abesse ab urbe, ut sanitati tuendae operan dem. Hoc igitur pro amicitia tua libenti animo mihi concedes existi- mans novum Iioc fore beneficium in me collatum, par utique illis^ quibus tam liberaliter me ante affecisti, quum id semper spectares, nei IIB. I. 7.] INTERPRETATIO. OQY dona tua quocunque modo unquam mihi onerosa fierent : nam profecto tu nequaquam similis es Calabrorum illorum, virorum sane bonorum, sed politioris vitae ignarorum cet.' — \_Beingne^ Gratias agens urbane donum hospes recusat, Similiter Aristoph. Ran. 509, 6E. Sevp' ('trrtOi. JfijAN. KaXXtffr', tiraivai — 9E. *AX\' tiai9i dfi' tfiot. SAN. Trdvv caXwc- — [Tam teneor] ' Tam obligatus tibi sum dono, quod offers, quam si eodem onustus domum redirem.' 20 — 23. [doyiatl 'abjicit velut in barathrum ea, quas ipse fastidit.' Sen. Ep. 120, Mulli sunf, qui non donant, sed projiciunt. — [^segesl Pro- ▼erbii speciem habet illud M. Pinarii apud Cic. de Or. 2, 65, Ut semenfim feceris, ita metes. — [^ait esse paratus^ Graeca constructio (6 dyaOoQ Kai ^povijuoc to7q d^ioig (pijalv dvai 'eroifiot;') haud rara apud poetas Latinos post verba affirmandi et sentiendi; Od. 3, 27, 67> Uxor invicti Jovis esse nescis. Catull. 4, 2, Phaselus ille Ait fuisse navium celerrimus. Virg. JEn. 2, 377) sensit medios delapsus in hostes. Etiam apud Tacitum Hist. 4, 55, ipse hostis populi Ro. quam socius jactabat. — {dignis^l ut saepe, absohite. Laberius apud GelL 17, 14, Beneficium dando accepit, qui digno dedit : et quidem dativ. de personis, non, ut alii opinantur, ablativ. : ' ad ea donanda paratus, quae digna et se et amico sint.' Est igitur: 'Ait se esse promptum ad beneficia imper- tienda honiinibus talia merentibus et tamen, quantumvis bonus et bene- ficus sit, propter id ipsum quod sapiens est, eodem tempore miniroe ignorat, quemadmodum ignorare solent stulte benefici, quid distent, ut aiunt, ara lupinis, id est, dignos ab indignis prudenter distinguit; illos sublevat et honorat, hos despicit ac sine donis dimittit.' — [cBra lupinis'] Proverbium ortum ex comparatione pecuniae et lupinorum, quibus quasi fictitia pecunia utebantur et aleatores et histriones in scena. Plaut. Pten. 3, 2, 20, Ag. Agite, inspicite ; aurum est- Coll. Profecto, speetatores, comicum : Maceruto hoc pingttes fiunt auro in barbarid boves. 24. [Dignum^ Constructio videtur expedienda ad normam loci Lu- cretiani 5, 1, dignum — carmen Condere pro rerum majestate hisque repertis ; ut sit according to the worth or merits. ' Ergo etiam me talem praestabo, qualem requirit laus bene de me merentis, id est, laus et virtus tua.' 25 — 27- [usquam'] 'in quemcunque locum extra urbem.' — [Forte latus] patiens laboris (Quintil. Prooem. 27), quod requiritur ad urbis plateas percurrendas, colles ejus ascendendos cet. — [angusta] Tenuis (Od. 1, 33, 5), brevis (Martial. 4, 42, 9)frons pro pulchra habebatur. Tunc autem, pracanus cum esset (Epp. 1, 20, 24) frons calvitio dilatata erat. 28 — 32. [Forte] 'Jam vero quoniam fieri nequit, ut pristinoe vires mihi redeant, liberum certe me esse cupio.' — [vulpecula] Ingeniose sane Bentl. conjecit nitedtila, maxime, quia vulpes frumento non vesci- tur. Eum autem secuti sunt recentiores omnes praeter Schmidium, qui sapienter aurem praebuit Jacobsio (Lectt. Venus. p. 99) docenti, antiquissimos apologorum inventores probabilitatis externcB vel dicam physicae longe minorem rationem habuisse quam doctrinae, quam per hujusmodi involucra popularibus suis tradere vellent : sic in eorum fabellis leonem, bovem, capram una venatum ire, oves glandibus et pastorum pannis, leones ferina assa vesci, montem parturire nasci murem, ac similia. — [cumeram] Vide Sat. 1, 1, 53. — [procul] de 208 INTERPRETATIO. [epist. quovis intervallo, etiam exiguo, ut Sat. 2, 7. 105. Virg. Ecl. 6, 16. JEn. 10, 834. — [cavum—quem} Sat. 6, 2, 116. 33, 34. \_compellor'] ut Sat. 2, 3, 296, 'increpor; si ad me applicari potest.' — [^resigno^ Vide Od. 3, 29, 53. ' Omnia reddo.' Hoc igitur dicit : ' Quodsi re vera in me quoque quadrat imago vulpeculse illius avidae atque inconsultae, neque aliter libertatem recuperare possum nisi omnibus, quse dono accepi, renuntiando, hoc ultro faciam ; nec hoc nimis diffitile mihi erit; nam,' &c. — {^altilhanl ' Nam non tum demum, quum satur sum glirium, leporum, turdorum, attagenum, dicis causa laudare soleo simplicem rusticorum vitam, sed deliciis illis quo- tidie carere possum, nunquam eas desideraturus.' 36 — 38. \_verecundum} Od. 2, 18, 12, nec poteniem amicum Largioru flagito, Satis beatus unicis Sabinis. — \rex\ Reges suos nominare humiliores solebant amicos nobiles ac locupletes. Epp. 1, 17, 20. Martiai. 2, 18, 8, Qui rex est, regem, Maxime, non habeat. — \jiater'\ Sic sine ridiculi specie tunc Horatius appellare poterat Maecenatem tribus quatuorve aniiis natu majorem. — \Inspice, si possum~\ ' Agedum experire, annon possim,' &c. Indicativus certum accepta restituendi propositum exprimit, et frequenter sic Comici. Ter. Phorm. 3, 3, 30, Fide opis si quid potes afferre huic. — [reponere\ Piaut. Pers. 1, 1, 38, Ut mihi des nummos sexcentos ; — Quos continuo tibi reponam in hoc triduo aut quatriduo. 39—42. [Telejnachus] Odyss. S, 601— G07, "iTTTrovQ 5' iIq 'l9aKt]V oiiK d^onai, dWd aoi. aiiTi^ "EvQd^t \ti\pij) ayaX/ia* 2ii ydp irtSioio dvduang EvptoQ — 'Ev S' 'I9a(cy ovr' dp dpofioi tvp'eiQ, ovrt ri Xti/xwv Atyi/Sorof, Kai fidWov tnrjparoQ i-mrojioroio. — {_patientis\ Est Horaericum TroXin-Xaf, raXatriippuJV, epitheton herois perpetuum, cui male substituerunt nonnulli sapientis, cujus laudis hic nullse sunt partes. — [7//tace] Nominativus Graecus aptior est h. 1. propter junc- turam cum vv. locus — porrectus quam gen. Lat. — \Porrectus'] Sic Caesar B. G. 2, 19, porrecta ac loca aperta. — [tibi'] refertur et ad v. apta et ad v. relinquam. 43, 44. [regia Roma] cfr. Od. 4, 3, 13, et 14, 44. — [vacuum'] 'non frequens et populosum, sed propter boc ipsum liberum a strepitu urbis studiisque meis aptum.' — [imbelle] ' ubi omnia tranquilla sunt et placata.' Sat 2, 4, 34, moUe T. Juven. 6, 296, Miletos Atque coro- natum et petulans madidumque Tarentum. 45 — 50. [Philippus] Haec narratiuncula ita cum praecedentibus con- nectitur, ut Vulteii exemplo satis lepido demonstret virum prudentem, ubi casu aliquo coUocetur in statu suae conditioni atque ingenio minus conveniente, etiam quum non levi jactura ex eo sese extricaturum esse, quo magis sibi aptum occupet. — Confundunt nounuili interpretes L. Marcium Philippum filium cos. A. U. c. 698, qui fuit vitricus Augusti, cum ejus patre cognomine cos. A. u. c. 663, de quo loquitur Horatius. — [fortis] Optime ejus indolem adumbrat his verbis Cic. de Orat. 3, 1, homini vehementi et diserto et in primis forli ad resistendum Philippo. — [Strenuus] igitur ' semper in causis agendis occupatus ;' forlis, ani- mosus et validus ad resistendum adversariis, potius quam in re militari. — [octavam] nobis inter secundam et tertiam pomeridianam.- — Carina, vicus celeber Romae in regione quarta, ubi templum fuit Telluris, aedes Junonis Sororia, domus Q. Ciceronis, Ponipeii, aliorumque principum LiB. I. 7.] INTERPRETATIO. 209 civiiim. — [Adrasum'] 'praetonsum.' Schol., recens rasum, et, quod ad \ capillos attinebat, atlonsum ; de barba enim et de capillitio intelli- \ gendum puto, ex quo aliquantum curtato statim perspiciebat Philip- [ pus adventorem esse, non tonsorem ipsum, quem alloqui dignatus vix ' esset. Petr. 32, Trimalchio pallio coccineo adrasum (recens rasum) . excluserat caput. — \yacud] Finge tibi tonstrinam Romanam a fronte i prorsus apertam, superne et a postica parte atque a lateribus centonibus i vel sipariis adversus solem tectam. Vacua autem, quia illa diei hora I ceteri adventores barbam et capillos tondendos jamdudum curarant ; hic otiosus nondum. In tonstrinis autem Romae etiam nunc convenire solent homines plebeii. Cfr. Sat. 1, 7. 3. — [propr/os] ' ipsum sibi, non per tonsorem,' qui tum aliquo abisse censendus est, unde non habebat quocum sermocinaretur Menas. Contra Plaut. Aul. 2, 4, 33, h Quin ipsi pridem tonsor ungues dempserat. — {leniter] tranquillo animo et sine ulla festinatione. 52 — 56. [^Demetri] Jam hominis cum pigritia quadam stia sorte contenti vultus habitusque excitat Philippum, ut jocum sibi paret, non propter nescio quam invidiam aut malitiam, sed propter meram tvTpa- I TTiKiav. — [«on Iteve] 'sed dexterrime, (docte et cordate et cate, ut ait i Piautus Poen. 1, 1, 3.) accipiebat, id est excipere et celeriter exsequi solebat.' — [doyno] Sicsaepe in Inscriptt. Lat. DoMO Pekvsia, &c. In- terrogari igitur jubet, ' quae ejus patria sit (quis), quod nomen, quae res domestica et conditio, ingenuusne an libertus V — [Menam] frequens servorum ac libertorum nomen populariter corruptum maxime in dia- lecto Alexandrina, ut Demas, Apollos, Lucas, ex nom. Menodorus, Demodorus, Apollodorus, Lucanus. Igitur ex hoc uno nomine Phi- lippus colligebat sibi cum liberto Vulteii alicujus rem fore. Liberti autem ex usu Romanorum patre nullo, sine patre cerlo nati erant: quapropter non respondet quaestioni quo palre v. 54. — Verbis cujus fortunce respondet v. prceconem, lown-crier. Cfr. v. 65. — [sine crimiyie] irreproachable. — [notum] absolute ponitur: ' notum inter homines ejusdem conditionis, ita ut ex horum quolibet de moribus et indole sua sciscitari liceat ;' tum pergit, ' se et properare loco,' &c. 56 — 68. [Et properare] ' et se modo negotiis sedulo vacare victum- que quaerere, modo uti quaesitis atque otiari, et quidem suo horum quidque loco, apto tempore, iv Katp(p.' — [parvis] ' tenui censu, ut ipse sit.' "0/ioiov 6/ioi<f» dti irtXdi^tt. — [lare certo~\ ' sed tamen se conjugem et domum vel propriam vel conductam habere, non in ccena- culo dumtaxat habitare.' — [post decisa'] ' quum transacta sint negotia etiam praeconum, id est circiter horam octavam.' In campura autem Martium tunc ipsum iturus erat, ut pila luderet vel ludentes spec- taret. 62, 63. [Mirari] utpote qui punquam in talem domum ad coenara vocatus esset. — [Benigne'] ut v. 10. — [Neget] Conjimet. hoc sig- nificat : ' Potestne fieri, ut,' &c. — [^improbus] 'pervicax.' 64 — 69. [vendentem] Tamquam praeco auctioViem faciebat vilium mercium, quae aliorum erant. — [tunicato] Opifices, tabernarii omni- noque pauperiores tunica tantummodo, non toga, induti erant. — [scruta] "quasvulgus ^r«/a« vocat." Comm. Cr. ; unde clarius etiam elucet vocabuli Latini cognatio cum Gr. >) ypvTi]. Lucilius apud Gell. 210 INTERPRETATIO. [epist. 3, 14, Quidiii ? et scruta qttidem tit vendat Scrutariu' laudat, Prt^- fractam sirigilem, soleam improbu' dimidiatam. — \_Occupat~\ ^Savei npoaa^o^itvwv.— lsalverejubei^ Cic. ad Att. 4, 14, Dionijsium jube salvere ; etiam absolute. Ter. Andr. 3, 3, I, Juheo Chremetem. — [^Excusare laborem^ Nobis : 'excusare se propter laborem;' sed illud frequens in consuetudine Latina. Cic. Phil. 9, 4, excusare morbum. — [mercenaria vincla'^ ' necessitatem auctionibus operam dandi, pro qua opera certam mercedem accipiebat ab iis, qui auctionabantur.' Sat. I, 6, 87. — \_Providisset~\ ' prius eum vidisset ac salutasset.' Piaut. Asin. 2, 4, 44, Non hercle te provideram. Quaso, ne vitio vortas. — [ut libetl Uiversa signif. a v. 19. h. 1. ' ut jubes.' 71 — 75. [dicenda tacenda^ ' ut bene potus, quaecunque in buccam ei venerant.' Dictum est, ut fanda nefanda, honesta inhonesta, prjTO. Kal apprira. Virg. jEn. 9, 594, digna atque indigna relatu Fociferans. — [piscisl ' ut piscis ;' omissa ut ssepe comparationis particula. — [cliens^ ' Quotidie patronum salutatum veniebat, eum in forum de- ducebat, et quotidianus prope conviva fiebat.' — [suburbana] h. 1. in agro Sabino. — [indiclis — Latinis^ Feriae Latinae non statse erant, sed conceptivae et quotannis indicebantur a consule. Macrob. Sat. 1, 16. Suet. Claud. 4. Jam quum per quatriduum justitium esset, patroni causarum et quicunque civilibus negotiis implicatus erat, oti- andi causa, comitibus aliquot secum eductis, rusticabatur. Sic feriis Latinis a Cicerone finguntur habiti in Scipionis minoris hortis sermones de republica. 76 — 84. [Impositus mannisl ' cisio vel rhedae, cui juncti erant manni ' (est animal hybridum ex equo et asina natum). — [requiem'^ ' dum sibi undique, quoquo modo, oblectationem ac recreationem a forensibus ne- gotiis parat.' — [Dum septem'^ ' eo quod Mense donat dimidiam partem pretii, quo agellus emeretur, alteram mutuam dat, ei persuadet' &c. — [crepat mera'] ' semper in ore habet.' Sic etiam loqui. Cic. ad Att. 9, 13, Dolabella suis lilteris merum bellum loquitur. — [ulmos'\ ' mafi- tandas vitibus.' — [Immoritur'\ ' macerat et enecat se opere rustieo strenue exercendo.' Studiis dativ. ut Quinctil. 9, 3, 73, immori legationi. — [senescit'\ ' Ti)KtTai, macrescit et canescit.' 86—91. [mentita\ Cfr. ad Od. 3, 1, ^d. — [enecius\ ' attenuatus.' Schol. Liv. 21, 40, fame, frigore, illuvie, squalore enecti. — [medid dt nocte] Cfr. Epp. 1, 2, 32. — [scabrum\ 'squalidum atque inipurum.' — [intonsum\ Et propter avaritiam et propter taedium infelicissimae agri- culturae omnem vitae cultum neglexerat, longe nunc diversus ab ilio, qui fuerat tonsoris in umbrd. — [Durus] Epp. 1, 16, "JO, sine pascat durut aretque. ' Prope nimis laboriosus et ailentus ad rem (Ter. Ad. 5, 8. 31), •yXtffxpoe.' Sat. 2, 6, 82, Asper et altentus qucesitis. — [Pol\ edepol, ecastor : cir. de his jmamentis Varronem apud Gell. 11, 6. 93 — 97. [Quod te\ Haec quoque est in sermone quotidiano soliti obtestationis formula. Ter. Andr. 1, 5, 54, Quod te ego per dextran hanc oro. Virg. JEn. 2, 141, Quod te per superos — oro. Est relativun infinitum, ' (^iort, propter quod.' — [Qui semel\ Jam ex hac narratiun^ cula poeta coiligit generalem sententiam : ' Ut primum aliquis perspexit &c. Horatius totius rei exitum callide tacuit : nihil enim attineba adjungere a Philippo misericordia tacto Menam pristinae vitae illici ,18.1.8.] INTERPRETATIO. 211 •estitutiim, rursus fecisse praeconium. — [yerum est'\ ' aequum est et lecet quemque intra eos fines manere eamque vitam eligere, quae cujus- jue viribus ac rei faniiliari quam maxime consentanea sit.' EPISTOLA VIII. Argum. De toto hoc Epistolio scripto A. u. c. 734, cfr. Jacobsii ! Lectt. Venus. p. 335. Idem est Celsus, cujus mentionem facit Epp. I, i 3, 15, ubi vide.
I, 2. [^Celso gauderel * Refer, Musa a me rogata, Celso (me eum
t jubere) %«'?*"' *^°'-'- '"^ Trparretv.' Celsus igitur salutarat Horatium ; (quomodo, ignoramus:) hic amicum juniorem, sibi carum et quem magni faceret, resalutat, Musse hoc officium mandans. — [scrihfeque'^ His vv. ei gratulatur munus utique honorificum, quod paullo ante adeptus erat, neque vero, ut aliis visum est, eum deridet. Qui hujus- modi cohorti amicorum proconsulis vei ducis aggregati erant, interdum adhibebantur ad epistolas in primis arcanas et gravioris argumenti ex illius mandato conscribendas, ad quotidianas servi vel liberti. 3, 4. [Si quarell Multa jam cum familiaritate et benevolentia Celso totum animi sui statum aperit: 'se sibi displicere, non propter causas fortuitas atque externas, sed propter inexplicabilem quandam mentis aegritudinem, qua se nunc quidem liberare nequeat :' — [minantem] 'pollicentem ac molientem,' ut Sat. 2, 3, 9, et Phaedr. 4, 22, 4, Hoc scriptum esl tibi, Qui magna quum minaris, extricas nihil. Refertur autem in primis ad studia poetica. — [nec recte] ' non nimis bene me vivere, non satis me ipso contentum esse, propterea nec suaviter.' 5—6. [momorderit] Et de aestu et de frigore (Sat. 2, 6, 45) dicitur ; h. I. de foliis arefactis, baccis ustis. — [longinquis^ ut divites greges habebant et in Calabria et in Gallia Cisalpina. — [agrisl 'agris pascuis;' ut dividebant agros in pascuos, arvos, arbustos, consitos. 9 — 12. [Fidis] ' qui, ut ipse probe scio, malum meum levare volunt.' Aniicos autem corrigere hunc pravum animi habitum aventes cum medicis comparat. — [Cur me] idem fere ac ' propterea quod ;' sed illud est discrimen, quod hoc rationem simpliciter significat, alterum ductum est ex directa interrogatione : Cur — properatis? — [arcere veterno'\ Arcere cum ablativo sine praepos. a etiara in prosa or. Cic. Phil. 5, 13, hostem arcuit Gallid. Mentis veternus, marcor et torpor est ille, quo afFecti nihil eorum, quae nobis proposuimus, perficere atque elaborare possumus. Funesto autem, quia, ut ait Celsus 3, 20, in hoc (lethargico- rum morbo) marcor et inexpugnahilis pcene dormiendi necessitas. AfjO- apyov Graci nominariint. Id quoque genus acutum est et, nisi svccurri- tur, celeriter jugulat. — [ventosus\ 'levis, inconstans, instabilis.' Comm. Cruq. Sic Cic. ad Fam. 11, 9, Lepidum hominem ventosissimum appellat. — [Tibure\ ' in Sabino meo prope Tibur.' Catull. 44, 1, funde noster, seu Sabine seu Tiburs ; et cfr. Sat. 2, T, 28. 13 — 17. [rem gerat^ ' quoraodo officia ac negotia sua curet, et qualis sit animi ejus status.' — [juveni'] Tiberio tunc xxii. annos nato. — [utqtte cohorti] Cfr. Sat. 1, 7, 28. Epp. 1, 3, 6. Hujus moris primus, ut videtur, auctor fuit Scipio Africanus minor. Cfr. Appian. Hispan. 84. — [subi^tde] ' deinde protinus.' — [instillare] ' leniter atque amice tra- 212 INTERPRETATIO. [epist dere praeceptum,' ut guttatim in aures instillantur harum niedicamenta — \_Ul tu fortunam] ' Quod si tu modeste feres fortunain, qiiae v coraitem fecit Keronis, cujus favore gaudens majores etiam opes atqu' honores aliquando adipisci potes, nos quoque (Neronem simul signi ficat) benevoli et vere amici tibi erimus ; superbia contra et fastu s praeter modum te extuleris, amicos a te abalienabis.' EPISTOLA IX. Argum. Venustius sane atque elegantius Septimium suum (de quo\ Od. 2, 6.) Tiberio Claudio Neroni commendare non potuit quam ho epistolio, in quo gratiam, qua ipse apud Augusti privignum fruatui dedita opera extenuat. Noli autem oblivisci eo tempore, quo scriptur est (a. u. c. 732, vel, ut alii volunt, 734.) Tiberii mores nondum re prehensione dignos fuisse. Tacit. Ann. 6, 51, Egregius vitd famdqui quoad privatus vel in imperio sub Augusto fuerat. I — 3. [awiw] ' preeter ceteros.' ' Vel propier hoc metuendum no est, ne te aliorum rursus commendatione obtundam.' — \j-ogat et prec cogill ' ita rogat, ut me precibus suis quasi cogat ;' quam TrnSravayKt} Graeci dicunt. — IScilicet] only think ! — [tradere] ut Sat. 1, 9,47. Epi 1, 18, 78. 4, 5. [mente'] 'egregia tua indole et ingenio perspicaci.' — {^domoqui Ex Claudiorum stirpe nobilissima ortus, apud vitricum educatus era — [legentis] ' honestos tantum homines eligentis, quos in familiariui suorum numerum asciscat, ac propterea a se removentis hoinines bons rum artium rudes.' — \_propioris~\ ' carioris,' quos vocabant primce m missionis, Seneca de Benef. 6, 33. 6 — 9. [yaldius] ' melius,' ut A. P. 321 , valdius oblectare. — [abirem ' ut evaderem.' Schol. — [mea] ' bona et commoda, in quibus pon etiam favorem, quo me prosequi dignaris.' — [Dissimulator] Tal describitur dpwv, ab Aristotele de Mor. ad Nicom. 4, 3, 6 S' tipto SoKti dpvt~ic^ai to. virdpxovTa J) tXarru iroitTv. Lamb. — [opii •gratia, qua fruor apud te, et id unum appetens, ut utilitas inde ad n redundet ;' cujusmodi homines idwirpdyfiova^ vocant Graeci. 11 — 13. [desceudi~\ Usurpatur de re, quam minus dignain nobis cei sentes prope iiiviti su.scipiinus, sed tamen propter certas eausas abjicei non possunms. Cic. Divin. I, ad accusandum descendere. Frons inte; dum pro impudentia, insoientia, fastu : unde frontem perfricare ' in pudenter se gerere,' et in plebeculae Latinitate /ro?j« expudorata (Petroi 39.)/row« urbana pr. est ejus, qui, quia in urbe vivit, minus timidus i modestus est rustico ac prope accedit ad mores scurranim, (quibuscu* junguntur urbani Epp. 1, 15, 27, et Plaut. Trin. 1, 2, 162.) quocin interdum vel potentiori amico inolestus fieri non reformidat et hoc qua jus sibi sumit, ut confidentius se gerat cum omnibus : hine face prcemia, jura, privileges. ' Ausus sum pudore deposito amici causa v inverecundus fieri.' — [,Scn'6e (unum) tui gregis] pr. ' ejus nomen i album ainicorum tuorum referri jube ;' ' recipe eum in cohortem cora tum tuorum.' Sic apud Cic. de Or. 2, 62, et ad Fam. 7> 33, sodales aequales dicuiatui gregales. Doering. iB. I. 10] INTERPRETATIO. 2\3 EPISTOLA X. •. Argum. Cum lepida tloiovtitf Aristio Fusco, intimo suo amico, (de i 110 V. Od. 1, 22. Sat. 1, 9, 61. 10, 83.) qui, ut philologus, in urbe i lanere malebat, rusticationis commoda et gaudiaenarrat, eumque Stoi- % is sententiis exhortatur, ut sorte sua contentus vivat, neque, forsitan I um majore incommodo quam lucro, potentiores ambiat. Scripta videtur
  • ■ i.-citer a. u. c. 737-
^ 1 — 3. [salvere jubemus] Solita formula. Plaut. Asin. 2, 2, 30, Jubeo i e salvere voce summd, 8fc. — [at cetera'] Sic Cod. Bland. antiquiss. et I ilii, ut Virg. /En. 3, 594, Consertis tegumen spinis, at cetera Graius, ubi
  • i it h. 1. apte duo membra magis sibi opponuntur quam in altera lect. ad
etera, quod per se spectatum aeque rectum est. Liv. 37, 7, virum ad
i etera egregium. Id. 4, 26, ad alia discordes. 4 — 9. [e< aller^ ' etiam alter negat, pariterque eadem probamus.' — ' Annuimus^ ' nutu probamus :' sed simul refert columbos ipsos rostra ' imantissime conserentes. — [^vetuli] Matius apud Gell. 20, 8, Columba- [ imque labra conserens labris. — [circumlila'] 'circumdata, obducta.' — I Quid quteris ?] formula sermonis quotidiani haud infrequens etiam 1 apud Ciceronem (ad Att. 2, 1, &c.), quae proprie significat, ' non opus est, ut ex me quaeras: ultro tibi omnia dicam.' — [^iw] ' vita vere f vitali fruor et rex mihi esse videor.' Sic ^aaiKivtiv, — [fertisl Sal. Cat. 53, virtutem animi ad calum ferunt. — [rumore secundo'\ ' Simul atque unus vestrum, qui hujus sententiae et opinionis participes estis, nrbis vitam laudat, ceterorum omnium plausus et claraores movet.' Hoc enim inest in antiqua formula, populi rumore secundo, qua usi sunt Ennius et Fenestella apud Non. p. 385. Cic. Tugc. 2, 1, secundo populo. 10 — 13. [sacerdotis fugitivus'] Liba ab iis, qui rem divinam fa- i ciebant, allata et sacerdotibus relicta, horum servis interdum pro pane data esse videntur ; jam joci causa narrat, unum aliquando mero hujus cibi nimium dulcis taedio ab hero aufugisse, quo tandem vero pane vesceretur. — [placenta] ex farina et caseo, oleo frictse, papa- vere, sesamo, melle oblitae ; h. I. eaedem cum libi.i, etsi propriae haec dis offerebantur, illae inter crustula s. dulciaria referebantur. — [Fivere natura — convenienter'] 6fio\oyovn'ev(o^ ry (pvasi ^yv pervulgata Stoi- corum erat doctrina : verum Horalius h. 1. populariter loquitur, ut Cic. de Legg. 1, 21, 66, Sed cerle res ita se habet, ut ex naturd vivere sum- mum bouum sit, id est, vitd modicd et aptd virtute perfrui. 'Huc autem pertinet etiam habitatio naturae usibus inserviens, cui ante omnia area (a site) eligenda est, id quod optime fit ruri, ubi beatae vitae nihii obstat.' — Domo antique pro domui est aliquoties apud Catonem (R. R. 134, &c.). In seqq. Sabinum suum respicit. 16, 17. [rabiem Canis'] Canicula exoritur quidem A. D. xiti. Kal. Aug. (20 die M. Julii,) sed apparet vii. Kal. (27 Jul.) Schneider ad Colum. 11, 2, 53. Sol intrat Leonem 23 die M. Julii. — [momenta'} 'motus, circuitus ccelestes, qui eo tempore fiunt, quo Sol est in Leonis signo atque vi caloris terras urget.' Poetice rem sic exprimit, ut fingat Leonem ad furorem excitari Solis radiis acutis, eum penetrantibus. Od. 3, 29, 19. 214 INTERPRETATIO. [epist 18 — 21. [divelhitl Exquisitior sane lectio quam depellat. Illud sig nificat, ' somnum subito interrumpit, nosque excitat ;' hoc, ' nos dor mire non sinit.' — [Libycis — lapillis] Loquitur de pavimentis (XiSo arpwToiQ) tessellatis et vermiculatis ex marmore Numidico cersim diminut (Appul. Met. 5, p. 237, Wouw.) {mosaic pavement). — [olet^ qiiatenu floribus vel liquoribus odoratis spargebantur etiam pavimenta. — [i vicis^ Urbis, in quos aqua ex magnis aquae ductibus per fistiilas plumbea s. tubulos ducebatur. — [trepidat'] ' continenter et celeriter currit.' CC Od. 2, 3, II. 22, 23. [Nempe'] inest ironiae significatio. — [inier varias — columnas Loquitur de peristylio exstructo ex columnis marmoreis vario coloi maculatis. — [silva] ' viridarium peristylio cinctum.' Od. 3, 10. Cori Nep. Att. 13, (Attici domus) avioetiilas non adijicio, sed silvd constaha — [longos'] ' late extentos in urbis vicinia per agrum Romanum' olii tam fertilem, nunc prope incultum ac vastura. — [prospicit] Etiam i prosa oratione. Plin. 1, I, triclinium — pratum multumque ruris videt — hippodromi nemus comasque prospectat. 24, 25. [Naturam expellas furcd] ' Licet naturam summa vi et ca) lidissima arte opprimere coneris, tamen manet invicta suumque jus sil vindicat.' Furcd expellere aliquem proverbium est pro ' aspere atqu ignominiose exturbare et ejicere.' Cic. ad Att. I(j, 2, Quoniam furcill extrudimur, Brundisium cogito. — [furtijn] ' ratione quasi clandestin; ut quomodo fiat vix animadvertas, illa divitum fastidia perversa ( natursE contraria vincit, ipsique, quantumvis a simplici vita recesserin tamen aliquando vel inviti ad eam redire coguntur.' 26 — 28. [Non qui] ' Falsa autem illa de finibus bonorum judici; qualia plerumque sunt divitum, magis noxia sunt ac beatitudini infe; tiora, quam injcientia rerum externarum nullius ponderis, ut quui nos deridet dives, quod purpuram Sidoniam ab Aquinate distinguei nesciamus.' — [contendere — ostro] dativ. ' comparare cum purpura.'- [callidus] ut Sat. 2, 7, 101, subtilis et judex — callidus : ' sollers i distinguenda purpura sincera, quae ex Phoenice importatur, ab adu terina, quam ad illius imitationera Aquinates in agro Volsco fut tingunt, ut iraperitos decipiant.' — [jucum] lichenis genus, (piJKO cujus succo vel medicabantur lanam muricis succo postea tingendai vel sine iliius conchyiii succo adulterinam. — [propiusve medulli; 'intimos animi sensus magis percellens.' 30, 31. [pliis nimio] Altera lectio plus cequo est e gloss. Plaut. Mi Glor. 2, 6, lOI, satis et plus nimio merui mali. M. Antonius E ad Cic. Attic. 10, 8, Te nimio plus diligo. — [pones] ' depones, i carebis.' 34—37. [Cervus] Aristot. Rhetor. 2, 20, et Conon Narr. 42, hai fabulam conservarunt, qua Stesichorus Himerenses monuit, ne ; Phalaridis (Arist.) aut Gelonis (Conon) tyrannidi subjicerent. — [coti mwiibus] ' ex jure naturse.' Ovid. Met. I, 135, Communemque prit ceu lumina solis et auras humum. — [Pellebat] ' soepe, continuo.'- [minor] ut i']TTU)v. — [opes] Sic Od. 3, 3, 28, Epp. 2, 2, 136, pi . frequentiore singulari. — [recepit] ' ultro ac libenter accepit.' — [vict< ■ violens] ' victor evasit, postquam ipse quoque vectorem adjuvans fen citer cum cervo certasset viresque suas summa cum conlentione exs» • ruisset.' Explicabis igitur ' vehemens et acer.' iB. I. 11.] INTERPRETATIO. 21 j 40 — 43. [^dominuml Stoicum hoc. Arrian. Epictet. 4, 1, 59, de ■tultis, qiios dicebant : ovtwq ovv ' ttoWovq KvpioVQ t\oiitv ; Oi5rw. Libertas igitur inter praecipua animi bona referenda est; qua qui ■aret servit diviti alicui et potenti, propterea quod improbus, hoc est, mmodicus, intemperatus, sua sorte nunquam contentus est, nimia iemper et vasta appetit.' — [^olim^ in fabellis et exemplis : 'ut solet tieri in calceo, qui si major pede est, facit, ut humi prolabamur, si
ninor, pedem constringit et dolore nos afficit.' Uret autem rectum,
' non glossema urget. Propert. 4, 3, 23, Dic mihi, num teneros urit lorica lacertos ? Ceterum admodum frequens est apud philosophos hsec comparatio. Lucian. Pro Imagg. 10, /tr) VTrtp rov ■KoSa iffru) rb
hir6Sr)na, fit) Kai sTn<rTofii(Ty fit, <j>t}<riv, ifnrt^nrarovoav avT(^.
l 46. [Cogere^ h. 1. ' congerere, coacervare.' 47. [Imperat aut servit^ ' Prout possessor est : si sapiens, pecunia parta inservit vitae necessitudinibus, utilibus inceptis, beneficiis in alios conferendis ; si stultus, ei imperat, ut dominus servo, ita ut, quamvis ea uti nequeat, lamen ejus semper augendae causa quidlibet, etiam perversissima quaeque, in se suscipere multoque cum labore perficere cogatur.' Frequens sententia : Publius Syrus 998, Pecunia est ancilla, si scis uti; si nescis, liera. 48. iTortum'] Sententia per se clara : ' Pecunia debet esse ea machinae, ut ita dicam, vitalis pars, quae movetur, non ea, quae movet ;' ' ordinatrix et dispensatrix esto mens sapientis possessoris, pecunia materies, qua pro sua voluntate atque intelligentia ille utatur.' V. tortus iiri^tTov funium et rudentum perpetuum esse monstrant Interpretes ex Virg. JEn. 4, 575. Ovid. Met. 3, 679. Catull. 64, 235. Pers. 5, 146, unde explico de fune ductario vel in machinis tractoriis (Vitruv. 10, 3 et 4.) vel in remulco. 49. 50. [tibi'] ' Ut tu legeres, dictabam meo puero a manu.' Im- perfectum, ut in subscriptionibus epistolarum : hac scribebam, S(c., tempore relato ad illud temporis punctum, quo, cui missa est epistola, eam leget. — [Facunee^ Vacunam, antiquam Sabinorum deam, respon- disse Romanorum Victoriae, itaque radicem VAC eandem esse ac vic vv. vincere victor, et nititur Varronis testimonio apud Acronem, et con- firmatur ex inscriptione ipsius illius fani prope Horatii Sabinum siti, sed jam illo tempore vetustate ex parte collapsi, apud Feam. Per jocum autem Romani interdum deae nomen sic interpretabantur ac si esset a v. vacare, ipsaque vacationis atque otii tutela. — [Excepto, quod^ Ne eo supplendum sit, referunt hunc usum ad formulas audito, cognito, nuntiato. v. Zumpt. Gr. § 647. EPISTOLA XL Argum. Bullatius, homo alioquin ignotus, Horatii certe amicus, (quod ipsum documento est ingenium ac probitatem ei non defuisse :) ex eo tamen divitum genere fuisse videtur, qui propter nescio quem animi languorem nec rebus civilibus neque litteris neque agriculturae vel negotiationi operam navarent, sed tandem ipsius otii, rui se dedi- derant, pertaesi, hoc omnium rerum fastidio aliter se liberari posse non opinarentur, nisi si in longinquas regiones profecti inter alios semper 216 INTERPRETATIO. [epist. homines versarentur, veteres locos ac fama celebratos viserent, alia quotidie antiquitatis monumenta, artificum opera, delubra deorum spectarent. — Talem igitur hominem amice ad sapientiorem vitae usum exhortatur et in urbem ad suos revocat, simul lectoribus signifi- cans, sibimet ipsi propter aninium sequum ubique bene esse. — Scripta videtur Epistola A. u. c. 733. 1 — 5. [Qiiid tibi] Ter. Eun. 2, 2, 42, Sed qnid videfur tibi hoc mancipium ? formula sermonis quotidiani mixta ex his duabus interro- gationibus : ' Quid tibi videtur hac de re?' et : ' Qualis tibi videtur haecres?' Sic etiam Graeci. Plato Euthyd. 77) fi ovv i(paivov-6 aoi (oi dvSpig) ; — [^ccnciniia] ' elegans, venusta propter aedificia, in primis propter Junonis aedem. — [Sardis'\ plur. 'SapSiig. — ^Smijrna'] Lucian. Imagg. 2, 2/ii'pvjj, r) KaWiaTrj tuv 'Iwvikojv TroXtuv. — [sordent] ut Virg. Ecl. 2, 44, sordent tibi munera iiostra. ' Videnturne tibi despicienda prae regicB Romas splendore?' — [Altalicis] ' An dom-cilio tibi delig-re mavis unam ex urbibus regni olim Attalorum, Pergamum, Tralles, Thyatiram, Myndum?' 6 — 8. [Lefc^rfum] unam xii. loniae urbium. Teste Strabone 14, p. 643: " scenicorum artificum conventus ibi erat et domicilium, qui in lonia erant ad Heilespontum usque ; ibique Traviiyvpig et annua certa- inina in Bacchi honorem agitabantur ;" verum reiiquo anni tempore prope deserta erat, ut constat ex h. 1. — \_Scis Lebedus quid 5(7] I5ul- latius igitur et, ut videtur, Horatius sub Bruto militantes A. u. c. 712, ibi fuerant. — [Gabiis~\ Visconti Monumenta Gabini, p. 1. Dionys. Hal. A. R. 4, 63, TToXif yv tov AaTirwv ysvovc, 'AX^avwv airoKTKng diri)(^ov(Ta rrig 'Pix>ixr]g aradiovg tKaTov' — vvv fiiv ovksti avvoiKOV- fievti Tratra, 7rXj)j' oaa fiipr) iravSoKevirai /card tt]v oSov. Propert. 4, I, 34, Et qui nuncnulli, maxima tiirba Gabi. Monumenta a Viscontio descripta reperta sunt prope lacum Gabinum, hodie Lago di Castigiione, in loco hodie nominato Pantan de' Griffi. — [Fidena:] Sabinorum oppidum, prope Roniani, (Strabo 5, p. 226 et 230.) cujus reliquiae exstant prope vicos Giubileo et Serpenlina. Prima longa, contra Virg. .^n. 6, 773, urbemque Fidenam. — [vellem] ' vel ibi aequo animo vivere possem, si opus foret.' 9, 10. [Oblitusque] ' Quum ibi tranquille versarer in contemplandc terribili siimulque magnifico maris turbati spectaculo, vel oblivisc possem ad tempus carissimorum meorum amicorum etaequo animo pati si ipsi quoque in secessu meo mei interdum obliviscerentur.' Ceterun hoc quoque 1. sunt semina doctrinae Stoicae. Arrian. Epict. 3, 24, 109 "Av iv ri/apote j)c, fir) avcnrXaaae rf/v tv 'Pw/i^ Siarpi^r}V — dXX kKti TETaao, OTTwg Stl tov iv TvdpoiQ didyovra, iv Tvdpoig ippo) fxevwg diayeiv. 11 — 16. [Sed neque'] Arrian. Epict. 2, 23, 36, Olov el rig dTriw tig rfjv iraTpida ttiv iavroi) Kai dioSevtov TravSoKilov KaXov, dp'taai' Tog avTif Tov vavSoKeiov, Karafievoi iv T(p iravSoKeiiji k. t. X ' Summae igitur,' inquit, ' stultitise esset, si quis in via Appia imbr permadefactus, non iter pergeret, sed in caupona sese abderet, vi frigore hiberno correptus et rigens, non ideo in aliquem pistoris furnun vel thermas intraret, ut se calfaceret, sed,' &c. — Frigus, sitem (Ovid Met. 5, 446) colUgere est pr. ' in intimum corpus recipere.' — [Idcirc navem] ' Nec propter unam porcellam, navi vendita, et quidem tran WB.i. 12] INTERPRETATIO. 217 ^geeum mare, ut qui nunquam rediturus sit in patriam, nauclerus in perpetuum mari renuntiabit, ut fortasse tu propter aliquod taedium animi Roniam nunquam redire decrevisti.' 17 — 21. [Incolunii^ ' integro, sanae mentis homini, constanti et quieto.' Schol. Sic Sat. 2, 5, 13, incolumi capite esse opponitur in- saniae. — ' Qui igitur domi contentus vivit, pulcherrimis illis Graeciae et Asiae urbibus seque libenter caret ac rebus molestissimis.' — \_Mity- fe»e] 1) fifyakt] Kal Kokri vocatur a Longo 1, 1. — \_facit~\ ' juvat, apta est.' Propert. 3, 1, 20, Non faciet capiti dura cormia meo. Pr. de medicamentis : Plin. 22, 19, chameeleon facit ad difficultatem urina. — [P<cna/a] vestis gausapina vel scortea, qua super tunicam accepta tempore frigidiore per itinera utebantur ; per aeslatem propter spissi- tudinem molesta erat. Coutra campestre (subligaculum, (cara^w/ia), inguinum velamentum linteum, quo cingebantur juvenes in Campo Martio, nudi corpora exercentes vel Tiberim denatantes. — ^Sextilil Augustus mensis Sextilis demum A. u. C. 7^6 appellatus est. — [cami- «ai] foculus cum prunis, qui, ut videtur, ex uno condavis loco in alterum transferri poterat; qualibus etiam nuncutuntur Itali. — ^Romce^ ' Dum Romae vivimus felices, laudemus sane amoenas et pulchras illas urbes, nec tamen abripiamur uUo eas visendi desiderio.' — [^absens^ 'procul sita a patria nostra.' 22 — 30. Fortunare verbum est formularum religiosarum. Afranius apud Non. p. 109, Merc. Deos ego omnis ut fortunassint precor. — [^arbiter] ' qui niare longe prospectat itaque ejus veluti dominus est.' — {^Ccelum, non animum] ^schines adv. Ctesiph. p. 407, Bekk. ov •jfdp Tov Tpowov, dWa tov tottov fiovov ^«n^XXo^tv. — [Stre^iua i7tertia\ Qualis est ardelionum vita (Martial. 2, 7), qui cum semper aliquid nioliuntur moxque temere incepta omittunt, nihil unquam assequuntur nec perficiunt: quod quum ipsi sentiunt, tsedio exercentur, fatigantur. Per b^vfimgov dictum est, ut illud Ennii apud Gell. 19, 10, Otioso negotio animus nescit, quid velit. Senec. de Tranq. An. 12, inquieta inertia. Od. ) , 34, 2, insaniens sapientia. — [^navibus^ ' Nos maria et terras peragramus, ut bene beateque vivamus, quasi in locis extremis atque a patria quam remotissimis tranquillius feliciusque victuri quam domi.' Lamb. — [f7/tt6TO] quas vacuas dicit Juven. 10, 102, oppidulum prope paludes Pomptinas, hodie Cisterna. Cfr. Plaut. Aul. 2, 2, 10, Pol, si est animus eequus, satis habes, qui bene vitam colas. EPISTOLA XIL Argum. De Iccio vide Od. 1, 29. Huic sodalem suum, Pompeium Grosphum (Od. 2, 7)> commendat, propter quam ipsam rationem prope incredibile est, interpretes ante Jacobsium (excepto tamen Gesnero) uno fere ore in eo consensisse, ut contenderent, in commendaticia hac epistola Iccium tamquam hominem sordidum, avarum, fatuum, dicis causa et propter nescio quam animi vanitatem philosophiae deditum, Uescribi et cum insigni mordacitate derideri, nihilominus videlicet poetae amicum. — Scripta est a. u. c. 734. 1 — 5. [Fructibus^l Iccius tunc erat procurator praediorum Siculorum M. Agrippae, quorum de reditibus rata pars tamquam administrationis L 21 S INTERPRETATIO. [epist. merces ad ipsum perveniebat. — [coUigis^^ ' colligendos ciiras per villicos.' — [jton est, utl owk tori {Svvarbv) ottiijq, ' fieri nuUo modo potest.' Cfr. Od. 3, 1, !), Est ut viro vir latius ordiiiet. — • \usus'\ Oppo- nitur mancipio. Cic. ad Fam. 7, •^O, Atticum, cujxis quoniam proprium te esse scribis mancipio et nexo, vieum autem ustt et fructti, conlentus isto sun. Id enim est ciijtisque, quo quisque fruilur atque utitur. — [_Si ventri'] Fortasse meminerat Horatius, versuum Theognidis 719, B. ""laov roi ir^ovTovaiv, orif TroXvg dpyvpoQ iaTiv Kai xpwffoc ical yrjg "rrvpoipopov TnSia, "iTnroi 0' riniovoi t(, kgI y rd ckovTa iraptaTiv ■ TaoTpi Tt Kal TrXivpaiQ Kai iroalv aj3pa traQuv YiaiSoQ r tjSh yvvaiKOQ. — \_pedibti.si ' si podagra non laboras.' 7 — 10. [Si forte'] Jam sapientis temperantiae exemplum afFert : ' Si forte, id quod non pro certo scio:' (v. forte minime praetervidendum est:) ' quum cibis lautioribus vesci facile tibi liceret, tamen abstemius' (pr. de vino, hic et de cibo et de potu :) ' sobrius manes ac vivis legu- minibus oleribusque atque inter haec vel urtica, aeque parco et tenui victu etiam protinus ' (i. e. ' porro et sine intermissione,' Non. p. 375),
  • in perpetuum uteris, etiam si subito dives factus eris, vel quia natura
ultro temperans es, vel quia ex firmo proposito abstines a luxuria, ut sapientiae prseceptis satisfacias.' — In medio positee sunt res, quarum potestas nobis est ac liber usus. — [urticdl Est omnino planta hujus nominis, qua Itali etiam nunc vere, dum tenera est, vesci interdum solent; non urtica marina Medusse genus, quse in opiparis pontificum coenis apponebatur. Herbis autem et urticd dictum est, ut Od. 1, 12, 8, silvcB et quercus. Ovid. Met. 10, 261, et flores mille colorum Liliaque. — [ut'] ' licet, quamvis;' non 'iva. — [inauret] Suspicor proverbii locura obtinuisse Fortunse aureum rivum, in quem ubi quis se immersit, confestim, id est, repente ipse dives fit. — [naturam mutare pecunia nescit] ' Qui natura vel sine philosophorum praeceptis temperans est, etiam dives factus, prius vitae genus, bonae valetudini unice ap- tum, servat.' 12 — 14. [Miramur'} ' Virtuti autem te vel maxime studere et philo- sophiae deditum esse gaudeo ; etenim si miramur, Democritum illum rem familiarem ob sapientise stildia prorsus neglexisse, multo magit profecto te admiremur necesse est, qui inter muita negotia necessaris quidem, sed interdum sordidiora, ut est tabularum expensi acceptique confeciio, inter homines qusestus ac lucri cupidos, quibuscum saept versari debes, nihilominus philosophiae et physicis studiis vacas.' Cic de Fin. 5, 29, Ctir tot maria transmisit Democritus ? qui {vere falsone cur queererenms ?) dicitur oculis se privasse ; certe, ut qttam minimi animtts a cogitationibus abdttceretur, patrimonium neglexit, agros desertti incultos. — [peregre est] 'meditationi immersus et quasi segregatu a corpore, procul abest a rebus terrestribus.' — [velox] ' inter ver BiixipiaQ magna cum facilitate versans.' — [scabiem] ' sordidam alio rum avaritiam, quibuscum Agrippae rationes tibi putandie sunt.' — [co7itagia] ' quae lucri cupido morbi contagiosi instar jam prope omne invasit.' 15. [sapias] Simpliciter pro (fipovyQ, cogites.' — [sublimia] ' t. HtTtwpa, coelestia;' ' philosophiain physicam.' Comm. Cruq. 16_20. [Ques mare] Similes loci sunt Virg. Ge. 2, 475. Properi 3, 5, 25. Manil. 1, 99. — [compescant — temperet] Propert. 1. I. 35 .IB. I. 12.] INTERPRETATIO. 219 Ciirve suos fines altum non exeat aquor, Plenus et in pnrtes quatuor annus eat. — [sponte sud^ ' proprione*impetu atque iiistinctu, aujiissa
ic ductae numine divino.' — [premat^ ' abscondat,' Intellige de solitis
lunae vicissitudinibus, Kivilxnai Kai TrXripojfftdi, non de ejus defectu. — [Quid velit et possit] ' Quis finis (ffKOTroj;) et quae vis sit mundi uni- versi.' — [concordia discoi-s'^ ' universitas rerum, licet nobis interdum discors videatur, tamen admirabili singularum partium concordia juncta.' Est Empedoclis vtiKog Kai ipiKia Fragm. ed. Sturz. 203, 'A.XXor« fiiv <pi\6Ti]Ti (TtJvspYO/ntv' tlc tv inravTa, 'AXXort ^ av dix SKaara <f>optvntva vtiKtog tx6et. — [Stertinium deliretl Sine joco : ' Investigas, utrum verior sit physica doctrina Empedoclis, an Stoi- corum.' Jam facete pro Stoicis ponit ridiculum illum Stertinium " sapientum octavum (Sat. 2, 3, 293), qui ccxx. libros Stoicorum Latine scripsit." {Schol.) eique icar' tipwvtiav acumen tribuit; Stertinium autem pro Stertinianum, ut Od. 4, 12, 18, Sulpiciis horreis. 21 — 24. Festive trucidas (slaughterest) ad Pythagorae et Empe- doclis sectatorem. Hieron. lib. 2, adv. Jovinian. t. 2, p. 331, Villars. Probabo non Empedoclis et Pythagor^ nos dogma sectari, qui propter ^tTsyii^vXiadiv omne quod movetur et vivit edendum non putant, etejusdem criminis reos arbitranlur, qui abietem quercumque succiderint, cnjus par- ricida sunt et venefici. Diog. Laijrt. 8, 77i Empedocli placuisse dicit: Ttiv Tpvxfjv iravTola tldr] ^woii' Kai (pvTCJv IvSvtaBai, (prjai yoiiv* 'H^>j ydp TTor' lyw ytvofiriv kovooq rt Kopr} Tf Odfji.voQ t olujvog T£ Kai tt aXoQ tXXoTrog Ix^vq. — [verum^ ut Epp. 1, 7i 98, ' justum.' — [Vilis~] 1'roverbium videtur, cui proxime accedit Xenoph. Mem. 2, 10, 4, vvv Sia Tu Trpayfiara (propter hunc rei publicae statum) tvit^vora.- TovQ tari (piXovQ dyaOovQ KTrj^raaOai. ' Proborum hominum amicitia tvwvoTaT)] est, tenui pretio, facili opera paratur, si qua re indigent, quam nos eis prsestare possumus idque comiter facimus. Sic tu primo quoque ofiicio, tibi minirae molesto, facile Grosphi amicitiam tibi con- ciliare poteris.' 25, 26. [A^ tamen'^ ' Ne tamen tu, remotus quum sis ab urbe et studiis occupatus, ignores' cet. Cantabros, quum aliquoties pertina- citer rebellassent, M. Agrippa tandem A. u. c. 734, tovq iv ry r/Xtici^ £itip9tipt Kai tovq XoiTTovQ To. Tt onXa d^tiXtTO Kai tQ rd irtcia tK Twv Ipvfivwv KaTtfiij3a(rtv. Dio Cass. 54, 11. — [Armenius^ Velh 2, 94, 4, Tiberius cum legionibus ingressus Armeniam, reductd ed in potestalem populi Romani, regnum ejus Artavasdi dedit, ubi vel scriptor ipse vel librarii ex Monum. Ancyrano, p. 375, VVoIf. sic corrigendi sunt : ArtaxicB ademptum Tigrani dedit. — [Pltraates~\ Construe : ' Ar- saces XV. s. Phraates iv., Parthorum rex (.\. u. c. 717 — 753) genibus minor accepit jus imperiumque Caesaris.' — genibus minor pr. ' infra Caesaris genua collocatus, ad genua ejus admissus,' poetica imagine pro ' supplex per legatos atque submissus.' Imperium autem Augusti accepit, quatenus ob metum belli, quod hic ei minitabatur, captivos ex Crassi et Antonii exercitibus signaque militaria Crasso adempta Romam remisit et filios nepotesque obsides Augusto dedit. Strabo 6, extr. Justin. 42, 5. Tac. Ann. 2, 1, Phraates cuncta venerantium officia ad Augustum verterat. Jus autem et imperium alicujus accipere idem est atque ' im- perio parere injus ditionemque alicujus venire.' Liv. 24, 57. L2 220 INTERPRETATIO. [epist. 29. [Copia'] abundantisB et ubertatis dea, ut Carm, Sec. 67. ' Hsbc autem oninis generis fruges fructiisque quasi de ccelo in terram nunc defundit, e cornu suo omnibus abundantCr largitur.' EPISTOLA XIII. Argum. " Hanc Epistolam ad Vinium Asellam, quisquis ille fuit, missam esse nunquam adducar ut credam. In Augusti potius gratiam scripta videtur, cui poeta verecundiam suam vix poterat commendare urbanius. Paratam eadem habebat excusationem, si forte poemata sua Angusto ab amicis nimis ofRciosis male essent tradita aut minus apte commendata." Jacobs. Festive igitur simulat se prfeter mandata, quse domi jani ssepe diuque homini bono, sed pinguioris ingenii, incul- carit, ne illajam iter faciens, magis etiam quum in urbem pervenerit, obliviscatur, eadem eliam litteris consignasse, hasque litteras, quas Asella, ut probabile est, nunquam videt, post ejus profeciionem ex praedio Sabino per tabellariuin misisse. Fuit autem (nam persona ipsa vera est, et fortasse nota erat Augusto) vel vicinus Horatii, vel unus quinque illorum bonorum patrum, colonorum partiariorum in ejus Sabino : servus certe tabellarius non fuit, quum tria nomina Latina habuerit, C. Vinius Fronto vel Asella, ut aiunt Scholiastae. — Scripta videtur Kirchnero Epistola circiter A. U. c. 736, Lachmanno vel ineunte a. 730, vel ante hiemem a. 732 ; per medium enim tempus extra Italiam degisse Augustum. 4, 5. \_odiuvi'] ' Si forte offendes Augustum, is fortasse indignabundus accipiet mea carmina.' — [importes] plerumque de rebus incommodis, ut ' importare calamitatem, luctum, periculum, pestem.' Ceterum construendum videtur etiam propter v. caesuram: ne sedulus (quum sis nimis sedulus), importes odium libellis, minister operd vehemente (ministrum agens talem, qui operam navet nimio atque importuno studio). 6 — 8. l^uret] de onere molesto, ut Ovid. Rem. Am. 235, Aspicis, ut pressos urant juga prima juveneos. — [Ahjicito] ' Abjicito polius in ipso itinere ;' (fingit enim ob propria quoque negotia Vinium llomam proficisci, et tantum ofiHcii causa carmina secum portare,) ' quam ut eo loco, usque ad quem perferre juberis sarcinam, ferus, impatiens jam oneris, efferatus, ut iniquse mentis asellus, cum vi et multo cum fragore dejicias in solum vel in atrium Palatii clitellas muli vel asini tui, quibus sarcina illigata est atque inde solvenda. Quod si tam rus- ticus esses, quam significo, merito te Asellam vocari dicerent ridentes, qui viderent.' — \_Asina'] videtur dixisse pro Asella ; non enim credi- bile est patris cognomen Asina, ut volunt, joci causa a vicinis ejus in Asellce deflexum esse. Quod paternum est cognomen, monstrat jam patrem ingenuum rusticum Romanum fuisse nec vero filio contumeliae causa inditum. 10 — 12. [lamas] " lacunas majores aquam pluviam continentes. Ennius : Silvarum saltus, latebras lamasque lutosas." Comm. Cruq. — \^Victor propositi] iyKpaT))s rov ffKOTrov. — \Sic positum servabis] ' Sic pones et, quum posueris, eliam sic servabis, ne' &c tiB. I. 14 ] INTERPRETATIO. , 221 13 — 15. [riisticus agnam] Jam triplex proponit exempluin ab Asella minime imitandum : (1) imaginem rustici agnum sub axilla ad mercatum ferentis, ridiculam propter continuos bestiolae motus et curam hominis, ne in solum desiliat, ne ab ipso fortasse Isedatur. (2) " Pyrrhiam, ancil- lam in quadam Titinii fabula, quse furata lanam dominae suae, propter temulentiam ita gestavit, ut facili opera deprehenderetur." Schol. — (3) [<ri6a//s] Homines ambitiosi, auram popularem captantes, tribules etiam pauperiores ruri degentes ad convivia interdum invitabant. (Prin- cipes autem cives in xxxi. rusticas tribus, homines infimae sortis in iv. urbanas memento relatos fuisse.) Rusticanus igitur Romanus invitatus a tribuli suo locuplete atque illustri non sine quadam verecundia ac timore e vico suo in urbem pergit calceafus vel peronatus ; quia servum non habet, certe qui opus rusticum deserere possit, ipse soleas, quibus indutus in triclinium intrare debet, una cuni piieo, quo sub noctem domum revertens caput tecturus est, sub ala portat. Optimus autem homo eo maxime ridiculus fit, quod dum quantocunque potest cum decore soleis puris nec pulvere adspersis in triclinium introire parat calceosque sibi exutos et pileum atriensi tradit, iis omnibus, qui quum maxime in atrio sunt, et ingenuis et libertis et servis nimis demissus ac timidus videtur. 18, 19. [oratus'} ' Quodsi multis etiam precibus illiusmodi homines te oraverint, ut quid Augusto apportes sibi dicas, tu noli loquax esse, sed quo te jussi perge, donec ad ipsum te admittat ostiarius.' — [riitere porro^ push forward. — \ne titubes] Rursus leviter ludit in Asellae cognomine. ' Cave ne, ut accidit asellis niuiis onustis, tu quoque titubes hnmique procumbas, ubi lamam transgredieris vel per clivum descendes, itaque quae tibi concredidi qualicunque damno afficias, veluti capsa collisa, voluminibus ipsis madefactis.' EPISTOLA XIV. Argum. Joci causa fingit se villico nequam, moroso, bibaci, in urbem reverti cupiepti hanc epistolam mittere, qua significet ruri ei manen- dum esse : re vera autem hac scriptiuncula, quam villicus ipse vix unquam vidit, demonstrare voluit iniquis suis, qui ei propter villulam a Maecenate donatam invidere solebant, non tam ob ipsam possessionem sibi caram esse quam propterea, quod ibi remotus ab eorum malignitate et a ceteris omnibus urbis molestiis tranquillo animo vivat studiisque libere vacet. Scripta videtur Kirchnero A. u. c. 732. 1 — 3. [mihi me reddentis~\ ' quia quum Romae dego aliorum potius sum quam mei ipsius; ruri mihi vivo, ut volo, et ab officiis negotiisque urbanis me reficio ac recreo.' Barthii illud me redimentis, Seneca et Piinio dignius est quam Horalio. — [^t] ' qui ante eras in mea familii urbana, meum fundum fastidis, quamvis eum habjtent quinque familise, ita ut honi, id est, strenui atque honesti, patresfamilias inde Variam se conferre soleant ad nundinas obeundas et quando oppidana habentur comitia creandis duumviris juri dicundo, aedilibus ceterisque magistra- tibus municipalibus.' — Faria, oppidum in Sabinis olim, nunc vicus imminens Anieni ad octavum lapidem ultra Tibur in via Valeria. Hodie Ficovaro. L 3 222 INTERPRETATIO. [epist. 4, 5. [Certemus'\ * Agediim videamus, utrum ego diligentius animum meum vitiis purgem, an tu spinas ex agro meo evellas; atqne utra ratio melior sit, eane, qua me ipse curo, quod ad virtutem attinet, an ea, qua tu (homo socors) colis rem meam, id est, fundum Sabinum, praecipuam facultatum mearum partem ?' — [spinas'] Cfr. Epp. 2, 2, 212, Quid te exewpta juvat spirtis de pluribus una? 6. [Zam?>] Est L. jillius L. F. Lamia, consul postea A. u. c. 756, de quo v. Od. 1, 26, et 3, 17. Hic igitur tunc lugebat Quintum fratrera. — l^pietas et cura'\ ' fraternus amor, quo Lamia erepti fratris recordatur, et aegritudo, qua consumitur.' 7 — 9. l^Fratreni] Repetitio voc. /rn^m, ipsum onoioTiKtvTov a nescio quo reprehensum, sequens i^aavWal^ov et, ut videtur, unai, Xeyoptvov mirabiliter Lamiae maerorem et liictum exprimunt. Cic. ad Att. 12, 28, marorem minui, dolorem non potui nec, si posseni, vel/em. — [^mens animusque] ' vovq Kal ^vfibg me isluc (ubi tu es) /ert, impellit me, ut istic esse longe malim, et veluti in ludis circensibus equi feroces qua- drigis juncti impatienter exspectant, denec mappa missa e claustris i. e. carceribus currus emittantur, ut in liberum circi curriculum prorunipant, sic ego quam primum rus proficisci cupio.' 12 — 17. [immeritum] ' locum, cujus nulla est culpa, aiTiarai, ac- cusat.' Sic bd. 1, 17, 28, vestis immerita. — ^mediastinus] a v. medius, ut clandestinus a v. clam, servus infimi ordinis, in medio paratus, nulli certo ministerio addictiis, sed viliora munera obire solitus, jussu etiam conservorum artificum vel proprio aliquo munere fungentium, ut sunt dispensatores, ratiocinatores, cubicularii. — \tristem] ' iniqua mente.' 20. [^liquidi] ' defaecati.' — [medid de luce'] ' Quem olim ssepe de medio die, id est, lucente etiam tunc, (Sat. 2, 8, 2,) in conviviis tem- pestivis acriter potasse scis,' non eo tempore, quo plerumque compota- tiones fieri solebant, post horam nonam (Martial. 4, 7)- 22 — 25. [non incidere] ' non, quum tempus est, abrumpere et in perpetuum finire amores, compotationes atque id genus alia.' Virg. Ecl. 9, 14, novas incidere lites. — [ohliquo] 'maligno et invido;' sic Xo^oTf o/iixaai irpocrfiXeTrtir, limis oculis, — [Limat] 'quasi lima atterit, atte- nuare conatur.' — [venenat] ' ut serpens.' — [Rident] ' Rure nerao mihi invidet ; tantummodo vicini, si quando dicis et joci causa ligo- nem vel marram tracto, subrident, quia non sine causa horuni operum minus peritus iis videor.' 26 — 30. [Cum servis] ' Sic firmum ego propositum teneo : vos servi, homines leves atque inconstantes, illud semper desideratis, quod procul a vobis est ; tu mavis Romae degere et cum cetera mea familia urbana esse diaria, demensa,' cibos, qui per singulos dies a dispensatore servi; demetiuntur, additis mensae herilis reliquiis. — [rodere] comice pri ' avide manducare.' — [voto ruis] ' Hoc tu summopere optas, ut rursu familiae urbanae aggregeris : contra calo (qui lignorum curam gerit ai usum culinae), homo sane callidus ac vafer, (ut sibi certe videtur, quun me herum interdum decipit et defraudat:) liberum tibi usum rerum at victuni necessariarum invidet, ipsi eum omnia demetiantur et iisque a( «nciani ponderentur.' — [ephippia] i<pi7nnov ffTpwjjia, " tegimen equ ad mollem vecturam paratum." Nonius. Rlale nonnulli conjungun piger caballus, nam neque pigri est arare velle, et piger, tardu; est sua natura bos. Ovid. Am. 1, 13, 16, Prima vocas tardas sub juij LIB. I. 15.] INTERPRETATIO. 223 panda hnves. — {Qiiam scit'] In proverbium transierat Aristophanis Vesp. 1431, D. 'Ef)(?oi tiq ]]v EKaffTOQ tlStiri Ttxvrjv. Cic. Tusc. 1, 17, Bene etiim illo proverbio Gracorum pracipitur : Qitam quisque novit artem, hac se exerceat. — [censebo^l Domiiii est sententia, quae eadera gemper erit (unde futuro utitur), cui pareat uterque, villicus et calo, necesse est. EPISTOLA XV. Argum. C. Numonius Vala (Vellei. 2, 119) videtur fundos habuisse prope Veliani et Salernum, de quorum oppidorum ccelo ac solo eum interrogat, quum in aitero utro per liiemem A. u. c. 731, 732, degere veilet. Constructio haec est : ' Par est te scribere, nos tibi accredere (v, 25), quae sit hiems, qualis via (vv. 1, 2), majnr utrum populum — Jugis aquae (vv. 14 — I6),uter — reverti' (vv. 22 — 24) ; cetera (vv. 3 — 13, rursusque 17 — 21,) in iraptv^taiai &\xnt. 1 — 3. iFelia] Hyele, Helia, 'EXsa, Lucaniae oppidum a Phocaeis conditum notumque propter philosophos Eleaticos, liodie Alento ; Saler- num in agro Picentino, hodieque Salerno. — [Quorum hominuin^ ' qui mores sint incolarum, quse vitae ratio ?' — Antonius Musa medicus Augustum arthritide laborantem aqu» frigid» perfusionibus et gar- garismis curaverat, unde haec medendi via mox magnum plausum nacta est. — [^stipervacuas — facit^ 'dicitnullum inde commodum ad me re- dundaturum, immo nialum auctum iri.' — [_et tamen^ ' Et tamen quum Musae potius irasci deberent pristini mei hospites Baiani, a me nunc derelicii, innocens ego iis invisus fio, si pro illoruni thermis balneis frigidis utor.' 5 — 9. [^ane] ' Ulique non sine ratione, ut quisque facile intelligit, totura illud oppidum voluptarium negligi nunc queritur aquas suas celebratissimas proplerea, quod sulfuris vi benefica etiam longos atque inveteratos morbos expellere e corpore dicuntur.' — \_murleta'\ Celsus 3, 21, 35, maxime utiles naturales et siccts sudationes sunt, qitales super Baias in myrtetis habemus. Hae sudationes nunc appellantur le stitfe di Tritoli. — [elidere^ Celsus 2, 15, Gestatio utilis iis, qiiibus lentte morboritm reliqitia remanent neque aliter eliduntur. Clusium (Chiusi) Etruriae oppidum, notum propter Porsennam regem, Gabii Epp.l, 11,8. 10 — 13. [Mutandiis^ ' Verum, etsi lamentantur Baiani, alium locum aptiorenfi quaerere milii certum est.' — Construe, equus prateragendiis deversoria nota, quae sunt in via Roma Baias dncente. — [lesvd habend^ ' non sine stomacho, adducta habena sinistrorsum, equum flectens, simul addo verba Non — Baias ; sed, ut scis, cum brutis verba nihil juvant ; auris equi est in ore frenato, id est, equos freno moderari oportet si volumus eos nobis obedire, viamque nobis placitam inire.' 15 — 25. [Collectos — imbres^ ' Volo aquam fontanam, iion pluviam in cisternis coUectam, et quidem puteos perennes, qui semper aquam praebeant.' — [nihil vtororl ' Vina illius tractus quuin asperner, nihil de iis te percontor; nam propositum mihi est, aliis quam asperis illis nec valde generosis uti. Atque in Sabino quidem meo quidvis, omnis L 4 224 INTERPRETATIO. [epist. generis cibos ac vina, perferre possum propter aerem, qui concoctionem juvat, et propter frequentes sub divo ambulationes : contra per hiemem, quum magnam diei partem contractus lego (Epp. I, 7, 12), vinum gene- rosum (a loco et vite) ac lene (ab aetate et sapore) requiro, quod vel mecum apportabo vel ibi quoque reperiam in alia regione natum, a propola empturus.' — [adcredere^ ' credere propter id ipsuni, quod tu sincere mihi expones rerum illarum statum.' 25 — 27. Li/S7i»] Quum se per jocum ut deliciarum admodum cupidum ac prope luxuriosum descripsisset, subjicit lepidam de Msenio narratiunculam, qua delectet Numonium: ' Nimirum,' inquit, ' ego sum prope similis Maenii illius,' de quo vide Sat. I, 1, 101, et 1, 3, 21. — [^certiim prasepe^ comice pro mensa. 28, 29. l^Impransus^ ' quum esuriret.' — \civem dignosceret hoste^ id est, antiquo significatu, ' peregrino.' — \opprobria fingere^ ' ficta crimina in aliquem conferre.' ■■ 30. [Pernicies et tempestas] Comica haec. Plaut. Capt. 4, 3, 3, Quanta pernis pestis veniet ! quania labes larido .' — [maceUi^ ubi obsonia, pisces et caro vendebantiir. 32 — 34. [nequitia fautoribus'] 'iis, qui propter qualemcunque cau- sam, fortasse vel jocum quaerentes, favebant Maenio, homini nequam ejusque similibus scurris.' — \_palinas ccenabat omasi^ ' Tunc igitur si nummis carebat, totas patinas omasi, intestini bubuli, et carnis agninse devorabat; quod quum faceret, de vilibus cibis ita se consolabatur.' 35 — 39. \_Nimirum'] ' Talis videlicet ego quoque sum, et quis non ?' — [unctius] Mautius,' ut Epp. 1, 14,21. 17, 12. — \nitidis] ' quorum ex villis splendidis, marmore candentibus, statim coUigimus, vos divites esse et insuper vestras fortunas in iisdem villis bene ac tuto coUocatas esse, melius utique, quam si in fenore positae essent.' Sic Cic. pro C. Rab. Post. \,fortunas fundatas atque optime constitutas dixit. EPISTOLA XVI. Argum. Ambigunt interpretes, utrum hoc epistolium scriptum sit ad Quinctium Hirpinum (Od. 2, II), an ad T. Quinctium Crispinum Sulpicianum, triumvirum A. A. A. F. F., Augusti aequaiem (Eckhel D. N. 5, p. 291), qui idem videtur cum T. Quinctio Crispino, cos. A.u.c. 745. ' Ego, care, beatus sura, quem ad statum vitae cuivi<( optandum inter res externas permultum confert Sabinum meum : tu item cura, ut, quemadmodum mereris, beatus fias, illud -yvdJOt atavTOV in primis probe exercens atque ab animi perturbationibus liberum te servans.' Jacobsius egregie defendit bonum illum Quinctium a con- viciis, quibus eundem lacerarunt interpretes, tamquam captator fuerit aurae popularis atque externa specie frugi hominem probumque se esse simularit. 1 — 3. \Ne perconteris — Scribetur] ' Scio gratum tibi fore, si formam fundi mei ultro tibi descripsero ; itaque noli me ea de re percontari.' — [Arvopascat herum] Nam fortasse tu credis fertilissimum esse meum IIB. I. 16.] INTERPRETATIO. 225 Sabinum j verum exigui sane est reditus, mihi tamen carissimum propter situm amoenum.' — Opulentare pro ' locupletare, ditare' primum apud Horatium reperitur. — [vitibus ulmo] Singulari arte ry dKV()(p, quasi ulmus herum pasceret, non vitis, usus est, ut in summa sermonis simplicitate poeta tamen maneret. 5 — 7. \_Continui montes'] 'perpetuo dorso inter se juncti nisi dis- sociarentur valle angusta et propterea opacd propter montium umbras se prope tangentes.' Ex Sickleri descriptione est mons Ustica, in cujus radicibus villa Horatii sita erat, et alter clivus, in quo Vacunae templum erat, hodie Rocca Giovine ; vallis autem inter utrumque montem est vallis Digentiae, hodie Val di Licenza, quae clauditur Lucretili, Monte Gennaro. Totus autem tractus ei, qui a Tibure via Valeria per Variatn {Ficovaro) et Mandelam {Bandela) vallem illam ingrediebatur, ab oriente ad occidentem vergere videbatur, ita ut sol mane radiis col- lustraret Horatii fundum, sub vesperam sinistrum latus, clivum Vacunae. Quodsi quis Lucretilem enisus in poetae prsedium descenderet, vallis ab occidente ad orientem extendi videbatur. — [vaporet^ ' vapore obducat,' ut fit vesperi sub ccelo Italico. 8 — 11. [Quid, si] ' Quid dices, si tibi scribam vepres ferre corna,' &c. Facete sane de cornis et prunis, tamquam de fructibus perbonis ac grati saporis verba facit. — [6e7»'g-ni] ' largi ;' alii benigva, ut est gen. fem. Lucret. 4, 60. Vepribus ipsis hanc largitatem tribui sane irotijrncwrfpov est quam al. benigne. — [yepres] partim sponte ibi crescentes, partim saepium vivarum (quae structilibus et maceriis oppo- nuntur :) loco plantatae. — [/«g^] pro ' fructu,' glandibus, quibus porci pascebantur. — [Tarentum} cujus situs est perquam amoenus. Hoc igitur dicit : ' Tarentum huc tralatum dicas.' 12 — 13. [Fons] Fontem hunc Bandusiam vulgo appellant ; alii rectius fontem quoque ut rivum Digentiae nomen habuisse rentur. — [dare idoneus] ^KavoQ ^ovvai, \di est, ' adeo aqua abundans, ut et fonti et rivo, qui ex eo profluit, proprium Digentiae nomen inditum sit, quum minores rivi proprio nomine carere soleant.' — [Hebrus] Venusta hyperbola Digentiam cum Hebro amne saepe a poetis in rebus ad Liberum patrem spectantibus celebrato comparat. 15, 16. [latebra] ' Hse solitudines dulces mihi, immo, ut plus dicam, etiam amcence, id est, vel tales, ut tu quoque et quivis alius amoenas esse concederetis, si apud me essetis, illud ante omnia mihi praebent, ut propter ccelum satubre et aquam purissimam etiam gravissimo anni tempore {letifero — autuwno, Juv. 4, 56), hic bene valeam ; id quod tibi gratum fore confido.' — [si credis] Facete significat fieri posse, ut ea de re dubitet amicus. — [prcBstant] ' servant' potius quam ' sistunt.' Ea significatio hic locum habet, ex qua prastare saspe est to guarantee, — [Septembribus] Cfr. Sat. 2, 6, 19, Auctumnusque gravis, Libitime qucestus acerbce. 17. [Turectel 'Ego, ut perspicis ex his, quae tibi scripsi, me beatum esse duco ; simililer te cives tui beatum praedicant. Quo magis cave, ne decipiaris externa rerum specie neu te transversum agant vulgi judicia persaepe fallacia, adeo ut negligas proprium studium veram beatitudinem, quae unice in temet ipso sita est, et adipiscendi et con- servandi.' — [audis] ' diceris esse,' ut KXvtig, dKOviis. " Hoc autem L 5 226 INTERPRETATIO, [epibt. dictutn est Socraticum, cujus meminit Cic. de OfRc. 2, 12, hanc viam ad gloriam proximam et qiiasi compendiariam dicebat esse, si qitis id ageret, ut, qnalis haberi vellet, talis esset." Comm. Cr. 18 — 24. [beatuml probabiiiter non tantum propter opes, sed etiam propter iionores, quos jam tum videtur gessisse. — \^quavi tibi^ Cic. ad Fam. 2, 7. Tecum loquere (Curio), et te adliibe in consilium, te audi, tibi ohtempera. — [^alium sapiente^ Epp. 2, 1, 139, alius Lysippo. Grffici, aXXov Tov ao(pov. — [^Dissimules^ ' Neu propter falsum quendam pudorem contra multitudinis opinionem ac judicium, ex quo recte vales, nolis segrotus videri coram convivis mensae tuae accunibentibus (vel quo minus eos perturbes vel quo liberius possis cibis quibus vis vesci).' — [tremor^ Hora nona, qua ferme coenabant, febres ingravescere solent. — \_tmclis'\ jure et adipe. Ovid. A. A. 3, 755, Carpe cibos digitis ; est quidam gestus edendi : Ora riec immundd tota perunge manu. — \in- curata^ 'quia medico non monstrantur, sine curatione manent.' — [pudor nialus^ A. P. 88, pudens prave. Notat hanc SvaooTriav, Celsus 3, 2, Neque dnbium est, quin vix quisquam, qui non dissimulavit, sed per abstinentiam mature morbo occurrit, csgrotet. ' jEque stultus est,' inquit, ' qui aninii morbos, id est, vitia, celat, ne corrigantur a sapientioribus.' 25 — 29. [bella tibi terra pugnata marique Dicat^l Junge hella tihi (a te) pugnata, non tibi dicat bella. ' Si quis coram te memoret res a te terra marique vel Augusto ipso vel M. Agrippa duce gestas, et nimia adulatione usus subjungat atque ad te applicet versus a Vario in Augusti laudes nuper compositos, haec fere dicens : Quum igitur virum fortissiraum te praestiteris et civem e republica, Jupiter servet in ambiguo/ &c. Non sine arte sic, ut nos interpretamur, tres una laudantur, Q.uinciius propter fortitudinem in bellis comprobatam, Au- gustus dux, Varius Augusto dignus poeta atque Horatii amicus. — [vacuas^ ut Pers. 4, 60, Nequicquam populo hibulas dunaveris aures ; ' laudis cupidas et adulationi patentes.' — [permulceat^ 'grato modo tangat.' Cic. Orat. 49, Duee sunt res, qua permulceant aures, sonus et mimerus. — [Tene magis] ' Hi versus sunt Varii in Panegyrico Augusti.' Acr. et Comm. Cr. — [possis'] ' Si, inquam, hsec coram te aliquis dicat, sane agnoscas (facile sentias) ea uni Augusto tribui posse, et illico respuas aduiationern tam exaggeratam. Alia fortasse res erit, si quis le sapieniissimum vitiisque omnibus carentem pra;dicet ; fieri enim posset, ut quaemadmodum solent plerique, tu quoque hanc laudem in te merito conferri existimares.' 31 — 35. [Respondesne^ ' Annuisne nimio tuo laudatori, militis instar, qui ex albo nomine citatus, statim respondet, se adesse, an dicis, te tantum praeconium non mereri ?' — [Fir honus^ ' Dices tu fortasse : Quid, quasso, magis consentaneum est naturae humanae quam ut quisque vir bonus dici cupiat ? Quocirca ego quoque hoc aveo et certus sum te idem avere.' Horatius : ' Verumtamen talia vulgi judicia semper fallacia sunt atque incerta, ita, ut, nisi virtus tua nitatur fundamento longe firmiore, id est, recta consqientiu, quotidie excidere bona ilia. apud multitudinem fama nec tamen, ut facit vere sapiens, mutatam hanc ejus opinionem propter magnitudinem animi secure despicere queas.' — [meum est^ ' Id quod ultro tibi aliquando dedi, tu precario I LiB. I. IG.] INTERPRETATIO. 0^7 possides.' — [trisfisque recedo] ' Aliter fieri nequit, quam iit, etsi invitus mcestitiaque affectus, populi jussis obsequar.' 36 — 37- [Iderri] ' Idem vulgus si falsa opprobria in me jecerit (id quod liaud minus fieri potest, quam ut falsis laudibus me oneret): Etultus profecto essem, si talia crimina me perturbarent ac de animi statu dejicerent.' — [laqiieo pressisse^ Usitatius est cervices frangere alicui laqueo pro strangulare. Cfr. ad Od. 2, 13, 5. — Tria autem memorat scelera, quse in ipsius personam minime cadebant, quum homo sane esset ab omni quaestu iilicito alienus, pudicus in aetatulae flore (Sat. 1, 6, 82), palris amantissimus. 40 — 42. [et mendaceni] ' Idem qui perpetuo mentitur aliosque deci- pere cupit, dum se bonum sapientemque esse simulat, propter id ipsum mendaci infamia terreatur necesse est.' — [Vir bonus'] ' Jam vero,' inquit, 'accuratius etiam popeiii judicia excutiamus, quo quam levia sint quantumque a vera sapientia abliorreant, perspiciatnus eaque con- temnere discamus. Sic virum bonum appellat vulgus, cujus vita quidem civilis certa quadam auctoritate gaudet nec repreiiensioni obnoxia est, dum vicinia, quae ejus mores melius novit, non ignorat ejusdem vitam domesticam esse turpissimam.' — [Qui consulta palrum^ Senatus consulta jam tum juri civili adnumerari coepta erant, saltem ex parte. Gaius 1, § 7» Senalus consultum legis vicem ohtinet, quamquam Juit quasitum. — [secantur'] 'deciduntur, transiguntur.' Cfr. Sat. 1, 10, 14. Arbitria potissimum significat, quae a litigantibus ad eum deferuntur, quia in rebus pecuniariis homo integer atque honestus existimatur. 43. [res sponsorel Cfr. Pers. 5, 79, Marco spondente, recusas Credere tu numnws f ' Q,uem omnes pro sponsore satis locuplete habent, cujus in fide tuto adquiescant. Pariler ubi testis in judicio est productus, nemo eum verum testimonium dicere addubitat, ideoque is, pro quo dicit, facile causam obtinet, vincit adversarium.' 45 — 49. [Introrsum'\ ' intuS,' ut Sat. 2, 1, 64, introrsum turpis, ubi vide. Mira illa lectio apud Meineckium, Hunc prorsus turpem, est Hauthalii conjectura reperta postea ab eodem, in codd. aliq., sed orta ex mero errore duorum codd. apud eundem (ad Persii Sat. 1, p. 8) in prorsum superscr. / litterae p. — [Nec furtum^ ' Neque aliud profecto est, si ad veri trutinam exigatur plebis de viro illo bono judicium, quam si servus aliquis ideo bonus et frugi haberi velit, quod inimunis sit a vitiis severa punitione dignis.' — [Habes pretium~\ ' Satis te pro tam prssclaris virtutibus remunerari mihi videor.' — [ureris^ Epod. 4, 5, Ibericis peruste funibus. — [f^^tigi^ j^piiaifiog, quae summa erat servi laus. — [Sabellus^ ' ac vel propterea homo simplex et verax.' Slc autem se appellat propter praedium Sabinum potius puto quam quod patria Venusia olim a Sabellis, Samnii populo, habitata erat. 51, 52. [opertum] ' esca occultatum,' ut Epp. 1, T, 74, hamus occultus. — [milvus] piscis rapax ex doradum genere, non ejusdem nominis avis. — [Tu] generatim, ut saepe in Stoicorum Siarpi^aXg, non ut ad Quinctium referatur. — [formidine poencB] ' Atque propterea, si talis homo speret clam fore maleficium, pessimis quibusque facinoribus se conscelerabit, etiam sacrilegio.' 56. [pacto — isto] ' ea ratione, quam tu' (non Quinctius, sed ficta L6 228 INTERPRETATIO. [epist. persona, (Juatn alloquitur :) ' sequi soles.' Dictutn est antem ut Od. 2, 19, 15, iion leni ruind ; 'damnum quod, quia exiguum, lenius feras.' 67 — 62. \_Vir honus\ ille plebeculae, Kar eipwvtiav. — \_Laverna] " Laverna in via Salaria lucum habet ; est autem dea furum (sive, ut ait Arnobius 4, 24, cum Mercurio simul fraudibus prasidet furtivis) : et simulacrum ejus fures colunt, et qui consilia sua volunt tacita; nam preces ejus cum silentio exercentur." Schol. Novius Bothe, p. 56, Per deam sanctam Lavernam, quts sit cuUrix queestuis ! — \_faUere] non tam ' decipere homines' quam ' latere.' — [nubem'\ quem admodum dii apud Homerum heroibus, quos quum maxime tutantur, Totura locum imitatus est Persius 2, 5. Illa Labra movet sic expressit : Illa sibi introrsum et sub lingud immurmurat, SfC, 63 — 68. \Qui melior^ ' Verum ex Sloicorum doctrina ita potius est judicandum, ejusmodi virum bonum haudquaquam meliorem esse servo nequam.' — \_assem^ Pers. 5, 111, Inque luto fixum possis Iranscendere nummum ; ubi Pseudocornutus : Solent pueri, ut ridendi causam habeant, assem in siiice plumbatum affigere, ut, qui viderint, se ad colligendum inclinent nec tamen possint evellere, quo facto puerl 'etiam!' clamitare solent, 'etiam!' — [porrol ' Huic sententiae tam- quam corollarium (quod dicunt posteriores) adjungo, liberum non mihi videri' cet. — \_Perdidit arma~\ Pi-^-aaTriQ et \inrora.KTriQ est, hoc est, summa ignominia dignus.' Modestinus Pand. 49. De re mili- tari : Miles, qui in bello arma amisit vel alienavit, capite punitur. .Torr. — \obruitur re] ' id est, pecunia, veluti terrae labe ; ita ut ab ea impe- ditus libere movere sese nequeat.' 69 — 72. \captivum\ Pergit in eadem allegoria, divitem avarum cum captivo contemptim comparans. — \occidere\ ex jure quidem belli. — \durus] ' cuivis etiam molestissimo labori perquam idoneus.' — \aretque] Sal. Cat. 4, agrum colendo aut venando, servilibus officiis intentum, atatem agere. — \'Naviget'\ Amara dpuviiq. significat etiam ingenuorum mercaturam ac negotiationem a servilibus officiis non longe distare. — \Annona prositl ' Negotiator eam in urbe viliorem reddat, dum ex iEgypto et Africa magnam frumenti vim adportat.' — \penusquej; ' omnis generis utensilia.' Cic. de N. D. 2, 27, Omne, quo vescuntur homines, penus. H. I. explico potissimum de omnis gencris salgamis, quse ex transmarinis regionibus advehebantur, de rapixii, garo, allece, &c. Ex codd. autem testiraonio videtur praetulisse formam vulgarem penus, penoris ; contra Virg. JEn. 1, 704, longam — penum dixit. 73 — 79- \yir botius] ' Contra viri vere boni imago est illa apud Euripidem,' Bacch. 492, Awvvaog' Ei^' o n TTa^tiv Str ri fit rb dtivov 'tpyaati ; TlivQtVQ' Jlpuirov fiiv a(3pbv jSoarpvxov TtfiM aiOtv. A. 'Itpbg 6 TrXoKaiiog' rt^ 9iifi S' avrbv Tps(pw. H. 'ETrfira Qvpaov rovdt rrapadoc tK x^poiv. A. Avtoq fi dfaipov' rovSe Aiovvaov 6op(o. 11. ElpKralai r' ivSov aw}ia abv ^vXd^ofitv. A. Avati fi 6 Caifiwv avTOQ, 'orav tyw OiXw. Apud Euripidera igitur est Bacchns, qui coram Pentheo sacerdotem se illius simulat ; quem locum Horatius de morte a sapiente, ubi necessaria ei videatur, sponte suraenda inter- pretatur. — \simul atque volam'^ ex constanti quidem Stoicorum doc- trina. Diog. Laert. 7, 130, in Zenone: EiiXoywf ri (paaiv iKd^tiv eavrbv rov /3iov rbv ao(pbv Kai virep TrarpiSoQ Kai inrtp (piXwv' k&v i HB. I. 17.] INTERPRETATIO. 229 iv aK^Tjporeptf. yfvTjrai aXyrjSovi fi irripuxTtcnv jj voffoic aviaToig. Quod praeceptum secutus est Zeno ipse. Ibid. 28. — [^solvet] Plutarch. Consol. 13 : lat' KaQapeviontv 0.776 Toii (TiafiaTog, 'iwQ av 6 Oebg avToc aTro\v(Ty tifiag. Seneca, Ep. 10 : Nobis solvi perire est. — [ullima Hnea] Est imago a circo petita, alba linea ad metam, sulco calce vel creta repleto, cui opponuntur carceres. Cic. de Sen. 23 : Si quis deus tnihi largiatur, ut ex hac atate repuerascam et in cunis vagiam, valde recusem, necvero velim, quasi decurso spatio, a calce ad carceres revocari. Eurip. Antig. Fr. 13: 'Ett' aKpav riKOjiiv ypa/x/xjjv icaicuJv. ' Mors,' inquit, ' serumnarum atque omnino rerum tiumanarum est finis.' EPISTOLA XVII. Argum. Scaeva, eques, ut aiunt Scholiastae, Romanus, alioquin est ignotus. Suspicantur nonnulli filium fuisse Cassii Scaavae, centurionis Caesariani fortissimi (Csesar, B. C. 3, 53). Huic igitur amico juniori viam monstrat, qua potentiorum favorem sibi paret, ita tamen, ut nec libertatem ingenuo horaini necessariam unquam exuat neque adulationis culpam conlrahat. Simul significat lectoribus, quomodo ipse cum Au- gusto et Maecenate amice atque ofiiciose, sed tamen libero animo vivere soleat, adeo ut nemo eum propter hanc cum superioribus necessitudinem reprehendere possit. Scripta est fortasse A.u.c. 735. 1 — 0. [^Quamvis'\ cum indicativo, ut v. 22, et Epp. I, 14, 6, ut contra quamquam cum conjunctivo, Virg. JEn. 6, 394, &c. — [per te']
  • sine alterius praecepto;' ' etsi me non egcs consultore.' — [amiculusj
Catull. 30, 2, Diminutivum teneram, qua in ScEcvam animatus sit, amicitiam exprimit. — [docendus adhuc'\ ' egomet ipse praeceptoris indi- gens;' minus recte alii jungunt, disce docendus adhuc, pro docende. — • \jproprium fecisse~\ aopiorwg, ' in rera tuam vertere,' degenerantis La- tinitatis appropriare. 6 — 10. [primam — horam^ diei civilis inde a solis ortu; diversa igitur fuit ex singulorum anni temporum ratione. — [rotarum\ ct proprii cisii €t ceterorura, quibus vehitur patronus ejusque comitatus. — [caupona] Cauponae per vias publicas et in oppidulis tunc pessimae erant. Hoc igitur dicit : ' Si te oflfendunt multa illa itinerum incommoda, sane desistendum tibi erit a proposito,' &c. — [Ferentinum^ Hernicorum oppidulum ; 'municipium viae Lavicanse ad xlviii. hipidem.' Comm. Cr. In locis illis solitariis Scaeva fortasse praedium possidebat. — [fefeHit'\
  • qui semper latuit, vixit ignotus.' Significat Epicuri illud XaQt Jiiuffag.
11,12. [prodesse tuisl ' quatenus in tuos cognatos ac necessarios redundat favor amici potentis.' — [benignius\ ' lautius vivere,' ' largius genio indulgere.' — [siccus\ ' pauper ac teiiuis ad opulentum et locu- pletem.' Comm. Cr, Unctus is est, qui lauta prsebet convivia, ut Epp. 1, 15, 44. His opponuntur sicci, ' qui propter paupertatem cibis utuntur simplicissimis quibusque, siccantes cibum ab omni jurulentid,' ut ait Tertull. de Jejuniis 1. Similiter Cic. pro S. Roscio, 27, victiis aridus. 13 — 15. [Si pranderet'} Verba Diogenis Cynici. Diog. L. 2, 68: Ilapiovra iroTi 'ApiffTnrirov \dxava ttXwvwj/ Atoysvi/f iffKuipe Kai 230 INTERPRETATIO. [epist, d>t]inv' Ei ravra efiaQcg irpoff^spioQai, oi'K av rvpavvwv au\aQ s9cpairevcg. 'O ck, Kai <tv, iIttcv, ciTrcp ySeiQ dvGpwTroiQ 6fj.i\tXv, ouK av \axava iir\vvcQ. — [regibus^ Diogenes intelligebat Dionysium, Syracusanorum tyrannum, quocum diulius versatus est Aristippus, Lucianus de Paras. 33 : 'ApiarnnroQ 6 KvprjvaZoQ £urpil3ev h> 'S.vpa- KovcraiQ TrapaaiTwv Aiovvaii^' Travrwv yovv ajuJXtt rwv Tropacrirtuv avroQ cvdoKifici irap' avri^. — [notat^l ' reprehendit,' pr. de censoribus. 18, 19. [eiudebat"\ pr. de gladiatoribus, qui ictus adversariorum cor- poris inclinatione vitant. — [Scurror'] ' Fieri potest,' inquit Aristippus Kor' ciptsiveiav, ' ut, quemadmodum tu me vocas, scurra sim re vera ; sed ego mUd, meam in rem, scurror ; tu multitudini, cujus applausum et vilia dona captas abolla, qua indutus es, dolio, iu quo habitas, dictis mordacibus^ miris corporis exercitationibus, ut quum aestate in fervida arena te volutas, hieme statuas nive contectas amplexaris. Itaque lioc, quod ego facio, multo et rectius et lautius est, quam tua scurrilitas.' 20 — 22. \_Equus\ Proverbium Graecum. Diogenian. 5, .31, p. 195, Gaisf. : "iTTTroe ftc (pepci, j3acFi\ciiQ fic rpc(pti' Koppalov (paaiv inrb ^CKiimov arparevofiivov iTnt'ia, rrfQ fiifTpoQ dtofievtfQ alrriaaaOai d^caiv rifQ arparciaQ, tnrtXv rovro. — [rex\ Sic Grseci rbv Scarrortfv opponunt ri^ Trapaairi^. — [Officium facio~\ ' Amicitiae officio fungor, omni observantia colens regem meum, animi tamen libertate conser- vata.' Non est rb Ka9i)Kov universe, sed quaecunque in regis hono- rem atque ad ejus placitum fiunt; /acere autem officium pro vulgari ' exsequi officium,' ' satisfacere ofRcio ; ' simul his vv. corrigit ironicum illud Scurror : ' Non sum scurra,' inquit, ' verum homo officiosus.' — [poscis^ Diog. L. 6, 46: i^pj/jurtrwi/ ScofievoQ cnraiTtlv cXeyt roig ^iXovQ, oiiK airclv. — [vilia rerum\ ut Sat. 2, 2, 25 : vana rertcm. A. P, 49 : abdila rerum. Intellige autem poma, caricas, saperdas, panem secundarium, centonem : ' quae poscens tu ipse confiteris, te etiam vulgo minorem, id est, inferiorem esse.' Ipse Diogenes de se apud Diog. L. fi, 60 : TLvixJV KaXovfiai rovg ftcv SiSovraQ aaivtov, TovQ Sc fii) SiSovraQ v\aKrwv, tovq Si TTOvripovQ Scikvwv. — InuUius^ Propter oppositionem datite minor melius videtur, ut hoc v. habeamus pro genere masculino quam pro neutro. Diog. L. 6, 55 : ITpoc rovq avfi^ov\evovraQ rbv aiToSpavra avrov SoiiXov (^rfrtlv, rtXoiov, e(pt), ti MdvriQ fiev X'^?'^ AioycvovQ ^y, AioykvifQ Sc X'^?'^ Mdvov ov Svvarai. 23 — 25. [Aristippurn] Plutarch. de Tranq. An. 8 : 6 ' Apiari.TrTroQ dya9bQ, waTcep iiri ^«yoii ■Trpoe rd jSeXrtova rwv inroKeifxevwv c^ava(pcpeiv Kai dvaKOV(piZeiv avrov. — [colorl ' externa vitae species atque conditio.' — [status\ ' rationes cum aliis et necessitudines.' — [reij ' res familiaris, qualiscunque diversis lemporibus erat.' — [ferel on the whole. — [quem duplici'] Diogenem, qui ut satisfaceret doctrinae suae, cujus primum caput erat patientia (Kaprepia, rXrffioavvri) tole- rantia laboris, inopiae, dolorura : pro pallio el tunica contentus erat una abolla ex (vili) panno confecta, qua dupliciter amiciebatur. Cynicorum liunc habitum ideo vocabant SiirXotSa. 27. [Alter purpureuin] Diog. L. 2, 66 : Aio vrorc ^rpdrwva, o\ Si TlXdrwva, TrpoQ avrbv e^nrtlv, 2ot fiovij} SiSorai Kai )(\.afivSa (poptlv Kal pdKOQ. ' Aristippus contra, ut in publicum prodeat, non exspectabit LiB. I. 17.] INTERPRETATIO. 9,31 donec a fautore aliquo purpureum pallium dono accipiat, sed simplicis- sima veste indutus, sirie falso pudore, aequissimo animo per medium forum incedet, seque apte et pauperis et divitis partes agens.' 30 — 32. [Mileli texfam'^ Purpurae Milesise propter lanae prsestantiam inter pretiosissimas erant. Virg. Ge. 3, 306. — [^catie pejus et angui^ Proverbium de rebus, a quibus maxime abhorremus, quasque mali ominis esse ducimus. — \_Vitahit chlami/devi^l Arrian. Epict. 1, 24, p. 122, Schw. : AioykvT)Q to yvfivbv livai \kyti, oTi Kpilaaov tUTi iraai]^ irepnrop(pi'pov. Comm. Cr. : " Aiunt Aristippum, invitato Dio- gene ad bahieas, dedisse operam, ut omnes prius egrederentur, ipsiusque pallium induisse eique reliquisse purpureum; quod Diogenes induere quum nollet, suum repeliit. Tum Aristippus increpuit Cynicum famae servientem, qui algere mailet quam conspici in veste purpurea."— • [sine vivat'^ ' Quin igitur desinis jocari cum tali honiine et reddis ei ^iTrXoi^a, facile ei concedens, ut semper et ubique indulgeat suis ineptiis ? ' 33 — 36. \_Res'\ ' Res magnas gerere in bellis et triumphare de hos- Ubus devictis quam proxime accedit ad divinitatem et immortalem gloriam meretur; verum etiam principibus,' &c. Significat prseter ceteros Augustum et Agrippam, ' cujusmodi viris inter aequales pri- mariis ubi plaoueris, meritorum tuorum atque ingenii insigne erit testimonium.' — \ca:leslia tentat~\ ' laboribus suis immortalitatem petit.' — \_Non cuivis^ Proverbium Graecum (Oii ■KavTOQ dvSpoQtig l/iopivOov tffQ' b vXovQ'} de cujus origine ambigebant jam aniiqui. Primaria tamen ejus sententia videtur ea, quam memorant Parcemiographi Gais- fordii omnes : j) KopivOoQ iroWaQ taxfv kraipac, a'i tovq atpiKvov- ftkvovQ Twv ^kvdiv tSacfioXoyovv TO. t<l)6Sia Xafij3dvov<Tai. ' Difficil- limum est inceptum amicitiam potentiorum quaerere ; est hominis animosi nulloque obstaculo perterrefacti, sed quemadmodum est in proverbio, Non cuivis: qui Corinthum iter habebat, aequo animo exspec- tare debeat, se quoque misere exspoliatum iri ab itpoSovXoiQ illis, voXv^kvaiQ viaviaiv Pindari, aut omnino renuntiare incepto illuc navigandi.' 37 — 42. \Sedit'\ ut KaQrjcrQai, ' cessat, turpi otio torpet.' — [esto^ (Jor aught IcareJ) ' Quid curamus hominem ignavum ? Contra ille, qui molestiis periculisque superatis ad iinem suum tandem pervenit, nonne is egit animose ? Atqui in hoc ipso, in strenue impigreque agendo cardo vertitur rei, de qua quiErimus; aut fortiter sciteque inceptum nostrum peragamus neque unquam animum despondeamus, aut, si propter inertiam cessaverimus, digni sane erimus, qui contera- namur.' — \Hic est\ ' hoc loco.' — \_onus horret] ' magnopere refor- midat;' eadem constr. qua Cic. ad Att. 9, 2, ingrati animi crimen horreo. — [yirtus^ ' Aut fatendum est, falsa opinione, non re, niti virtutem, aut, si ejus pretium ultro agnoscimus, propter eam difficil- lima quseque et perpetranda et toleranda sunt.' — [rec/e] 'jure ac merito.' — \_experiens vir^ ' qui omnia experitur, quo ad propositum suum perveniat,' (resolute, enterprising.) Cic. pro Cluent. 23 : A. Aurius virfortis et experiens. 43 — 45. Iregel ' amico suo potentiore,' ut Epp. 1, 7» 37. — \Alqui reruml Est dva(popd vel (c\('jua^ v. 38, Atqui hic est, SfC. — \rerum caputl ' Atqui totius incepii, quod tibi tantopere cordi est, origo ac INTERPRETATIO. [epist. finis primarius erat, ut commodius vivercs, auctoritate gauderes, ditarere.' Caput aufem et fons ex formula Latina sic junguntur etiam apud Ciceronem de Or. 1, 10, philosophorum greges, jam ab illo fonte et capite Socrate. — \_erat'] ' tunc quum sumebas pudenter, atque est etiam nunc' 46 — 49. [^lndotata'] Ignominiosum erat fratri sorori dotem non dare. Cfr. Plaut. Trinum. 3, 2, 62—65. — [/anrfus] ' quo vendito dotem sorori, matri alimenta praebere possem.' — [nec vendibilis']
  • propter id ipsum, quod sterilis est.' — [pascere firmus] fiijSaios,
semper idoneus; ' nec ejus proventus tantus est, ut ex eo vitam sus- tentem.' — [Succinit] Exprimit mendicorum ad templa, trivia, pontes congregatorem perpetuam cantilenam, qua, ut primus quisque stipem accepit, sese excipiunt. — [Et mihi] ' Mihi quoque panis vei placenta; frustum dato, ita ut munus, quod alter lotum auferre vult, dividatur.* — [dividuo] pr. ' quod dividi potest,' tum, ' quod nunc ipsum dividitur.* Ter. Ad. 2, 2, 33, Potius — dividuum face. — [quadra] pr. quarta pars. Virg. Moret. 47, Levat opus palmisque suum dilatat in orbem Et notat, impressis aquo discrimine quadris. 50, 51. [Sed tacitus] ' Corvus, quum escam reperit, assidue crocitans alias aves aliicit, quibuscum illam partiri cogitur. Sic tu, si tacite petes, majora dona feres, quam si patrono aures obtundes alios tibi competitores excitans.' EPISTOLA XVIIL Argdm. Lollium, juniorem amicum (de quo vide, quae dicta snnt ad Epistoiam secundam :) Horatius ad rectam potentium culturam ita instituit, ut adolescentem hujus vita generis fortasse nimis cupidum nimiaque commoda sibi promittentem, simul admoneat, quam multa ofiScia libero et ingenuo viro vix salis digna sint observanda tale iter ingressis, quam multa pericula offendendi anxie devitanda. — Scripta est A.u.c. 734. 1,2. [metues'] ' vitabis — praebere;' ' cavebis, ne prsebeas.' — [liber- rime] In ipso superlativo inest tacita admonitio, ne trapprialq., de qua gloriabatur, tempore et loco minus opportuno nimis indulgeat. — [Scur- rantis] ' pabuli causa assentantis et risum moventis.' Lamb. 4 — 7- [inconcinna] ' invenusta atque insuavis, quia discrepat ab ea vitae ratione, quam homines politi et comes sequuntur.' — [commendat] ' quae te aliis commendare studet,' ' credit se commendatum iri omni mollitie vitata, maxime ry iv XPV i^ovpqi, parcimoniae signo, ceteraque negligentia in habitu.' — [^tonsd cute] Proprie dicunt caput ad cutem toudere. Cels. 3, 18. 4, 2. — [medium] ex notSi illa Aristotelis doctrina, Eth. Nic. 2, 6, 'Eariv r; apert] 'i^ic TrpoaiptTiKri, iv iiiffOTTjri ovaa — • fittroTTig Sk Sio KaKiwv, r^c piv Ka9' vinp^oXriv, r^e Si Kar iWeitj^iv. — [utrinque reductum] ' ab utroque extremo remotum.' 8, 9. [imi — lecti] in quo una cum convivii domino soliti ejus scurra accumbebant. Cfr. ad Sat. 2, 8, 20. H. 1. derisor est is, cujus quasi officium erat ceteros scurras atque umbras, homines etiam absentes, dictis facetis et mordacibus insectandi, quo convivator et qui paris
.IB. 1. 18] INTERPRETATIO. 283
itlerant conditionis exhilararentnr. — \^nuturti] Cic. Parad. 5, Here- Utatis spes — quem mitum locupletis orbi senis non observat? — [^horrel^ tanta cum observantia omnem patroni nutum exsequitur, quasi eum • it tyrannum reformidet.' II, 12. [««w] 'a plagoso aliquo Orbilio.' — [reddere'] Cfr. ad ', Epp. I, 1, 55 (48 harum Eclogg.) — [partes mimum tractare secundas^ IDe mimis proprie dictis accipiendum puto potius quam de comoedis ; nam (actor) secundarum partiumfere omnibus mimis parasitus inducitur, ut ait Festus in Salva res est, p. 254. 13 — 16. [Alter'\ ' iEque atque adulator peccat ille, qui de rebus > nullius momenti acerrime disputat et altercatur.' De land caprind rixari et Tnpi ovov crKiaQ (Lucian. Hermot. 71)) sunt proverbia de rebus levissimis aut quae omnino non sunt. — [Propugjiat] h. 1. abso- lute : ' futilibus argumentis verbisque inanibus utens pugnat pro ridi- icula sua opinione, indignationemque suam sic effundit : Scilicet,' &c. — [ut won] ' quomodo non.' — [elatrare^ 'sunmia pulmonis contentione ' proferre, quod in buccam venit.' — [sordet] ut E|)p. I, II, 4, ' Rejicio vel conditionem, quam alius libentissime acciperet, ut vel post senec- i tutem repuerascere vel post mortem reviviscere, iterumque pcr longam I annorum seriem in terris degere mihi liceat :' ' ut Virbio contigit;' addit Porphyrion. ' Altera vita non est tanti, ut taceam.' Schol. 17i 18. [Ambigitur^ ' Qua de re tandem controversia est ? Sane de ievicula.' Caslor et Dolichos, gladiatores ilio tempore magnis lau- dibus ab omnibus celebrati. — \_Brundisium~\ ' Utrum via Minucia, quam Ti. Minucius Augurinus cos. A. u. c. 449, per tractum montuosum agri Sabini et Samnii munierat, an nota illa Appia commodius Brundi- sium ducat.' 19 — 23. [Q(zem] ' Qui his, quae enumerat, vitiis deturpatus divitis amici, fortasse etiam vitiosioris, gratiam captat, aut hunc brevi tempore ab se abalienabit, aut amissa libertate ab eo semper castigabitur.' — [damnosa Venus~\ ut Epp. 2, I, 107, damnosa libido, quia amicae ama- torem emungunt. — [praceps alea\ ' in qua periculum inest, ne uno talorum jaciu ingentem pecuniae summam perdamus, et spoliati re familiari decoquere debeamus.' — [Gloria\ KEVodo^ia. ' Homo vanus, gloriolsB studio abreptus, sumptuosioribus vestibus unguentisque utitur, quam ejus facultates concedunt.' — [importuna^ ' quEe pecuniae cupidum conquiescere nunquam sinit.' — [decem vitiis instructior\ ' multo vitio- sior.' Instructior autem irapcl irpoaSoKiav, quasi vero vitia ornamento et commodo essent. 24 — 27. [regit'\ ' rationem vivendi ei praescribit.' — [veluti pia mater\ Admodum festive comparat divitem vitiosum, qui amici infe- rioris ma\am aiiquam consuetudinem castigat, cum matre, cui liberos a vitiis revocare propositum est et efficere, ut vel semet ipsa meliores evadant. — [Stultitiam\ ' Meae opes tantae sunt, ut stultitia (quemad- modum luxuriem per euphemismum vocat:) eas non attenuet.' 28, 29. [«7^»/*] ' fautoris tui.' — [vino tortus\ A. P. 433, Reges dicuntur multis urgere culullis Et torquere mero, quem prospexisse laborant. 30, 31. [Nec tua\ ' Hoc quoque solet offendere potentes amicos, si studia {t7riTt]5(vnara) nostra dumtaxat laudabilia esse conten- dimus, aliena, patroni praecipue, studia detrectare ac reprehendere.' 234 INTERPRETATIO. [epist. — \_pangere'\ etiain in prosa or. Cic. ad Fam. 16, 18, aViquid Sopho- cleum paiigere. 32 — 35. [^Gratia sic fratrum] ' Propter similem studiorum discre- pantiam ortum est aliquando dissidium inter Jovis et Antiopae filios, Amphionem, cui Mercuritis lyram illam murorum Thebanorum condi- tricem donaverat (Od. 3, 11, 1) et Zethtim, pastorem et ag-ricolam, artis musicae contemptorem, atque omnino hominein durum' (Propert. 3, 15, 29). — \_dissituit'\ ' celeriter discissa est.' — [suspecfal ' invisa, quam oderat homo severus et tristis.' — [A/orifias] ' quippe qui frattis niorositatem pulchre nosset, cessit, ne implacabile odium inter ambos oreretur.' — [ Amphion ] postquam respondisset apud Euripidem (Fragm. Dindorf, p. 83, n. 30), T6 S' dffOsvic fxov Kai rb 6rj\v ailijxaTOQ KaKuJQ tfisfi(j)9riQ' Kai ydp u ([inovuv tx'*^' Kp""'"»' roS' iari Kaprtpov iSpay^ioi^OQ, lyram sub chlamyde abdidit, ut est in anaglypho apud VVinckelinann Monum. ined. vol. 2, p. 113. 37 — 40. l^JEtolisl " Meleager Calydonium aprum nobilis venator excepit. Ind? epitheton fecit Horatius, ut JElolis retibus ad apros factis intelligamus." Porph. — [inhumaneB] ' morosae et truculentfe,' quum omnis Musa humana et comis esse debeat. — [senium^ morosi- tatem, pr. qualis in senibus esse solet. — [pulmenta] ' carnem fera- rum, quas una confeceritis ;' quae coena vel ideo placet venatoribus, quod proprio labore parata est. — [utile faniee'] propter id ipsum quod assiduus venator abhorret ab omni mollitie ; ' corpus item,' addit, ' venatio corroborat.' 44 — 48. [corona] ' SciSj quo spectatorum plausu in Campo Marlio te exerceas batuendo et pila jaciendo.' Prcelia igitur sunt certamina ludicra, quse in Campo committuntur. — [Cantabrica] Quum dicat, duce Augusto puer haec bella tulisti, minime cogitandum est de Canta- bris ab Agrippa demum A.u.c. 734 debellatis (Epp. 1, 12, 26), sed de expeditione in Cantabros et Astures A. u. c. 729, ab Augusio suscepta, et, ipse quum in raorbum prolapsus esset, ab ejus legatis C. Antistio et T. Caiisio haud infeliciter ad finem perducta. Dio Cass. 53, 25. — [refgit] ' Nunc ipsum (a. u. c. 734) Augustus auctoritate sua et potenlia id perficit, ut refigantur a Parthoruin templis arma et signa Crasso olim adempta et a Phraate restituantur Romanis.' — [si qtiid abest] ' si quae regio longinquior nondum subjecta est, eam in ditio- nem popiili Romani redigit.' Armeniam significat eodeni anno Ar- taxiae ademptam et Tigrani traditam. — [adjndical] V. proprium in finibus regundis. Cic. de Off. I, 10. 49 — 57- [^/c] junge cum v. interdum ; vv. ne te — absis in paren- thesi posita sunt. — [extra numerum] Trapd tov pvdixbv (tov /3iou) extra wodum, Tzapd fieXoQ' ' inconcinne, contra decorum.' — [nugaris] ' licitis ludis te oblectas.' — [Actia pugna — refertur] ' imaginem pugnae Actiacae exhibes, ita ut tu Augiisti, frater naiu niinor Antonii, servi utriusque militum partes agatis.' — [Fictoria] Victoria alata coronam lauream victori imponit etiam in nummis, quos victorialos vocabant. — [utroque—pollice] In pollice erat et favoris et aversionis signifi- catio : nam faventes eum premebant, improbantes vertebant retro et subrigebant. Hunc gestum nominabant infestum pollicem. Plin. 28, 2,5, Pollices, quum faveamus, premere etium proverbio jubemur. 58 — 62. [Protinus] ' porro contiiiuatis praeceptionibus.' — [si quid] IIB. I. 18.] INTERPRETATIO. O35 il Ti {if any). Virg. Mn. o, 688, si qttid pielas antiqua lahores Respicit humantis. — [Quid de quoqiie^ ' quid de quocunque iiomine dicas.' — [emissum~\ tralatum est a sagitta. — \_irrevocabite^ A. P. 390, nescit vox missa reverti. 65— C8. [qmndam^l ut Od. 2, 10, 18. Sat. 2, 2, 82, pro interdum. ' Ubi acciderit,' inquit, ' ut is, quem tu probum ac prudentem liomi- nem esse arbitratus principi alicui viro commendaras, indignum se tua commendatione propria culpa reddiderit et fautoris gratia excidat, tum tua priore spe falsus desine eum tueri, quia indignum nibil juvabis, temet ipsum stultitise suspectum facies ac fidom, quae antea tibi tribuebatur, imminues. Indignum igitur missum fac, ut ( "iva, quo) possis tanto m;ijore cum fiducia tueri innocentem, sed falsis cri- minibus circumventum atque Oppressuni.' — [fidenlem^l ' Ut ille tibi penitus perspectus est ac probatus, sic rursus omnem suani fiduciam in te reponit, et pro falso amico merito te liabebit, si eum non de- fenderis, sed deserueris.' 69. [Denle^l ' Quid, quod etiam propria utilitas hoc requirit, ut inania crimina in amicum conjecta refutes? nam malignus crimi- nator, jamjam audacior factus et praevidens te viciGsim ab amico, quem prodidisti, destitutum iri, mox te quoque clam adorietur et maledico dente carpet.' — [Theonino^ " Theon, libertinus, dicacitatis amaritudine praeter ceteros ita patronum suum exasperavit, ut dorao ejus sumuioveretur et quaternario" (id est, quadrante) " legato jube- retur restem sibi palumque emere. Per hunc ergo maledici et detrac- tores intelliguntur." Comm. Cr. — [circnmroditur] Cfr. Sat. 1, 4, 81 (72 harum Eclogg.), Epp. 2, 1, 150. Cic. pro Balbo, 26, More homi- num invident, in conviviis rodiint, in cifculis vellicant, non illo inimico, sed hoc maledico dente carpunt. 73, 7'1' Sententiae sic connectuntur : primum post brevem illam digressionem vv. 81 — 85, qui Dente — vires sententia generali Dulcis — metuit viam sibi munit ad novum praeceptum : iu, dum tua, 8fC. ' Ergo ubi experlus eris talis amicitias difficultatem, semper metues, ne vel propter leves causas, mutato aliquando fautoris in te animo, discindatur. Itaque, dum bono cum successu ea uteris, in eo strenue elabora, ne subito regis tui gratia excidas. Accommoda igitur animum afFectusque tuos ad illius affectus ac studia ; nam potentes hoc velut suo jure postulant, ut clientes eadem sequantur eodemque modo animati sint atque ipsi. Itaque deme supercilio ntibem.' — [cultura'^ ' studium, quod in colendo potentiore amico ponitur^ quem summo obsequio ac veneratione prosequamur necesse est ; ' qua quidem significatione v. cullura videtur uiTa^ Xiyojiivov. — [Itta navis in allo est^ ut TibuII. El. 1, 5, 76, in liquidd stat tibi linter aqud, ubi designatur facilis et expeditus cursus. Recte igitur Porphyrio: " Quum prosperum cursum amicitiae tenes." 76,77- [agilem] SpaaTr]pt.oy. — [remissi] ' lentius ac negligentius in omnibus rebiis versari soliti.' 78 — 80. [Potores, Sfc.'] Duae rationes potissimum sunt, propter quas vv. uncinis inclusacum Meineckio et Pottierio pro subdititiis habeo : 1) Constructio ipsa per se ambigua : bibuli ('potulenti :' Comm. Cruq.) vini Falerni ; vel pocula Falemi. Prior sane fulcitur versu vere Hora- tiano, ex quo hic fictus est, Epp. 1, 14, 34 (20 harum Eclogg.), Quem 236 INTERPRETATIO. [Epist. bibuli liquidi merlid de luce Falerni, sed, ut scite dixit Bentleius, bibuli ridiculum est potorum iiriBtTOv. 2) Verum, quod gravissimum est nostrae rationis argumentum, putida omnino videntur vv. medid de nocfe et nocturnos vapores ita sese excipientia. — \yapores~\ ' sestus nocturni,' (fumes,) ut etiam nunc Galli et Itali les vapeurs, i vapori. 81, 82. [nuicm] 'tristitiam ac severitatem cum quadam jactantia conjunctam.' Frequens imago. Cic. in Pis. 9, supercilium tuum — frontis tuiB nubeculam. Eurip. Hippol. 173, "Zrv^vhv S' b^nuuv vetpoc avKa.7'tTai. — [^obsctiri'] ' Saepe, qui re vera modestu.s est, videtur ob- scurus, id est, Kpv^ivovg, minime apertus et simplex, sed qui intimos suos sensus callide oeculat, taciturnus rursus acerbus, animo a potente amico clam averso.' 83 — 86. [Inler cuncta'^ 'omni tempore, in quacunque conditione vitae hujus apud potentem amicum transactae.' — l.leges'} ' philosophorum scripta et percontabere sapientes amicos, num te lucri et potentise cupi- ditas, cui semper deest aliquid et quae nunquam expletur, agitare debeat, an alia vivendi ratio reperiri possit multo tranquillior ac felicior, quam ego me adeptum esse reor.' — [mediocriter utilium'] quae Stoici ciSia^opa vocabant. Cic. de Finn. 3, 16, Quoniam autem omne, quod est bonum, primum locum tenere dicimus, necesse est nec bonum esse nec malum hoc, quod prcepositum vel pracipuum {TrporjYpivov) nominamus. Jtaque id definimus, quod sit indifferens cum eestimatione mediocri ; quod enim illi aSiaipopov dicunt, id mihi ita occurrit, ut indifferens dicerem. 87 — 90. [^doctrina'} Solita philosophorum quaestio Trtpl aptTtJQ, ti SiSaKToV de qua cfr. Platonis Menonem. — [minuat^ fitiwaiQ pro ' tollat.' — [pure"} 'sincere ac perfecte, adeo ut nihil jam ultra desidere- tur.' ' Quibus studiis quoque vitae instituto ad placidam quietamque constantiam' (ut tranquillitatem definit Cicero Tusc. 4, 5,) 'perventurus sis ? num ambitione et avaritia?' — semita fallens est latens multitudi- nem ; quam semitam qui ingreditur iter habet secretum ab hominum vestigiis ac solitarium : Est rursus illud Xa^t (iiwaat^, ut Epp. 1. 17, 10. 91 — 94. De Digentid, hodie Licenza, vide Epp. 1, 16, 12. — Mandela hodie Bandela. " Mandela pagus est nimis algidus atque contrahens frigore et rugosa faciens hominum corpora." Porph. — [Sit mihi^ ' Per- maneat mihi, quod nunc possideo; etiam, si partem rei familiaris amisero, idcirco infelicem non me reputabo. Secundo loco opto, ut quod vitae mihi superest, mihi et meo modo vivere liceat.' 96, 97- [provisa^ Non avaritiae, sed securitatis tantummodo causa optat, ut sibi victus in singulos annos provisus sit ac propterea certus. — [neu fluilem'\ Quartum est, quod optat, ut vires animi atque tranquil- litas sibi suppetant, ne unquam inter spes ac timores ceterasque mentis perturbationes et rei domesticse curas anxius atque incertus animi pen- deat. — [fluitem'\ Nalare hoc dicit Sat. 2, T, 7- Usifatius estfluctuare. — [pendulus^ nobis proprie, in suspense. — [hor{p\ Horu h. 1., ut Virg. Catal. 12, 10, fallax hora, est fortuna in horas varians, quae bona externa ex incerta ac mobili sorte pendentia modo donat, modo aufert. 98, 99. [Sed satis'\ ' Post vota de vita vere vitali et librorum frugis- que bona copia, jam aliam precem addiderat, Neve, 'm<\\\\t, fluilem dubiee spe pefidulus hora, hoc est, ut v. 99 dixerat, Neu pavor et rerum medio- criler utilium spes vexet me agitetque : quod quum aliquid ruiv icp' riptv et in cujusvis potestate sit, utpote non ad bona externa, sed ad animum LiB. I. 19] INTERPRETATIO. 237 spectans, revocat illud votum ut ex vulgi opiuione magis quam ex vera ratione conceptum, et se corrigens, ' sed satis est,' inquit, 'in duobus illis votis subsistere, quorura penes deos potestas est, neque id eos rogare, quod in mea solius manu est, ut consequar. Det modo sanum vivere, det bonam copiam ; ego me ita parabo, ut ne duMits fluitem,' EPISTOLA XIX. Argum. Duplex hominum genus, ut omnino egregiis scriptoribus accidere solet, Horatio importunum exstitit, id est, imitatorum et invi- dorum. Adversus utrosque coram Maecenate, optimo taliuni rerum judice, hac epistola causam suam agit. Primum igitur imitatores, ser- vum pecus, graviter et acerba cum derisione exagitat (w. 1 — 20) : simulque non sine generoso praestantise suae sensu sua carmina proprio et Romanis antea incognito artificio facta cum istorum ineptiis con- tendit (vv. 21 — 34) : deinde de malevolorum in se invidentia ejusque causis exponit (vv. 35 — 49). ZeU. — Scripta videtur a. u. c. 739. 1, 2. \_Pnsco~\ ut poetae priscae comcediEe, mortuo Olymp. 89, 1, vel 2. (423 a. Chr.) Cfr. Sat, 1,4, 1. — l^docte'^ ' qui bene versatus es in literis Graecis et Latinis, ac propterea ipsum quoque Cratinum trivisti.' — [^NuUa^l In Ilurivy lioc edixisse videtur : OiivoQ iroirfTiJ •yeyovfj/ «C tTTTroc Taxvs'"lCSu>p Sk ttivujv ovStv av TtKoi (al. TiKoiQ) ao<p6v. 3, 4. [male sanos^ ' vesanos, quia fiaivovrai furore poetieo correpti.'
  • Ex eo tempore,' inquit, 'quo primum poetas Bacchus suam in tutelam
recepit atque una cum Satyris ac Faunis (sive Paniscis) in suum con- sortium adscivit, id est, inde a prima poesis origine, ipsae quoque Musae fere (pierumque, prope semper) vel mane sobriae non fuerunt, olentes etiam tunc vinum nocte potatum.' — [^Adscripsit^ " tamquam in legionem suam ; nam hoc verbum militare est." Porph. Od. 3, 3, 24. 6 — 9. [arguitur — vinosus'] (piXoivoQ wv : 'se ipse prodit, monstrat se vinum aniasse laudibus, quas ei impertit,' ut Iliad. Z. 261, 'AvSpi Sk KiKnriwTi fxivoQ fMiya oIvoq ae^ti, et passim ei tTnSrtra tribuens iv- ijvopa, ntXi(ppova, ntvotiKea. — \_Ennius'] quippe qui ipse de se dixerit : Nunquam poetor nisi podager. — [pater^ Et quia duobus ante seculis floruerat et quia cum Livio Andronico Naevioque auctor poesis Latinae habebatur. — [ad arma^ Praesertim in Annalibus, quorum primum versum fecit Merula : Horrida Rumideum cerlamina paiigo dueUum. — [Prosiluit^ quasi ipse pugnam initurus. — [putealque Libonis] Cfr. ad Sat. 2, 6, 35. Puteal in foro ad fornicem Fabianum exstructum, ut videtur, a L. Scribonio Libone, praetor qui fuit A. u. c. 550, potius quam a cognomine consule a. u. c. 720, " locus ad quem conveniebant feneratores." Acr. — [^fatidabo] Futuris utitur, ut facete imitetur for- mulas edicti praetoris. Cic. Accus. 1, 44, Nec petitionem nec possessionem dabo. — [adimam] ' severe interdicam, ne poemata componant.' — ' Sic- cos igitur, abstemios (ut Od. 1, 18, 3), jubebo rei fenebri vacare, quippe qui poetico sensu careant' — [severis] ' qui ab omni ludo jocoque ab- horrent' {the morose). 10, 11. [edixi] ' tamquam praetor.* Lepide simulat omnes qui tum poetarum noraen affectarent, suam auctoritatem exteniplo secutos esse, quasi vero ipsius edicto obtemperantes multo praestantiores evaderent poetae. — [putere] v. odiosius quam v. 5, olere. 238 INTERPRETATIO. [epist. 12 — 14. [vidtu torvo] Plut. Cat. Min. 1, Aiyerai Se KaTwv ivBvg ix vaiSiov ry te ^bjvy Kal Tt^ TrpoffWTry — ri^oQ vTro<baiveiv aTpenrTov Kai aTra^ig Kai /SsjSatoj/ ev nacnv. — [pede iiudo'] Plut. ibid. 6, IIoX- XaKie 5' avvT:65i]TOQ /cai ax^ToJV eig to Cr]fi6(jiov Trpoyei fieT apioTov. — [textorel ' by tlie help of the weaver,' ' quum textor exiguam togam ciinfecerit; in ciijus igitur opificis potestate situm est, utrum tu alter Cato videaris liominibus necne.' Ablativus instrumentalis personae prope ut Epp. l, 1, 94 (87 liarum Eclogg.), tonsore curatus, nisi quod ibi parlicipiiim adjungitur, ut si h. 1. dixisset : textore vestitus. — [re- prasentet] 'ad vivum exprimat.' Reprasentare enim est ' rem quae abest prsesentem constituere.' Tales olim fuerunt LaconisliE Athenis, qui iXaKWfidvovv, iTreiviuv, ippvTToov, iffioKpciTOvv, SKvroXi' i^opovv (Aristoph. Av. 1194,) posterioribus temporibus Neocynici. 15, 16. \_Rupit] Construe : ' Lingua larbitse aemuia Timagenis rupit larbitam, dum stolide studet in declamandi arte seque disertus urbanus- que haberi, atque rhetor ille.' — " Timagenes, Alexandrinus, rhetor et historicus (scripsit libros de Kegibus, Gallica, &c.), ab A. Gabinio capti- vus Romam traductus et a Fausto Sullee filio redemptus tandem in Cassaris Octaviani gratiam venit (Senec. Controv. 34), sed propter lin- guam procacem et Trappiiaiav, unde HapprffnacTriQ dictus est (Suidas in Ttfiaytvrig'), mox ipsi Ccesaris domo interdictum est. Inde propter facetias (Senec. Ep. 91) ab Asinio Pollione exceptus, in novi fautoris Tusculano mortem obiit. Qui Timagenes quum aliquando in hominura doctorum conventiculo cum omnium applausu declamasset vel scriptum recitasset, accidit, ut teste Porphyr. Cordus (vel Codrus, siquidem idem est, de quo Virgilius Ecl. 7, 26, invidid rumpantur tit ilia Codro :) homo item doctus, natione Maurus, ac (propterea ab larba rege, ut videtur :) larbita cognominatus, illius virtutes sequare niteretur et nimio nisu atque ingenti vocis laterumque intentione diapliragma dirumperet et subita morte periret." Jahn. — \_urbanus] h. 1. non tam ad dicacitatem refertur quam ad elegantiam sermonis, quo utebatur, et ad peritiam declamandi. 17, 18. [Decipit] absolute, utfaUere. Gronov. Obss. 3, 20. — [vitiii imitabile] ' Exempiar, quod, totum si spectes, sane pulcherrimum est, sed tamen vitia quaedam habet imitatu facilia, eo saepe in errorem rapil imitatores, quod prseter cetera hsec ipsa vitia sibi aemulanda proponuni ac plerumque etiam augent, veris luminibus eloquentiae posthabitis.' Vv. vitiis refer et ad v. decipit et ad v. imitabile. — [ciiminum] ' ptisa- narium cumini.' Plin. H. N. 20, 14, Omne cuminum pallorem bibentibm gignit. Ita certe ferunt Porcii Latronis clari inter magistros dicend. assentafores similitudinem coloris studiis contracti imitatos : qui quuir A. u. c. 752 mortuus sit, sane fieri potest, ut hos ipsos Porcianos h. 1 derideat. 19, 20. [servum pecus] BpifiixaTu avSpairoSii)ST}, cum summa indig natione et contumelia malos poetas increpat. — [tumultiis] ' violenti ai turbidi, sed tamen praeposteri et semper inanes conatus me imitandi quos quum inter vos magno cum strepitu collaudatis, simul me depri mere molimini, hoc in primis idenlidem repetentes, me quoque Graeco imitatum essse, idem vos facere, interdum etiam meliore cum suc cessu.' 21 — 23. [Libera] In poesi Latina libera vestigia ponit (ut diceban IB. I. 19.] INTERPRETATIO. 239 tiam in prosa or. Cic. Phil. 3, 12,) per vacuum (pr. per vacuam sive acantem (domino) possessioneni) quemadrr.oduni dicunt jurisconsulti ;
, qui primus in novo poQsis genere elaborat idemque ita perficit, ut
loratius ipse genus lyricum. — \^'pressi pede^ ' Non aliena exempla nxie imitatus sum.' — \_qui sibi fidif\ ' ac propterea nova tentat, fit MX ceterorum, quorum ingenium minus aptum est ad nova genera in- enienda atque excolenda.' — [Z)uj] " imitatus regem apium." Porphyr. 24 — 27- [Ostendi'^ ' Primus exeniplum praebui, quomodo totum Ar- hilochi Parii genus ad Latinam poesin transferendum sit.' Significat naxime Epodos. Oslendere ' ut artifices tunc demum nova sua opera diis ostendere solent, quum jam ad unguem castigata et perfecta sunt.' — [iiumeros animosque^ ' metra impetumque poeticum.' — [«on resj Neutiquam vero simpliciter in Latinum converti Archilochi iamhos in Lycamben ejusque filias.' — [agentia] ' agitantia, persequeiitia ; quae jum ad suspendium adegerunt.' — [^c «e] Comm. Cruq. " Ne minore -■orona me decores." ' Ne tu, Maecenas,' inquit, ' idcirco parcius me audes, quod nolui componere nova metra et invenire genus poesis melicae a Graeca prorsus diversum (quia probe perspexeram, eadem metra, quibus Graeci usi sunt, aptissima esse Latinae quoque poesi :) scito temperare,' &c. 28, 29. 'iTemperat'^ Noli construere cum aliis : Sappho mascula iemperat pede (suo) Musam Archilochi ; sed, Sappho luascula tem- perat Musam (suam) pede Archilochi, sicque etiam temperat Alcceus, idem facit junior aliquanto Alcaeus. ' Sappho et Alcaeus,' inquit, 'car- minibus suis scite immiscuerunt numeros {pv^novg) et varia versuum genera, quibus Archilochus (ut vel ex ejus reliquiis constat) praeter iambos usus est, sed dispares sunt illi rehus, eo, quod alia arginnenta tractarunt, et ordine versuum ab Archilocho inventorum, ex quibus Lesbii poetae una cum iis numerorum ac versuum generibus, quae ipsi inveneiunt, strophas suas composuerunt. Atque propter hoc maxime, quod alia et nova argumenta sibi proposuere, eandem laudem merentur atque Archiloclius, totius generis inventor.' — [perfc] h, I. significat versiculos integros, ut Od. 4, 6, .35, Lesbium servate pedem. — \_mascula Sappho'\ 'quae, quamquam mulier, tamen ingenii viribus ac furore vere poetico vel praestantissimos poetas aequavit.' 30, 31. \_Nec soceruml Exemplo manifesto atque indubio demonstrat, quomodo Sappho et Alcaeus alia atque Archilochus argumenta tractarint. — [^quaritl ' certo consilio deligit, quem veluti luto inquinans infamet versibus perniciem ei afferentibus.' — [aim] ' venenosis ac inortiferis,' ut atra vipera, Od. 3, 4, 17- — [sponsce^ Neobulae. — \famoso carmine^ ' famam ejus laedente.' 32 — 34. [Hunc'] Proxime quidem refertur ad Alcaeum, (et vere, cum Catullus bis quidem (Carm. 11 et 51) tentarit metrum Sapphicum, Alcaicum nunquam:) verum, ut vv. 30, 31, non minus ad Sapphonem spectant quam ad Alcaeum, sic quod ad hujus loci sensum universum attinet utruinque poetam simul significat. — [Latinus — fidicen] ' poeta lyricus,' ut Od. 4, 3, 24, Romanee fidicen hjrce. — [Vulgavi] ' Sapphus et Alcaei genus onmibus jam meis popularibus notOm reddidi.' — [/«- genuis'] ' generosis et candidis lectoribus,' quales illi erant, quos enume- rat, Sat. 1, 10, 81—87. 36 — 38. [premat'] ' deprimat atque elevet.' Quinctil. 12, 10, 14, 240 INTERPRETATIO. [epist. Pracipue pre.iserunt Tullium, qui videri Atlicorum imitatores cupierunt. — [_Non ego] Tota imago a candidatis honores petentibus ducta est. — [plebis'] 'poetarum et grammaticorum infimi ordinis.' — l^tritee] ' Nam, si vellem uumeribus vel vilissimis eorum gratiam mihi conciliare, facile possem.' Iniitaius est Persius I, 53. — [venor] ut ' BTjpwfiai,' ' aucu- por, capto.' 39, 40. [Non ego] ' Non ego, qui nobiles tantum scriptores (quales sunt Pollio, Virgilius, Varius, TibuUus, Fundanius) recitantes audire eorumque carmina attente legere atque, ubi a malitiosis criticis repre- henduntur, acriter ulcisci (defendere) soleo, non ego, inquam, gramma- ticoruni, quos despicio, applausum ambio.' Ultor igitur h. 1. est, ' qui aliquem ab iniquis reprehensionibus et criminationibus defendit ejusque veluti patrocinium suscipit.' — [Grammaticas] Imagine rursus ab ambilu petita grammaticcB tribus sunt quasi sectse grammaticorum, id est, criti- corum, in primis antiquarii illi, qui veteres poetas, Ennium, Accium, Lucilium, sequalibus suis, Virgilio maxime atque Horatio, anlepone- bant. Hi igitur, velut xxxv. tribus populi Romani, jus sibi arrogant suffragia de poeiis ferendi, quis primo loco dignus sit, qui in secundo tertiove subsistere debeant. 41, 42. [Hinc illes lacrima] ' Propterea quod horum hominum gra- tiam non quaero, mihi sunt tantopere infesti.' Proverbium petitum ex Ter. Andr. 1, 1, 99. — [;S]pissi«] ' Si dixi ex animi mei sententia: Nugas meas (opuscula) frequenti auditorum corona indignas recitare et hoc actu ipso iis addere pondus, id est, demonstrare me magni eas facere, profecto me pudet : perperam illi sensus meos interpretantur et simulatorem nie credunt.' 43, 44. \_Rides'] Ovid. Trist. 5, 2, 46, de Augusto, Si jas est homini cum Jove posse loqui. ' Nam persuasum est fibi, te versus edere quovis melle dulciores, id est, te unum egregium poetam esse.' — Manare trans- itive, ut Ovid. Met. 6, 312, lacrimas etiamnum marmora manant. 45. [naribus uti] ut Sat. I, 6, 5, naso suspendere adunco, et Persius 1, 46, uncis naribus indulgere ; ' sannis vituperantium uti.' Porph. 47 — 49. [Displicet iste locus] ' ubi, ui carmina mea recitem, vos vultis ; probe enim praevideo fore, ut clanculum postea et in me et in mea invehamini.' — [diludia posco] "spatium emendandi carmina et intermissionem ac dilationem ludorum. Diludia autem dicuntur tem- pora, quse gladiatoribus conceduntur inter dies munerum, quibus pug- natur." Comm. Cr. " Ut intra dies quinque pugnent." Acr. — [Ludus] ' Nolo ne per ludum quidem inter vos versari, nam acria inde certamina interdum oriuntur, quae inire meum non est : nihil enim mihi prosunt, immo ea detestor. Ergo sine nie inter vos rixamini, nebulones, quan- tum vultis.' — [genuit] dopjffrwc, ' gignere solet.' — [trepidum] ' in quo trepidant ii, qui inter se certamen committunt acre.' — [funebre bellum] ' prope internecinum, in quo multi occidunt.' EPISTOLA XX. Argum. Probabilis videtur Kirchneri opinio (Qusestt. Horat. p. 37) ab Horatio Epistolam hanc quasi comitem Epodon libro (cujus edi- tionem propter rationes voXiTiKaQ usque ad A.u.c. 733 distulerit) : ,1B. 1. 20.] INTERPRETATIO. 241 rompositam eamque una cum illo volumine ad Augustum, Maecenatem iliosque fautores et amicos missam esse. Utcunque se ea res habuit, ibrum aliquem editurus, festiva ludens dilogia, eadem cum cura et 5ollicitudine eum dimittit ac dominus servulum sibi carum, qui prope am liberti conditione utens, extra domum herilem evagari ac liberiore vita frui cupit, verum propter hoc ipsum muliis, in primis corruptionis, periculis expositus est. Rationem eandem fere tibi finge, quas fuit inter Ciceronem et Tironem, Atticum et Alexin, quibus servis carissimis domini vix quidquam negare poterant. Per totam autem Epistolam pueri delicati et venusti libri duplex imago mirum in modum permixta 2t confusa est. 1,2. ^^yertumnus] deus omnium vicissitudinum ac mutationum (Sat. 2, 7, 14), hinc etiam ' vertendarum rerum' id est, emendarum et vena- lium, ad Forum in vico Turario s. Tusco sacelium cum simulacro habebat, in cujus vicinia erat Jamts (Epp. 2, 7, 14); ibi etiam librarii suas t.ibernas et pilas (Sat. 1, 4, 71. A. P. 373), sed lenones quoque et meretrices fornices suos habebant. — \^prostes~\ verbum ambiguum de quavis merce, etiam de meretricibus et scortis (prostibulis). — [5o«ji] fratres fuere bibliopolse, memorati etiam A. P. 345. — [pumicel Partem membranarum exteriorem, quae asperior es<, pumice levigabant et poliebant glutinatores. Catull. l, 2. It. 22, 6, charta regitF, rtovi libri, Novi utnbilici, lora rubra, membrana Directa plumbo, et pumice omnia aquata. Pumice item homines delicatiores crurum pilos detere- bant. Ovid. A. A. 1, 506, Nec tiia mordaci pumice crura teras. 3, 4. \_claves et — sigilki] Librorum volumina in capsis asservabantur, quas in scriniis domini anulo signatis custodieba«it. Sic etiam interdum uxores, concubinae, pueri delicati domi in custodia retinebantur, ostiis sigillo munitis. Hsec autem ipsa custodia Tpnero pudico, grata a.cc\A\t, quum ita ejus fidelitas extra omne dubium ponatur. — \communia'] ' vitam liberiorem in locis publicis.' Loca communia autem etiam lupa- naria honestius nominabantur. Seneca, Contr. 1, 2, p. 95. 5 — 8. \_Fuge'] ' I nunc, proripe te in Forum :' quod quum in loco plano et humili esset, eo ituris descendendum erat ex collibus propin- quis: hinc v. proprium est de Foro. Sed etiam in fornices s. lupanaria humi depressa descendendum erat. — \_emisso] Dilogia de puero e custodia semel emisso et de libro edito. — \lceserit] de libro : ' ubi ab iniquis meis male exceptus eris ac de te dixerint, Quis leget hac? Vel duo vel nemo :' de puero, ' si quis pudicitiam tuam laserit (violarit), tum vero frustra meum auxilium implorabis.' — \In breve te cogi] de libro, 'scis te arctum in volumen complicari et in capsa reponi, ex qua fortasse nunquam postea rursus promare :' de puero, ' desertus ab amatore in angustias redigeris.' — [plenus] ut Sat. 2, 2, 43, et Ovid. ex Ponto, 3, 4, 55, Illa bibit sitiens, lector mea pocula plenus, ' satur, fastidiosus.' — Languet autem et auditor vel lector (Quintil. 9, 3, 27) et is, cujus amor refrixit. 9, 10. \odio] h. 1. ut saepe, accedit ad irse et taedii potius quam ad simultatis notionem. — \_peccantis] de libro, ' praepropere edi cupientis ;' dilogia inest in eo, quod v. peccare usurpatur etiam de amantium in- fidelitate et venere illicita. — \eBtas] ut wpa, h. 1. de adolescentia. 11, 12. \Contrectatus] Hoc quoque v. per dilogiam utitur. Cfr. M 242 INTERPRETATIO. [epist. Tacit. Aiin. 14, 35, contrectatam filiarum pudicitiam ulcisci. — \sor- descere] Cfr. Sat. 1, 4, 72. h. 1. /iira^optKaJe, ' pauUatim negligi a cultioribus lectoribus, adeo, ut jam nemo te inspiciat piaeter homines de vulgo, et bi quoque semper rarius te evolvant.' — \_tineas — inertes^ 'qusB prope immobiles lente chartas et vestes corrodunt.' 13. [^Aut fugies^ Horatii tempore muhi libri in illas provincias, quae jam Latino sermone utebantur, tum demum perveniebant, quum Romae jam obsoluerant. Cfr. A. P. 345. ' Fugies uitro in Africam provinciam, novos ut ibi amatores captes, ab iis, quos in urbe repereras, destitutus, aut etiam vinctus mitteris' de libro, ' loris, ut aliae merces, colligatus ;' de puero. ' relegabere,' ut aediles interdum adulteras in exilium age- bant. — \_Ilerdam'] Hispaniae urbem, hodie Lerida. 'Aut Romae oblivione obrueris, aut, ut fit in libris Romae jam neglectis, a provinci- alibus subrusticis aliquantisper legeris.' 14 — 18. [Ridebitl ' Tunc maligne ridebo, propterea quod nionitis meis non obtemperaveris.' — [protrusit] Exemplum petitum ex aliqua fabella iEsopia vel alia narratiuncula populari. — \Hoc quoque] Sine imagine : ' Hoc quoque malum tibi impendet, ut ad extremum in miseris hidis litterariis ex te, ab hominibus elegantioribus jamdudum seposito, pueri elementa discant.' Hoc per dilogiam ita proponit : ' Tu ipse, puerule delicate, obrepente tibi sensim senectute rursus ut infantia balbutiente, fies denique pauperculus ludi magister, quales in extremis mbis vicis, minus frequentatis et ubi egeni dumtaxat habitant, pueros elementa docent, ut olim mihi, Livii Andronici scriptis usus, ea tradidit Orbilius.' — \Occupet'\ 'obrepat,' ut Tibuli. I, 10, 40, quem Occupat in parvd pigra tenecta casd. 19. \_Quum tibi sol] Hic non jam, ut plerique putant, de schola, a qua cogitatione ejus animus abhorrebat, scribere pergit, sed de longe etiam majore lectorum, quos se inventurum esse sperabat, numero. Hi quum partim a primo fere mane salutationi amicorum, foro, judiciis. omnis generis negotiis vel, si studiosi erant (Plin. Epp. 4, 13. 11), dis- ciplinis severioribus ac philosophiae vacassent usque ad diei civili; horam fere septimam, meridiatione, balneo, corporis exercitationibuf sese aliquantum recreabant, deinde ante ccenam, quum aestatis tempon sol jam tepidus esset, circa horam octavam vel nonam animi caus; perlegebant carniina nuper in lucem emissa, saepeque post coenara hor; decima eandem lectionem resumebant. Hos igitur benevolos lectore per domos suas dispersos velut unum in locum congregatos sibi aure praebere fingit, librum recitatorem faciens. 20 — 23. \Me libertiuo] Imitari videtur grammaticos, qui scholarun suarum a poetarum vitis enarrandis initium sumebant. ' Tum clari dicito, me re vera patre libertino natum esse.' Lege Sat. 1, 6, 46. — \Majores pennas] ' Dices me roajora omnino ausum atque etiam felicite adeptum esse, quam concedere visa sit tenuis mea origo.' Constru autem pennas majores nido (quam nidus erat) extendisse, explicasse ai volatum. — \_Me primis'] Cfr. Sat. 2, 1, 75. Epp. 1, T, 35, Principibu placuisse viris non ultima laus est. Haec autem scribens recordatus es et Bruti Cassiique, et Octaviani atque Maecenatis. 24, 25. \exigui] Sat. 2, 3, 308, longos imitaris ab imo Ad summui totus moduli bipedalis ; et Augustus in Epistola ad Horatium apu LIB. II. l.J liMiittrntii Aiiw. /4'*0 Suet. Vit. Hor., Sed si tihi statura deest, corpusculum non deest. Itaque licebit in sextariolo scribas, quitm circuitus voluminis tui sit oyKtit- Seffraros, sicut est ventriculi tui. — \_pr(ecanuni\ 'canum ante tenipus.* Scliol. — [solibus apttml ' apricationibus gaudentem frigorisque metu- entem.' .luven. 11, 203, Nostra bibat vernum curata cuticula solem. — [^lrasci celerem] Propter hoc quoque eum per jocum videntur repre- hendisse Augustus et Maecenas, ut a Lydia se appellari fingit iracun- diorem Hadrid, Od. 3, 9, 23. Quocirca subjicit : ' ita tamen iracundus (dKpoxoXof, oKvOvfiog) sum, ut facillime rursus placer.' 27,28. Iquater uiidenos] Horatius natus A.u. c. 689, A. u. c. 733, XLIV. annos natus erat. — [Collegam Lepidum qtto du.xit'\ Explicandum hoc esi ex Cassio Dione, 54, 6. Per Augusti absentiam (a. u.c. 732) populus Romanus in creandis consulibus seditione agitatus est. Con- sulatus quidem locus alter Augusto servabatur, ideoque anni 733 initio M. Lollius solus consulatum gessit ; Caesare autem consulatum non accipiente Q. jEmilius M'. F. Lepidus et L. Silanus eum peiiverunt ; itaque ambitu omnia sic contuvbarunt, ut prudentes viri Augustum Romani revocarent. Ipse quidem Romam non rediit, sed candidatos ad se profectos acriter increpuit, jussosque quum suffragia ferrentur abesse, dimisit. Nihilo inde sedatius res acta est, sed tantum denuo factionum ac turbarum exstitit, ut vix tandem Lepidus consul crearetur. Itaque veluti pracedens Lollius post se quasi comitem aliquanto tardi- arem duxit Lepidum. LIBER SECUNDUS. EPISTOLA L Argum. Tres libri hujus secundi Epistolae consimilis quodammodo sunt argumenti, quum singulae ad poesis studia pertineant. In prima enim antiquiores poetse Romani cum recentioribus setatis Augusteae, atque omnino Graecae poesis historia et indoles cum toto genere Romanae conferuntur ; in altera narrat Horatius de suis poesis studiis, tunc quidem a se depositis, atque de multorum sui temporis poetarum per- versitate et ineptiis ; in tertia deuique artis praecepta tradit. Atque hujus quidem primae epistolae occasio, Suetonio teste, (Vit. Horat.) haec fuit : ' Augustus post sermones lectos, nuUam sui nientionem habitam ita est questus : Irasci me tibi scito, quod non in plerisque ejusmodi scriptis mecum potissimum loquaris. An vereris ne apud posteros tibi infame sit, quod videaris familiaris nobis esse ? expressitque Eclogam, cujus initium est : ' Quum tot sustineas,' ' &c. Post splendidum ex- ordium (w. 1 — -17) nimiam veterum poetarum admirationem exagitat et ostendit, quam parum firmum et rectum sit eorum judicium, qui poemata tantum ex vetustate aestiment (v. 49). Tum his ipsis veteribus Romanorum poetis ita enumeratis. ut et criticorum sibimet ipsi ple- M2 244 INTERPRETATIO. [epist, rumque iniquorum atque antiquissima quaeque in invidiam novse, ut ita dicam, poetarum sectse unice praedicantium, et propriam suam de iisdem sententiam exponat (v. 89), extremis quasi lineamentis descrip- tam, sed perquam ingeniose, Graecorum et Romanorum indolem vitae- que rationes inter se comparat (v. J06), eo quidem consilio, ut demon- stret, si Grsecorum vetustissima quseque carmina sint etiam optima, hoc idem judicium in Romanorum carminibus locum habere non posse. Deinde cum antiquiorum Komanorum ingenio a subtilioribus Musarum artibus alieno non sine aliqua derisione fervidum illud studium com- ponit, quo suae aetatis homines ad versus scribendos rapiantur, addit- que poesis laudationem, in qua a jocosa et submissa tractione usque ad sublimem gravitatem assurgit (v. 138). Postea Augusto poesis condi- tionem et rationem, qualis tunc Romse fuit, scenicae in primis, exponit (v. 213), atque etiam reliquos poetas praeter scenicos principi com- mendat, eo potissimum nomine non negligendos, quia generosi et populi et principis intersit praeclaros praeclare factorum prsecones nan- cisci (v. 250), quod dum dicit sponte quasi et ipsa sermonis via ad eam excusationem defertur, qua haiid semel in poematis suis utitur, se quidem tantis tamque splendidis rebus ab Augusto gestis imparem esse celebrandis. Zell. Etenim, ut alibi jam significavimus, abhorrebat animus voluntasque ejus a toto illo genere panegyrico, medio inter epicum et lyricum et ab utroque remoto. Scripta videtur Epistola A. u. c. 744, Horatii lv. 1, 2. [suslhieas'] ' administres ita, ut tanto oneri par sis viribus.' Sustinere autem negotia, ut onus. — [^solus'] Tacit. Ann. 1, 2, eadem viagistratuum vocabula, sed-~omnes exutd cequalitate jussa principis adspectare. — \_Res Italas] ' Imperium Romanum tam potens reddi- disti, ut nuUus jam hostis ei metuendus sit.' — \moribus ornes] ' operam navans, ut mores per bella in primis civilia foede corrupti ad priorem decorem integritatemque revocentur, idque partim proprio exemplo, partim severe punitis adulteris atque impudicis, partim lege de adul- teriis lata et altera de maritandis ordinibus sahem prasparata.' Cfr. Od. 4, 5, 21. 3, 4. [Legibus emendes] Significat praecipue emendationem formae reipublicae totius post turbulenta illa bellorum civilium tempora, in primis accuratam et Italise et provinciarum administrationem. — [tua iempora] ' quae in negotia publica insumere decrevisti.' 5, 6. [Romulus] ' Heroes illi antiqui bene de genere humano meriti post mortem demum ab hominibus, antea invidis, justis honoribus affecti ac pro dis culti sunt : sapientius quidem te, invidia majorem,jara nunc, ut mereris, veneratur populus Romanus ; sed idem in poetarum meritis vere Eestimandis minus recto judicio uti consuevit.' — Mira arte voca- bulo Ctesur subjungit v. Romulus : nam Octavianus alter Romulus fuit, ut senatores nonnulli eum appellandum consueranl; praevaluit tamen Augusti nomen. Suet. Oct. 7- — [Post ingentiafacta] ' Post res gestas eximia virtutis'gloria in perpetuum memorabiles in deorum numerura relati.' — deorum in templa recepti] ' ab hominibus,' significatu v. templa proprio, non ' in ccelum.' 7 — 9. [Dum — condunt, Ploravere] ' Dum bene merenlur de homi- nibus, segre tulere et saepe conquesti sunt de ingrato illorurn ani- mo,' &c. f. LIB. II. 1.] INTERPRETATIO. 245 I 10 — 14. [conludit] Hercules ry poira\({) rdg Kt(pa\dg avrtjs f Iko^iI- Apollod. 2, 5, 2. Proprie igitur conludit dixit pro peremit. ■ — i/a/a/j] fatali necessitate Herculi imposita ab Eurystiieo, quia hic, \> rem ita nioderante Junone, prior illo natus erat. — Comperit unum [i tamen monstrum, invidiam, aiiter non posse domari nisi morte ejus, I cui invidetur. — [f//-//] ' Splendore enim suo laedit aequaies, qui cete- f rorum artes virtutesque suis ionge inferiores praeponderare et prop- ',' terea ipso suo pondere atque vi ingenti alte deprimere videtur ; ' iirere \ ergo est laedere, offendere eo quod aiiena gloria tamquani fnlgor oculos J! reliquorum praestringit, pragravare autein, ut Sat. 2, 2, 7^- — [artes^^ i latissirao significatu, iTTiTrjStviiara, studia, etiam in rebus civilibus, ( ideoque etiam homines, qui artes minore peritia quam ipse ille vir i summug atque experientissimus exercent. i 15, 16. IFraseritil ' Nos contra hac in re priscis illis Graecis sapien- tiores jam nunc ultro agnoscimus praeclaras tuas virtutes teque, dum inter nos versaris, lionoramus.' — [^maturos^ ' tempestivos in vita, non seros post niortem.' — \_honores] praesertim libationes. Od. 4, 5, 31. — [Jurandasqiie^ ' quas tenentes per tuum nomen juremus.' Cic. pro Flacco, 36, is, cui, si aram tenens juraret, crederet nemo. 18 — 21. [Sed] ' Sed hic idem populus, tibi ex toto deditus,' &c. — Junge autem in uno te anteferendo, id est, ' te longe anteponens ceteris omnibus.' — [terrig se^nota] ' remota jam e terris, propterea quod suis temporibus defuncta sunt, id est, quod ex fati legibus morteni obierunt operum illorum auctores.' 23 — 25. [veterum'] gen. neutr. * omnium veterum linguae nostrse monumentorum.' — [tabulas] xii. a decemviris quatuor seculis ante banc epistolam conscriptam sancitas. — [Gabiis'] De fcedere inter Tar- quiniuni Superbum et Gabinos icto v. Liv. 1,54, et Dionys. Halic. 4,58, qui praeter exspectationem aequum fuisse tradit, haec subjungens: Toirritiv tOTi tS)v opKiwv fivi]iiiiov tv 'Pwfiy Ktifiivov iv itpt^ Aibg HkjtIov, ov 'PttifiaXoi SdyKOV Ka\oiJ(nv, dairig ^vKivi] (5vp<jy /3o£t^ irepiTovog Toij OipayiaaQtVTog ini Tutv ooKiwv TOTt i^oog, ypdfi- fiacnv dpxalKolg iiriytypafifitvi] rdg ytvofiivag avTolg 6fio\oyiag. Ejusmodi igitur foedera simiiiaque ab antiquariis Horatii aequalibus singulari studio investigabantur atque explicabantur. — [rigidis] Cic. Vatin. 15, Sabini severissimi homines. Foedera auiem intelliguntur inter Romulum et T. Tatium vel inter TuIIum Hostilium et Sabinos (Dionys. Hal. 3, 33), vel primis liberae rei publicae temporibus icta. — [eequala] ' aequis et justis conditionibus icta.' 26, 27. [Pontificuni] Potius quam de pontificum libris ritualibus interpreter de Annalibus maximis a pontifice maximo qiiotannis cir- citer usque ad a. u. c. 620 confectis. Cic. de Legg. 1, 2, Annalei> ponti- ficum maximorum, quibus nihil potest essejucundius. (Ursinus, ye;;uni«s.) — [volumina valum] ' vaticinia versibus Saturniis coraposita a Cn. Marcio,' Liv. 25, 12, ubi ipsa vatis verba, quod erant antiquiora, paul- lum sunt imcnutata. — [Albano] Ut Musae in Parnasso et Helicone Graecam poesin condiderunt, sic ex eorum, quos irridet, opinione a Camenis in monte Albano Jovi Latiali sacro versantibus poesis Latina profecta erat. 28 — 45. [Si, quia] ' Atqui, si, quoniam, ut ego quoque cum om- nibus uliro fateor, scripta Graecorum antiquissima quaeque (in primis M3 246 INTERPRETATIO. [epist. Homeri et Arcliilochi poemata) eadem etiam praestantissima sunt, idcirco Latiiii scriptores simili ratione jEStimantur, ut priscis primus locus tribuatur, pluribus verbis non jam opus est ; immo absurdissima quaB<|ue kvQvfirinuTa illi similia probare licet. ' — \_Nil intra^ est ivOvnrfiia contractum et implicatiim ex his, (1) ' Oliva et nux similes sunt fructus, qiioniam ex utraque oleum exprimitnr. (2) Nihil duri est intra nucem; ergo neque intra olivam. (3) Niliil duri est exlra oleam ; ergo neque extra nucem.' Jam his falsissimis argumenta- tionibus, asquiparat illam : ' Grseci antiquissimi iidem sunt optimi ; ergo etiam Latinorum antiquissimi quique.' — {^FeniJiius'] Arctissime haec cum pracedentibus coliserent. Hoc enim dicit: ' Eodeni prorsus jure, id est, a;q\ie absurde, contendere possumus nos in oranibus rebus primas tenere ideoque nullum progressuni facere posse, non solum in arte militari, sed etiam in iis ariibus, ([uas, quicunque caecus non est, scitius a GrcBcis exerceri fatetur.' — [^unctis'] Graeci quum assidue in palaestras suas descendere solerent, frequenter oleo ungebantur. Cfr. Plin. Epp. 10, 49. — [^arrogetl ' velut arrogatione in comitiis curiatis facta, legitime afferat ac tribuat : ' sic Od. 4, 14, 40, decus arrogavit. — [dpcidit'] ' mortuus est,' imagine a foliis caducis repetiia. — [£x- cludatl ' Definitio temporis certusque terminus dirimat litem et con- troversiam componat.' — [deperiitl Ovid. Trist. 4, 10, 82. perire itera de morte naturali. — [caudee — equin«~\ Fortasse recordabatur notae de Sertorio narratiunculae apud Plut. Sert. 16. 47 — 49. \_cadat elusus'\ ut gladiator ab adversario artem magis cal- lente elusus et tandem victus concidit. — [rationel ' eodem modo, quo necessario corruit tandem acervus, cui continuo unum granum post alterum subtraxeris ; ' cum scita soritae s. argumentaiionis acervalis (Cic. de Divin. 2, 4. Acad. 2, 16) significatione. — [Qui redit in fastos'] ' Qui unice antiquitatis rationem init.' — [Lihitina] Cfr. Od. 3, .SO, 7. Sat. 2, 6, 19. 50 — 52..[Ennius et sapiens'] Suum ingenium ipse descripsit (A, Gellius 12, 4. Fragm. Ann. 7i 104 — 111), ubi inter alia haec leguntur: doctu', Jidelis — verhum Paucum, multa tenens antiqua, sepulta, vetusta — Multarum veterum legnm diumque hominumque Prudentem. — [alter Homerus] * quemadmodum scilicet critici nostri Latini, elegantes illi profecto ac periti, contendunt, aequiparandus Homero.' ' Adeo praestans ergo est poeta, ut [levitcr curare) prorsus securus esse possit de suorum promissorum eventu, qua? nunc magis, quam fortasse ipse sperarat, impleta videt.' — [somnia Pythagorea] Pseudocornutus ad Pers. Sat. 6, 9, Cor juhet hoc Enni, postquam destertuit esse Maonides, Quintus pavone ex Pythagoreo : ' Sic enim ait Ennius in Annalium suorum principio, ubi se dicit vidisse in somniis Homerum dicentem, fuisse se quondam pavonem et ex eo translatum in se animani esse, secundum Pythagorae definitionem, qui dicit, animas humanas exeuntes ex cor- poribus in alia posse transire.' Ex eo somnio supersunt ha; reliqui<e : Transnavit cita per teneras caliginis auras (anima Homeri): visus Homerus adesse poeta. Tum memini fieri me pavum. 53, 54. [Navius'] ' Ipse ille Naevius, etsi Ennio sane postponendus, nonne permultos etiam nunc lectores habet atque admiratores ?' Cn, Naevius a. u. c. 519 primam fabulam docuit, mortuus A. u. c. 550 Uticae, in exilio. Praeter tragoedias et comcedias celebrabatur ejus hel- tiB. n. 1.] IXTERPRETATIO. 247 lum Punicum primum, Saturniis versihus conscriptum. — \^Pane recens] ' Tamquam prope noster aequalis esset.' 55. \_auferQ ' quasi dono vel praemio accipit, et docti existimationem obtiriet.' 56. \_Pacuvius] M. Pacuvius, Ennii sororis filius, Brundisinus. natus A. u. c. 534, amicus C. Laeiii, cnm Lxxx. annos natus novam docuisset fabulani, Tarentum mitjravit ibique mortem obiit prope nonagenarius. — \docti'\ 'probe versati maxime in Graecis poetis et epicis et tragicis, ex quibus suarum tragoediarum argumenta desumere solebat.' — [^Acciiis] L. Accius, natus a. u. c. 584, vitam eo usque produxit, ut viderit C. Ju- lium CfBsarem Strabonem Vopiscum, oratorem et poetam tragicum, qui A.U.c. 667 aililitius periit. — [alti] ' sublimis.' Repete autem seni*. Quinctil. 10, 1, 97, Tragoedia scriptores veterum Accius atque Pacuvius cla- rissimi gravitute senteutiaruni, verborum pondere, auctoritate personarum. Ceterum nitor et sunima in excolendis operibus manus magis videri potest temporibus quani ipsis defuisse. Virium tamen Accio plus tribuitur: Pacuvium videri doctiorem, qui esse docti affectant, volunt. 57. \_Afrani~\ L. Alranius floruit circiter A. U. c. 660. Quinctil. 1, 10, 100, Togatis excellit Afranius, ntinamque non inquinasset argumenta puerorum foedis amoribus, mores suos fassus. Cic. BruL 45, L. Afranius poeta, homo perargutus, in fabulis quidem etiam, ut scitis, disertus. Hoc igilur dicebant Criiici : ' Afranii fabulas togatas, et quidem tabernarias, prope accedere ad Menandri fabulas (palliatas) ; illum vitam moresque Romanorum eadem felicitate imitatum esse ac Menander expresserit Atticos ; hunc in Attico sermone suramam elegantiam consecutum esse, illnm in Latino.' 58. [^Plautus] mortuus A. u. c. 570. ' Plauti comoediae maxime sunt ihotoriae et, ut in alio genere Homerus, sic ille semper ad eventum festinat (A. P. 148) ; properat igitur, ut rapido progressu ad fabulae KaTaOTpo<pi)v perveniat, neque unquam in rebus minulis immorando retardat spectatorem.' Eundem autem, ut videtur, •j^apaKTrjoa in Epicharmo reperire sibi videbantur critici illi ignoti, quorum Judicia Horatius refert : quocirca huic Plautum aetiuiparabant, non quod imi- tatus esset Siculum poetam; ejus enim exemplaria fuerunt poetae Attici novae comoedia; Properat igitur absolute positum est ; vv. autem ad exemplar ex Latina consuetudine significant, quod minus recte recen- tiores dicunt secundum, juxta exemplar. — \Siculi — Epicharmil Siculus dicitul-, quia vix trimestris e patria in Siciliam venit. Est enim in insula Co natus, atqualis Pindaro atque iEschylo. Vitam produxit usque ad tempus Hieronis tyranni a. ante Chr. 477- 59. \C(ecHius] C. Caecilius Statius, natione Insuber Gallus, servus genere, Ennii familiaris. posteriore parte seculi vi. floruit et anno post Ennii mortem, A. u. c. 586, mortuus est Cic. de Opt. Geii. Dic. 1, Ceecilius fortasse summus comicus : sed ad Att. 7» 3, 10, malus auctor Latinitatis. 60 — 62. \ediscit'\ frequenter et legendo et spectando. Vera autem ratio, cur tantopere amarentur a populo poetse, quos enumerat, haec erat, quod post Accium tragoedia, post Afranium comoedia Latina degene- rarat, nec eo quo scripsit tempore ulla prope fabula vera laude digna prodierat prater Varii Thyestem. — [Liri] Livii Andronici, ut videtur, M 4 248 INTERPRETATIO. [EPi*r. Tarentini, a C. Livio Salinatore ob ingenii nieritunri libertate donati, qui A. u. c. 514, anno ante Enniuni natum, primus Romae fabulam docuit, Odysseamque in Latinum convertit Yersibus Saturniis. Cic. Brut. 18, Odyssea Latina est sic, tamquam opus aliquod Dcedali. 66 — G8. [nimis antiqiie'^ ' dpxaiKCJQ, in moduni, qui prcEsenti consue- tudini Latinae repugnat.' Sic eiiam Augustus, cujus sententiam pulchre noverat poeta, cacozelos et antiqiiarios, ut diverso genere vitiosos, pari fastidio sprevit. Suet. Oct. 86. — '[pleraque (' permulta,' non ' plurima') dure^ in compositionibus ab reliquse linguae indole abhor- rentibus, constructionibus iniricatis, scabris Versibus. — [^ignavel ' sine nervis ac sanguine,' qualia apyd Kai tov dKooarriv ripefitXv kSJvra nominat Dion. Longin. 34, 4, non satis Tra^TjrtKfl. — [Jove — aquo^ ' Propitio sibi ; Jove quidem irato fit, ut errent homines ac delirent.' Porph. 69 — 72- [insector^ Construe, Non insector carmina Livii delendaque ea esse reor, id est, ' non equidem tam infenso sum animo in veteres nostros poetas, ut exempli gratia Livii Andronici scripta obliteranda et ex hominum manibus in perpetuum extorquenda censeam.' Orbilius Pupillus autem, teste Suet. Gramm. 9, primum apparitor magistratuum, dein miles, postremum studiis, qua? jam inde a puero non leviter atti- gerat, repetitis, quinquagesimo demum anno Romam rediit a. u. c. 691, adeo ut, quum Horatius natus a. 689, eum audire poterat (a. u. c. 704 — 706), minimura lxiv. annos natus esset. — [plagosum^ De antiqua scholarum disciplina cfr. Plaut. Bacchid. 3, 3, 27, ubi revenisses domum, Cincticulo pracinctus in selld apud magistrum adsideres ; Tum librum legeres. Si unam peccavisses syllabam, Fieret corium tam maculosum, quam est nutricis pallium. Suet. Gram. 9, Fuit autem Orbilius natures acerbee non modo in antisophistas, quos omni sermone laceravit, sed etiam in discipulos, ut Horatius significat plagosum eum appellans et Domiiius Marsus scribens Si quos Orbilius feruld scuticdque cecidit, &c. — [dictaj-e'\ diroaroparii^nv Plato Euthyd, p. 276, C. ' voce lente praeire, ut calamo exciperentur et, explicata quum essent, memoriae mandarentur.' — [exactis^ i^sipyairpevoig, SiaKpifSMpevoiQ, perfectis. — [miror^ Idem jam fuerat Ciceronis judicium nominatim de Livio, Brut. 18, Liviana fabula non salis digna, quee iterum legantur. 73 — 75. [emicuit^ ' Inler quas carmina Livii et cetera antiqua si verbum ex insperato apparuit et prae ceteris pulchritudinis suae specie animum lectoris ad se advertit.' Intelligit praesertim verba feliciter vel derivata vel coniposita. — [concinnior'] ' non solum regulis metricis satisfaciens, verum eliam sono ipso auribus gralus ac rei, quam exprimit, prorsus conveniens.' — [ducit^ 'sine causa et immerito verba et versus aliquot pulchri secum ducunt totum poema, quo sine his locis illustribus pervenire non posset, id est, in theatra, in grammaticorum scholas, in privatorum quoque bibliothecas, atque taiia in loca perductum vendunt s. commendant, applausum ei conciliant.' Fendere enim et venditare poema vel orationem est ' eam commendare.' Cic. ad Att. \3, 12, Liga- rianam praclare vendidisti. Ad Att. 1, 16, Falde te venditavi. Sic vendibHis orator Cic. Brut. 47, ' probabilis, qui populo placet.' 76, 77- [crasse'\ ut crassd Minervd (Sat. 2, 2,3). Cic. ad Farn. 9, 12, de sua Deiotariana : munusculum levidense, crasso filo. Quinctil. 1, 10, liB. II. 1.] INTERPRETATIO. 249 28, crasiiore, ut vocant, Musd ; metaphora desumpta a lanificio, ut pingui Minervd ab obesitate. 79. \_Recte'] Fabula vere pulchra recte, id est, firmo ac nunquam titubante vel claudicante ingressu scenam perambulare dicitur simili metaphora atque dicunt fabulam stare vel de contrario eventu cadere, ubi explcditur. ' Utrum etiam nunc laudem mereantur Attae togatae necne.' — T. (non C.) Q.uinctius Atta scriptor togatarum, satirarum epigrammatumque mortuus A. u. c. 676. Fronto p. 95, Ed. Rom., particulatim elegantem Attam in verbis muliehribus vocat. — [crocMm] liquidum. Plin. H. N. 21, 6, Vino mire congruit crocum, pnrcipue dulci ; tritum ad Iheatra replenda. Fabulam igilur Attae dicit in scenam productam, quae scena floribus et croco spargi solet. Lucret. 2, 416, Et quum scena croco Cilici perfusa recens est. 82 — 85. \_jEsopus~\ nobilissinius tragicarum fabularum 'a.c\.or, summus artifex et semper partium tam in republicd quam in scend optimarum, ut ait ejus familiaris Cicero pro Sestio 46. Gravis autem vocatur, quia primas illas partes tragoediarum egregie agebat, ut Agamemnonem, Ajacem, Eurysacen. Vixit certe usque ad A. u.c. 699. V. OnomasU Cic Q. Roscius comcedas aeque nobilis, pro quo exstat Ciceronis oratio, hujusque amores et delicice, de Divin. 1, 36; doctus autem, quod id est consecutus, ut, in quo quisque artificio excelleret, is in suo genere Roscius diceretur. De Or. I, 28. Roscius quum mortuus sit a. v. c. 693 (Cic. pro Arch. 8), si anno 690 in scena comparebat neque artem desierat, sane qui A. U. c. 744 vivebant circiter septuagenarii, utriusque actoris probe nieniinisse poterant. ' Ab jEsopo et Roscio egregiae tantum- modo actae sunt fabulae, quas reprehendere nefas est ; atque ex harum numero Atta: quoque togatae sunt.' — [jparere minoribusl 'juniorum judiciis sese accommodare ac fidem tribuere.' — [perdetidai ' missa facienda,' ' oblivioni tradenda.' 86. \Jam\ gradationi inservit (Pr. Intr. ii. 860, $Sr*). — \Saliare Numa] Liv. 1,20, (Numa) Salios item duodecim Marti Gradivo legit: coelesliaque arma, qua ancilia appeUantur,ferre ac per urbem ire canentes carmina cum tripudiis sollemnique sallatu jussit. Cum carmine fratrum Arvalium hoc Saliare versibus Saturniis scriptum, quod axamenta dictum fuisse Festus tradidit, antiquissimum fuit, de quo accepimus. Quinctil. l, 6, 40, Saliorum carmina vix sacerdotibus suis salis intel- lecla. 92. [tereret] de assidua lectione. Cic. ad Fam. 9, 25, JlaiSeiav Ki^pov — contriveram legendo. — [viritim'] 'singuli cives Romani et qui praeter hos Latine sciunt.' — [publicus tisus'\ est usus s. usus fructus rerum, quas antiqui publicas vel communes appellabant, quaruni domi. nium, ut aiunl jurisconsulii, nemo ita poterat occupare, ut excluderet alios. Tales sunt aer, aqua profluens, mare ejusque littora. Ita et poemata publico usui inserviunt, quoniam omnibus aeque iis delectari licet. 93, 94. [Gracia'\ Haec omnia praecipue de Atheniensibus valere raanifestum est. — [ positis — bellis] maxime post composita bella Per- sica. — [nugari\ ' se dare ad omnia poesis genera, ad picluraa, sculp- turae, musicae artes, ad ludos gymnasticos ;' quae omnia cum atrocissimis illis bellis comparata partim ingeniorum sunt lusus, partim virium ludicrse exercitationes, nuga igitur, sine reprehensionis significatione. — M5 250 INTERPRETATIO. [epist. [jn vitium'] ' in vitium delicianim propter prosperitatem fortunae.' Comm. Cr. Vocabulo vitiiim admodum malitiose usus est ideo, quod ^avavffotg inter Romanos omnia Iisec Graecorum studia viliosa et .supervacaiiea videbantur. — Significat autem monmi mutationem, quse paullalim inde a Pericle usque ad Philippum Macedonem iacta est, quum a prisca simplicitate et ab illa fityaXo^/vxic}, quam bella Persica iis instillarant, pedetentira recedentes eflfuse se dederent cunctarum artium illecebris, donec discordiis debilitati atque in mollitiem lapsi tandem in Macedonum potestatem pervenerunt. — [labier^ Cfr. Sat. 1, 2, 35. 96 — 102. [fabros'} TtxviTac- — [efcorw] Recordare vel Phidics .lovem Olympium. — [^Suspendit] ' Tabulas pictas attentissime spectavit, ita ut oculos cogitationemque ab iis vix removere posset, quum pulchri species atque exemplar in intimos ejus affectus penetrasset.' — [tibici?iihus'] ' symphoniacis,' ex quibus unum genus nominat. — [Sub ntitrice] ' moderante nutrice,' ut Epp. 1, 16, 77> ^f^o te sub custode fenebo. Nutrices autem apud antiquos prinium lere per triennium infantes edu- cabant. — [mature plena] Sic jungendum Tidetur, non mature reliquit, quod ingratam efficeret avri^taiv vv. eupide petiit. Est auien) : ' aif/i- (copoe, celeriter satiata Gracia,' non, ut alii volunt, puella. — [Quirf placet] ' Ex humanae naturse conditione nihil in perpetuuni aut placet aut spernitur; haud igitur mirum est, si Graeci quoque ab una ad aliam artem praecipue colendam transierunt.' Hoc versu, si quid in Graecorum studiis inesse videatur levitatis atque inconstantise, quodammodo ex- cusat. — [yentique secundi] ' prospera fortuna hoc effecit, ut tali modo tantoque cum successu Graeci liberalibus artibus operam darent.' 103 — 105. [/Jom«] ' llomanorum contra ab artibus liberalibus pri- mum aversorum haec fuerunt praecipua studia,' &c. Cfr. A. P. 323. — [sollenme] ' consuetudine usurpatum.' Comm. Cr. — [A/ane] Sat. 1, 1, 10, Sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat. — [Cautos] Formularutn sermone perquam scite hic usus est, ut apparet ex Plin. Epp. 10, 62, distribuendam inter decuriones pecuviam ita, ut recte reipublictg cave- rent; Cod. 2, 4, 2, recte cauta pecunia. Est igiiur: 'pecuniam recte, i. e. a debitore legitimis chirographorum formulis cautam huic credere (fenori dare) atque eipendere (expensam ferre).' Junge autem nummos cautos nominibus rectis ablat., non expendere nominibus dativ. 108. [Mutavil] Animi tunc fessi erant discordiis intestinis libenter- que fruebantur pace ab Augusto conservata, ita tamen, ut longe minor civium pars quam vetere republica aut domi negotiis civilibus et elo- quentia aut militiae bellica virtiite gloriam sibi parare et vellet et posset ; praeterea Graecae litterse in dies magis iniiotescebant. Jam propter haec omnia permulti, ne vitam otio tererent, poeticis studiis sese dederunt, eoque magis, quod Augustum et Maecenatem his favere videbant ; quo in fervore omnium aliter vix fieri poterat, quam ut multa poemata non solum mediocria, sed etiam mala prodirent, ac plerique servilem Grae- corum imitationem nunquam egrederentur. Hanc subitam igitur inge- niorum ac studiorum mutationem lepide deridet, lipwvtig, in semet ipsum quoque usus. 109^1 13. [severi] ' qui propter aetatem severi esse deberent, ipsi quoque nugis indulgent.' — [Frotide] lauri, olivae, hedersB poetarunn habitum sumentes pro solita corona ex apio et rosis nexa. — [dictant'} tlB. II. 1.] INTERPRETATIO. 251 •Sub finetn coenae carmina (utique prius composita) tam graviter alta et sonora voce recitant, quasi a convivis, quibus interea dura tacendi necessitas imposita erat, calamo excipienda essent.' — [^Parthis menda- cior'] Proverbiiim est, ut de Punica et Graeca fide, de Cretensibus atl ^tvaralQ. Od. 4, 15, 23, infidi Persa. — [scrinia] librariola (Cic. de Lepg. 1, 1), capsac, in quibus iibros et chartas asservabant. 114 — 117. [Navim'] Similis locus est A. P. 114, et erat omnino locus comniunis a sopbistis decantatus. — [ahrolonum] artemisia abrotonum L., southern-wood. Plin. 21, 21, usns est foliis, sed major semini ad excalfaciendum ; id nervis utile, tussi, orlhopnaece, &c. Cels. 3, 21, urinam movet. — [quod medicorum] ' Sapienter relinquimus medicinam medicis et fabris oninia, quae ad eorum artem pertinent: contra carmina omnes componimus.' — [fabrilia fabri] Speciem habet proverbii. Eurip. Fragm. inc. 94, Dind. TtKTwv ydp u)v tTrpaffatg ov ^vXovp- yiKa. — [passim] ' omnes promiscue et semper.' 118 — 125. [Hic error] Hanc tamen carmina pangendi insaniam, sed levem, nemiiiique noxiam conimoda etiam quaedam habere Augusto candide simulque callide ostendit ; callide quatenus simulat se de tota illa poetarum turba verba facere, quum ea, quae affert, tantuinmodo de veris summisque poetis possint affirmari. — [Non temere] quomodo sensim pervenerit ad significandum idem prope ac non facile, optime perspicitur ex Plauti Bacch. 1, 1, 52, Rapidus fluvius esf liic : non hac temere fransiri potest : ubi quum proprie sit, ' non inconsiderate,' simul inest difficultatis notio. — [socio] in negotiatione aliqua vel publicano- rum societate. — [incos;itat] 'intendit, molitur;' verbum Horatianum ex illis, quse Graeco fonte parce detorsit, ivi>otl, iTrijiovXtvti,. — [siliquis] ' leguminibus omnis generis, pisis, fabis, vicia, fortasse interdum etiani silicula proprie dicta, KtpaTioiQ, Sf. John's bread, fruit of the carob-tree,' — [pane secundo] ' non siligineo, non primo nec postremo (prorsus atro?) sed dispensatorio.' Comm. Cr. Dicitur etiam secundarius, ciba- rius. — [MHilice'\ dativus pro pigcr ad militiam: bonus autem alicui rei quum rectissinie dicatur, quidni apud poetam etiam malus, parum ido- neus ? — [Si das hoc] ' Si concedis his quietis quoque virtutibus, fide ac temperantia, rempublicam legesque stabiliri.' 12C — 131. [figurat] ' format puerorum ora,' ut ait Q.uinctil. 11,3, 31, edisceudis enim poetarum locis et accurate recitandis ypaniiariarai id spectabant, ut jam in tenera setate esset absolutius os et expressior sermo, Quinctil. 1, 1, 37, id est, ' ut distincta atque eleganti pronuntia- tione accurate efferret Latini sermonis singula verba.' — [Torquet'] ' Et quiim mature assuescant pueri ad poetarum nobilem elegantemque ser- monem, eo facilius abstinere se a verbis plebeiis et inficetis omnique ata^xpoXoyiq, discunt.' — [Mox etiam] ' Deinde quum progrediente aetate adolescentes jam idonei fiunt ad praecepta virtutis et sapientiae intelli- genda ac retinenda, talia iis praebent poetae, et grata quidem, amica et benevola, minus dura atque aspera, quam sunt pleraque philosophorum.' — [orientia tempora] * unam liominum aetatem post alteram, ut prima quaeque oritur, in lucem edilur ac priori succedit.' — [notis] 'veteribus, quae ab omnibus celebrantur.' — [(pgrtcm] ' animi aegrum, sollicitum.' 133 — 138. [unde] ' a. quo,' ut Od. 1, 12, 17. — [preces] a choris puellarum et puerorum patrimorum ac matrimorum recitatas, quarum exemplum habes Carmen Seculare et Od. 1, 21. — [pressentia] 'pro- M 6 252 INTERPRETATIO. [epist. pitia, opitulantia.' Sic in Eurip. Bacchis v. 582, chorus dei praesentiS, iTrKpavtiq., perculsus est. — [^Coelestes — aquas^ Si quando RomEe aquae inopia erat, sacra inslituebaniur Jovi Pluvio, aquilitia dicta, quippe quibus imbres ccelo elicerentur ; nudipedalia agebantur, id est, popuhis nudis pedibus pompam ducebat per urbem. — [docta^l ' blande suppli- cans dis carmine, quod poeta eum docuit.' Docta est participium, non adjectivum. — \_AvertU'\ maxime Apolline invocato, ut Od. 1, 21, 13. — [juetuenda'^ ' quippe portentis sigiiificata.' — ['manes'^ ' di inferi, Dis pater, Proserpina, Hecate,' ut Virg. Ge. 4, 505, Orpheus Quo fletu Manes, qua Numina voce vocaret ? 139 — 144. [Agricolee~\ Jam poetarum et poesis in cunctam civitatem ac deorum cultum meritis expositis origineni atque Idstoriam poesis Romanse exponere aggreditur, reni scenicam potissimum spectans. — [fortes'] 'ad laborem validi et seduli.' Schol. — [Condital Arist. Eth. Nic. 8, y, a\ a^\a~iai Bvaiai Kal avvodoi (paivovrai yiyvicSrai /«trd rag riov KapTrwv avyKOfiiSai; olov cnra^x^r fidXiara ydp ev TOVTOig «(T;i^oX.a^ov Tolg Kaipolg. — [spe finis'\ ' Sententia est, tolerabilem fieri laborem laboris fine proposito.' Porpli. — [Cum sociis\ Explica : ' cum sociis operum, in primis liberis utriusque sexus et casta conjuge.' Raro enim prisci illi agricoles servos possidebant aut operarios adhibebant. — [Tellurem'] Varro R. R. 1, 1, 4, duodecim deos enumerat, qui maxime agricolarum duces sunt. Prinium, qui omnes fructus agriculturce coelo et terrd continent, Jovem et Tellurem. Tum Solem et Lunam, Cererera et Liberum, Robigum ac Floram, Minervam et Venerem, Lympham ac Bonum Eventum. — [Silvanum] In inscriptione admodum suspecta (Inscr. m. Lat. n. 1604) vocatur Lar agrestis, in certa (Ib. n. 1589) Conservator Larum Penatium. — [Geniuml Cfr. Epp. 2, 2, 18?. Cen- sorin. 3, Geniiis est deus, cujus in tuteld, ut quisque nalus est, vivit ; — a genendo appellatur. Genius autem ita nobis assiduus observator appositus est, ut ne puncto quidem temporis longius abscedat, sed ab utero matris exceptos ad extremum vittp diem comitetur. — [memorem brevis tsvil Ipse genius, quoniam una cum eo, quem tutatur, et nascitur et in- terit, eademque laetitia et maestitia afficitur, qua homo, non minus quam hic memor est brevis vitse, ejusque cursus ut quam prosperrime procedat optat. 145, 146. [Fescennina'] Feseennia, Etruriae oppidum prope Tiberim erat, ubi nuptialia inventa sunt carmina. (Serv. ad Mn. 7> 695.) — [inventa'} ' Quum hic mos dierum festorum a rusticis celebratorum semel invaluisset, ex hoc more paullalim eo progressi sunt, ut carmina Fescennina invenirent.' — [opprobria rustica'] Cfr. omnino ad Sat. 1, 7,29. 147 — 150. [recurrentes] ' quotannis eodem messis tempore rever- tente.' — [accepta'] ' grata Romanis,' non ' recepta.' — [Lusit amabiliter'] 'jocata est sine cuju.squam offensione, comiter ac facete, nec ulla inde rixa oriebatur.' — [In rabiem'] ' Jocus antea innocens in rabiem verti coepit, adeo ut savus fieret.' — ■ [Ire] ' impetuose grassari.' — [impune minax] ' nulla etiam tunc poena famosis carminibus constituta.' ' Severa illa legis poena deterriti, poetse ad jocos, qui nullam offensionem habe- rent, proferendos, nominatim ad comoedias palliatas, togatas, Atellanas componendas redacti sunt.' 151_154. [Dente lacessili'] ' obtrectatione et maledicentia, quae LIB. II. 1.] INTERPRETATIO. 253 lacerat etiam probos.' Cruentum aiitem dicit dcnfevi morsu cruorem elicientem. Sat 2, 1, 82. — \_Descrtbi] ut Sat. I, 4, 3, ' notari, x^^P^"- TtfOil^iaBai.' — [yertere modum~\ ' They changed their tune or note.' — [Pcemque lata'\ facillimo aeugmate pro, ' lex lata pcenaque irrogata est.' — [fustis] Quum teste Cicerone de Rep. 4, 10, capite sanxerint XII. tabiilae, si quis occentavisset,de supplicio fustuario {beating to death hy cudgels), non de simplici castigatione fustibus, s. baculis et vitibus facta accipiendum est. 150, 157. [Gnecia capta] Ovid. Fast. 3, 101, Nondum tradiderat victas victoribus artes Gracia, facundum, sed male forte genus. — [cepit] Capit et is, qui vincit, et is, qui delectat. Hoc igitur dicit : • Artes et disciplina; Graecorum Romanis etiam tuiic agrestibus (rudiori- bus) adeo placuerunt, ut, tamquam si ipsi devicti essent a Graecis, pro- priam indolem ad hos conformarent.' Cato apud Liv. 34, 4, jam in Graciam Asiamque transcendimus omnibus libidinum illecebris repletas et regias etiam attrectamus gazas : eo plus horreo, ne illes magis res nos ceperint quam nos illas. 138 — IfiO. [Defiuxit'] ' Paullatim Latini eo uti desierunt.' — [Satur- nius] Hermannus Epit. Doctr. Metr. p. 214, ' Numeros habet hos : Dabunt malum Metelli Ncevio poetce. (Nsevius: Novevi Jovis concordes filits sorores.) Sed et caesuram saepe neglexerunt rudes isti poetae, et omni genere solutionum usi sunt. — Postremus Romanorum, qui hoc metro uteretur, Varro fuisse videtur in Satiris.' Contra nuper Diintzer et Lersch [de Fersu, quem vocant, Saturnio, Bonnae 1838,) ostendere conati sunt, ' Saturniorum, quos vocant, versuum certam formam nun- quam exstitisse, idque ipsum ex veterum grammaticorum praeceptis manifesto apparere. Itaque h. 1. v. numerum non significare certum metrum,sed motum et modum aliquem syllabarum certa lege carentera.' — [virus^ plerumque succus noxius ac venenatus, tum et foedus odor, ut castorei, Virg. Ge. 1, 58, et ingratus sapor, ul aquae marinae, quae notio h. 1. aptior videtur quam aut virus serpentium, aut sanies canum rabiosorum aut virus acerbitatis. (Cic. Lael. 23.) Non enim tam refertur ad famosa carmina et rabiem (v. 148) quam ad totsim indolem rusticam atque incultam priscae poesis Latinae, ex judicio sahem Horatii. — [Mun- ditia] partim metra Graeca, partim cultior et purior sermo, idem prope atque elegantia, quacum jungitur munditia a Cic. in Orat. 22. — [hodie- que] Praecipue in carminibus Fescenninis et in mimis Atellanisque. — [ruris'] ' rusticitatis.' Catull. 22, 14, de Suffeno : Idem infaceto est in- facetior rure, simul poemata attigit. ICI — 1C3. [5e;-«s] ' Etenim prius litteris Graecis non initiatus, de- mum post primum et secundum Punicum bellum, quum omnia tran- quilla essent, Romanus acutum suum ingenium ad accuratius studium scitamque imitationein poetarum Graecorum convertit.' Porcius Licinus apud Gell. 17) 21, Poenico bello secundo Musa pinnato gradii Intulit se hellicosam in Romuli gentem feram. — [quietus] e!pf)vr]v dyoiv, junge cum vv. post Punica bella, non cum v. queerere. — [Thespis] h. 1. hono- ris causa nominatur, utpote quem pro tragoediae inventore (Olymp. Gl, a. Chr. 530,) haberent grammatici ; non quod ejus fabulas imilati sint Livius Andronicus posterioresque tragici Latini. 104 — 100. [Tentavit] ' Periculum fecit, incertus etiam tunc utrum 254 INTERPRETATIO. [epist. prosperum successum habiturus foret necne.' — [werfere] Significat totam poesin tragicam \n eo fere versatam esse, ut Graecas fabulas in Latinum converterent, vel saltem admodum presse imitarentur. — [_Et placuit sibi] Refertur boc in primis ad ingentem illum numerum tra- gcediarum (sunt autem Livii xv., Ennii xxvi., Naevii ix., Pacuvii xvii., Accii LII. ; omnes Cix., quarum nomina novimus:) quae in scenam delatse sunt a Livio usque ad Accium. — {^spirat tragicum satis'^ li enim sunt Romanorum spiritus, ea animoruin elatio, ut idonei sint generi tragico excolendo. — Spirare autem tragicum, ut Stat. Silv. .5, 3, 12, altum spirans. — \_feliciler audet^ Spectat non tam ad inventionem novorum argumentoriim ac personarum, in quibus sane exemplaria sua satis presse plerumque sequebantur, quam ad lumina sententiarum et ad ipsum sermoiiem (A. P. 56) in quo multa innovarunt, quod ad cora- positiones maxime aiidaciores et formas verborum attinet. 168 — 172. \_ex medio] 'Quia argumenta ex vita quotidiana petita tractat, videtur miniiniim difRcultatis habere.' — [yenim minus^ Quia, iibi quid minus verisimiie nec recte e natura moribusque hominum expressum est, statim omnes vident, etinm idiotae. — Piautum, acri lipwvei^ usus, reprehendit, quod minus vere et eleganter quam Me- nander, Philemo, Diphilus, partes, qnas exempli gratia enumerat, tutatus sit, id est, usque ad fabula; Karaarpo^riv scite et ad artis leges accommodate perduxerit. — \attenti] ' ad reni, nimis parci.' 173— 176 [Dossennus^ Fabius Dossennus, incertse cBtatis poeta, togatas potius quam Ateilanas videtur scripsisse. Cfr, Seneca Ep. 89. Ille igitur satis rustice scurrarum semper esurientium ac gulosorum personam in tabernariis suis expresserat. — [socco] Soccus comoediae opponitur tragcediffi cothurno : jam, qui soccis non satis adstrictis (laxis) incedit, negligentem et rusticum se esse ostendit. Sine ima- gine siguificat rude ac dissolutum dicendi genus, et omnis generis vitia atque errores in moribus imitandis commissos. — \Gestit'] ' Non eniin laudis poeticse causa antiqui illi, Plautus, Dossennus, alii, coinoedias composuerunt, sed ideo dumtaxat, ut quam primum fabulas venderent aedilibus.' — [loculos] ' capsulas asservandae pecunise destinatas.' Post lucrum autem receptum parum solliciti erant, utruni fabulae cadercnt, id est, exploderentur, (ut sKTriTrrtiv,) an starcnt in scena, v. proprium de iis fabulis, quae populo placent frequenterqiie reposcuntur. — [recto talo] ' firmiter stare,' ut apud Graecos opBiii taraerag iiri aipvpi^ Pind. Isthm. 6, 12. 6pdi{i j3ijvai irodi, Eurip. Heleii. 1449. 177 — 181. l_Quem tutitl hinc usque ad v. 213 de tragoedia potissi- mum agit. — \Gloria] Gloria dea poetam verie laudis avidum ad scenam fert, id est, ad fabulas conscribendas excitat; sed quum ipsa sit ventosa, s. inconstans, levis, quippe quse a multitudinis arbitrio pendeat, hoc iTriSriTov ejus currui tribuitur, Gloriee currum vidimus jam Sat, 1, 6, 23. — [lentus] ' Spectatores languidi et minime attenti poetam con- tristant et angunt, qiiemadmodum qui intenti sunt et alacres animum ei addunt atque faciunt, ut superbiat.' — \Subruit1 ' percellit, mcerore afiScit et affligit ;' opponitur r<yfci/, ' recreat atque erigit.' — [Valenll ut xaiptrw pro ipptTii) — {^Away with). — [res ludicra'] ' fabula- scenicae, opus vanum et inulile.' — [luacrum'] 'afflictum et tristem, opimum, laetum ac beatum.' Schol. Plin. Epp. 7- 26, mollem in posterum et LiB. II. 1.] INTERPRETATIO. 255 pinguem, — hoc est, innoxiam heafamque deslinat vitam. — [^rcducitl doinum, ut Olynipionicen, Od. 4, 2, 17- 184 — 18fi. [^depugnare] ' nianus imentare ;' decertare ex gloss. erat in Cod. Lamt). — \eques'] ' equites vel propter domesticas facultates litteris instructi atque omnino plebe longe cultiores.' — \_ursiim] quocum pugnent molossi. Sic Pompeius «excentos mulos in Ciyta;mnestra in- duxit (Cic. ad Fam. 7, l), Augustus tigridem in scena populo exliibuit (Suet. Oct. 43). — {^imgiles] ttvktuq, wy^axovQ diversos a gladiatori- bus. Quid, quod ipse Augustus spectavit studiosissime pugiles et maxime Laiinos? (Suet. Oct. 45.) Similifer autem Tereniii Hecyra a funambulo aiiquando disturbata est. 187 — 189. \_Verum equitis'] ' Verum, quod sane dolendum est, ipsi illi equites, qui politioris ingenii esse deberent, jam oblectamenta puero- rum praeferunt fabuiis.' — \_mcertos] ' vagos et inconstantes, qui nus- quam consistunt, sed modo ad boc, modo ad illud se convertunt.' — \aulcta premuntur] Ea aulaea significantur, quae erant ante proscenium et premebantur, hoc est, ex alto demittebantur, ita, ut quamdiu in scena ageretur, humi jacerent ; tollebantur autem, hoc est, in altiim traheban- tur, ut scenam obducerent, fabula finita. ' In una fabula agenda quatuor aut plures horae interdum consumuntur propter varias pompas pugnasve peditatus et equitatiis (Cic. ad Fam. 7, 1) oblata occasione ipsi fabulae insertas,' veluti quum in Troasin Graeci praedam Triijanam in naves importarent, in Epinausimache quum Trojams pugnam pugnarent. 191 — 193. [Mox trahifur] 'Post prcelii simulacrum triumphus agitur in scenSi.' — [regum fortuna] 'reges olim fortunati, nunc captivi.' — [Esseda] vehicula a Belgis primum reperta, quibus ceteri Galli atque Britanni in pugnis utebantur. Duabus rotis imposita erat sella aperta, in qua niiles et anriga sedebat. — [pilenta] vehiculi genus tec- tum, quo matronae ferebantur, ita libratum dnabus rotis, ut considentes in pulvinis in aere suspensae agitari viderentur. Differebat a petorrito, quod quatuor rotas habebat : pilentum fuit inventum vtl Tuscorum vel Hispanorum, petorritum Gallorum. — [»at>e«] aut navium captarum simulacra aut ipsarum rostra vehiculis imposita. — [ebur] ' signa et omnis generis ornamenta eburnea.' — [capliva Corinthus] ' tanta vis signorum aeneorum marmoreorumque, quanta a L. Mummio Corintho Romam est advecta.' 194 — 199. [Democritus] Hunc omnes res humanas perpetuo risu, Heraclitum easdem fletu perpetuo prosecutum esse narrabant in scliolis philosophi. — [Diverszim] ' mire mixtum inter se ex formis quam maxime discrepantibus,' camelopardalin {Giraffe). Plin. 8, 18, Came- lopardalis dictatoris Casaris Circevsibus lndis primum visa Roma. Ex eo subinde cernifur, aspectu magis quam feritate conspicua, quare etiam ovis ferae nomen invenit. — [albus] qui rariores sunt. — [Mimo] pro quovis histrione. — [asello] Duo proverbia conjunxit : surdo narrare fabulam, Ter. Heant. 2, 1, 10, et Grsecum illud, 'Ov(j) nc «Xtyt fivQov 6 St To. (oTa iKivd. Zenob. 5, 42. 201 — 207. [Evaluere] ' Quae voces tantopere validee esse possunt, ut pervincant sonum, &c. ?' — [Garganum] montem Campaniae, — [ludi] ' pompae et pugnse ludicrae ac simulatae in fabulas intrusae.' — [n?7esj 'opera artis, statuae, vasa Corinthia,' ut Od. 4, 8, 5. Epp. 1, 6, I7. — 256 INTERPRETATIO. [epist. l^Divitiesl ' vestimerita splendida, auro picta, ab antiqua simplicitate Romana aliena.' — [^oblilus] ' coopertus ac prope nimis ornatus,' too much encumbered. — [arf/(uc] ' usque ad hoc temporis punctum.' — \yiolas imitata] 'janthina, violacea vestis.' — [yeneno^ ' fapi.iaK<i), me- dicamento, id est, h. I. muricis succo, purpura,' ut Virg. Ge. 2, 465, Alba tieque Assyrio fucatur lana veneno. 208 — 213. [iecusem~\ propria significatione {resist, refuse). Est igitur, ' nolim,' addita tamen causa. — [laudare maligne^ ' propter nescio quam invidentiam parce ac frigide laudare, et ita quidem, ut quae laus videatur, re vera sit occulta irrisio.' — [^e] Ex recentiorum linguarum indole sic pergendum foret : hoc tcito, sic habeto, illum mihi — videri. Cfr, Sat. 2, I, 80. — [Ire poeta"] ' Ille rem factu perquam difHcilem praestare neque vel tantillum aberrare ab artis regula, summus igitur poeta esse mihi videtur.' — [inaniter'\ quia fictum est argumen- tum. — [Irritatl ' Vehementes animi affectus movet.' — [Ut magus'\ ' Ut magi exempli causa umbris ex Orco excitatis, cadaveribus ad tem- pus in vitam revocatis consultores perterrefaciunt.' — [Thebis — Athenis] quibus in urbibus plerique /xC^ot a tragicis tractati sedem suam habe- bant. 216, 217. [redde"] Reddere non est idem ac rectituere, ab alio quod acceperis, nec dare simpliciter, sed ' dare ea, quae aut propter qualem- cunque causam debentur iis, quibus dantur, aut ad eos quocunque modo pertinent,' velut reddere dis votum, reddere alicui epistolam. H. 1. mo- destissime suadet Augusto, ut pro poetarum meritis (v. 118), etiam pro studio, quo ejus res gestas celebrent, reddat, id est, vicissim rependat iis curam aliquam brevem dumtaxat propler multa ejus negotia. — [munus ApoUine dignurn] Dio Cass. 53, 1, rb 'AttoWwviov Tore Lv ry Ila- Xariifi (cat to TififVKJna rb ivtpl aurb Tug re dTroSryKOf ToJv /3i/3Xiwi/ t5t7roiJ/(T£ Kai (caSiEjjwffE (a. u. c. 726). — [addere'] in prosa or. admo- vere, adhibere, eiiani subdere calcar, h. 1. ' excitare eorum studia:' quam sententiam ornat Heliconis virentis grata imagine. 220 — 228. [vineta] Proverbium in eos dicitur, qui mentis aliquo errore abrepti, vel iracundia vel stultitia sibi ipsi nocent. Tibull. 1, 2, 100, Quid messes uris acerba tuas ? — [loca] Hac significatione Cicero et Quinctilianus semper utuntur gen. masc. — [revolvimus] ' denuo evoluto libro iterum recitamus locum aliquem, qui pulcherrimus nobis videtur, etsi nemo hoc a nobis petiit.' — Revocari proprie dicuntur actores, qui a spectatoribus pijffii' aiiquam insignem repetere jubentur. Cic. pro Sest. 58. — [non apparere] ' non ita, ut deberent, in oculos cujusque incurrere et mente sive auditoris sive lectoris perspici riteque sestimari.' — [tenui] frequenti imagine a lanificio ducta carmina ele- gantia ac suavia comparantur cum tenui filo a colo deducto ; etiam absolute. Virg. Ecl. 6, 5, dedtictum dicere carmen. — [commodus'] ut Od. 4,8, 1,'facilis ac liberalis.' — [egere vetes] ' largis muneribus nos aflScias.' Sed ridicule expressum : 'egestale nos liberes, tamquam tibi ipsi rem magnopere gratam facturos, si non jam egeamus.' 230—234. [/Edituos] Virtus Augusti est tamquam dea, quae eedem habet ; poelBe igitur, quum panegyricos aliave carmina in Augusti laudem componunt, sunt illius deae quasi aditui. — [ChcerilHs] Non Samius, sed lasensis, (laatvs, ab laso, Cariae oppido:) comes Alex- LtB. 11. 1.] INTERPRETATIO. 257 andri M., de quo cfr. A. P. 357. — Iversibus'] dativus, ut Ovid. TrisL 2, 10, Acceptum refero versibus esse nocens. — [^Retulit] ' Acceptum referre et in acceptum referre proprie est scribere in tabulis te accepisse, quemadmodum expensum ferre est scribere te dedisse vel expendisse.' Riedel. — \regale mmisma] ' gloriatus est vel gloriari potuit se ab Alex- andro ^i\nriniovQ ffrarijpnc, Philippeos nummos, regis effigie ac nomine signatos pro versibus suis accepisse.' 236 — 244. [Alramenta] 'cujusque generis (scriptorium et pictorium) conlreclata maculas remittunt (pr. retro mittunt), relinquunt in mani- bus.' {Lahes h. 1. macula.) — [vetuit'] Plin. H. N. 7. 37, Idem hic imperator edixit, ne quis ipsuni alius quam Apelles pingeret, quam Pyrgoteles sculperet, quam Li/sippus ex are duceret. — [alius Lysippo] (iXXoc AwffiTTjrou, ut Epp. 1, Ifi, 20. — [duceret ara] pro, ' duceret ex aere Alexandri effigiem.' — [siinulantia] 'accurate exprimentia,' ut A. P. 20. — [videndis~\ ' in dijudicandis artium operibus, utrum per- fectae sint artifexque speciem, quam mente conceperat, attigerit necne.' — [Bocotdm'] Corn. Nepos, Alcih. 11, Omnes Bceoti magis firmitati cor- poris quam ingenii acumini inserviunt. 245, 246. [At neque] ' Tu contra tantummodo praestantissimis poetis faves.' — [multd dantis cum laude] ' ita dantis, ut ab omnibus Virgilii Variique aequis a;stimatoribus merito laudarere ;' sive, ut Lambinus ait, ' multa tua cum laude.' — Firgilius mortuus est A. u. c. 735, et Varius item videtur ante hanc Epistolam compositam mortem obisse. 250 — 256. [sermones] ' satiras et epistolas, quae sermonem quoti- dianum referunt.' Scr. ad Her. 3, 13: Sermo est oratio remissa et finitima quotidianis locutioni : hinc repentes per humum, humili stilo conscriptos dicit. — [arce*] ' quse, quamvis montibus impositae essent, tamen a te captse sunt.' — [tuisque Auspiciis] Suet. Oct. 21 : Domuit partim ductu, partim auspieiis suis Cantabriam, Aquitaniam, Panno- niam, Dalmutiam cum Illyrico omni : item Rhcetiam et Findelicos ac Salassos. — [Janum] Od. 4, 15, 9. Suet. Oct. 22: Janum Quirinum semel alque iterum a conditd urbe memoriam ante suam clausum, in multo breviore temporis spatio, terrd marique pace partd, ter clusit. (a. U. C. 725, 729, et 744.) — [Parthis'] Od. 3, 5, 2. Carm. Sec. 54. Sat. 2, 5, 62. Epp. 1, 12, 27. 258, 259. [recipit] ' admittit.' Liv. 29, 24, re jam non ultra reci- piente cunctationem. — [pudor] ' rectus sensus ejus quod decet.' — [recusent] A. P. 39, quidferre recusent, Quid valeant humeri. 260 — 262. [Sedulitas] officiousness. Junge: quem stulte diligit. ' Talis autem seduliias (Sidonii ApoUinaris officiositas) tunc in primis, quum versus suos artificiumque poeticum venditans nobis se commen- dare studet, molesta nobis accidit.' — [Discit enitn] ' aliquis.' " Signi- ficat autem majore studio ridiculos versus panegyrici alicujus ab homi- nibus festivis edisci ac memoria teneri quam admirabiles; ergo in aEternam memoriam fcedatus est, quem tale carmen polluerit." Acr. Etenim lales loci ridiculi satirae instar sunt in eum, quem laudare volebat poeta. 265, 266. [;■« pejus] Plin. Ep. 5, 10: Ut pictores pulchram absolu- tamque formam raro nisi in pejus effingunt. — [cereus] Probabile est Horatii temporibus cereas imagines virorum illustrium, ducum, ora- torum, poetarum, philosophorum, venales fuisse per taberuas, quae ab 258 INTERPRETATIO. [EnsT. emptoribus in bibliotliecis maxitne proponerenttir. Jam si a KrjponXanry aliquo imperito in pejus eflSctae erant, eos, quoruin erant imagines, propterea stomachatos esse consentaneum est ; nec tamen cogitarim consulto in pejus fictas (Italonim caricatiire) ludibrii et contumeliae causa exponi solitas esse. — [decorari\ Kar' tipwveiav pro ' de- turpari.' 268 — 270. [Cmm scriptorel ' una cum malo poeta, qui insulse me laudavit.' — [wieo] " Ideo quia in eodem libro et scriptoris nomen est et ejus, de quo sciibitur, ut in Virgilio jEneas, in Homero Ulixes." Acr. — [^porrecttis] " Bene porrectus et in capsa opertus quasi mortuus in feretro deferar in vicum thurarium." Porph. Cfr. Epod. 10,22. — [aperta] Significat, quam prorsus negligatur et contemnatur talis poeta: ' capsa, quae ne operta qiiidem est.' Ridicula tum dumlaxat, ut debet, remanet imago v. porrectus, si multitudo porrectum videt, qnod fieri non potest in capsa. operid, clausa. Hic vicus (Sat. 2, 3, 22?) in loco Inferiore urbis erat ; hinc proprie usurpat v. deferar. — [odores] ' iiquo- res odoratos atque unguenta.' — [qnidquid'] ut scombri (Pers. 1, 43), ceteraque salgama. Cfr. Mart. C, (JO : Quam multi tineas pascunt blat- tasque diserti .' Ec rcdimunt soli carmina docta coci. EPISTOLA II. Argum. " Excusaturus se Julio Floro (cfr. Epist. 1, 3), quod nihil litterarum neque carminum ad eum miserit, primum lepida similitudine significat, se nihil proficiscenti amico promisisse, immo suam in scri- bendo pigriiiam ingenue professum esse (vv. 1 — 25). De carminibus ridens respondet, se quondam non nisi paupertate ad versus faciendos adactum, nunc quidem meliore fortuna utentem beatum otium his laboribus longe praeferre (vv. 25 — 64) ; deinde serio excusat aetatem suam, importuna lectornm fastidia, urbanee vitse impedimenta et turbas (vv. 55 — 86), et significat, se pertsesum esse omnis hujus carminura pangendorum studii ob ineptos et misellos tot poetarum sui temporis ad favoreni hominum et laudem captandam tumultus et legitimae artis ignorantiam, simulque saniora qutcdam et severiora artis pracepta iis opponit (vv. 87 — 140). Piistremo studium, quod tam frequenter in his epistolis profitetur, sapientiae excusat, cui nunc relictis versuum lusibus unice deditus sit, atque aurea quaedam san» rationis praecepta hoc ipso studio sibi comparata cum amico communicat. (vv. 141, ad finem.)" Zell. — Scripta videtur Kirchnero A.u. c. 743. 1—6. [Flore'] De Fioro v. Epp. 1, 3. — [feono] De laudibus Ti. Claudio Neroni juveni impertitis v. Epp. 1, 9, 4. — [Si quis] ' Non magis recte tu mecum agis pigritiam meam reprehendens, quam si quis empto puero mangoni liiem postea moveret, quamvis hic emptori omnia mancipii vitia exposuisset.' — [Tibure] ' in vilia aliqua Tiburtina vel Gabina, adeo ut verna (v. 6) sit, Latine igitur sciat, liberalibus sit artibus instructus, pluris itaque aestimandus et magis idoneus ad omnis generis ministeria, quam si barbarus esset, Thrax vel Cappadox.' — [Candidus] Pulchrae formae partem nominat, candidum colorem, non vero, ' integer, sine fallacia.' — [milibus ocio] Sed Martialis 1, 50, LiB. II. 2.] INTERPRETATIO. 259 memorat, pueros centevis tnilihns emptos. — [nulus^ ' Singiila heri jussa celeiiter ac dextre exsequetur.' 7i 8. [Li/teruUs^ ' Litteris GrEEcis sjltem leviter tinctus, utpote qui in divitis alicujus pasdagogio educatus sit. Igitiir eo uti poteris pro anagnosta, pro servo ab epistolis, a bibliotheca.' — [^argilla] ' Vel, si niavis, tuo arbitratu destina eum arti alicui ; quidcunque tibi placebit, ex eo facies atque eum ita prorsus formabis, ut figulus ex argilla omnia conficit, quae vult.' 9 — 13. [^canet indoctum] 'quod sit indoctum, sine arte, natura tan- tum duce.' — [bibenti] ' quo tempore faciliores sumus.' — [levant]
  • leviorem faciunt, minuunt.' Comm.Cr. — [extrudere] ' quain primum
interdum cum aliqua jactura, vendere atque alienare.' — [;«t'o] ' pauper quidem sum ; attamen in aere alieno nullo, sed iii meo ; ut nulli quid- quam debeam.' Cic. c. Verr. 2, 4, 6 : Video liominem non modo in ttre alieno mdlo, sed in suis nummis vmltis esse. — [mangonum^ a ficiyya- vov, ut vv. elogium, gerrcp, strophce, dicis causd aliaque videtur ex iis vocabulis esse, quae Latini mature ex Magna Graecia et Sicilia mutuo sumpserunt. — [faceret] ' ut tibi tam exiguo pretio servulum tam for- mosum ac sollertem venderet.' 14 — 16. [cessavil] pr. 'in officio exsequendo leve aliquando peccatum couimisit :' (sed v. IG, fuga satis indicat, quid in se admiserit; id quod simpiiciter, sed quam lenissime potest, mango fatetur :) ' nec sane fugi- tivus est, sed rectius erronem tantummodo vocaveris, quippe qui ali» quando domo sine heri permissione relicta, post aliquod tempus reversus in latebra se primae illius iracundise subtraxerit.' — [In scalis] solita latebr&. Cic. pro Mil. 15, (Clodius) fugiens in scalarum se lat$bras abdidit. — [liabente] " Habena s. scutica flagellabantur servi, et mediS domo a gradibus ad timorem illis incutienduni habense pendebant.*^' Comm. Cr. Ulpian. 1. 1, § 53, de SC. Silan. : Impuberes — terreri tantum solent et hahend vel feruld ccedi. — [/)es] Est aTroloaiQ vv. 2, 3, Si quis — tecum sic agat ; verba igitur Horatii ad Florum, non, ut alii opinantur, mangonis. ' Emas eum licet, si fuga a mangone, ut vendi- tionis formula exigit, excepta, (id est, indicata tibi et opposita pueri formae bonisque artibus,) te minime offendat.' Cic. de OfF. 3, 17 : Nec vero in pradiis solum jus civile — malitiam fraudemqne vindicat ; sed etiam in mancipiornm venditione venditoris fraus omnis excluditur. Qui enim scire dehttil, de .sanitate, de fugd, defitrtis, prtsstat edicto eedilium: quod servavii Gell. 4, 2 : Qiii mancipia vendunt, certiores faciant emp- tores, quid morbi viliive cuique sit, quis fugitivus errove noxiave solutus non sit, S(c. 17 — 21. [poena securus] ' non curans actionem redhibitoriam quia fugam accepit.' — [lex] ' Propter hoc ipsum, quod prudens et sciens emisti mancipium vitiosum, praefinitum est tibi jus, ex quo necessario litem, quain mangoni intendis, non obtinebis, sed amittes.' — [Inse- queris] ' Nihil ominus hunc insectaris et moraris (molestus ei fis) lite manifesto iniqua? Nuniquam pro certo, qua tu es prudentia, hoc facies. Attanien prope similis est ratio, qua mecum utere.' — [mancum] pr. ' manu debilem ; qui quasi manu truncus esset aut resolulis nervis, vix scribere potest.' 23 — 40. [mecum facientia] ut Epp. 2, 1, 08. — [altentas] Huic v. 260 INTERPRETATIO. [epist. plane respondet nostrum attack, ut dicitur aliquls tentari, attenlari bello. — [^super hoc] ' praeter hoc, ad hoc' — [^Luculii] ' Nunc, quum satis locuples mihi videor, nulla jam carmina compono, prorsus ut niiles ille Luculli, quum peeuniam nactus esset, noluit rursus discrimina belli subire.' — \_(id asseiri] ' ad assem ultimum,' ut quuin diciuius ad iinim omnes. — [sibi] propter iiegligentiam, qua xonam {(iaXdvTiov, purse), perdiderat. — [loco] ' castello, quod defendebant Miihridatis milites, eos depulit.' — [divite] Porphyrio significat ibi Mithridatis thesauros fuisse. — [donis] militaribus, hastis puris, phaleris, corona niurali, &c. — [super] ' insuper.' — [sub Iioc] ' paullo post hoc tempus.' — [prator] ex antiquioie Latinitate pro ' duce, imperatore.' — [everteie] eliam in prosa or. Cic. Off. I, 24, de evertendis diripiendisque urbibus, 8^c. — [ca<««] ' callidus, astutus,' vocabulum Sabinum. 41 — 45. [Romce] ' Siniilis hujus militis rationi mea quoque est, ut tibi jamjam exponam.' — [contigit] ' mihi enim contigit esse tam felici, ut optimo patre sic volente non Venusise, sed Romae cducarer atque hic primum lecto Homero Graecis litteris instituerer.' — [plus artis] 'cul- turae exactioris ea, quam Rom» dumtaxat degens mihi parere potuis- sem, ut pliilosophias morali operam dans virtutem distinguere a vitio discerein.' — [vellem] ' ut arderem studio veri reperiendi.' — [/ica- demi] Eupolis: 'Ev tvaKioiQ S^ofioioiv ' AKaSr]fiov 9iov, herois aiuiqui. Academicos igitur inter aliarum disciplinarum doctores audiit ab iisque didicit, verum quomodo cum perpetua tamen tTroxy investigandum sit. 46 — 51. [eviovere] ' vi, cui resisti non poterat, expulere.' — [Civi/is] Construe: astus betii civilis me rudem (belli) tulit in arma, imagine desumpta ab torrente omnia secum ferente, abripieiite. — [lacertis] 'fortitudini ac potentiae,' quasi de luctatore robustissimo. — [simul primum] Frequentius est ut primum, ubi primum, simulac. — [Philippi] caeso Bruto et Cassio A. u. C. 712. — [Decisis] Cic. ad Att. 4, 2, 5, iidem illi, qui mihi pinnas inciderant, nolunt easdem renasci. — [fundi] Quum post Octaviani et Antonii victoriam horum veteranis agri assig- narentur, ipse quoque paternum fuiidum et domum amisit, nt ex parte saltem etiam Virgilius et Tibullus. — [paupertas impulit] Ironica hyperbola usus dicit se primis suis versibus (satiris et epodis) omnibus demonstrare voluisse, majus sibi ingeniura esse, quara ut in scripto quaestorio, quem compararat, consenesceret. 52—57. [habentem] ' Postquam habeo, quod mihi satis sit quodque deesse non debeat ad vitam commode degendam, tam insanus essem, si scribere versus mallem quam in diem dormire, ut quantumvis est cicutsa nunquam posset satis me expurgare, sestum febrilem refrigerare.' Plin. 25, 12, Cicutee semini et foliis refrigeratoria vis. — [euntes] Ovid. A. A. 362, Ludite: eunt anni more fluentis aqu(B. — [extorquere] 'invito mihi,' quo v. significat se multo magis retinere cupere fa- cultatem poeticam quam cetera ludicra (Epp. 1, 1, 10). — [quid faciam vis ?] ' Sed cedendum est necessitati.' 68, 59. [Carmine] 'genere lyrico,' ut ad Florum scribens Epp. 1, 3, 24, seu condis amabile carmen. — [iambis] ' ad Arehilochi exem- plar compositis, ut sunt Epodi.' — [Bioneis] Bion Borystheniies, disci- pulus Theophrasti, exemplar Luciani, floruit circa 01. 120, Cyrenaicse, post Cynicae sectae addictus. Diog. Laert. 4, 52: Eixpvijg »/v Kai LiB. II. 2.] INTERPRETATIO. 261 TrapqidijfTai old Effriv aiirov Kai ravTa, 'Q TrsTTOv 'Apx'^«> 4"^^^^- yfVEC) 6\j3i6TV(p£, TTjc inrdTrig tpiSog izdvTdJv tfnrttpoTaT dvSpwv' cai oXwc Kai fiovaiKriv Kai yew/itrpiai/ SuTraii^iv. " Sunt disputa- tiones Bionis philosophi, quibus stultitiam arguit vulgi, cui paene con- sentiunt carmina Luciliana. Hic autem Bion, qui Sophistes cogno- minatus est, in libro, quem edidit, mordacissimis salibus ea, quae apud poetas sunt, ita laceravit, ut ne Homero quidem parceret." Acr. 64 — 71- \_Pr(eter cete.ra~\ ' prse ceteris, ante omnia,' ut saepe apud Cic — [^spovsuvi^ Sat. 2, 6, 23, RomtB, sponsorem me rapis. — \officiis'\ non moralibus, ut ita dicam ; sed civiiibus, erga amicos prEesertim. — \cuhat~\ ' aeger jacet.' Schol. — [extremo^ ' in extrema parte collis Aventini, qui Quirinali e regione oppositus multum ab eo distat.' — [humane\ prorsus ut i-KiHKwQ et nerpiwg, pro ' satis, admodum plane.' Plat. Polit. 261, A, tovto fiiTpiwq d<pEaTT]Ktv dir' tKtivwv. Sic nos, pretty, fine, charviivg, eadem lipwvtitf. — [^er«w] Hasc sibi ipse kut' tipwvtiav objicit, ut statim refutet. — [P«r«] ' vacuse obstaculis,' non ' coeno.' — [calidns'] ' studio sedificandi incensus et valde occu- patus, ita ut occurrentium nuUam curam gerat.' — \mulis gerulisque^ ablat. ' cum mulis et bajulis.' — [redemptor~\ kpyoXdjios, the contractor. Od. 3, 1, 35. 72 — 76. [Torquet'^ ' Torquendo per trochleas attollit lapidem, qui, nisi cavemus, facile nos collidat.' — [funera\ Cfr. Sftt. I, 6, 43. ' Ex una plates parte veniunt funera, ex altera ingentia rusticorum plaustra et vicissim sese impediunt atque urgent.' — [/"g'*0 ' celerrime currit,' ut est natura hujus morbi pestifefi. — [I mi7tc\ 'si potes.' Cfr. Epp. 1, 6, 17. — [ca7toros\ 'bene modulatos.' — [fugit urbem] ' vitat multi- ludinem ' quum fiigit urbes polius significet, ' non accedit ad urbes.' — \Rite~\ ' merito, quemadmodum debet, cliens,' &c. 79, 80. [confructa~\ Propert. 3, 1, 15, Non datur ad Mnsas currere latd vid, 'arcta, nondum imitatorum turba protrita ac dilutata.' — \_Ivgeviunr\ ' Quid, quod saepe videmus eos ipsos, qui per longum tem- pus in loco ab omni strepitu vacuo et quietissimo, ut sunt Athenae, summum per otium litteris, poesi in primis, vacare potuerunt, non eo pervenire, ut in urbem reversi cum successu et popularium applausu poesin colant, sed saepe sibimet ipsis displicentes ac timidos silentium servare, adeo ut simplicem eorum timiditatem vulgus irrideat ; quanto minus ego in his perpetuis molestiis turbisque potero componere car- mina mihi ipsi satis facientia?' — [vacuas\ ' otiosas, quietas,' ut Epp. 1, 7> 44, vacuum Tibur. 81 — 85. [insenuit\ ' ex librorum assidua lectione senium contraxif.' — [statud taciturvius\ Lucian. Imagg. 1, dxavii at Kai twv dvSpt- avTwv dKivTjTOTipov d^RoipaviX. — [Verba — connectere\ 'caruiina com- ponere tam laudabilia, ut digna sint quae ad lyram canantur, dum nemo mediocria et mala modulatur.' 86 — 89. [Roma\ ' Duo erant Romae fratres, juris consultus unus, alter orator, et quidem uterque ita animatus, ut propter mutuam cari- tatem alter alterum continuo coUaudaret ; idcirco oratorem alterum C. Gracrhum appellabat juris peritus, hunc orator alterum Q. Mucium Scsevolam, pont. max. Nonne eodem prope furore se invicem nimis laudandi percussi sunt etiam nostri poetae ?' — [meros honores\ nothing I INTERPRETATIO. [epist. but compliments ; plane ut apud CatuU. 13, 9, contra accipies meros amores (noihitig but love). — [(irgutos'^ ' canoros.' 91,92. [Musis'] ' ab oninibus Musis ideoque absolutum.' (Cfr. ad V. 100, roptvrov tnog.) — [fasta'] ' Ego lyricus et alter elegorum scriptor niulto cum faslu et eximia gravitate, quae vultu gestuque se prodit, incedimtis per plateam ante templum ApoUinis Palatini, cui contigua est bibliotheca publica, asservandis optimis quibusque scriptis Latinis destinata. In hanc igitur nos ambo cupidos oculos conji- cimus, sperantes mox fore, ut nostra quoque carmina in eam reci- piantur.' 94 — 97. [procull ' ex quadam distantia, unde exaudire eorum sermocinationem possis.' Cfr. ad Sat. 2, 6, 105. — [Quidferat^ ' Quid proferat ; quibus verbis et quo fine alter alterius praeconium faciat.' — [Cadimur^ ' Adeo certamus in mutuis laudibus proferendis, ut totum certamen siniile sit gladiatorum pugnae in divitis alicujus epulis. Ego et novus ille Callimachus sumus velut Samnitium par (Liv. 9,40); laudes similes sunt crebris illis plagis, quos uterque aeeipit, uterque reddit, atque ita alterum, quasi adversarium in pugna ludiora consu- mit, id est, defatigat.' — [ad lumina prima^ Grasci Trtpi Xuxvutv a^aQ. 'usque ad primas faces noclurnas, quibus accensis finitur gladia- torium illud ludicrum.' 98- — 100. [puncto'^ Cic. pro Planc. 22, nonnullas trihus punctis pane totidem tuleruiit. A. P. 343. — [Callimachuml Notus poeta Cyrenaeus, a. ante Chr. 280. Magna jam haec erat laus : Crinagoras in Anthol. Palat, ii. p. 193, KaXXi/io^ov to Toptvrbv Ittoq to^v d^ ■ya.p iir avrip 'Qvtjp rovg Movaiuiv ■Ko.vraQ taii<Jt koKwq. Quinct. 10, 1, 58, elegiee princeps liabetur CaUimachus. Attamen vere Ovid. Am. 1, 15, 13 : Balliades semper toto cantabitur orbe; Quamvis ingenio non valet, arte valet. Haud prorsus inscita fuit Torrentii conjectura Hora- tium tecte hic jocatum esse in Propertium, qui de semet ipso 4, 1, 64, I7»n6ria, inquit, Romaiii patria Callimachi. — [Mimnermus^ Colophonius a. ante Chr. 594. Is multorum judicio ingenio et nativa simplicitate superabat Callimachum nimis plerumque arti indidgentem. Propert. 1,9, II, Plus in amore valet Mimnermi versiis Homero. — [adposcere'^ ' Si lioc illi parum fuerit et plus a me exegerit laudis.' Porph. — [optivo^ ' noniine ex libera optione assumpto:' ' quodcunque nomen ei placet, hoc ei dare soleo.' — [crescit^ ' major etiam poeta evadit.' 101 — 104. [Multa ferol ' Multas molestias patienter sustineo, dum, ut inurbanitatis ac superbiae reprehensionem efFugiam neque iracundoa poetas offendam, vanis eorum sermonibus aurem praebeo, fastum tolero, recitationibus adsum : quae mala ferre necesse erit, quamdiu ipse car- mina componere pergam ac propterea populi applausum magni facert debebo.' — [supplex^ fcar' tipwvtiav. — [Idem fiaitis~\ ' Verum quuir finiero semel studia poetica et ad sanam mentem rediero, facili oper? me ab his serumnis liberabo.' — [Obturem patulas impune legentibti. auresl Ipsa versus caesura jubet nos cum Jacobsio, Lectt. Ven. p. 206 jungere, impune legenlibus. ' Si nullis jam recilationibus adero, mal illi poetae recitabunt carmina sua prorsus securi a periculo, ne eg( vicissini eos puniam et enecem rnea scripta recitando.' 106, 107. [Gaudent scribentes^ Graeca constructione, ijSovta LIB. II. 2] INTERPRETATIO. OQ^ ypdipovTfc. — \_quidquid scripsere beati^ ' propter id ipsum, quod lau- dant propria scripta evSaiiiovtg ovTiQ.' 108 — 111. l_legitimum^ Poenia genere dicendi artis regulis consenta- neum. — [^Cum tabulis^ ' Quum scribere incipit, simul acre judicium exercere debet de singulis prope verbis, quibus utitur ;' grata compara- tione cuni censore honesto, id est, * integro.' — [^Audehit^ ' Facile a se impetrabit, falso pudore non impeditus.' Cfr. Epp. 1, 2, 40. — \_parum tplendoris'^ ' verba humilia ac sordida.' — [sine pondere^ ' gravitate carentia et inania.' A. P. 320. — [/erejj/ur] Iniago repetita est a turbida. aqua torrentis, quae rapido cursu fertur, fluit lutulenta (Sat. 1,4, 11). 112, 113. {movere loco'^ quemodmodum censor indignos homines senatu vel tribu movet. — {invita receduiit~\ Sineimagine: ' Quamvis difficile tibi videatur aiia aptiora iis substituere, ac te interdum tacite excuses apud animum tuum, ea noiidum edita esse nec judicio publico exposita, quocirca negligentise culpam nemodum in te conferre queaC' — Cum penetralibus autem Vesta, in quae nemini introire neque res sacras ibi asservatas intueri licehat nisi Virginibus Vestalibus, com- par&t carminum singula verba, tamquam si res essent arcanae, cus- toditae adlmc (usqueadhoc temporis punctum) in domopoetae, Musarum sacerdotis. 114 — 118. \_Obscurata~\ 'Poetaftonus, id est, benevolus ac liberalis, obsoleta, sed speeiosa reruni vocabula populo (in usum populi), cui eadem diu obscurata (tenebris involuta) sunt, eruet ex antiquis scrip- toribus atque denuo consuetudini reddet.' — [speciosa^ ' quae ^avro- aiav ita niovent, ut certam et claram speciem, imaginem rei, quam significant, nobis proponant.' — \_memorala\ ' quae olim usurpare solebant veteres.' — A M. Cornelio Cethego cos. A. u. c. 550. (Ennio Suadte medulla) Cic. Brut. 15, Latinorum oratoruni seriem orditur ; quem statim excipit M. Porcius Cato Censorius sive priscus. — [i?7a*] ' qui res a se obductas deforniat.' — \_genitor — «iUA- ] Singularis /SpaxuXoyia pro his, ' quae simul ac facta sunt, ab omnibus appro- bata usurpantur, ita ut ab ipsis linguae primordiis in consuetudine fuisse videantur.' 119 — 122. [Vehemens^ per synizesin in spondeum coalescit. — \_Fundet opes'] ' insignis erit poeta et verborum et sententiarum copia (A. P. 317) atque propter hoc ipsum Latinos, quorum linguam et ornat et auget, summopere delectabit.' — \_Luxuriantia'] ' Dum beata copia preeditus est, luxuriem tamen sermonis ac tumo^-em vitabit.' — \Leva- bit^ ' Ulique expoliet et levia (nitida ac plana) reddet, quae sunt nimis aspera et scabra, ita tamen, ut hic cultus s. perpolitio nervos ac sanita- tem eis non detrahat.' A. P. 26. — [toUetl Quinctil. 10, 4, 1 : Sequitur emendatio, cujus est : — premere tumentia, humilia extollere, luxu- riantia astringere, inordinata digerere, soluta componere, S^c. Id. 8, 6, 11: Preecipue ex his oritur sublimitas, quce audaci et proxime periculum translatione tolluntur. Est igitur, to raise, ' vim qualicunque modo addere verbis, sententiis, ipsi versuum sono.' 123, 124. \Ludentis\ ' Quum summa facilitate ejus poemata se com- mendent lectori, tamen torquebitur, id est, externam hanc speciem multis laboribus et continuo limae usui debebit, velut pantomimus, qui diflacillimas partes et quidem contrarias diversasque pari cum dexte- 264 INTERPRETATIO. [epist. ritate agit, nutic petulantetn agilemque Satyrum, nunc Cyclopa rusticum ac propter immatiem corporis molem tarde sese moventem.' — [^Cyclopa tnovetur] ' ita saltat, ut exprimat Cyclopa.' 126 — 128. [delirus"\ ' absurdus, quod partim ad inventionem et com- positionem, partim ad sententias et versificationem attinet.' — \jners] ' qui artis praecepta non callet.' — [durn] ' dummodo mei errores atque vitia mihi placeant, vel nisi me delectent, tamen in universum fallant.' — [ringi] proprie dicuntur canes, quum rictum diducendo, dentes osten- dendo et hirriendo viatoribus morsus minitantur; 'stomachari et cru- ciari, quum sapiam quidem, id est, norim artis regulas, nec tamen iis satisfacere queam, ac propterea mihimet ipsi iratus perspiciam mea vitia et peccata.' 127 — 136. [Fuii'] ' Sic,' inquit, ' quum notus ille Argivus delirus mente recepta rursus sapiehat, ringebatur (sese excruciahat) propter violenter sibi extortam continuo spectandi tragcedias voluptatem.' — [haud ignobilis] " Hic Lycas dictus est." Comm. Cr. — [Argis] Est ex iis historiis, quae in scholis philosophorum narrari solebant. Idem refert de Thrasylio Atheniensi ^lianus V. H. 4, 25, de Abydeno quo- dam Pseudaristot. de Mirab. Ausc. 30. — [posset] ' facile a se im- petraret.' — [signo laso] Est igitur : ' qui furenter non irasceretur ut plerique, quum lagenam {XayijvoQ, Xayvvog) a se obsignatam comperisset a servulo esse resignatam.' — [rupem] Cfr. Sat. 2, 3, 55. A. P. 457. — [cognatos] Epp. l, 1, 102. — [opibus] in prosa or. ' ope, auxilio,' ut Epp. 1, 10, 36. — [Eipulit] Tibuli. 4, 4, 1, tenerce morbos expelle puella. — [helleboro] ' veratro albo,' solito adversus insaniam medi- camento. — [bilemque] fiiXaivav xo\r}v,quse pro morbi causa habebatur. — [fneraco] ' puro et nulla sorbitione diluto, quo vis ejus esset efficacior.' 140 — 143. [Nimirum] Narrata hac historia, quse exemplo illustrat sententiam v. 126, ultimam addit rationem, cur relinquat poesin certe lyricam ; ' reliquam enim vitam sapientiae studiis esse dicandam.' — [sapere] ' ad sapientiae preecepta vitam componere, omissis vanis oblectamentis, etiam studiis poeticis.' — [tempestivum] pr. ' cui tempus est, ut incidatur, Kaipiov.' — [Ac non] and iherefore not. — [sequi] 'sectari, quaerere,' &c., id est, ' summa cum cura componeie carmina lyrica.' — [numerosquc modosque] pv^novQ Kai ^kXr]' quibus saepe com- paratur vita recte constituta et secum ipsa concordans. 144 — 158. [recordor] " Proprie est rursus in cor revocare, utait Varro L. L. 6, 46, 1». e. in mente agitare, cogitando repetere, reputare." For- cell. — [lympha] Stob. i. p. 256, G. : Ajoylvjjc tofxoiov tovq (piXap- yvpovQ toIq vcgwKiKo~tQ (c.r.X. — [fugeres] ' indignabundus nolles, recusares.' — [audieras] a vulgo. — [donareni] Bentleii donarint obstat rectae temporum consecutioni, quae est : audisli, cui rem donent vel donarint ; audieras, cui rem donarent \e\ donassent. — [libra] Gaius 1, \\Q, Est — mancipaiio — imaginaria qucsdam venditio ; — eaque res ita agitur, adhibiiis non minus quam quinque iestibus, civibus Romanis puberibus, ei prceierea alio ejusdem conditionis, qui libram ceneam ieneat, qui appellaiur libripens : is, qui mancipio accipii, rem tenens iia dicii : Hunc ego hominem ex jure Quiritium meum esse aio, isque mihi emptus esi hoc cere cenedque librd: deinde cere percuiit libram, idque ces dat ei, a quo mancipio accipit, quasi pretii loco. — [ttiui] id est, usucapio, quse auctore Ulpiano Fr. 19, 8, est dominii LiB. II. 2.] INTERPRETATIO. 0(J5 adeptio per continuationem possessinnis anni vel biennii, rerum mobilium anni. immobilium biennii. 159 — 166. [^Orbi^ Orbius, ignotus ceteroquin illius aetatis latifun- diorum possessor. — ,4 ricia oppidum Latii, notum propter lacum Nemo- rensem et cultum Dianae ; Veii, hodie Isola Farnese. 169 — 173. [^usque^ ' usqne ad eum locum, ubi populus terminos agri signat.' Comm. Cr. — [^adsita'] 'juxta sata sive planfata.' Virg. Ecl. 9, 7) qua se suhducere col/es Incipiunt — usqne ad aquam et veteres, jam fracta cacumina,fagos, itidem tinium agri notas. — [.^efugit^ quasi ipsa populus limitaris jurgia odisse soleat ; perfectum aopiffrwQ' ' impediit semper atque etiam nunc impedit, ne jurgia, rixae, lites inter vicinos oriantur.' — [proprium] Antiphanes in (Jrotii Exc. p. 627, offrig av^pwTToc (pvttQ 'Aa(pa\ig ri (quod sit certum ac proprium : Grot.) KTrjfi VTrap\uv Ti^ jMtf) Xoyi^trne, YlXticrrov r]pd()Tr]Kix>. — \cedat in altera jura] ' tr.mseat in allerius jus ac doniinium.' Eadem constr. Gaius, 4. 13, 16, in publicum cedebat summa sacramenti. 174 — 176. [««(«] usus fructus. — [Jieres Heredem alterius] Tres igitur memorantur personas, velut avus, pater, filius. Benlleii ulternis gignificaret duas dumtaxat, et quidem, quod fieri nequit, ut Titius Seio, Seius rursus Titio hereditatem traderet. — [supervenit] ' Ut fluctus super se invicem veniunt, quum ex immenso volvuntur mari.' — [»,vcj] h. I. rustici, id est, villae, ubi aestaie habitat dominus, cum pluribus tuguriis, in quibus degunt coloni partiarii. — [Calabris] " Lucani saltus cum Calahris coempti et coniinuati," ut Kpod. 1, 27. 179 — 181. [Tijrrhena sigilla] signa Tuscanica aerea, parva deorum simulacra. Tertull. Apolog. 25, Ingenia Tuscorum fingendis simulacris urbem inundaverunt. — [argentum] factum, cselatum. — [Gatulo] ' Afro ac per hoc Mauro ; significat enim purpuram Girbitanam.' Porph. — [est, qui non curat] ' sapiens ;' quod quia certum est, indicativo uiitur. 182 — 185. [Cur alter] ' Unde autem oriatur tanta ingeniorum stndio- rumque diversitas saepe vel inter fratres, ut unus voliiptati sit deditus, alter iaboriosus et iiimis ad rem attentus, equidem nescio ; est enim humanae naturae arcanum.' — [cessare] ' oiiari ac jucunde vivere.' Comm. Cr. — [Herodis] Magni illius, mortui A. u..c. 750. Maximus ejus reditus constabat ex pinguibus (fertilibus) palmetis prope Hieri- cuntem. Plin. 5, 14, Hiericunlem palmis consitam, fontibus irrisuam. — [importunns] 'semper irrequietus sibique et aliis niolestus.' — [fiammis] ' incensis virgultis et rubis, caesis abietibus, fagis, ilicibiis.' 186—188. [Genius'] Varro apud August. de C. D. 7, 13, dicit, Genium esse uniuscujusque animum rationalem, et ideo esse singulos sin- gulorum. — [natale — astrum] atJTpov yivsBXiov, horoscopus, quo cujus- que vita et virissitudines prsefiniuntur ; hujus autem vim quatenus potest mitigat atque in melius flectit genius. — [Naturce] 'deus cujus- que, qui humanam sortitus est naturam s. qui homo natus est.' — [mortalis in unumquodque caput] ' in singulos homine.s,' ' mortalfor [in the case of) each individual.' Etenim quum leto fatali exstinguitur homo, ejus genius redit in Jovem, id est, in setherem s. animam mundi, ex qua processerat, ut homini et animam et vitam daret eumque tutaretur, donec in vivis esset ". — [mutabilis] ' Ut vicissitudines singulorum mortalium
  • Is Genius Ita quidem deus est, ut tamen singulis hominibus additus eos per
mortalem corporis statum comitetur, cum ipsa vero vita derelinquat. Wtber. N I 266 INTERPRETATIO. variant, ita ipse quoque fit vel Isetus vel maestus, vel albus (felix) vel ater (spruninosus et infelix.)' 189 — 196. [Utarl ' Libere fruar modicis meis facuUatibus, quantum necesse est ex iis absumens, non ut mea disperdam ; usits enim rationi consentaneus est, non abusus, id est, omnium consumptio.' — [spargas'] V. rarioris usus pro ' dissipes, prodigas, dilapides.' — [Quinquatribus^ Festus Lind. p. 218, Quinquatrus appellari qtiidam putant a numero dierum, quiferiis celebrantur ; qui sciUcet errant: — forma autem vocabuli ejus exemplo multorum populorum Italicorum enuntiata est, quod post diem quintum Iduum (Martiarum, d. 19 m. Martii) est is dies festus ut apud Tusculanos Triatrus et Sexatrus et Septematrus et Faliscos Decimatrus. — lolim'] ut Epp. 1, 3, 18. ' Ut solent pueri omnes per quinque ilios dies, quibiis ludi litterarii clausi sunt.' 198 — 201. [Pauperies^ Nihil impedit, quo minus pauperies, (probe distinguenda ab egestate, inopia, mendicitate) munda sit ; quocirca addit imwiMjida, ' sordida et propterea molesta et mihi et aliis, qui mecum versantur.' — [Non agimur^ Eadem constructio Epp. 1, 6, 31. — [ata- tem ducimus'] Non est ' vitam regimus,' sed ut Epod. 17, 63, Ingrata misero vita ducenda est, ' totam vitam lente ac mseste agimus.' 204 — 208. [abi] Est sermonis quotidiani. Plauti Trinum. 4, 1, 11, Abi: laudo ; scis ordine, ut aquomst, iractare homines. Est igitur idem prope atque ' euge, macte virtute,' 'sofargood:' ' that's welV — [terrores magicos] maxime in viKpoiiavTtiaig, quibus indulgebat vel Appius Claudiiis Pulcher, Ciceronis in auguratu coUega. — [Nocturnos lemures] Plato Phaedo, p. 8], D. Tpvx*>JV aKiotiSrj (pavrdaixaTa. Sunt animae mortuorum propter desiderium aliquod in t^rris haud expletum ad vivos redeuntes eosque noctu terrentes. — [Thessala] Thessalia propter sagas barumque praesligias infamis erat. Od. 1, 27, 21. Epod. 5, 45. 209 — 215. INata/es] ' Quod non faciunt niniium timidi senectutis et moriis, quia ex natalibus mullis mortem jam propinquam perhor- rescunt.' Cfr. Epp. 1, 4, 14. — [spinis] Sollicitudines vanas atque animi perturbationes cum spinis comparat. — [decede peritis} ' Quoniam recte vivere nescis, qui vivas oninino indignus es ; quocirca moriendo da locum sapientioribus, quibus tua pravitate ac desidia obstas.' — [Lusisti] Livius Andronicus apud Festum in v. Affatim : Affalim edi, bibi, lusi. — [Tempus abire] ' Tota tua vita quum lusui ac luxuria dedita fuerit, omni merito omnique laude caret. Ergo, ut quam primum finiatur, optandum est, ne mox ludibrio fias junioribus turpis senex.' — [pulset] ut solet fieri in nafioiviqi, — [lasciva decenlius] ' quam magis decet lascivire ac ludere quam senectutem.' EPISTOLA AD PISONES. Argum. De Pisonibus hsec tradit Porphyrio et Comm. Cruq. p. 695,
  • Hunc librum, qui inscribitur de Arte Poetica ad L. Pisonem, qui postea
urbis custos fuit, ejusque liberos misit. Nam et ipse Piso poeta fuit et studiorum liberalium antistes.' Quae de hoc viro scimus, haec fere sunt: Tacit. Ann. 6, 10, A. u. c. 785. L. Piso ponlifex, rarum in tantd clari- tudine, fato obiit, nullius servilis senteniies sponle aitctor et, quotiem necessitas ingrueret, sapienter moderans. Patrein ei censorium fuisse memoravi. (Ubi, ignoramus.) JEtas ad octogesimum annum processit, decus triumphale in Thracid meruerat. Sed pracipua ex eo gloria quod prafectus urbi recens continuam potestatem et insolentid parendi graviorem mire temperavit. Propter hac prsefecturse urbis administrationem magni- ficas laudes ei tribuit Velleius 2, 98. Consul autem fuit sufFectus a. u. c. 739. Post consulatum obtinuit Pamphyliani provinciam, unde quuin A. u. c. 7-13, contra Bessos et Sialetas bellum gerere jussus esset, hos post varia prcelia debellavit ; propter quas res feliriter gestas ei suppli- catio et honores triumphales decreti sunt. Dio 54, 30. Flor. 4, 12, 16. Jam quum Artem Poeticam nos quoque ultimum vel certe unum ex ultimis Horatianorum operum esse judicemus atque intra annos 743 — 746 compositam arbitremur, setatis et patris et filiorum rationem ineamus necesse est. Natum igitur L. Pisonem ex Tacito scimus a. u. c. 705, consulem A. u. c. 739, annos natum xxxiv, intra a. u. c. 743—746, annos xxxviii — XLi. Quodsi vicenarius uxorem duxit a. u. c. 7'^5, majorque filiorum tiatus est sequenti, iisdem illis tribus annis adolescen- tulus erat xvii — xx. annorum, qua aetate cur ad poetica studia incum- bere non potuerit, nequaquam video. Dignum est memoratu illud, quod tradit Porphyrio: 'In hunc librum congessit pra;cepta Neopotolemi tov Ilapiavov de arte poetica, non quidem omnia, sed eminentissima.' Quod ad ipsam poematis formam attinet, illi tantummodo Interpretes verum viderunt, qui ' epistolam didacticosatiricam ' esse contenderunt, non poema didascalicum universae poesis leges ac regulas proponens, ut olim plerique rati sunt, non animadvertentes praecepta paene omnia referri ad genus dramaticum, ea vero genera, in quibus ipse excellebat, lyricum (quod leviter dumtaxat attingit vv. 83 — 85), satiras, epistolas, epigramma, poema didascalicum, quamquam ipse Lucretium suspiciebat, prorsus praeteriri. Id igitur teneto, hanc epistolam Pisonibus prseter ceteros destinatam atque ab his intra domesticos parietes lectam esse, antequam ederetur. Poeta autem benevolentia in Pisonem majorem, boni haud dubie ingenii adolescentem, sed nimis fortasse cupidum novum aliquod genus tentandi, metuisse videtur, ne si nimio ardore ferretur ad drama satiricum componendum, antequam universam artem N 2 268 INTERPRETATIO. [epist, poeticam probe perdidicisset, mediocris tantummodo poeta evaderet et a popularihus derideretur. Propterea multus esl in significandis prae- sertim ditScultatibus, quje poelae necessario sint vincendae, si omnium plausum ferre velit, Verum enimvero, ne nimis aridum siccumque evaderet hujusce argumenti poema didascalicum, quale quidem apud (jraecos, quod sciam, nullum exstabat, exhilarandi erant lectorum animi jocis interdum satis acerbis in poetarum vitia, in prava grammaticorum judicia, in perversam Romanorum educationem ; nec vero oblitus est se suique similes poetas defendere adversus antiquarios, atque omnino per- saepe ridendo dicere verum. Sententiarum ordo aique mutuus nexus a multis repreliensus, a pluribus etiam haud perspectus, mihi quidem semper admirabilis visus est et talis profecto, qualis debet esse in epi- stola, vera sermonis familiaris iinagine, id est, occultior et laxior, quam qui requiritur in poemate mere didascalico. 1 — 5. In exordio (vv. 1 — 23) hoc potissimum inculcat, simplex dum- taxat et wnim esse debere quodvis artis opus. Unde oppositionis causa primum proponit foedum ac ridiculum nionstrum, in quo nullum est vestigium siniplicitatis illius, quam nunc unftalem organicam dicere solent. ' Nec (pavraaiag audacia se quisquam excuset, ubi in illam peccarit ; neque vero singulse descripliones ac pr^auq per se fortasse pulcberrimae, illa ubi deest, poema aliquod absolutum ac perfectum reddunt.' — [varias^^ ' disparium colorum.' — [^inducere^ ' penicillo im- ponere.' Jcr. ' cetera niembra piaeter caput humanum et piscis caudam insuper plumis variegare, adeo ut totum monstrum compositum sit ex muliere, equo, aliis animalibus (nominaiim in trunco et pedibiis) avibus et pisce.' — [collatis vievibris] Non est datijus v. inducere, sed ablat. absol. : ' quum undique ita conferantur niembra, ut' &c. — [turpiter atrum~\ Sic junge, non turpiler desinat. Cfr. Epp. 1, 3, 22, ingenium — iurpiter hirtum. — [piscem] ' in beluam marinam, id est, pistricem.' /icr. — [risum] Primus enim sensus est ridiculi in hujusmodi forma ex partibus natura sibi repugnantibus coniposita, ut in deorum Indicorum et Sinensium monstris. — [admissi] Ubi tabulam iinierat pictor, primum familiares suos spectatum advocabat. 7 — 9. [mwff] 'in rerum natura haud reperiendae.' — [nec pes] Plaut. Asin. 3, 3, 140, ticc caput nec pes sermonis apparet. — [Reddatur] 'con- formetur ac respondeat.' Natura rerum dat, reddit ut debituni poeta. — [uni] ' certae ac finitae.' 10 — 13. [Quidlibet audendi] Lucian. pro Imagg. 18, Ila\aiOQ ovtoq 6 Xoyof, aviv^uvovQ ilvai Koi TroirjTag koI ypaipiai;. — [etqua] 'jure permissa ;' just, equitahle (non equal), ut dicimus aquam legem, aqua jura. — ' Petimus quasi poetse, damus quasi critiei.' Acr. — [placidis coeant imniilia] Ut si in tragcedia saevus aliquis tyrannus repente fieret rex clementissimus ac justissimus. ' Arcte,' inquit, ' copulari res inso- ciabiles et contrarise a poeta non debent.' — coeant autem, ut Epp. 1, 5, 25, ut coeat par Jungaturque pari. — [Serpenles] geminari significat ' copuiari et placidam societatem amicitiamque inire.' Cfr. Epod. 16, 30. 14—18. [Inceptis] ' Poemata epica et tragcediae, quae magna pro- mittunt, saepe in eo peccant, quod scriptores falsis lenociniis utentes, hic illic non suo loco ornatum adhibent.' — [pannus] Intellige vcl de togae praetextae lato clavo vel de instita stolae. Loq"uitur enim maxime de iniempestivis a re digressionibus, iirticodioig. Singulis autem quae AD pisoNES ] INTERPRETATIO. 269 mox memorat notare videtur certa quasdam suae aetatis poemata, veluti probabiliter Furium Bibaculuin in flumine Rheno. Cfr. Sat. 1, 10, 37. — 'ilucus^ Respicit ad ii. 1. Persius 1, 75, nec ponere lucum arlifices. — [fiimen RUenum] adjectiv. ut Od. 4, 4, 33, Metaurum flumen. Tacit. Hist. 4, 12, mare Oceanum. 19 — 23. [^cupressiim^ Proverbium est in malum pictorem, qui nescie- bat aliud pingere quam cupressum. Ab hoc naufragus quidam petivit, ut vuitum suum et naufragium exprinieret. llle interrogavit, num ex cupresso vellet aliquid adpingi ; quod proverbium Graecis in usu est, fiTj Ti Kai KvirapicTCTov ^kXnQ ; Schol. — \^simulare^ ' fiifitlaBai, peni- cillo exprimere.' — [e«pe.«] ' in summo vitae discrimine versans omni- busque bonis suis exutus, qiiocirca tabulam illam prae se ferens mendi- catum it.' Cfr. Juven. 14, 301, mersd rate, naufragns assem Dum rogal et picfd se tempestale tueiur. — {^Amphora^^ Nova imago : ' talibus digressionibus fit, ut prodeant poemata deformia, quoruni exitus nequa- quam respondet argumento, quod tractandum susceperat scriptor.' — [ro<<f] figulari, potters wheel- — [^urceus exit] quia temere ac fortuito reni peregit figulus, h. 1. poetae caeco impetu abrepti imago. — [quidvis] ' qiiodcunque poema ; cujus geiieris, nunc nihii refert.' — [unum^ HxfTCtg Zwov ?v o\ov. Arist. P. 23. 25 — 27. \_Dtcipimur~\ Vitia omni poesis generi communia, in quae poetae facile incurrant, enumerat, ac se quoque in erroreni incidere posse ingenue fatetur. — [.«/^ecje] iSici,' ' id quod rectum et vere piilchruin nobis videtur unice sectantes, incidimus in vitia.' — \Jevia~\ in his duo- bus vv. leui^ et levis librorum praestantissimorum auctoritas plurimum valet, quum et Graeci et Lfttini Tt)v Xfiortjra, levitatem, non solum rn Tpay^vTtjTi, asperitati, sed etiam Ty dnvoTrjri, t<^ iraBifTiKcp Kai ift\pvx<{>t aiiimis, nervis, viribus oppoiiant; ut Quinctil. 8, 3, 6, effemina- tam levitatem ornatui virili, forti, qui sanguine et viribus nitet. — [/""0- Jessus grandia] ' qui sublime genus dicendi affectat.' 28 — 31. \_Serpit humi^ Duae imagines sunt contractae, ejus, qiii nun- quain ad altiora eniti conatur, et ejus, qui procellarum forniidine litus radit. — [Qui variare^ Fariare, koikiWhv, est efficere, ut tina (eadem) res sine necessitate ac sine oblectatione lectoris praebeat plures ad- spectus ; in quod vitium iiaud raro inciderunt Ovidius, Lucanus, Statius. — [Delphinutn^ Est velut proverbium. lon ap. Plut. Demosth. 3, SiKifi- voQ tv x^P^^V i^'^* — [^" vitium'\ ' Qui vitia studiose vitat, eo ipso vitiosus solet fieri, si propriis virtutibus poeticis caret.' Dionys. Long. 3.3, diTTioToi; 6 ' AiroXXdtvLOQ. — dp ovv"Opr]poQ dv fidXXov, tj 'AttoX- Xwj/tof i^iXoiQ yivedSrai ; 32 — 37. [^iiiilium'] Est ludus gladiatorius ab .^Emilio Lepido con- stitutus, (" quod nunc Polj'cleti balneum est." Porph ) P. Victor in Regione VIIL, id est, Foro RoinHno, ponit. — [un;/*] ' praeter ceteros,' ' melius quam reliqui omnes,' ut Lucil. ap. Non. 4, 64, optimu' longe Post homines naios gladiator qui fuit unus. Epod. 12, 4. Ille igitur excellebat utiqne in statuarum suaruin capillitio, haud facili capitis parte, et unguibus exprimendis : ut Plinius 34, 8, Pythagoram et Lysippum propter hoc ipsum eximie laudat : sed idem in operis summd (si quis totam operutn ejus formam spectaret,) infelix et reprehensione dignus erat. ' Non satis est,' inquit, ' ut una alterave pars poematis excellat, sed tota ejus compositio perfecta esse debet.' — [moUes] ' ita ut seque N 3 i 270 INTERPRETATIO. [epist. molles viderentur, ac siint in liomine ipso.' — [ponerel fingere, ut Od. 4, 4, 8. — [pravo] sensu proprio, ' dextrorsum vel sinistrorsum detorto.' — \ Spectandum] propter pulchritudinem, ut Od. 1, 32, 11. 38 — 41. Prima Kvpia So^a fuerat de unitate, quam dicunt, organica; jam agit de eligenda materia, id est, de inventione. — [aqnaml 'ac- commodatam ; cui pares sint vires vestrae.' — [versale^ animo, ' deli- berate ;' imagine tamen desumpta a bajulis, qui onera manibus versant, antequam in humeros tollant. — [ potenter] ' KaTO. Svvafiiv, pro suis viribus.'— ■ [orrfo] Hic transit ad ordinem, quem Ttxvoypdipoi SidOtmv, dispositionem, vocant. Opponitur Ty ivpkaii, inventioni. Vida Poet, 3, 20, Ille ego sim, cui Pierides dent carmina Muste Lumine clara suo, externce nihil indiga lucis. 42 — 45. [atU ego fallor'\ Hac formula utuntur, qui rei a se affirmatae prorsus certi sunt. Seneca de Tran. An. 8: Aut ego fallor aut regnum est inter circumscriptnret, latrones, plagiarios unum esse, cui noceri non possit. — [Utjam nunc dicat] ' Ut jam nunc dicat ea, quse re vera nunc ipsum dici debent, id est, necessaria, multa autem, quae alius poeta toto sacco serens, etsi non prorsus necessaria jam hic inculcasset, differat in locum magis opportunum atque propterea in prsesentia omittat, magis artificioso et poetico ordini studens, ut suspensum feneat lectorem ; et quidem ita, ut persentiscat lector acutus, cur hunc fiiiOov, hanc senten- tiani vel hanc imaginem amarit, ea consulto et cum dilectu quodam {con amore) usus sit, alias, in quibus poeta deterior facile luxuriatus esset, sapienter spreverit reservaritque ad alium poematis locum, ubi id efliciant, ut priorum rursus memor factus lector utramque poematis partem mente connectat.' — [promissi carmiiiisl ' quod, ut scimus, in manibus habet prsestans poeta, sed fortasse demum post plures annos edet ;' plane ut jEneis, quam omnes cupide exspectabant, identidem repetentes illud Propertii, Nescio quid majus nascitur Iliade. 46 — 52. [In verhis^ Jam (vv. 46 — 59) dat praecepta de stili virtu- tibus in verborum dilectu, in juncturis, in verbis faciendis. — [tenuis'\ ut XfTrrot,', subtilis judicii. — [cautus^ 'cavens praesertim, ne in ver- bis insit aliquid ambigui aut obscuri.' — [serendis^ ' inter se con- jungendis atque recte collocandis.' — [callida^ ' occulta quadam arte lectoris mentem movens,' ut sunt apud ipsum Horatium, splen- dide niendax, insanientis sapientia consultus, anima magna prodigus, 8(c. — [Indiciis^ ar^piioiQ, designations : " indicia enim rerum verba sunt." Braunh. — [abdita rerum^ ut Sat. 2, 2, 25, vanis rerum ; 8, 83, fclis rerum, 'notiones novas, quas nemo ante verbis Latinis mani- festavit.' — [cinctutisli qui cinctu induebantur, quse erat vestis infra pectus corpus ambiens et ad pedes pertingens ; a viris gestabatur loco tunicse, ut expeditiores essent ad agendum ; habebant enim soluta brachia et ad exserendum habiliora. Forc. Hinc Lucan. 2, 543, exscrtique manus vesana Cethegi. Omnino est : ' verba majoribus nostris ante hasc duo secula plane incognita.' — [pudenter'\ ' Sed est modus in hoc quoque servandus ne nimis crebro ac licenter verbis a nobis factis utamnr.' Quinctil. 1, 5, ^\: Vsitatis tutius ulimur ; nova non sine quodam periculo fingimus. — [hahebunt — fidem~\ ' ita probabuntur propter evidentiam atque elegatitiam, ut oblata occasione alii quoque iis libenter usuri sint.' 53 — 59. [GrcEco fonte\ maxime in compositionibus ad Graeci ser- AD PisoNES.] INTERPRETATIO. ^71 monis analogiatn factis, cujus generis apud Horatium sunt cenlimanus, tauriformis, belluosua (iityaKTfrr]^), inaudax, aurum vestibus illitum (XpucroTraoToe). ' V^erum,' inquit, ' in hoc quoque parcimonid opus est, ne nimis graecisset oratio peregrinumque coloreni ducai.' — [de- tortal ' deducta et translata in iinguam Latinam ;' sic jam Cato apud Priscian. p. 871, P. : Marrucini vocantur, de Marso detorstim (sic) nomen. — \_C(BcHio~\ Caecilio Statio, comoediarum scriptori. Vide Epp. 2, 1, 59. ' Quid negatum erit praestantissimis nostrae setatis poetis, quod iibenler nunc concedunt comicis seculi sexti atque in his pro- bant V — [acquirere pauca'] Admodum modeste : ' paucis saltem verbis et constructioiiibus augere linguam Latinam ;' ut videtur hoc ipso loco fecisse in v. invideor, (pdovovfiai, pro invidetur miki. — [^prtesente nold producere nomen^ Imagine ex parte desumpta a nummis, quorum nota tunc quotannis mutabantur ex arbitrio annuorum triumvirorum mone- talium: (recte enim vertunt, ' bearing the current slamp:' in altera parte servat verba propria. Producere nummum (veluti in hominum con- spectum) significat nummo nuper cuso primum uti in commercio quotidiano; sic producere nomen eo primum uti in sermone vel scripto. Quinctil. 1, 6, 18, Utendum plane sermotie velut nummo, cui publica forma est. 60, 61. Vv. 60 — 72, ex ipsa vitae humanae natura fluxa et caduca necessitatem linguae semper novandae, ne corporum mortalium instar intereat, magna cum arte demonstrat, insertis elegantibus Augusti laudibus. — \_Ut silvce foliis^ ablat. instrum. proprie ' silvae per folia ' quotannis decidentia alise fiunt.' Fundus frequentis similitudinis est lliad. Z. 146, Oi>/ Trtp ^wXXwv yevtfi, ToirjSe Kai avSpoJv. — [pro?ios^ ' ad finem vergentes,' ut pronus Orion Od. 3, 27, 18. — [Prima^ ' prima quaeque,' ' unum post alterum.' — [yetus atai,'] ' verba inve- terascenlia alque obsoleta.' 63 — 65. [Debemur^ Simonides p. 178, Schn. Qavarij» ■Ko.vTtQ 6(pti- \6pi9a. — Terra^ Egregia arte usus Augusti laudes propter mag- nifica opera publica attexit, peritura haec quoque, ut periere, vati- cinans. Virg. Ge. 2, 161 : An memorem portus Lucrinoque addila claustra Atque indignatum magnis slridoribus cequor, Julia qua pmilo longe sonat unda refuso, Tyrrhenusque fretis immitlitur arstus Avernis ? A. u.c. 717> quum contra Sex. Pompeium male rem gessisset Octavianus Caesar, ut reficiendis classibus locum tutum haberet, Agrippae consilio portum Baianum in sinu Puteolano commodiorem ita reddidit, ut lacum Lucrinum interjecto aggere a mari seclusum cum lacu Averno, qui Lucrino adjacebat, conjungeret, aggerem autem, qui v. stadiorum erat, postquam eo perfosso, aditum navibus in portum fecerat, ita muniret, ut a fluctibus superari nequiret navibusque tutus intra eum esset receptus. Hic Portus Julius vocatus ; (nunc est arundinetum palustre, Mar morto.) — [aqinlmibus^ pro omnibus procellis, ut Virg. &n, 4.3)0. Est auteni daiivus, ' Aquilones arcet a classibus.' — [Regis opus] ' dignum vel vege potentissimo,' ut Od. 2, 15, 1, regia moles. — [Sterilisve diu palusj Sane studiendum est, licentia poetica usum esse Horatium in uitima syll. v. |>«;ks corripienda. — [aptaque remis^ ' navi- gabilis.' Pomptinas paludes Augustus exsiccavit et habitabiles red- didit, injecto aggere lapidum et terrae. Schol. Tale tamen Augusti opus a nemine praeterea memoratur. N4 272 INTERPRETATIO. [epist. 67 — 72. l^amnis'] Mininie interpretandum esse cum Scholiastis de Ve'labro ab Agrippa Augusti jussu exsiccato, sed de cursu Tiberis ab Angusto aggeribus correcto (tempore qnidem et modo nobis ignoto) deiiionstravit Fea. Equideni inic rettulerim eluvionem memoratam Od. 1, 2, 13, A. u. c. 732, post quam Tiberis ripam aggere munitam esse perquam veri simile est. — [stet] ' firmiter duret stabilisque per- maneat.' — [renascentur'] Ut Frontonis potissinnim aetate permulta verba obsoleto quasi po^tliminio in serir.onem Latinum redierunt. — [arbilrium etjus et norma] arbilriiim quod statuimus nulla causa aiiata; jus, facultas, quam ceteri ultro agnoscunt; norma, lex a nobis lata, cui ceteri obtemperant. 75 — 78- Jain expositis generalibus de inventione, dispositione, stilo prasceptis vv. 73 — 85, praecipua poesi&,genera enumerat ac describit, carmen epicuni, elegiain, iambos, comrediam, tragcediam, genus lyricum. — [impariter] " Hocadverbium figuravit Horatius." Terentius Scaurus apud Charis. 2, p. 182, P. — [queri7no7iia] non de spretis a puellis poetarum amoribus, sed luctus et maeror de amicis vel civibus egregiis inorte ereptis. Sp^jvwhi, lugubrem, igitur putavit fuisse ab initio elegiam, secutus, ut videtur, vulgarem illam, sed falsam, notationem ab I t XkytLv. — [voti sententia co7npos] maxime in rebus amatoriis. ' Post 0^rjvr]riic})v elegiam,' inquit, ' orta est tpwTiKr},' cujiis Mimnermus aiictor et exemplar erat ; Callini ac Tyrtaei TrporpeTrrtK/Jv illam et StEciicTtKi^v Solonis ac Tlieognidis non memorat. — [exiguos elegos] •■ ' tenues atque humiles,' iibi compararis et argumento et metro cum carminibus epicis. Ovid. Am. 2, 1,21, elegosque leves. — Grammatici eertant] Orion, p. 58, EvptTr)v 5i roii iXiyiiov (jtamv oi fiiv rbv Apxi^oxov, 01 Sk Mifivipfiov' 01 Si KaWivov TraXatortpov ovru> /^idvno^ (Horatii aequalis) iv T<p Trtpi Ilotr/ru»»'. Quae posterior opiiiio non sine causa invaluit : certe omnium, quae ad nos pervenerunt, anti- quissima est Callini elegia: Me^^pt^ rSi KaTaKilaQt; kot akKifiov t^trt Gvft6v,^Q vioi ; ovS' alStlaff dfi^iinpiKTiovaQ; Stob. T. 51, 19. Floruisse autem videtur Bodio circiter a. 730 a. Chr., Archilochus a. 715. 79—82. [rabies] Cfr. Epod, 6, 13. Epp. 1, 19, 25. — [proprio] ' a se invento atque egregie tractato et huic generi unice apto.' — \_iambo] Ovid. Ib. 53: in te mihi liber iambus Tincta Lycambeo san- guine tela dabit. Aristot. Poet. 5 : 'tv rotf >\/6yoiQ Ttiiv (j>ai'\ti)v kuI To apfi^TTov iafi(3tlov J)X0£ fitTpov Sio kuI iafijSilov KaKtiTai viiv, ori iv T({i fiiTptf) rovT(p icifi^il^ov aWr]KovQ. — {Hunc socci] ' Et comoedia et tragcedia potissinnim senario usa est.' — [Jlternis] Aristot. Poet. 4, fioKiaTa Xiktikov toiv fisrpujv ro iafi^Ct6v icrriV (Trjfiilov Ei rovTov' TrXsiora ydp in/ujSfia Xtyofitv iv ry ^iaXscry ry Trpof (i\Xi]\ovg, i^dfifrpa ci oKiyttKiQ. — [ populares Vincentem strepitus] ' altius sonantein in scena quam clamor populi.' /icr. ' Etsi strepit interdtini spectatorum pars, niliilominus a reliquis facile exaudiuntur iambi propter ipsum numerorum genus, in quo faeillime aures anim- advertunt dpaiiQ et QkatiQ.' — [nalum] fiirpov TrpaKTiKov. Arist. P. 24 83 — 85. [Musa dedit] Poesis lyricae varia genera enumerat, hymnos, paeanes, dithyrambos, heroum laudes, iviviKia, ipttiTUcd, Trapoivia, omittens Opr)vovs. — [equum — primum] ' victorem,' ut Pind. Oiymp. ADPisoNES.] INTERPRETATIO. 073 1, 18, <i>tptviKov, Hieronis equi, meminit. — [^libera] de Trappr]aiq, compotantiuiii, ut Sat. 1, 4, 89, Condila qttum verax aperit prescordia Liher ; non ' larga vina.' 86 — 92. [Descriptas — uices] ' Quum haec varia, quae enumeravit, poesis opera s. genera certis legibus semel descripta, id est, singulatim constituta el divisa sint a Grascis potissimum, his legibus, quarum causa et ratio inest in ipsa mentis humanae natura, religiose obtemperandum est ; quique eas leges vel non novit vel Jicenter migrat, poetae nomine indignus est. !n primis autem vitanda est prava generum confusio ac perniixtio,' cujus exempluni statim subjungit v. 89. — \_colores'\ Hoc voc. complectitur et dicendi genus (stilum quem dicimus. Graeci rbv XapaKTfipa rov \6yov, aCpov, iaxvov, ixiaov, Gell. 7i 14,) et versifi- cationeni cuique generi aptam. — [privalis carminibus^ ' sermone ver- sibusque vitae quotidianae, qualem imitatur coraoedia, aptis, non heroum tragicorum actionibus ac tacinoribus. Quod si tam imperite aliquis genera confundat, indigjialur lector ;' pro <iuo, ut simul exemplum aflPerat, coenam Thyesiae, summi liorroris tragici argumentum, ponit. Ea vero narratur ab f5ayysX<f>, quum in scenam produci non possit. — [Singula^ Rursus inculcat praeceptum, quod inest in v. 86. ' Locum,' inquit, ' queni singula sortiia, sua natura nacta sunt vel in tragoedia vel in comoedia, teneant decenter, Kara rb TrpsTTOj/.' 93, 94. [Interdum tameu'\ ' Noli,' pergit, 'confundere x^P""^^^?'* tragoediae et comoediae; quamquam probe novi, iram aliosque veliemen- tiores affectus personarum comicatum partim sublimiore, partim acriore genere dicendi exprimendos esse, quam ubi tranquillus est animus eorum, qui in scena comparent.' • — [vocem tollit^ Sic pater Caecilianus apud Cic. pro Cael. 16, Nunc enim demum mihi animus ardet, nunc meum cor cumuiatur ird. — [Chremes'\ ille Terentianus Heaut. 5,4, ubi iras- citur filio Clitiphoni propter meretricis araorem nimis prodigo eumque acriter castigat. 95, 96. [plerumqtie] ' ubicunque ejusmodi partes, quales sunt Tele- phi, &c., inducuntur.' — [pedestri] rtfi irt^t^ ^oyni, simplici atque minime r.6 vipoQ affectante. Demetr. Phal. 28, 'AirXovv Kal aTToirjrov PovXtTui tivai rb ndGog. Telephi, Herculis filii ex Auge Alei filia, Mysiae regis, fabulas lege apud Diod. 4, 34. Hygin. 99 — 101. — [Peleus'} '• i^eleus, pater Achillis, ipse filitis ^■Eaci, duos habuit fratres, Telamonem ex eodem patre et matre, Phocum ex patre tantijm, sed natum dea marina, Salmace nomine, quem ipse interfecit, inde furiis exagitatus et exsilio damnatus est. Tandem receptus liospitio a Ceyce filio Solis a caede expiatur." Acron Nannii. — [pauperl Salse deridetur Euripides aliquoties ab Aristophane, quod Telephum pannosum et mendicum induxerat, qiio spectatorum misericordiam acrius moveret. Prodibat enim Utwx diKpifiXrjTa awnaTog XajSwv pctKri 'Ap/crjjpia TvxtjQ' et apud Ennium Both. P. Sc. p. 24: Regniim reliqui, inquit, saptus mendici slold. Exul autem Telephus dici poterat et quura ex Arcadia oraculi jussu matrem quaesitum in Mysiam ad Teuthrantem regem est profectus, et quum vulneratus ab Achille Argis Graecorum principium concilium, ut ab eodem sanaretur, precatus est. 97- [Projicit\ ' respuit, talibus non utitur.' — [ampullas'] Primus Horatius vv. Latinis amptdla et ampullari (lipp. 1, 3, 14) eodem sensu usus esse videtur, quo Grseci \i]Kv9oQ et \r)Kv9i!itiv usurpabant ' de N 5 274 INTERPRETATIO. [epist. oratione nimis ornata (veluti ex colorum ac pigmentorum vase, \rjKv9(fi) ambitiosa et pigmentis veluti tiimida.' — \_spsquipedalia'\ poiysyllaba, qualia ctfiaKiaia vocat Aristophanes. Hujusmodi vv. praesertim in compositionibus vocabulorum Latinorum apud veteres tragicos nescio quid affectati liabent minusque apposita sunt verae maestitiae ac timori. Gellius 19, 7. ex Laevii Alcesti : Aiirora pudoricolor — curis inloleranli- bus — Nestor triseclisenex et dulcioreloquus. 99. [.Von saiis] Arctissime haec (vv. 99 — 107) connexa sunt cum antecedentibus, quippe quum ille dumtaxat, qui servat operum colores, qui projicit ampullas, ^-c, intimos spectatorum affectus movere, vel laetitiam vel commiserationem ac maerorum in nobis excitare possit. — {pulchraj ' artis legibiis prorsus satis facientia.' " Sunt quaedam poemata, quas habent oiKovo^iav et diserta probataque verba, sed interdum carent ea venustate et dulcedine, quibus opus est ad mowen- dum spectatoris aniinum." Comm, Cr. — [^dulcia] ypvxayijjyiKd, quae suavi etiam commiserationis voluptate afficiant animos. 101 — 107. [Ui ridentibus~\ Exponit vim (tvfivadiiaQ. — \^adsuni'\ ' prsesto sunt ; eos anxie comitantiir semper variati spe metuque.' Ari- stot. Rhet. 3, 7: avvonoioTraOtt dii 6 aKovuv rtf TraOr)TiKCjQ XiyovTi. Cum Bentleii adflent comparare possis Lucian. de Salt. 72 : op^c rh QkaTpov ixiaovv fiiv rd KaKug yiyvofitva, iiriSa Kpvov St ToTf dSiKOVfiivoig. — [Hiimajii viillus\ Hiimani otiosum non est, sed signi- ficat, ' absunt propter id ipsum, quod homines sumus et condolescere cum aliis possumus, id quod brutis animalibus negatum est.' — [ipsi tibi^ Quinctil. 6, 2, 26, Siimma evim circa movendos affectus in hoc posita est, ut moveamur ipsi, 8fc. — [ladent] ' msestitia nie afficient lacrimasque mihi excutient.' — [male si mandata loqueris'] ' si verba, quae te recitare jubet poeta, intimae illi animi tui sententiae, quam pro conditione tua promere deberes, non respondent, sed vel tumida sunt vel frigida' — [severum seria^ Inter seriiis et severus hoc discriminis est, ut prius fere semper dicatur de rebus, posterius de hominibus. RUHNKEN. ad Ter. Eun. 3. 3, ?. 108 — 113. [Format enim~\ Confirmat praecedens praeceptum his vv. : ' Veritas autem haec r]QSiv Kal iraQwv a bonis poetis religiose servata vel ideo necessaria est, quod animorum habilus et affectus maxime pendent ac temperantur ab externis personarum fortunis; quae cujusque fortuna quum nota sit spectatoribus, suo jure postulant, ut quae loquitur, cum affectibus tali fortuna concitatis prorsus congruant; quod ni fit, fabulam explodunt.' — [habitum\ ' statum et conditionem.' — [juvat\ ' Vel laetitia nos afficit, vel affligit.' — [equites peditesque'] Est veluti for- mula universos Quirites complectens. Cic. de Legg. 3, 3, Censores equitum pediiumque prolem describunto. Liv. 1, 44, Omnes cives Romani equites peditesque. — [pedites] ' tenuiore loco orti.' Nam etiam homines de vulgo (jvjxiTaQii<f, tacti persentiscunt, utrum affectus recte an secus expressi sint a poeta. 114. [Intererit] Jam quum in affectus animorum, in sententias, quas proferunt fabularum personae, atque in ipsum cujusque personae genus dicendi praeter mutabilem fortunam magnam vim exerceat etiam aetas, sexus, vitaegenus, stirps, natio, cautionum, quae ex his dissimilitudinibus oriantur, admonet Pisones vv. 114 — 118. Equidem propter hanc potis- simum rationem divusne praetuti, quod per totum h. 1. de tragoedia AD pisoNES.] INTERPRETATIO. 275 agit, a qua transit ad Satyros v. 220 ; satis Inconvenienter igitur hic iitimisceretuc persona comica, quum ceterae omnes rite ad tragcediam referri possint. Et qui favent aiteri lectioni Davusne quomodo non viderunt re vera differre inter se sermones deorum et heroum in tra- goediis Graecis ? Quippe illi (Apolio et Minerva in Eumenidibus, Minerva in Ajace, Diana in Hippolyto, ceteri) prse se ferunt nescio quid sublimioris spiritus, plus quam humani, vere caelestis, quippe qui summa tranquiiitate ac beatitudine perfruantur, dum vel aestuant vel mortalium aegrimoniis malisque conflictantur heroes. 116 — 1 18. [matrona potens] ut Atossa, Jocasta, Phaedra. — [nutrix'^ ut in Trachiniis et Hippolyto. — [Mercaforne vagtis^ iniropog in Phi- locteta. — [ciillor — age(lf\ tragicus ille avTovpyoQ in Euripidis Eiectra. -^[Co/cAa*] barbarus ferus et trux, ^etes. — [Assyrius'^ 'Astutum' exponunt Schol. Est potius ' qusevis persona Asiatica, mollis, luxu diffluens, pusilli animi, in rebus adversis meticulosa,' ut in Persis Xerxes, in Oreste Phryx. — [Thebis — Argis^l Barbaris opponuntur Graeci, inter quos ipsos rursus est discrimen ; ut inter Thebanos, Eteoclem et Cre- ontem, et Argivos, illorum hostes. Cfr. Seplem adversus Thebas et Euripidis Supplices. 119. [Aut~\ Vv. 119 — 135, haec primaria sententia est : * A ut /LtDCof, prout semel ab antiquis est traditus, servatis etiam personarum moribus atque tota indole, in tragcedia sequere, neque vero addendo, demendo, mutando eum deforma; nam, qui in talibus res novas molitur, plerum- que offendit spectatores, qui volunt Achillem esse verum illum Achil- lem, non perverse mixtura ciim alia, ut puta, Nestoris vel Ulixi per- sona: aut si argumentum eligis a nemine adhuc tractatum vel a temet ipso inventum fac, ut oninibus ejus partibus inter se conveniat ac per- sonarum \apaKTfipiQ scite serventur ; id quod, verum ut fatear, longe difficilius est quani sequi famam.' {Tradition.) 120 — 122. \_Scriptor~\ h. l. ' poeta tragicus.' — {honoratuni] Homeri ayavov, kXvtov 'A;)^iXXJ/a : ' tam illustrem, ut omnes tamquam surami herois exemplar ultro eum praedicent,' ut Cic. Or. 9, 32, qmtm prasertim fuissei (Thucydides) honoratus et nobilis. — [reponis\ ' si post tot alios tragicos rursus Achiilis personam in scenam reducis.' Cfr. V. 190. — [inexorabilis^ lliad. i, fi35. Ajax ad Achillem : aoi S' dXXr/Kroi/ te kukov Tt i^vfibv Ivt (TTrjSrtffffi 6toi Oicrav. — [acer] Iliad. v, 467: Oii ydp ti yXvKvOvfio^ dvrjp ^v, oliS' dyav6<pptuv, 'AXXd fidX' tiifHfiawg. — [Jura] ' Aflirmet nulla se teneri iege, quae aliis impoiiita sit : immo omnia in armorum vi posita esse.' Iliad. A. 295, ita Agamemnonem alloquitur; " AXXoktiv Sif TavT STrirtXXfo, //j) ydp ifioiyt '2i}fiaiv ou ydp iyuy' iri aoi irtiataOai oiuj. — [arroget armis\ dativus; ' tribuat armis, semper violentus.' 123, 124. [Medea feroxl ^afitvfj vocat Pind. Pyth. 4, 17- — [invictal 'inexorabilis.' Eurip. Med. 1279, Chorus : TdXaiv, diQ dp fjaQa TrtTpoQ ff aiSapog, uTig tbkvojv ov tTtKtQ "ApoTov avToxnpi fioipif. KTtvtlg. — [flebilis Ino] " propter amissionera filiorum. Iiio enim uxor Athamantis et ex eo mater duorum fitiorum, Learchi et Meli- certae. Athamas de venatione rediens, in furorem versus, quum vidisset uxorem cum duobus liberis, putans se leaenam cum duobns catulis videre, irruit in eam et unura de pueris rapiens discerpsit. Illa autem N6 276 INTERPRETATIO. [epist. cum altero fngiens se in mare prsecipitavit." Acron Nanvii. — [Perfidus Ixioii\ Schol. in Apollon. 3,62: 'I^iwv ya/x^ffaf Atav rrjv 'Hiowwj QvyaTipa, TroXXd vTria-jftro ^wativ 'icva. 'E\d6vT0Q li iTil ravra Tov 'WioviojQ, jSfptSpoj/ 7rot»;(r«c icai irvQaKTijxjaQ, aKcrrdi^d avrb 'kntTolQ i,v\oiQ Kal Kovit \nrry' 't^iriaijv Sk b 'WiovtvQ dTToWvraf Xvoaa ci rif 'l^iovi ivtTTfat did rovro k. t. \. — [/o vaga^ et prop- terea anxia, ut comparet in iEschyli Prometheo. — [/rjshs] Virg. ^En. 3, 311, scelerum fiiriis agitatiis Orestes. 125—128. \_Si quid] Refertur ad v. 119. — [ine.rpertum'} ' argu- nientum nondum ab alio poeta tractatum.' ' Si fiv9ov ipse fingere aude.s, anie omnia necesse est, ut nuila ejus pars alii repugnet. Verum,' inquit, ' difficile est proprie communia dicere.' Quse vv. videntur quasi conversa ex Graeco : xaXtTTOv rd KOivd iSia ttoiiIv. — Ut communia in jure civili vocantur ea, quae omnium sunt, ut aer, mare, litora, quae- que a neniine sunt occupata ac possessa et possunt fieri primi cujusque occupantis, sic in poesi et eloquentia communia sunt omnia ea, quibus aiius aeque uti potest atque ego, h. I. poiissimum t/Oij generalia {abs- tracta quse appeliant), ut sunt hominis iracundi, crudelis, ferocis, callidi proditoris, viri generosi, sed infelicis, &c. Talia autem in argu- mento prorsus ficto, id est, non ex mythologia repetito, proprie dicere (concreta reddere, individualize,) id est, ita formare et exprimere, ut sibi constent ac veritalis poeticae speciem prae se ferant, sane difEcilli- mum est. 129, 130. \^Rectius~\ ' Longe melius feceris, si utere in tragoedia uvOoiQ et personis Homericis,' ut ./Eschylus fabulas suas rifid\r} r&v Ofirjpov fiiyd\wv SiiirviDV appellare ipse solebat. — [deducis\ quasi filum {spin out). Cfr. Epp. 2, 1, 225. ' Rectius extendis fiiiOov ali- quem Homericum actione tragica, in qua et persona, quas inducis, et /xvdoQ ipse copiosius explicentur quam fieri potest in tTrtKToSiif epico.' Nam de his potissimum agit, ut caedes Agamemnonis Odyss. A. 404, deducta est in Agamemnonem jEschyleum, Rhesus ex Dolonea Iliad. K. &c. — \Quam si proferres] ' Rectius facis, si deducis — quam faceres, si proferres.' — \ignota indiclaque^ 'a temet ipso inventa et a nemine ante le iractata.' 131, 132. \_Publica materies\ Ita haec nectuntur cum prioribu» : ' Sed, dices, ubi ejusmodi argumenta Homerica, nimis jam trita, trac- tabimus, periculum est, ne despiciamur ac reprehendamur. Tu contra sic habeto,' &c. Male hanc publicam materiem nonnulli confuderunt cum communibus illis v. 128, quum sit universa copia pv9wv ab epieis et tragicis tractatorum vel etiam nunc apud ^oyoypd^ovQ latentiumj quibus cuique poetas denuo uti licet. Verum laudem merebiiur tunc tantumniodo, si eam privati ac sui juris reddiderit, id est, si novus erit in olKovojxiq, totius fabulae, in fjOiai, rrdOeai, prjataiv, yvwftaiQ. — [orbem~\ Hoc quoque Graco fonle cecidit, ut orbem sic simpliciter vocaret locos coiimiunes et ab omnibus fere pertritos. Cfr. Eupolin apud Stob. T. 35, 2, Kat rov ntv iv KVK\iit yt ■Kavaop.ai \6yov, ^pdaoj £t aoi rb ■irpdyfia Sid rwv X'^P^'^'*'- Patulum autem orbem vocat propterea, quod omnibus, etiam perquam mediocribus, poetis introitus in eum patet ; sine imagine, quod nihil novi atque exquisiti tales Graecorum imitationes prae se ferunt. AD PisoNES.] INTERPRETATIO. OT 133 — 135. [citrabis reddere] ' nec in eo elaborahis, ut quam fide- lissime Grsecum aliquod exempiar in Latinum convertas ; nam pravum hoc studium officit etiam sermonis elegantise et pusiiium prodit inge- nium.' becundum hoc erat vitium, ad quod proni erant Romani, quum Grsecos imitarentur; vide modo Medeae Ennianae reliquias. (Eurip. Med. 502, Niiv Troi r^dirwfiai; Trortpa Trpof Trarpof liOfiovQ, OvQ (701 TTpo^oDffa Kul irdTpav d^ptKOfiijv ; "H irpof raKaivag IlfXta- £ag; Ennius: Qiio nunc me vertam ? quod iter incipiam ingredi? Domum paternamnel anne ad PelieB filias?) — \_nec desilies'\ Significare videuir tabellam jEsopiam de capra in puteuni desiliente. V. desilire temeritatem lalis incepti notat. — [m artum'] ' Si in rebus ac Trtpt- TnTtiaiQ (de verbis antea monuerat:) statim ab initio nimis te applica- veris tragcediae alicui Graecae, te coarctabis ipse et quasi vincuia tibi injicies ; ex quo fiet, ut mox proprius pudor te inipediat, quin liberius interdum exspatiere. Non audebis neque addere quidquam nec demere nec mutare, timens, ne quaevis immutatio spectatoribus inscita ac temeraria videatur eosque laedat.' — [aut operis lex] ' olKovofiia, ordo ac descriptio ejus tragcediae, quam imitandam sumpsisti ; ceconomica dispositio oninibus nota et a qua deflecti vix poteris, quum, si hoc facere audeas, mutando in primis KaraffrpocpTJv atque exitum sapienter a Graeco poeta constitutum, siatim omnes imperite te egisse clament.' 136. [A'ec sic] Hoc loco (vv. 136 — 152) a genere tragico digredi videtur tantummodo, re vera non digreditur, sed exempla et virtutum et vitiorum poeticorum, quae afFerre volebat, longe facilius repeti pote- rant ex poetis epicis quam ex tragoediis Grsecis harumque exordiis. — \_cyclicus] Poetarum cyclicorum nomine grammatici Alexandrini et Horatii aequales eos potissimum complectebantur, quos tiominat Proclus in Chrestomathiae Excerptis apud C. G. Mullerum de Cyclo, p. 39. Erant rd Kvirpia Stasini vel Hegesini, Arctini A(0tO7rie (Olymp. 1 — 9.) 'lXt<ie juticpa, cujus scriptor ferebatur Lesches (Olymp. 30.) usque ad Tov Sovptiov iTTTroj' in Trojam introductum; Arciini 'IXiov Tripffig; 'SoffToi heroum ab Agia (post Olymp. 20) compositi, poema TrapaX- X»;Xov Odysseae. T/jXtyovia Eugammonis (Olymp. 53) de quibus om- nibus recte Scholiasta Clementis Alex. ed. Lips. t. 4, p. 104, KuKXtKOi KaXovvrai iroijfTai ol rd kvkXii) tt/c 'iXidSog (adde Odysseam) fj ra irpSjTa ff rd fitrayevtartpa t^ avTHtv riuv 'OfitfpiKiiiv avyypd'^- avTtQ. 137 — 139. [^Fortunam] Hujus versiculi exempiar Graecum nondum repertum est ; unde triplex oritur suspicio: (1) vel fuit exordium cycH Pseudopisandrei ^^Macrob. Sat. 5, 2. Welcker, p. 97): (2) vei alius brevioris poematis cyclici, omnes Priami et Trojae vicissitudines complexi, sed nobis ignoti, cujusmodi aliquud Tzetzae 'VKiaKwv simile Horatii temporibus exstitisse nec pro certo affirmari neque negari potest : (3) vel o/t»j ita explicandum est, ut solet usurpari in exemplis ac fabellis : ' Ut fere consueverunt incipere scriptores cyclici.' Quarta aliorum olim opinio fuit ab Horatio liberius expressum esse lliadis parvae initium : 'iXtov dtiSoi Kai AapSavirfV kiTrujXoi',}!^ Tripi TroXXdt TrdOov Aavaoi BtpdirovTtg^ApTfog. — [feret] ' afFeret lectori.' Quum permagna et quod ad ambitum et ad varietatem attinet magno ore promittit, nihil aliud dat quam informe poema cyclicum. — {_ promissor'] ' qui magna poUicetur, nihil praestat.' — Ihiatu} ' ore ridicuium in 278 INTERPRETATIO. [epist. modum late aperto.' — \^Parturiunt'] proverbium Graecum: 'QSivtv opoQ' £ira fivv dTreriKeV ductum ex nota fabella jEsopia. 141 — 145. [Dic milii] Iti duos vv. contraxit Odysseae exordium : 'Avdpa /101 ivvtTri, Movaa, TroXvrpoTTOJ', 8f fiaXa TToWa IlXay- X^^Hi ^*' Tpoijjt; 'upbv TTToXitOpov iiripat, IloWtSv S' dv9pM7n»v J^tv dffTia Kai voov iyvu). Cfr. Epp. 1, 2, 19. — [ftilgore\ Fulgor, lumen subitum et oculos praestringens, mox tamen in fumum ingratum desiiiens; contra /«.r oculis grata ; sine imagine : * initium splendidum ac prope arrogans, quod excipit narratio tsedii plena; contra initium simplex et prope humile, quod egregiae narrationes sequuntur.' — [.spe- ciosa — miracula] ' Oaviiara, (pavraaiac, in quibus, etsi sunt mira- culosae, ut quae narrat de Antiphate, Laestrygonum rege, Od. K. 100, de Scylla et Charybdi Od. M. 85, de Cyclope Od. I. 187, inest tamen veri similitudo poetica. Tales autem narrationes apud Cyclicos haud reperias.' 146. [Nec reditum Diomedis'] " Antimachus fuit cyclicus poeta; hic adgressus est inateriam, quam sic extendit, ut viginti quafuor volumina impleverit, antequam septem duces usque ad Thebas perduceret." Porph. Notatur hic Antimaehi, Piatonis aequalis (ante Chr. 405), Thebais, ionguin quidem ac diffusum poema, sed tamen magnis virtu- tibus non carens. Cfr. Qnintil. 1, 10, 53. " Antimachus nimis longe repetiit finem totius actionis, id est, Diomedis in Jitoliam post Epigo- norum victoriam reditum, ab interitu Meleagri per fatalem illum titio- nem ab Althaea matre crematum." Jam modo nobis ignoto cum Me- leagri nece conjunxit Tydei exilium e Calydone, matrimonium cum Deipyle Adrasti filia, expeditionem adversus Thebas, mortem (Stat. 8,717). in qua ipsa Menalippi occisoris caput corrosit ; deinde quo- modo Diomedes patris occisionem in altera Thebarum expugnatione per Epigonos facta ultus, atque ab Alcmaeone in /Etoliam restiiutus sit, ut Thersander, Polynicis filius, item feliciter Thebas rediit ; hinc demum Diomedes cum ceteris Achivis Agamemnone duce adversus Trojam profectus est; sed ejus reditus a Troja extra Thebaidis am- bitum situs erat. 147. [Nec gemino] ' Neque vero orditur bellum Trojanum ab Helenae prodigioso partu.' V. gemino videtur explicandum cum Schol. Rhenaug. inedito : "Jupitercum Leda in specie cygni concubuit, Inde illa duo ova posuit; ex altero Pollux et Castor, ex altero Helena exivit." Helenae partum, ut probabile est, haud procul ab exordio meniorabant carmina Cypria, qnae Stasino vel Hegesino tribuuntur, apud Athen. 8, p. 334, C. : ToTc Sl fifTa TpiTdTtjv 'EXivrjv rsw, Qavna (ipoTolfff Tifv iroTt KaWiicopof 'Stfitaig ^iKoTtfTi fjiiyiXaa Zrjvi, dtiiv I3aai\rji, TtKf (cparfpijf iiTr' dvdyKt]^. 148 — 151. [festinat] ' ita procedit, ut nunquam rhapsodiarum ex- ordiis epilogisque et degressionibus supervacaneis se ipse implicet atque impediat.' — [in medias res] ' ita, ut lector earum principium haud desideret.' Cic. ad Att. I, 16, Respondebo tibi 'vaTtpov TrpoTtpov, 'OfXTfpiKtoc. Quinctil. 7, 10, II, tcbi ab initiis incipieitdum, ubi more Homerico e mediis vel ultimis. — [^Desperat tractata] ' Omittit omnia, quae ex suo sensu vere poetico tractari ideo non debent, quia nulla ars iis nitorem, id est, ornatum ac venustatem, prsebere potest, itaque fines poesis nunquam migrat.' — [mentilur] Aristot. Poet. 24, Aii fiiv iv AD pisoNEs.] INTERPRETATIO. 279 Toig TpayifSiaiQ iroitlv to oKoyov, fiaWov 5' tvSexfrai ev Ty iTTOTrodif To dXoyov. — AiSldaxf ck fidXiffra "0/iJjpo£ Kal tovq dXKovQ \pevSi) \iynv u)Q Sil. 153—155. [7"«] Vv. 153 — 178 docet, quomodo in tragcedia et in comoedia exprimi debeant diversa diversarum aetatum mores et affectus, ut veritas poetica sibi constet ac servetur. Usus autem esse videtur Aristotelis Rhetor. 2, 12. — [^aulaa manentis'] ' usque ad fabulae finem attenti ;' quibus verbis simul significat se deinceps de genere dramatico praecepta daturum es.se. Cfr. Epp. 2, 1, 189. Virg. Ge. 3, 25. Ovid. Met. 3, 111. " Pro forma et constructione theatrorum apud veteres aulaeum picturis ornatum vel intextum, ut scena aperiretur, non tolle- batur in altum ut nunc ; sed sub pulpita demittebatur sensim invo- lutum cylindro. Finito actu vel integro spectarulo in altum tollebatur." Fea. — lcantorl Hermannus Opuscc. I. p. 302, " Horatius aperte can- torem et histrionem eundem esse significat." 157 — 160. [Afobilibusl ' Naturae humanse mutabiles sunt pro sin- g^lorum hominum aetate progrediente ; hae igitur mutationes sensim factse et notandae et decore imitandae sunt poetae.' — [Reddere — vocesj ' clare loqui, quasi reddens, id est, suo loco partim repetens ac pro- ferens voces, quas a parentibus et nutrice accepit, didicit, partim inter- rogatis apposite respondens.' — \_Colligit ac ponit^ ' uti temere iras- citur, ita facile rursus mitigatur.' — \mutatur'\ significatu formae mediae, ' in singulas horas alius fit.' 101 — 165, [custode'\ 'paedagogo remoto post sumptam togam vlri- lem.' Cfr. Sat. 1, 6, 8\.—\_Gaudet equis^ Ter. Andr. 1, 1, 28: Quod plerique omnes Jaciunl adolescentuli, Ut animum ad aliquud studium adjungant, aut equos Alere aut canes ad venandum aut ad philosophos, SfC. — [campi\ Martii, ubi corpora exercebant adolescentes Romani. — [Cereus] 'flexibilis cerae instar.' — [asper] ' repugnans ac pervicax.' — [Utilium] Aristot. Rhet. 2, 12, ol veoi (j^iKoxpvi^fifot ijKKTTa — did rd fiifTru) TTpbQ TO (TVfiipiptiv Koivtiv fiTiSiv. — [Sublimis^ fiiyaXoipvxoQ, eiatus. Aristot. I. I. ^tXori/xot fiev tlai, fidWov Si 0i\6j/tKoi. — [relinquere pernix^ Idem, ivftfrdjioXoi Si Kal dipiKopoi TrpoQ toq iTTiQvfiiaQ, Kai a<l>6Spa fiiv iTrt9vnoi>fTi, ra^Ewe ci ■navovrai. lt)6 — 168. [Conversis^ ' prorsus mutatis.' — [irtservit honori] ' cu- pide petit honores.' Cfr. de vv. servire et inservire Cic. ad Fam. 16, 17«  — [Commisisse] dopiaTojQ, ita tamen, ut significet infectum quod com- miserit fieri non posse. — [quod mox miitare laborel] ' quod, ubi eutn paullo post pcenituerit, corrigere plerumque frustra conetur.' 172 — 178. [spe longtis] ' Senex sperat se vel post decennium hoc vel illud perfecturuni vel adepturum, et quum iners sit, nihil studiose alacriterque peragat, avidus tainen semper eorum est, quae futurum tempus afferat.' — [avidusque futuri] Aristot. I. I. (piXot^wovQ vocat. Sophocl. Fr. 64, Dind., Toi» ^yv ydp ovdeiQ <x)q 6 yrfpdcKOJv ip^,— [Difficilis] Cic. Cat. Maj. 18, At sunt morosi et anxii et iracundi et difficiles senes; si quarimus, etiam avari, Sfc. — [querulus] et de singulis, quae sentit, incommodis, et de tota temporum conditione, cui minus jam se adaptare potest. — [anni venientes] Cfr. ad Od. 2, 5, 1 4, illi, quos tibi dempserit, Apponel annos. " Anni autem venire dicuntur ad quadragesimum sextum usque annum, inde abire jam accedente senec- 280 INTERPRETATIO, [epist. tute." Comm. Cr. — [AV/oc/e] 'Ut ne pervertamus aetatuin \apaKrrj()ae, studiose ad naturam ipsam eos describemus.' — V. avo ad utrumque v. adjitnetis {toiq TrapaKiifiivoi£, propriis), et aptis pertinet. 179 — 181. [^aut acla refertur~\ \n tragoediis Graeeis, qnae extra scenam geruntur, ut Antigonae Haemonisque mors apud Sophoclem, pugnae exitus in Euripidis Supplicibus, ab ayysXi^, quas pone scenam in regia, ut mortes Eurydicae, Jocastae, Deianirae, ab t^ayysXcf» facunde narraniur. — [Segnius^ Est veluti prijverbium jam apud Herodotum 1, 8, wTa yap Tvyxdvii dv9()wwoi<nv iovTa aTriaTOTfpa ofOaXfiwv. — [fidelihusl ' quibus quisque necessario fidem habet.' 182—188. [intus Digna geri^ partim foeda et atrocia, quae nimio horrore ac terrore spectatorem afficerent, partim incredibilia, ut trans- formationes illae Procnes et Cadmi a mythologis traditae, quae, si coram populo fierent, speciem praeberent prope ridiculam. — [facundia pr- «en«] ' nuntius, qui liorribilis aut prodigiosi alicujus facti testis fuit oculatus ac vel propterea facunde illud narrabiu' — [puerosl "quorum nomina Mediis et Mermerus." Acr. — [Procne^l in Sophoclis Tereo, de quo tyranno in upupam mutato cfr. Aristoph. Aves 100. — [incrediilus^ Refertur non tam ad Medeam et Atreum filios Thyes»ae fratris coquentem, quam ad Procnen in hirundinem (cfr. Od. 4, 12, 6,) et Cadmum in draconem mutatum. — [orfj] ' respuo ;' ' intolerabile mihi videtur.' 189. [Neve minor'] ' Certum modum et ap/iovtav requirit fabula ; nam si nimium brevis est, spectatoris mentem non explet nec satis Si i\fov Kai (pu(iov TTfpaivfi Tt)v twv toiovtwv ■jra^tindrwv Kd^apoiv (Aristot. Poet. 6). Sin justum modum excedit, ipsa haec productio minuit sensiuique consurait spectantium affectus.' — [quinto — actu] In quinos actus pcst grammaticos Alexandrinos Romani dividebant fabulas; contra veteres Gra;ci iu TrpcXoyo»', tntiaoSia (rpta) et tKoSov, ita uc reapse divisio ad idem rediret. 191, 192. [A'<;c deus'] Qua solutione nimis facili, sed arti contraria, quum solutio ex ipsius fabula oeconomica dispositione prodire ac per se dilucida esse debeat, saepe abusi sunt Euripides et illi, de quibus Aristo- teles Poet. 18, TroXXoi Si nXt^avreg fv \vovai KaKtLg. Idem 15, <pavt()bv OTi Kai tuq \v<Jttg twv fivSrwv iK avTov Ctt roii fiv^ov avfi- ^aivftv, Kai fii) wcrTrep fv ry MtjStiq, dno fitjxavrjg. — [dignus vindice'\ ' quum aliter fieri nequit, ut apud Sophoclem sine Herculis interventu Philoctetes non Trojam, sed in patriam proficisceretur, in Euripidis Hippolyto, nisi Diana inteicederet, ille cum patre in graiiam non rediret. Vindex igitur ' qui summo in periculo versantem subito liberat et eripit.* Gesn. — [nec quarta] ' Tragicus id cavere debet, ne attentum spectatoris aiiimum eo dividat, quod in eadem scena post TrpwTaywviff- TTfv, StVTfpaywvKTTrfv, TpiTaywvKTTriv, inducat etiam quartam per- sonam, cujus partes paene supervacaneae sint, adeo ut loqui lahoret, difficulter ac moleste sermoni sese intrudat.' Quod studiose vitarunt .^schylus et Sophoclcs. Sic in Choephoris Pyladi tribuuntur tres dum- taxat versus 900 — 902, in Sophoclis Electra muta est persona. 193—195. [Actoris\ Absolutis his, quae de singulis personis et de iis, quae aTTO fiifxaviiQ vocabant, erant tradenda, jam transit ad chori offi- ciuni et dpfioviav cum integra tragoedia vv. 193 — 201. ' Chorus,' inquit, AD pisoNEs.j INTERPRETATIO. ggl ' particeps sit actionis eamque pro virili parte adjuvet, hoc est, pro eo, quod officii ejus est.' — [Deje^Klat'^ ut S;it. 1, 10, 12, 'streiiue officio tungatur.' — [?ieM qiiid^ ' Ne canautur inter actus fikXr] xopiKci, in qui- bus de aliis omnibus agatur quam de actione ipsa.' — [^conducat^ 'juvet et prosit primuni ad implicationein, postremo ad solutionem fabulae, ut quum cliorus prsesagit sensim appropinquantem vindictam divjnam.' 196 — 200. [boiiis faveat^ ' Semper cum personis probis atque liones- tis faciatj' etsi interdum veluti coactus atque cedens tyrannoruin impo- tentiae, eoriini minis atrocibusque jussis se suhjicit, ut fit in Antigona. — [cotisilieturl Cfr. Od. 3, 3, 17- — [^regat iralos^^ ut facit in CEdipo rege, in Antigona, &c. — [amet pacare tuinentes'^ Chorus regit iratum, qui adversario absente saevum aliquod facinus in eum molitur, paca^ tumentes, mutuas mioas alterum in alterum jacientes. Exempia manifesta re- peries CEd. Tyr. 404, Ajax 1091 — 1118, et ubi non ? — \jnens<e brevis^ ' sobriae.' Gloss. Mon. Omiiino chorus ubique inculcat illam Graecorum primariam yvw^Jjv, T6 fiiTpov dpiaTOv. — [Jusliliaml Innumerabili- bus enim locis celebratur in tiagcediis Graecis ALkt) ^vvtSpog TiTivbg apxaioiQ vofioiq. (CEd. Col. 1382.) — [legesque^ prasertim ubi a tyrannis violaniur. Cfr. Q2d. Tyr. 865. — [apertis otia portisl Od. 3, 5, 23, Portasque non clausas, S(c. Sic Euripides, Cresph. Fr. 15 Eipr]va fiaSivirXovTt fcai KaWiVra naKcipaiv ^tuiv, ZijXog fioi at^tv, u>g Xpovi^tig. — [tegat commissa^l lllusiria exempla sunt Soph. Electr. 469. D. <Tiy») Trap' viiutv irpoQ Btatv tiTTOj, (jii^ai. Eurip. Hippol. 713, (Tiyy KaXvtliaB' av^dd' (iirrjKovaaTt. 202—206. [Tibia] Vv. 202— 219, agit de necessaria tragoedise anti- quae parte, ry fitXonoiiii,, aptissiine hunc locum capiti quo chori officium tractaverat subjungens. — [non, ut nu7ic^ Plutarch. de Music. 30, dXXd ydp Kal avXrjTiKtj cnrb aTrXovuTspag tig TroiKiXioTf.pav fiETa(5t^rjKe HovaiKTiv K.r.X. — [orichalcol Cfr. Strab. 13, p. 909, Schneideri Ecl. Phys. p. 116. (pre of zinc mixed with iroH ; aiii 6?ai-.9.) — [vincta] Est tibia dupie.x, cujus partes vinciuntur orichalco. — [tenitis^ ' quod ad sonum spectat.' — [foramine^ " Varro ait in tertio Disciplinarum et ad Marcellum de Lingua Latina, quatuor foraminum fuisse tibias apud antiquos, et se ipsum ait in templo Marsyae vidisse tibias quatuor foraminum. Quare quaterna tantum foramina antiquic tibiae habue- runt ; alii dicunt, non plus quam tria." Acr. — [adspirare^ lo give the tune, adesse, accompany. — [numerabilis^ ivapibp,r)Tog Theocr. 16, 86, dpi^naTovg aTrb iroXXiJiv. Stat. Theb. 3, 163, numerandaque fanera passi. 208 — 213. [victor"] populus. Apud Grsecos refertur ad tempora post Ta IltpcrtKd : cfr. ad Epp. 2, l, 98, apud Roinanos post profligata bella Punica. — [nrbes^ Recte se habet pluraiis codicum antiquiss., quum de Graecis et Romanis commuiiiter loquatur. — [vinoque diurno^ 'conviviis tempestivis ; indulgebant enim genio.' — [impune^ ' nec more jam nec lege id vetante ;' ' sine cujusquam metu aut reverent!'.' Comm. Cr. — [numerisque modisque~\ 'rhythmis ac modulationibus.' Gloss. Cod. Tur. — [liberque laborum^ ' quum diebus festis ab opere rustico requiescens unice voluptatem et oculorum auriumque oblectaiionem quaereret indocta (dnaiStvTog) illa et permixta ex omnibus hominum generibus multi- tudo.' — [turpis^ ' infimse sortis homines." 282 INTERPRETATIO. [epist. 214 — 216. [^motum^ icivriviv, lioeliness. — [vagusl ' modo dextrorsum, modo sinisirorsum, cliorum praecedens.' — [veste7n~\ ' syrma tragicum.' Cfr. Epp. 2, 1,207. — [fdibiis^ " Sic, eadem necessitate, _/?A'i«« prius severis et liabentibus gravem sonum crevere voces propter gravitatem, quia semitonium est inventum, ut acutse voces gravibus consonarent." Schol. Cod. Mon. 217 — 219. [tulit ehquium'^ ' Quo semularetur musicam concita- tiorem, poesis chorica ipsa quoque concitatior facta est et tulit, id est, creavit sibi atque assumpsit elocutionem a vulgari consuetudine longe remotam, unde difficilior semper intellectu et similis facta est oraculorum, partim nobiles yvwfiUQ proferens, partim quasi ipse chorus futuri gnarus esset occulte significans, quem fabula esset exitum habi- tura, cui personarum mors, cui victoria fato destinata esset.' — [facun- dia pr(Bceps~\ Sic etiam Graeci. Phot. Cod. 81, rpoTrat aTTOTOfioi, tropi audaciores. Quinctil. 12, 10, 73, genus dicendi, quod pracipilia pro sublimibus habet. — [Sortilegis^ Priscum morem Italicum (recordare Fortunarum Antiatium et Praenestinae) ad oraculum Dejphicum trans- fert. Xp?jcr|uoi autem Kal TTOtciXwc twc kuI aoipuiQ yviynsvoi. Aris- toph. Eq. 196 220. [Carmine'] Vv. 220 — 250, a tragoedia transit ad drama satyri- cum ejusque leges. — Sequitur autem opinionem communem, ex qua, quum Thespis iiivenisset tragoediam, non ita multo post tiilogiis tragicis addita sunt dramata satyrica. ' Jam quum in his quoque dei atque heroes inducantur, praecipue demonstrandum est, quibus in rebus diflferat a tragceiiia.' Ita enim connectendus liic locus videtur cum tragcediae recte componendae prseceptis, quae praecedunt. — [qui] Non dicit, Thespin invenisse drama satyricum, sed hoc : ' non ita multum post inventara tragoediam illud quoque genus inventum esse,' (et quidem a Pratina, iEschyli aequali.) — [hircum'] Vide ad v. 276. 221 — 226. [nudavit] ' primus nudos induxit in scenam,' id est, ' hoc fabularum genus invenit.' — [asper] rough and nncouth, ut elucebit ex iEschyli versibus satyricis Fragm. Dind. 166, 255, et Sophoclis Fr. 147, 334. — [exlex] ' feriatus ac propter hanc summam hilaritatem jam non facile in ordinem cogendus, ubi interpellare vellet actores.' — [risores"] ' ridicula dicta proferentes.' Satyrici autem dramatis scriptores elige- bant actiones, quarum participes fuisse aut speclatores saltem fingi possent Satyri, veluti Euripides Cyclopem, Autolycum, Sisyphum, Scironem, Syleum. — [dicaces] Quinctil. 6, 3, 21, Bicacitas proprie significat sermonem cum risu aliquos incessentem. 227, 228. [quicunque] ' Sive deum in scenam produces sive heroem, sive utrosque simul.' Nuper pro notione hujus v. interpretandum est : 'iidem dii atque heroes, qui in tragcediis saepe conspecti, notissimi nobis sunt:' ut satis festive Antiphanes in Grotii Exc. p. 623, av Trakiv E"nry Tig 'AXKjiaiojva, Kai Td iraiSia Ildvr' evS^ic tipTfx «■« C^civdg airsK- Tovt Tijv nrjrkpa. 229, 230. [Afigret] ' Ne persona tragica in fabula satyrica in scena comparens utatur sermone tam humili ac plebeio, quam solent homines, qui in tabernas popinasque confluunt, faex populi.' — [humili sermone] in quo quidem genere permultum sibi permiserunt (iraeci, pierumque tamen in satyrorum partibus. Nota sunt .ffischyli vriduoQ xeiXw/xara, AD pisoNKs.] INTERPRETATIO. 283 Sophoclis Maariyiai Kivrpijjvig, aWoTpio(puyoi. — [^nuhes et inania] Fersius 5, 7i Grande locuturi vebulaa Helicone legunto. Ov TpayiKoi tri, aWd ■waparpayifSa — x^^^'*'^ "■'■ ("■iTiwpa talia vocat Dionys. Long. 3. ' Rursus in aliud vitium facile incidet satyricae fabulae scriptor, ut dum vitat genus humile turgidus fiat, dithyrambicis verbis atque tropis utens.' 231 — 233. [^Effutire'] ' temere blaterare,' <o ga6i/e. — [leves] quales personam coiriicam magis decent quam tragicam, ut est iile jl^schyleus in Sisypho SpaTrkry Fr. 212, D. : apovualog (T/i/vSo^. — [Tragoedia] TTpoffijjTro-iroda, ul in Tabula Iliaca comparet TpaytpSia dea ; sine imagine, ' partes deorum atque heroum in fabulis satyricis.' — [tnatrona] Cfr. Od. 3, 14, 5. ' Ut matrona Romana pontificum jussu in supplica» tione cum aliis movetur in numerum (cfr. Epp. 2, 2, 124 harum eclogg.) chorumque pudice ducit nec ut prolerva mima gesticulatur, ita Tragoedia nativum suum decorem servans adjuvabit drama satyricum ad opus suum peragendum.' ' Sunt enim quaedam sacra, in quibus saltant matronae, sicut in sacris Matris deum.' Acr. — [Salyris protervis] propter jocos agrestes et obscoenos, Hesiodi Fr. 94, Goettl. : Kal ykvog ovri- Saviav ^arvpwv Kai dfijjxavoepyiov. 234 — 239. [inornaia] ut pura Sat. 1, 4, 54, sine tropis. — [domi- nantia] nomina sunt, quae KVpioig, id est, propriis vocabulis nuncupan- tur, (nullis metaphoris immixtis) ut liber, capsa, pagina. Porph. — [nomina — Verhaque] ut Graeci ante Aristotelem vv. ovojjiara Kai p{f- fiaTa omnes orationis partes complectebantur. — [Pi/lhias] " Persona comica in comoedia Caecilii, quae inducitur per astutias accipere argen- tum a Simone, domino suo, in dotem filiae." Schol. — [emuncto] Csecilius p. 17, Hodie me ante omnes comicos stullos senes Forsaris atque emtmxeris kmtissume. — [ctistos] Bacchi paedagogus et postea perpetuus coraes, mire mixtus ex ebrietate et sapientia jocosa, tlpiov divinus, quem propterea non decet loqui eodem modo atque servulum comicum. 240 — 243. [Ex noto] ' Etiam in fabula satyrica, ut in tragcedia (v. 129,) tractabo potius argumentum aliquod omnibus notum, vel ipsum Cyclopem, ita tamen ut drama scita mutatione, novis iijSiiai kuI yvw- HaiQfictum sit, id est, meum, non mera interpretatio, (ut Q. Ciceronis illsB,) non servilis imitatio.' — [dc medio sumptis] Cfr. v. 131. Significat mediocres poetas in eo nescio quid gloriolae quaerere, quod omissis ftvioiQ antiquis, sectarentur vel ab Alexandrinis vel a semet ipsis fictos, 244 — 249. [Silvis deducii] a poeta in scenam. Qui praeferunt educti, explicant ' educati,' ut Virg. JEn. 6, 765» Educet silvis regem. Fauni proprie respondent Graecorum Paniscis, qui cum Sileno ac Satyris per- petui Bacchi comites sunt ; hic autem manifesto iidem sunt atque Satyri. — [AV, velut innati triviis] videtur chiasmus, duo ut vitia notet, pismum si Fauni, pane forenses, in foro continuo versantes {circum- foranei apud Ciceronem)_;Mi;ene«<ttr, id est acuta ac festiva dicta secten- tur, vel pra:;sertim in amoribus agendis verbis utantiir nimis teneris ac delicatis ; alterum, si, ut plebecuia in triviis innata, obscoene atque ignominiose in alios loquantur, qua ratione aeque absunt ab agresti illa quidem, sed nativa simplicitate, quse eos unice decet. — [juvenentur] (iira^ \iy6ii(vov formatum ad Graecorum vtavitvtabai et ^ttpaKitvta- Srai, ' nuiic lascivo, nunc ninils lenero modo et cum nescio qua leporis 284 INTERPRETATIO. [epist. perpetui affectatione inter se colloqui.' — [immunda] 'obsccena, magis apta miiiiis quam satyris.' Acr. — [^equus^ ' equites llomani.' — [pater^ sine patre nati dicebantur servi ac liberti ; sunt igitur ' ingenui.' — [J^ricti ciccris'] £iJiioQ KvafiorpojK Ari toph. Eq. 41, infimus popellus, qiii per plateas talia emit iisque unice vescitur. Nuces complectuntur etiam avellanas et castaneas. 251 — 254. [Syllaha] Loco maxime apfo praecepta de versificatione tradit vv. 251 — 275, et quidem de iambo tantummodo ; nam ceteros numeros tractare in liac epistola putidum fuisset. Verum cum de legibus iambi a poetis Latiiiis negligentius elaborati acturus esset, vafre incepit a primis elementis, tamquam verus ac siinplex grammaticus. — [Pes citus~\ Od. 1, 16, 24, celeres iambos. — [unde~\ ' Q,uae celeritas effecit, ut, quum bini iambi in dipodiam conjiingerentur, solitus dramatis versus trimetri iambici apud Graecos nomea acciperel, etsi se.x ictus [apntit;) habet, unde Latinis est senarius.' — [Primus ad exlremum^ ' A primo usque ad sextum pedem iambis constans,' ut Eurip. Herc. fur. 533, Ti ^PC; riv' Ig rapayfibv i]icofitv, irdrip ; 254. [non ila prideni] quoniodo explicabiinus vv. non ita pridem? Nam et in aiitiquissimis trimetris Grsecis (v. Archiloch. Fr. Lieb. p. 57. IIoXXoi' ^i TTivuv Kai xaXkpjjroj/ (ii^v, &c.) jam reperiuntur spondei; unde fuerunt, qiii hoc de primis tragicis Latinis dictum opin;irentur, non inspectis Livii Andronici et Naevii reliquiis iieqiie attendenies ad v, 259, ubi propter spondei nimium usuin reprehenditur ipse pater Ennius. Verum enimvero iambi historiam nobis tradit Horatius non ut gramma- ticus, sed ut poeta : ' Quod ad Sfwpiav et legem hujus versus attinet,' inquit, ' esse debebat atque initio fortasse fuit senarius piirus, ut Ilartp AwKa/z/So, iroZov t^poffo» rodt ; sed paullatim, quo gravior evaderet, invaluit mos, ut sedibus imparibus reciperetur etiam spondeus.' Vv. autem uon ila pridem, ut saepe nuper, accipienda sunt de tempore infi- nito, quod ei, qiii loquitur, cum omni aevo comparatum propter qualem- cunque rationem brevius quam fbrtasse alii videtur. 256—258. [stabiles^ Opponuntur spondei iambis moloriis atque cele- ribu.s. — [in jura paterna] sunt jura singulorum filiorum in universum jus, quod pater vita defunctus tempore mortis habebat. ' Spondeos consortes sibi fecit, quibuscum velut hereditatem paternam cerneret.' — [Commodus'^ ' facilis ac benignus, non tamen ita ut item de sedibus paribus cederet :' quam legem nutiquam migrarunt Graeci. — [socialiter] Pergit in TrpoffWTroTTOu^ iambi : ' ut decet bonum socium.' Est dna^ \ty6fitvov. 257 — 262. [ffic] ' Hic iambus raro reperitur apud Ennium et Accium in sede secunda et quarta :' quum tragici Latini persaepe id unum servareiit, ul in sexta maneret iambus : (Eiiniiis Med. p. 52, B.: Argo, qud vecti Argivi delecti viri.) — [Nobilibus] ' quos noslri aequales tantopere admirari solent :' non sine ttpoirtiq,. — [missos] veluti e balista. Noia hujus versus spondeos, quibiis egregie iinitatur nimis graves Ennii senarios. — [crimiwe] ' lambus ex sedibus suis expulsus velut accusator convincit Ennii versus,' &c. 263. [No7t quivis] ' Non quivis auditor tam accurate animadvertit rhythmi vitia, ut propter hasc totam fabulam explodat ; ideoque factum est, ut Latiais poetis concederetur id, quod Atlicis nunquam conJonatuin foret.' AD pisoxES.] INTERPRETATIO. 285 265 — 269. \_Iiicircone vager~\ ' Hac venia ipse quoque abusus scri- bainne sine ullo certo consiiio versus, spreiis accuratioribus legibus melricis ? sperans videlicet non qupuivis lectorem, imtno paucissimos, id esse animadversuros ? An fortasse, contrario errore actus, putem omnes quidem visuros esse mea peccata, sed nihilo minus a reprehen- sione tutum me arbitrer, dummodo caveam, ne versus niniis scabri vel etiam prorsus d[itTpoi niihi passim excidant ? Verum equidem tantae negligentiae nunquam reus fiam ; nam denique (at last ; after all) vitarem quidem reprehensionem, laudem vero, quam quaero, apud peritos judices non invenirem. Hanc ipsam autem laudem unice appe- tiverunt summt Graecorum poetae, omni negligentia severe sibi inter- dicentes ; quocirca vos, Pisones, hos mccum sequimini.' — [<?//««] Cfr. V. 28. — [intra speni] ' eum ultimum finem haud excedens, usque ad quem spe/aie liceat me reprehensum non iri.' — [exemplaria] ' per- fectos cujusque generis scriptores Grsecos.' 270— 273. [//<] ' kx,' inquit, 'majores magni fecere Plautum.' ' Uti- que,' respondet poeta, ' sed propter hoc ipsum, quod exemplaria Graeca non satis norant neque eximiam horum perfectionein perspexerant, prae- postere judicarunt de Plauti et versibus et facetiis.' 274 {/iigitis^ quibus non tam simpliciter numerantur versuum pedes, quam pollicis ictu notantur dpaeiQ, ut in symplioniis, ubi tempora etiam animo metiuntur et pedum et digitorum ictu intervalla signant quibusdam tiotis. Quinctil. 9, 4, 51. 275 — 277- [Ignotuvi] Quia maxima epistolae pars versatur in poesis scenicae praeceptis, recte h. 1. vv. 275 — 288 adumbrat historiam tragcedise et comoediae Graecae, quibus vel propter w. 258 — 274 opponunlur La- tinorum in his generibus fabulas, et quidem ex justa meritorum utriusque nationis existimatione de iis judicare videtur. — [Thespis] In his omni- bus videtur sequi graminatici vel historici alicujus Graeci opinionem, nisi ipse tragcediae et comoediae primordia confudit. — Thespis pro inven- tore tragcediae habebatiir. Chron. Par. 58, p. 301, Boeckh. : 'A^' ov GffTTrtf 6 ■KoitiTijq \i(pdvi]], irpibTOQ oq idica^i [Sp]d[pa sv a]<Tr[fi Kal ilrsBt] 6 [T^pdyoQ [dBXov] tTt] Eiin[AA]—dpxovTOQ ' A.B[r]vr](n'] .... vaiov Toij Trporkpov. ' Quod ad annum attinet, consistendum sane in Olymp. 61, ejusque tribus prioribus annis.' Boeckh. a. Chr. 536 — 534, sub Pisistrato. — [plaustris] Error liic orlus videtur ex con- fusione cum iis, quae rd Ik ribv dfia%(ijv vocabant. Suidas : ra tK riov dfiaKoJV iiri rCJv dirapaKa\vTrT(i)Q aKonrTovTiov' ' A5r]vr]C!i ydp kv Ty Twv Xodiv eopTy 01 KOjpdl^ovTtQ ini ribv dp,a%(x}v tovq diravTdv- TOQ taKUJITTOV Tt Kol tXoiSopOVV TO d' aiiTO Kal ToIq Ar]VtioiQ V(TTtpOV Eiroiovv. Certe antiquissimum scense genus erat non plaustrum, sed IXtoQ, rpaTTt^a apxata, i(p' fjv irpb QicririSoQ iIq tiq dvajidQ toIq XoptvTaiQ dntKpivaro. Pollux 4, 123. — [facibus ora] ' ne cognos- cerentur.' Schol. ac similiter Tzetzes Cr. p 335, 20, Tpvyi KaTavpi- (TavTfQ avTiLv rdQ ^iuQ 'Ayv(j)(TTO(pavii>Q- — sed fortasse tantum joci et lasciviae causa. Verum haec potius ad primas comoediae origines per- tinent, nisi omn'a ficta sunt ex v. Tpvy({)Sia. 278,279. [persona] Hoc inventum nonnulli tribuebant jam Thespidi, teste Suida : irpuTov fiiv xptcraf t6 TrpoirwTrov irpay^^Sr^atv, elTa dvSpdj^vy iaKtnaatv iv rtp iiriSt'iKvvadai, Kai fitTd Taxira ilafjviyKt t 286 INTERPRETATIO. [epist. Kal T))v tS)V TTpoatoTniwv xp^ctv iv fiovy oBSvy KaTa<TKeva(Tag. Hanc personam perfecisse ^schylus videtnr, ut xapaKTfjpa^ deoiiini, lieroum ceterorumqiie actoruni accuratius exprimeret. — [^pulla^ avpuaTog. — [jEschylus'^ Philostratus V. Soph. 9, Ei ydp rbv Aiax^^ov iv^vfiT)- ^iit)fiiv i}Q TToXXd ry Tpaytpdiff ^vvi^aKtTO, iff^fjTi Tt avTtjv Kora- ffKtvaaag Kai dicpi^avTi v\pT]X(ii Kal ypwuv tidtaiv, dyyiXoig Tt Kai i^ayyiXoiQ Kai olg tTri OKrivrjg Tt Kai vtto aKTivfjg ■)(pi) TrpaTTtiv, ToiiTO dv lif] Kai 6 Fopyiag Tolg ofiOTixvoig. — [magvnmqne fojaij Aristoph. Ran. 823, de jEschylo : /Spuxo^/ttfvoc ijffti 'PrifiaTa yofx- ^otrayii, irivaKrjOov dTroa-Kwv Trfytvti ^voiffiaTi. 281—284. \_Successit his'] Thespidi atque ^schylo (ante Chr. 525— 456), Cratinus (a. Chr. 519—422), Eupolis (natus a. 446), hiijusque sequalis Aristophanes. — \_libertas excidit'\ ' 7rappr]aia impetu quodam suo delapsa est in petulantiam.' Cic. de Rep. 4, 40, Jpnd Gracos fuit etiam lege concessum, ut quod vellet comcedia de quo vellet (praeterquam de archonte: Schol. Arist. Nub. 31), nominatim diceret. Qnem illanon attigit, vel potius, quem non vexavit ? cui pepercit ? 8^c. — [«(wj ea prope significatione, qua utuntur juris-consulti, <Ae violent hijuring of anolher ; quae non secus ac vis hominibus armatis coactisve civi illata, lege coerceri debebat. Ac re vera ejusmodi \pt](pi<TfiaTa lata sunt ab Antimacho et Syracosio ; quorum tanien tempus incertum est : fliictiiant enim chro- nologi inter Oiymp. 90, 4, et 01. 94, 1 (ante Chr. 417—404). Suidas in 'Avrifiaxoc iSoKti ovtoq ypi](piafia 7rt7roir]Kivai, fifj 6i~iv Kiufi({)dilv £$ dvofiarog, (alibi ovoftaoTi K(itfi(i)Stiv) id est, ' ne quis proprio suo nomine ut fabulae persona in scenam produceretur ;' 'contra licebat, sicuti antea, quemcunque vel nomine addito attingere passim atque lacessere.' — [Turpiter ^ Schol. Arist. Ran. 404, irri yovv tov KaXXiou TovTov (01. 93, 3, ante CJir. 405), frialv 'ApiffroreXjjc, oti avvSvc fSo^t j^opt/ytli' rd Aiovvata Toig Tpay({tSolg Kai KiofitfiSoig' xpov^f- £i ov TToXXy vOTtpov Ka^dna^ Tag xoprjyiag TrtpitlXt Kivr]aiag. 287, 288. \domestica] national; i. e. Homan. — \pratextas'\ Pratex- tatas, id est, tragoedias Latinas Romani argumenti (Brutus, Decius Marcellus) ita nominatas, quia illustres viri toga preetexta iiiduti in ii: agebant, atque oppositas crepidatis argumeiiti Graeci, scripserunt ii primis Naevius, Pacuvius, Accius. — [togatas^ quas grammatici etian tabernarias appellant, dicebant comoedias Romani argumenti, opposita palliatis, aigumenti Graeei. " Et togatas iElius Lamia, Antonius Rufus Cn. (1. C.) Melissus, (Titinius), Afranius, Pomponius scripserunt.' ./icr. 289 — 294. \Nec virtufe'\ Jam enumerat vitia, in quae plerumqu incurrere soleant poetee Latini (vv. 289 — 308), et quidem prinium ess ait limse taedium, niniiam contra opinionem de insito cuique ingenic quod saepe ridiculis modis affectent ac suis popularibus ostentent. — [Pom pilius'] " Quia Calpus (fjLv^iKog) filius est Nuinae Pompilii, a quo Cal purnii Pisones traxeiunt nomen." Porph, Panegyr. in Pis. v. 14, nai quid memorare necesse est, Ut domus a Calpo nomen Calpurnia ducat ? — ■ \coercuit] ' omnia supervacanea et nimis turgida removit, ut fit i ( vitiuin pampinis.' Quinctil. 9, 4, 5, vites coercemus manu. — [Perfectum \ • ita ut perfectum sit, perfectionem attingat.' — Sic Polycletus dice> ( solebat, xaXtxwraroi' ilvai t6 ipyov, orav iv owxi 6 TTifXbg yiyvtTa \ AD PisoNEs.] INTERPRETATIO. 287 — [castigavit'\ ' expolivit ;' simili metaphora ut coercuit desumpta ab arboribus. Theophr. C. PI. 1, KoKa^tiv to. dtvSpa. Philostr. Ep. 13, AiVxtvou ouk: d<pavix)g rovg SiaXoyovQ KoXai^ovrog. 296 — 300. [Itigenium^ ' Sed permuhi poemata sua ideo non elimant, quia Democriti auctoritate abusi ; ingenium atque IvQovaiaafiov, furo- rem poeticum, quem ipsi sibi tribuunt, longe anteponere solent arti, atque illi omnia licere contendunt, hanc miseram esse, nimis laboriosam nec dignam, qua exercenda poeta ingeniosus sese frustra vexet.' — [Z)en!0cn7i«] Cic. de Or. 2, 46. de Divin. I, 37, Negat sine furore Democritus quemquam poetam magnum esse posse. Scripsit autem ■jripi iroirjcrtuic et Trepi 'Oixfjpov. Diog. L. 9, 48. — [bona pars^ prorsus ut nos, a good part. Cf. Od. 4, 2, 42. Sat. I, I, 61. — [^ungues ponere^ ' Quo videantur divino illo furore perciti, sunimam negligenliam in cor- pore curando affectant.' — [^tribus Anticyris'^ cfr. ad Sat. 2, 3, 83. Hoc dicit : ' Insania, cui ter tantum hellebori, quantum Anticyrae quotannis crescit, mederi non possit, id est, prorsus insanabilis.' 301 — 309. \_Licino\ " Nomen est tonsoris famosi, qui postea dicitur factus senator a Caesare, quod odisset Pompeium, de quo hoc scriptum est epitaphium : Marmoreo tumulo Licinus jacet, at Cato nullo, Pom' peius parvo : quis putet esse deos ?" Schol. — [0 ego lavus^ Virg. Ecl. 1, 16, et iEn. 2, 54, Si mens non leeva fuisset. ' O me hominem prae- posterum, qui magnos istos poetas non imitatus, remediis ad purgandam bilem aptis quotannis utor !' Bili enim tribuebant neXayxoXiav. — [horam^ ' anni tempus,' ut Od. 3, 13, 9. — \_Nil tanti esl'] ' Nihil tanli aestimo, nulla prorsus mihi causa est, cur magnus poeta ad illorum scillcet modulum fieri cupiam. Ergo quoniam hoc mihi negatum est, criticum saltem agam.' — [cotis^ Isocrates rogatus, cur' quum alios artem dicendi doceret, ipse taceret, respondit : Kai al dKovai avrai yiiv rifittv ov Svvavrai, rov li aicripov 6%ka Kai rfiTjriKdv 7roioi;(T«i'. Lamb. (Plut. Vit. X. Or. p. 838, E.) — \_nil scribens ipse'} 'nullum poema epicum aut dramaticum. sed sermones dumtaxat et lyrica quse- dam.' Inest tamen festiva tipuvtia. — [opesl ingenii, quee constant copid rerum ac verborum (Quinctil. 10, 1, 15), juncta cum facultate poetica. — \quo virtus — ferat] ' facultas poetica.' 310, 311. \Scribendi'\ ' Verum unde tandem pendent omnia quse adhuc proposui praecepta inveniendi, componendi, cetera ? Unice a sapiendo. Evolvenda atque exploranda est tota vita humana ; nam ex hac una investigatione prodit veritas poetica, prascipue in genere dra- matico.' Hoc praeceptum exponit vv. 310 — 322. — [Rem'\ 'hujusautera sapientia, recti judicii, prorsus egregia exempla praebent Socraticorum, in primis Platonis, Xenophontis, iEschinis scripta ;' hos enim fere aequi- parabant grammatici et rhetores. — [provisam rem] " Asinius Pollio idemdixit: Male hercule eveniat verbis, nisi rem sequuntur." Porph. " Menander quum fabulam disposuisset, etiamsi nondum versibus ador- nasset, dicebat se tamen jam complesse." Acr. 312 — 318. [Qui didicil\ Per totum h. 1. versatur in primis circa tcl ^9i], quia in poesi scenica horum maxime ratio habenda est; didicit autem e Socraticorum potissimum scriptis. — [conscripti^ ' senatoris,' ex formula patres conscripti uno fortasse hoc loco reperitur. — [Reddere'\ ' attribuere id, quod ei debetur.' — [exemplar vites\ ' vita qualis nobis OgS INTERPRETATIO. [epist. contemplantibits apparet.' — [Doe<«m] ' qui arti satisfaciat.' — Ivivas'] ' qiiK ra 7j0>j (cat TrdOr) recte atque dilucide exprimant, vere naturales.' 319 — 322. [^specioxa locis] ' locis communibus (Cic. Brut. 12, 46. Orat. 33, 118), pi^aeai, quibus insunt yvMfiai evidentia sua ac veritate aliicientes et perniulcentes auditorum animos.' — \_morata] ' in qua mores singularum personarum optime exprimuntur.' Acr. — [^nugee- qiiel ' versus leves, quod ad sententias pertinet, quantumvis numerosi ac sonori.' 323,324. [Gr»?.s] ' Verum,' inquit, 'maximo impedimento Latinae poesi est ipsa Romanorum educatio. Sane Grseci illi antiqui ab Homero usque ad Menandrum in omnibus iis, quae ad poesin spectant, longe nobis feliciores fuerunt, quippe quibus natura ipsa ingenium vere poeti- cum et facilitatem etiam reconditos animi sensus scite exprimendi largita sit. Neque vero illos ullius alius rei quam verae gloriae cupidos fuisse videmus : nostra perversa educatio quaestus ante omnia et lucri studium animis instillans, vim poeticam debilitat atque infringit.' Simi- lis est locus Epp. 2, 1, 93. — fore rotwido] " To arpoyyvXov rhetores Graeci in genere dixerunt, quidquid verbis et sententiis ita enuntiatum esset, ut in eoruni forma concinnitas, elegantia et artificium appareret." — [prirter laudevi'] ' unius laudis appetentes.' 325—332. [partes'] {r?iCt\ones,fraclio7is. — [Dical] In ludnm littera- rium nos deducit poeta, ubi ratiocinandi artem pro poesi docet niagister, — [Jlbiiii] " nomen feneratoris avari." Comm. Cr. — [svperat] Codd. mei cum Monacc. et Pottierii oninibus. Sane oratio recta efficacior est quam conjunctivus. — [Puteras tiixisxe] Verba haec sunt magistri, disci- pulum non tam corripientis, quod tardiuscule respondeat, quam cumleni eipwi'ti<} excitantis, quum certus sit magister puerum illico recte esse responsnrum. BeneVoss: Come, spealc out, youlniowit. — [Triens] tertia pars assis, id est, quatuor unciae. — [Redit] ' contra si ad quincuncem additur uncia. fit semis, dimidia pars assis sive sex unciae.' — [At hcec] Sic recte erumpit liberrima indignatio. An dubitantis esset, sed sine causa. — [cerugo] ' avaritia, quse rodit animos atque extenuat, ut serugo 8es.' Seneca Ep. 7> Malignus comes quamvis candido ac simplici rubigi- nem suam adfricuit. — [peculi] ut Virg. Ecl. 1, .33, de pecunia propria industria ac parcimonia parta. — [linenda cedro] Cedri oleo peruncta materies nec tineam nec cariem sentit, ut docet Plinius 16, 88. " Ex cupressino autem ligno confici solebant capsulae, in quibus reponebantur scripta poetarum contra tineas." Conim. Cr. 337. [Omne supervacuum] ' Ut de vase jam pleno aqna insuper aflPusa defluit, ita animum praecepto aliquo jam impletum, omnia, quae praterea adduntur, quippe supervacanea, non tangunt, sed fastidio afficiunt.' 338 — 340. [proxima veris] " ne laedatur veritas {lllusion) poetica." Aristot. Poet. 25, irpoQ ttiv Troijjaiv alpsrcoVtpov iriOavbv dSvvaTov ^ aTriOavov Kai Ivvarov. — [Lamice] " Lamia est monstrum superne habens speciem mulieris, inferne vero desinit in pedes asininos." Comm. Cr. Wse dicebantur pueros vel devorare vel eorum sanguinem exsu- gere ; unde ut Empusa ac Mormo infantium terriculamenta erant.
  • Ridicule autem pransa, quasi vero hoc quotidie fieret.' Gloss.
341—346. [Centuri/e seniorum] In classibus a Servio Tullio institutis AD PisoNEs.] INTERPRETATIO, 289 omnes, qui annum aetatis XLV. egressi erant, seniorum centuriis adnu- merabantur. ' Viri jam maturi exagitant et reprehendunt poeniata nimis jocosa et parum sententiosa ; contra Ramnes, equites juniores, non sine quodam fastu atque arrogantia per populnm incedentes, ut faciunt juvenes et vatidi et locupletes, spernunt poemata nimis seria nulloque (pavTaaiaQ ornatu se commendantia.' Qui Ramnes proprie dicti ex conmnmi opinione fuerint, disce ex Livio 1, 13. Ad v. celsi cfr. Cic. de Or. 1 , 40, H<ec igDorantem erectum et celsum — vagari magnd cum catervd totoforo, 8(c. — [Omne tulit punctuni] Anthol. Lat. Meyeri, n. 780, Suffragiorum puncta non tulit septem. V. ad Sat. 2, 2, 50. Est igitur, ' Ouines eum laudibus celebrant.' — \_Sosiis'\ Cfr. Epp. 1, 20, 2. ' Bibliopolis insignem quaestum affert poema bonum.' — [niare trans- t/] Cfr. Epp. 1, 20, 13. — \Jongum prorogat esvum^ ' prorogat, ut lon- gum fiat." 347 — 352. [Sunt delicla'\ Proposita excellentissimi poematis imagine, quod scriptorem immortalem reddat, perquam apposite ita pergit: ' Nunquam tamen obliviscar ad illam perfectionis absolutae speciem, quam mente tantum videmus (r>)v iSiav tov kqXov), pervenire eamque exsequi mortalibus negatum esse ; quocirca sequa et humana sint nostra judicia de summorum poetarum erroribus et delictis.' — \jieque ctiorda'] Proponit duplex exemplum erroris non consulto aut judicii pravitate commissi, sed potius instrumentis minus perfectis tribuendi, ut plerum- que ipsi sermonis inopiae. — [minabitur^ ' minabitur ferire, quo eum sagittarii oculus manusque dirigit.' 353 — 356. \_Quid ergo est ?J ' Verum, ut video,' inquit, 'justissima hac excusatione abuti possunt etiam mali poetae, quorum defensioni jamjam occurram. At si futiiis scriptor eadem purgatione uteretur, illico refutandus erit.' — [scriptor librarius^ ' servus, qui libros describit vel domino litterato vel bibliopolae.' — [_peccat ideni^ pro vulgari, ' in eodem peccat,' ' idem peccatum semper committit.' Sic etiam Cic. de N. D. 1, 12, Xenophon eadem fere peccat. — [oberrat^ ' qui in eadem chorda pollice tangenda eundem semper errorem committit.' 357 — 360. [muUum cessal^ ' propter negligentiam officio suo non satisfacit,' ut Epp. 2, 2, 14, Semel hic cessavit. — [Choerilus'] Epp. 2, 1, 232. " Choerilus, qui gesta Alexandri describens septem tantura versus laudabiles fecit ; cui Alexander fertur dixisse, malle se Ther- siten Homeri esse quam hujus Achillem. Alexander autem pactus cum eo, ut si bonum faceret versum, aureo numismate donaretur, si malum, colapho feriretur, ille saepius male scribendo colaphis necatus est." Comm. Cr. Sed de insulsis his Scholiastarum narratiunculis tu confer Naekii Choerilum, pp. 36. 206, 207- — [Indignorl ' iEgerrime item fero, quandocunque in Homero vitium aliquod animadverto, quia eum his prorsus exeniptum cuperem. Attamen ita Honierum mecum ipse excuso niiranduni non esse, si vel summus poeta in poematis tam longis interduni, sed raro, cesset.' — [Dormitat~\ Refer ad dia<l)ioviag ac miras illas difficultates, quae Xvffiai praesertim Alexandrinorum ori- ginem dederunt, atque ad ea omnia, quae propter nimiam scilicet simplicitatem vel propter morura ac sentiendi discrepantiam displice- bant Alexandrinis et Romanis horum judicium plerumque secutis. 361 — 365. [ Ut pictura, poesis~} Antiqua est comparatio, saepe prave O 290 INTERPRETATIO. [epist. intellecta. Phitarch. de Gloria Athen. p. 346, F. : "0 '2ino)viSjjg tjjv fxiv ^oiypa^iai' iTOfqaiv ani)vw(jav 'Trpocrtiyoptvev, rijv Se Troirjaiv ^wypa^iav XaXovffav. — [abstesl videtur aVaS Xtyofxtvov, unde cor- ruptelae adstcs, absis; formatum est ad analogiam v. a(pi(TTafiat, sed propter sonnm asperiorem praeterea raro aut nunquam usurpatum. — \_Heec amat obscnrum^ ' quae virtutibus quidem non caret, sed tamen suo jure postulat partim, ne nimis diligenter investigentur loci minus expoliti, partim ut (pavratriq, potius et miti quodam humanitatis sensu eam amplectamur, quam subtili intellectus judicio subjiciamus.' — \jargiitwn — actimen] keen discrimination. 366 — 369. [0 major'] ' L. Piso.' Acr. — [Tolle memor'] Excidunt loquenti verba ; qui ea in mentem suam recipit, veluti tdllit {to take up). — [certis'\ ' quibusdam,' non ' definitis.' 371 — 373. [MessalcB] Est notus ille M. Valerius Messala Corvinus, Tibulli fautor. Seneca Controv. 2, 12, Fiiit Messala exactissimi ingenii in omnes quidem studiorum partes, Latini tUique sermonis ohservator diligentissimus. Exiat pro Pythodoro oratio disertissima. — A. Cas- cellius, clarissimus jurisconsultus, homo dicax ac facetus (Macrob. Sat. 2, 6), et clarus Bene dictorum libro, vir juris civilis scientid clarus fuit jam triumvirorum tempore a. u. c. 712, teste Val. Max. 6, 2, 1, admodum igitur senex eo anno quo hic liber scriptus est. — \_Non homines, non di"] Cic. ad Fam. 1,9: dis liominibusque approhantibus. Liv. 3, 17. 40, 12, cui formulae Trapd TzpoaSoKiav addit: non conces- sere colutnnce, eiBdem, quae Sat. 1, 4, 71) vocantur pilo', ante biblio- polarum tabernas ; quibus columnis librorum venalium indices affige- bantur. — ' Etiam columnas illas inanimatas pudet mediocrium poe- larum et horum nomina sibi affigi indignantur non secus atque iis irati sunt di hominesque.' (Nullos videlicet reperiunt emptores.) 375, 376. [Sardo cum meUe'\ " Corsicum et Sardum mel pessimi saporis est." Porph. — [duci^ 'poterat aeque hilariter produci coena sine istis ■Kapkpyoig, quae, cum praepostera sunt, molestia afficiunt convivas.' 379—383. [Ludere'} ' Quamvis haec (vv. 372—378) nemo negare audeat, tamen nescio qua insania acti, imperiti permulti poesin exer- cent.' Ceterum similis sententia est Epp. 2, 1, 114. — [campestribus'] ' quibus utuntur hidentes in Campo Martio.' — [coroneB'\ ' spectatorum catervae,' ut Epp. 1, 18, 64. — [Quidni] respondet unus ex isto malo- rum poetarum grege : ' Quis niihi interdicet versus pangere, quum sim liber, Hberis parentibus natus et, quod majus etiam est, eques Romanus, sine ullo crimine, nunquam censorice severitatis notd inustus ?' (Cic. Cluent. 46.) — [equestretn'} ' quum census sim quadringenties sestertium,' (senatorii census dimidia parte.) 385 — 390. ITu'} ' Tu vero noli istorum similis esse; primum explora te ipsum, utrum poeticam indolem tibi largita sit natura necne ; tum consule amicos.' — [Invitd — Minervd'\ Cic. de Off. 1, 31: invitd, ut aiunt, Minervd, id est, adversante et repugnante naturd. — [Id libi'\ Frequentius per relativa: 'quod luum judicium, quae tua mens est ; pro tuo judicio, probe mihi noto.' — [Meeci] Sp. Maecius Tarpa ; de quo vide Sat. 1, 10, 38. — [et nostras] ' qui vere tibi sum amicus ; ' sine ulla arrogantia dictum est. — [twnumque] ' Noli poematis tui edi- AD PisoNEs.] INTERPRETATIO. 291 tionem praecipitare (Quinctil. Ep. ad Tryph. 1) ; sed per plures annos retineatur in scrinio, quo traiiquillo animo elimare poema tuum possis.' — [nescit^ Epp. 1, 18, 71) volat irrevocabile verbum. 391 — 394. E.^posito poesis fine atque artificio omni occultam avTi- Qtaiv faciens adversus infelices illos poetas, veram ejus dignitatem prasdicat a religionibus ac legibus per sacros vates primum constitulis, quae simul est mythica poesis historia fortasse ex Neoptolemo hausta. (vv. 391—401.) Cfr. Epp 2, I, \2Q.— [_SUvestres }w7nines'] Cfr. Sat. 1, 3, 99. — [saccr] Pluto non tam esse QtXov doiSov Homeri qiiam Orphea rbv 6to\6yov, ut ab Aristotele appellatur, et Virgilio ^■En. 6, 645, Orpheus est Threicius sacerdos. — [inlerpresqiie deorum^ Rhesi V. 943, Myorrypiftjv ci rwv dTroppi)Tu)v ^avdg 'ESti^tv 'Optptvg. Aristoph. Ran. 1032, 'Op(ptvi; fiiv ydp TtXirdq 9' iifiiv KaTtcti^e ^ovitiv T dirtxKtQat. — [victa foedo~[ glandibus et ferina cruda. — \deterruit'\ ' a tali foeditate acriter dehortatus est, donec ab ea desue- facti essent.' — [Orpheus^ a quo poesis primordia Graeci repetere solebant, etsi Linus praecessisse videbatur Orpheum. Prima ejus mentio fieri videtur apud Ibycum Rel. p. 160 Schn., ovofiaKkvTOQ 'Op^Jj (vocat.) Pind. Pyth. 4, 176, i^ ' XiroWtovoQ Si (popjjiiKTdi; doiCav TraTiip'EiioXtv tvaivrjTog 'Op^tvg. — [Jmphion] Od. 3, 11,2. Epp. 1, 18, 41. (32 harum eclogg.) 396 — 400. [Fuit hcec sapientia^ Poetae, ut ait Piato in Lyside, p. 214, tjfiiv utantp iraTiptg Trjc aoipiaQ tlai Kai iiytfiovtQ. — [Pub- lica'] in quatuor genera hoc v. memorata omnes res partiebantur Romani. — Concubitu vago^ promiscuo, sine connubio certo et stabili, unde venerem incertam vocat Sat. 1,3,109. — [dare jura^ quum lex matrimonii stabilis constitueretur. — [maritisl ' et viro et mulieri.' — [ligno'\ " jEreis enim tabulis antiqui non sunt usi, sed roboreis. In has incidebant leges, unde adhuc Athenis legum tabulae d^ovtg (et Kvp(3tiQ) vocantur." Porphyr. — [Sic honor] ' Posteritas beneficia a Lino, Orpheo, Musseo ceterisque sacris iilis deorum interpretibus accepta grato animo agnoscens eos immortalitati consecravit.' 401 — 407. [Post hos^ A vatibus mythicis, quos di inspirarant, transit ad historiam poesis verae apud Graecos, sed poeticam. — [Tyrteeuml Notas de eo fabulas hic copiose narrant Scholiastae. — [sortes^ " Ora- cula in primis Delphica dicit." Gloss. — [vitcB monstrata via^ poematis didascalicis et gnomicis ; significat Hesiodum, Solonem, Theognidem, &c. — [gratia regum'\ Sic Pindarus, Simonides, Bacchylides Hieronis, Theronis alioruinque principum virorum favorem carminibus ambi- verunt. — [ludusque] ' remissio et oblectatio animorum per poesin scenicara in Dionysiis toIq Kar dypovQ mense Posideone (s. Decembri) celebratis, quae simul operum rusticorum finem faciebant.' — [lyree soUers\ ' artifex carminis lyrici.' — [cantor Jpollo] qui in multis sculp- turis et nummis citharaedi habitu exprimitur. 408 — 411. [Nalura^ Brevi mox praecepturus, quomodo educandus formandusque sit verus hic poeta, prius tangit qiiaestionem frequenter ab antiquis institutam. Pindarus quidem naturae primas defevt Olymp. 2, 86, aoipoQ 6 TroXXd iiS<oQ <{>vq[' [laOovTtQ di Xdfipoi HayyXwaffiif, KopaKtQ WQ, aKpavTU yapvtrov Aioq TrpoQ opvixa Otlov, Cum Ho- ratio facit Cicero pro Archia 7» Ego contendo quum ad naturam eximiam aique illustrem accesserit ratio queedam conformatioque doctrina, tum 02 292 INTERPRETATIO. [epist. illHd nescio quid preBcIarum ac singulare solere existere. — [studium sine divite vetid} ut est tota Calliniachi poesis. — [«;e?ia] Desunipta est metaphora ab aiiri argentique venis in metaUis. — [poM;7] ' quid raagni ac duratnri possit efficere.' — [^conjurai^ Freqiientius hac sig- nificatione est v. conspirare ad intimam consensionem et conjunctionem exprimendam. 412 — 417. [Q«« studel^l Paucis verbis educat poetam a teneris unguiculis, ut oratorem Quinctilianus. ' Accurata,' inquit, ' educa- tione ac praeparatione opus est futuro poetse,' quem cum cursore Oiympico comparat. — [Pythia^ certamina, HvOavXriQ. — [^scabiesl " Est imprecatio tracta a ludo puerili ; qui enim prseest currentibus ad metam pueris, dicere solet : Qui primus ad metam venerit, is vicerit eumque in uhias meas accipiam ; qui vero erit ultimus, occiipet eum scabies, eum respuam ut scabiosum." Coinm. Cr. Puerilem iudi for- mulam singulari venustate sectatus est, ut Epp. 1, I, 59 (51 harum eclogg.): Rex eris, aiunt, Si recte facies. — [ia/ie] Non est, ' more sani hominis et modeste,' ut volunt ; sed ' utique,' ex oratione recta (' Sane fateor me nescire') in obliquam deflexum. 418 — 424 [f/<] ' Verum praeter permultorum levitatem et socor- diam in studiis poeticis alterum quoque periculum minitantur poetis in primis locupletibus assentatorum et adulatorum greges, qui patronos suos falsis laudibus decipiunt. A talibus tu, Piso, tibi cave !' — [praco']
  • qui magno clamore merces suas commendando emptores congregat et
allicit.' — [jubetl 'vel tacitus invitat homines viles ut apud virum locupletem lucellum aliquod quasrant vel saltem mensain opiparam, etsi nondum sciunt, utrum largus ille sit necne.' — [Dives agris} Versum sibi placitum repetit ex Sat. 1, 2, 13, ut Sat. 1, 6, 74, et Epp. 1, 1, 56. (49 harum eclogg.) — [Si verol 'Jam si noverunt assentatores divitem illum etiam munificum esse, veluti globo facto ad eum concurrunt.' — [mictum^ ' cibum, lautum convivium et tersum.' Acr, Est ut Epp. 1, 15, 44. (37 harum eclogg.) — [recte ponere'] ' Scite atque eleganter apponere fercula.' — [levi] ' qui sine tali sponsore fide careret nec ab alio pecuniam mutuam sumere posset.' — [atris] usurpatur de rebus feralibus et de oinnibus, quae tristia sunt atque ingrata. Dictum igitur est, ut atra> cura, Od. 4, 11, 35, h. 1. eae, qute e litibus oriuntur. — [inter-noscere] ut Epp. 2, 2, 93, circum-spectemus. — [beatus'] ' prorsus fortunatum se reputans et exultans laudibus, quibus adulator eiim cumulat.' 428—436. [Pallescel super his'] ' de locis tragoediae tuae <po^tgolQ, terrorem spirantibus, simulabit pallorem, iKTcXrj^iv ; maestas queri- monias audiens flebit ; in aliis locis sublimibus summam iKffTaffiv prodet e cathedra exiliens atque prae laetitia saltans.' — [qui conducti] ' omnes qui funus curant, designatores, tubicines, ii, qui majorum ima- gines praeportant,' non solum praeficae, quas designat Kirchmanni et Marklandi supervacanea conj. quee conducta. Lucil. p. 373, Hav. mercede quee Conductes fient alieno in funere praficee, Multo et capillos scindunt et clamant magis. — [Derisor] tlgwv, falsus laudator. — [jmovetur] ' simulatam animi commotionem externis signis exprimere conatur.' — [Reges] ut ssepe, locupletes. — [culullis] Od. 1, 31, 11, pr. calicibus fictilibus. Timocles in Grotii Exc. p. 69.3, Ilara^w r laov i<ry TTorjjpioie MtydXotf uTraaav Tr)v dXjjflttav ^pdaai. Grotius : AD pisoNES.] INTERPRETATIO. 29^ Potans par pari urgebo viriim Magnis cutullis, verum ut omne enun- tiet. — [^perspexisse^l ' penitus nosse vehementer cupiunt.' — [»«6 vulpe latentes^ ' dolosi ac duplices.' Ruhnk. ad Tim. L. Pl. p. 214, Lips. ' T))v dKtDTTtKriv Trjv Traiwvpyiav. Notissimuni est Lysandri dictum, oTrov j/ XtovTt) y.v} ifiKvilrai, irpocrpaTrTiov iKtX ti)v dXwiriKiiv. 'AXwTTjjC autem dicitur pro pelle vulpina, ut Xiuv pro pelle leo- nina, &c. 437 — 443. [Qiiijictilio'] Assentatori nunc opponit imaginem sinceri critici (vv. 433 — 452), et ut talem laudat Quinctilium Varum Cremo- nensem, cujus mortem luget Od. 1, 24 (a. u. c. 730). — [jnale tornatos'] Copiose Fea refutavit Bentleium contendentem tornum et incudem esse res diversas, quae conjungi non possint; neque vero vel unum apud veteres scriptores locum exstare, quo torniis metallis elaborandis adhi- beatur. Fea affert Vitruv. 10,12: Emboli masculi ex are, torno politi, et instrumenta antiqua, ab ipso Romae visa. — Nulla autem repugnantia est in vv. tornatos incudi reddere : nam si minus recte opus suum per- fecisset artifex in nietalli ornamentis torno elaborandis, consentaneum erat, ut in incude marculi ictibus omnia tollerentur, ut, quum rotun- datum esset metallum, denuo torno includeretur. Ceterum nietaphora est frequens: Plat. Phadr. p. 234, E., arpoyyvXa Kai dKpi^HtQ tKaoTa Tuiv ovofiaTojv dTTOTtTopvivTai. Propert. 2, 34, 43, Incipejam angusto versus includere torno. Conjectura autem natos significaret rem prorsus fortuitam et ter natos inconcinne dictum videtur. — [vertere^ ab eo, quod dicebant stilum vertere ; ' mutare et corrigere.' — [Quin — amares^ Si Quinctilius ipse hanc sententiam pronuntiasset, dixisset, Quin — amas ; hic cum ejus cogitatio tantum significatur, Horatius utitur conjunctivo. Alii minus apte expHcant : 'non impediebat te, quo minus — amares.' 444 — 451. [inertes'} 'sine arte et gravitate factos.* Comm. Cr. In primis significat otiosos, nihil dicentes, quod magnopere ad rem faciat. — [incomptis'] ' minus elegantibus propter verba humilia et aKvpa.' — [Traverso'\ ' obelo versiis initio apposito (id quod inest in v. adlinet, to strike out, erase) significabit versum esse delendum.' — [Ambitiosa recidet ornamenta~\ ' Figuras elocutionis et imagines propter id tantumniodo quse- sitas, quo novitate et audacia placeant lectoribus, quum veritate careant, recidi jubebit.' Epp. 2, 2, 122. (121 harum eclogg.) luxuriantia compescet. — [■^rguet'\ ' Ipsa reprehensione clare demonstrabit hujusmodi amphi- bolias vitandas esse.' — [mutanda'] Hoc refertur ad singula verba eorumque ordinem ; de totis enim versibus corrigendis satis dixerat vv. 444 — 446. — [Aristarchus'] ' Omnino erit alter Aristarchus,' cujus ut summi critici nomen in proverbium abierat. Cic. ad Att. 1, 11, mearum orationum tu Aristarchus es. — [non dicet'\ ' quocirca hic tam severus criticus nunquam profecto dicet.' — [in nugis^ ' in rebus levi- culis,' ut est unus alterve versiculus reprehensione dignus. ' At vero hae ipsae nugae in causa erunt, ut amicus in eandem turpissimam famam incidat, quae persecuta est etiam apud posteritatem Chcerilum, Bavium, Maevium ; quod merito serium malum dici debet.' — [derisuni] ' a popu- laribus suis explosum.' 452 — 455. In epilogo, ut solet (cfr. ad Epp. 2, 1, extr.), ridiculam proponit imaginem poetae prorsus vesani et ab onmibus derisi (vv. 453 — 476.) — [morbus regius'\ morbus arquatus, iKTtpoQ, (^jaundice.) 294 INTERPRETATIO. Cels. 3, 24 : Per omne tempus utendim est lusu, joco, ludis, lascivid, per qute mens exhUaretur ; ob qua regius moibus dictus videtur. — \_fana- ticus error] Flor. 3, 9, fanaticus furor, qualem in primis a Cybele et Bellona sacerdotibus immitti putabant; unde in Inscriptt. m. Lat. N. 2317: ex aede bei.lonaes pvlvinesis fanaticvs. — [ Diana ] ' qu«, quos ira sua persequitur, lunaticos, (TiKr)viaKovq, reddit.' Talium autem aegrotorum contactum, ne ipsi iisdem morbis inficerentur, fugere solebant ; pueri contra lascivi eos contumeliosis verbis lacessebant. — [incauti] saepe enim furiosi eos lapidibus fustibus- que a se abigebant. 457 — 462. {sublimis'] ' inriaipog, elato et retrotracto capite circum- cursans non sine arrogantia neque attentus ad ea, quae sub ejus pedibus sunt.' — [ruclaturl ' versus et incanditos et insanos effutit.' — lauceps] Similis exstat narratiuncula de Thalete apud Plat. in Theaeteto^ p. 174, A. et Diog. Laert. 1, .34. — [longum^ Iliad. T. 81, fioKpbv av(nv. — [/o cives] Similis formula opem invocandi est Porro Quirites. — [«o» sit} imperative ut Sat. 2, 5, 94 (80 harum eclogg.), Non etiam sileas. — \_Qui scis'] 'Quomodo scis, an contra quam tu opinaris, consulto se prsecipitem in puteum projecerit ? quod consilium impedire non licet.' In hujusmodi propositionibus nos convertimus ac si esset an non, whether—not. Cfr. Od. 2, 4, 13. 462—467. [Sicuiique'] ' Et quidem talis insanise exeraplum omnibus notura est, Empedoclis Agrigentini, inquam, poetse philosophi, cujus interitum narrare placet.' Inter multiplicem famam de illius exitu hsec quoque tradebatur, addita narratiuncula, unam ex ejus crepidis. sereis vi flamm» rursus ejectam esse ex ^tnae cratere. Diog. Laert. 8^ 69. — [frigidus] quo dvTiOkrtfi v. ardentem notat illius stulticiam. — [Sit jus] Kar eipojvtiav. ' Quoniam insaniunt, hoc jure sane sint,' ikc, Gesnerus comparat Spartanorum decretum, KXaSo/xevioif t^Ecrra) dffxnH^ovtiv. — [idem facit occidenti] Grseca conscr. 6 aKovTa crti^iDV TavTO TTOUt r^> dTTOKTtivovri. — \_Nec semel hoc fecit] ' Nec semel mortem sibi consciscere conatus est, semper taraen retractus ab iis, qui invito succurrebant.' Londini : librum typis descripserunt Gilbert et Rivington. THE FOLLOWING SCHOOL BOOKS (By the same Autlior) HAVE BEEN LATELY PUBLISHED BY J. G. F. & J. RIVINGTON, ST. paul's CHURCH YARD, AND waterloo place, pall mall. I. A PRACTICAL INTRODUCTION to GREEK ACCIDENCE. (With Easy Exercises, &c. &c.) Price 5s. 6d. Second Edilion. II. A PRACTICAL INTRODUCTION to GREEK PROSE CQMPGSITION. Price 55. Qd. Fifth Edition. [This Work, founded on the principles of imitation and frequent repetition, consists of a Greek Syntax, in substance Buttinann's, and easy Sentences to be translated into Greek, after given Examples, and ivith given VVords.] III. A PRACTICAL INTRODUCTION to LATIN PROSE COMPOSITION. Price 6s. Bd. Fiflh Edition. [This 'Work and the preceding one are now used at all, or nearly all, the puhlic schools.] " Let him for further assistance consult Zumpfs Latin Grammar and the valuable Latin Exercises of Arnold. These are works addressed to the under- standing," &c. — Charler-House Lat. Grammar, p. 69. PART II. Containing The Doctrine of Particles; with Voca- bulary, an Antibarbarus, &c. In 8vo. Price 8s. IV. HENRY'S FIRST LATIN BOOK. Price 3s. Fourth Edition. [The ohject of this Work (which is founded on the principles of imitation and frequent repetition) is to enable the pupil to do exercises from the first day of his beginning his Accidence. It is recommended by the Oxford Diocesan Board of Education, as a useful work for Middle or Comraercial Schools; and adopted at the Nalional Societi/s Training College at Chelsea.] V. A SECOND LATIN BOOK and PRACTICAL GRAMMAR. Intended as a Sequel to " Henry's First Latin Book." In I2mo, price 4s, [Used in the National Society's Training College, Chelsea.J ■VI. A FIRST LATIN VERSE BOOK. Intended as an easy Introduction to the Latin Hexameter and Pentameter. In 12mo, price '2s. WORKS PUBLISHED BY J. G. F. & J. RIVINGTON. VII. The ETON SYNTAX (in English and Latin), With additional Rules, and copious Examples from Broder and others. Price 3s. 6d. Second Edition. The Fifth Edition of ECLOG.E OVIDIAN^ ; With English Notes, &c. Price 2s. 6d. [This "Work is froiti the Fifth Part of the Lateinisches Elemeniarbuch of Pro- fessors Jacobs and Doring, which has an immense circulation on the Continent and in America.] IX. An ENGLISH GRAMMAR for CLASSICAL SCHOOLS ; being A PllACTlCAL INTRODUCTION to ENGLISH PROSE COMPOSITION. Second Edition. Price 4«. 6d. [This Work is much enlarged, with the addition of a Syntax and a Course of Exercises, constructed on a new principle.j A PRACTICAL INTRODUCTION to LATIN VERSE COMPOSITION. (With a Key.) Price bs. 6d. XI. GROTEFEND'S MATERIALS for TRANSLATION into LATIN. With Notes and Excursuses. Price 7*- ^d. xit. HISTORI^ ANTIQUiE EPITOME, From Corneiius Nepos, Jiistin, &c. VViih English Notes, Rules for Construing, Questions, Geographical Lists, &c. Second Edition. Price 4s. XIII. ECLOGiE HORATIAN.E. Pars I. CARMINA prope omnia continens. Addita est Familiaris Interpretatio ex adnotationihus Mitscherlichii, DoERiNGii, Orellii, aliorum excerpta. In 12mo, price 5s. The ITALIAN ANALYST ; or, the ESSENTIALS of ITALIAN GRAMMAR, and their Application in Parsing. By the Rev. Henry Hamilton Arnold, B.A. Price 3s. 6d. DOEDERLEIN'S HAND-BOOK of LATIN SYNONYMES. Translated by the Rev. H. H. ARNOLD, B.A. Price Ts, 6d. I P L i.t- iij - ts^ UDiversity of Toronto Library DO NOT REMOVE THE CARD FROM THIS POCKET Acme Library Card Pocket LOWE-MARTIN CO. limited


Unless indicated otherwise, the text in this article is either based on Wikipedia article "Epistles (Horace)" or another language Wikipedia page thereof used under the terms of the GNU Free Documentation License; or on research by Jahsonic and friends. See Art and Popular Culture's copyright notice.

Personal tools