Karel van het Reve  

From The Art and Popular Culture Encyclopedia

Jump to: navigation, search

"Ik noemde reeds de 'plotloosheid' van Gogol. In de Oekraïense verhalen komt die plotloosheid te voorschijn in de overvloed van dingen die bij andere schrijvers deel uitmaken van de 'plot': moord, verdwijning, bruiloft, gevecht …"--Geschiedenis van de Russische literatuur (1985) by Karel van het Reve


"Het motto van de Pioniers was 'Weest bereid'. Op zijn padvindersriem stond in het Engels te lezen: Be prepared. Dit zette hem aan het denken: 'Nu was ik wel heel vroom en gehoorzaam, maar ik was niet zo dom."--De zelfdenker: Karel van het Reve 1921-1999 (2022) by Willem Melching


"Hetzelfde geldt voor zijn kritiek op Karel van het Reve, die Darwin bestreed. Volgens een krant die ik onder het oog kreeg, zou 't Hart Van het Reve hebben 'neergesabeld'. Daar is geen sprake van en professor Karel zal zich dan ..."--Malle Hugo: vermaningen en beschouwingen (1994) by Willem Frederik Hermans


"De leer predikt en voorspelt op korte termijn een einde aan alle honger, onderdrukking, onrecht, onwetendheid, oorlog. Het is de enige leer ter wereld die dat doet. [...] De leer bemoeit zich met alle gebieden van het menselijk leven, heeft over alles een mening, geeft voor ieder probleem een oplossing, in tegenstelling met bijvoorbeeld godsdiensten, die zich op vele gebieden (esthetiek, wetenschap) van een oordeel onthouden. [...] De leer combineert voordelen van godsdienst en wetenschap. Wetenschap geeft waarheid maar geen troost. Godsdienst geeft troost, zin aan een leven, maar geen wetenschappelijke bewijsbaarheid. Deze leer geeft zowel verlossing, eeuwige zaligheid etcetera als wetenschappelijke objectiviteit. [A Het altijd uitkomen der leerstukken. Iedere "wet" van het marxisme-leninisme heeft een ingebouwde garantie, een ontsnappingsclausule. De "wet" zegt: als A, dan B. De ontsnappingsclausule zegt: behalve in geval c. [...] de leer predikt ingrijpen in de menselijke samenleving. "Die Philosophen haben die Welt nur verschiedentlich interpretiert. Es kommt darauf an, sie zu ändern." (Marx) Dit, desnoods gewelddadige ingrijpen, heeft grote aantrekkingskracht. Men kan zichzelf offeren (een zeer menselijke neiging); men kan anderen offeren (ook een zeer menselijke neiging).'"--(Ger Verrips) Biografie: Karel van het Reve, blz. 377

Related e

Wikipedia
Wiktionary
Shop


Featured:

Karel van het Reve (1921 – 1999) was a Dutch writer, translator and literary historian, teaching and writing on Russian literature. He became, after having grown up in a communist household, an anti-communist often compared with Raymond Aron.

His "De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen" is collected in De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880 in 200 essays.

Contents

Life and work

He was born in Amsterdam and was raised as a communist. He lost his 'faith' in his twenties and became an active critic and opponent of the Soviet regime. With his help, work of dissident Andrei Sakharov was smuggled to the west, and his Alexander Herzen Foundation published dissident Soviet literature.

He is considered to be one of the finest Dutch essayists, his interests ranging from the fallacies of Marxism to nude beach etiquette. His works include a history of Russian literature, 2 novels and several collections of essays. In 1978, Karel van het Reve delivered the Huizinga Lecture, under the title: Literatuurwetenschap: het raadsel der onleesbaarheid (Literary studies: the enigma of unreadability).

His brother, Gerard Reve, was a prominent prose writer.


Dutch

Karel van het Reve (Amsterdam, 19 mei 1921 – aldaar, 4 maart 1999) was een Nederlands letterkundige, literair vertaler, essayist, schrijver en columnist. Van het Reve schreef ook onder het pseudoniem Henk Broekhuis. Van 1957 tot 1983 was hij hoogleraar Slavische letterkunde aan de Rijksuniversiteit Leiden. Van het Reve publiceerde wetenschappelijk werk en twee romans, maar is vooral bekend als essayist, die wordt gewaardeerd om zijn scherpzinnige redeneertrant en gevoel voor humor. Veel van zijn bundels worden afgesloten met een afdeling 'Fragmenten' die soms van aforistische aard, maar vaker een soort miniatuur-essays zijn.

Levensloop

Karel van het Reve groeide samen met zijn broer Gerard op in een communistisch milieu in het Amsterdamse Betondorp (een deel van Watergraafsmeer). Zijn ouders waren Jannetta Jacoba Doornbusch en Gerard J.M. van het Reve, een schrijver en journalist die onder andere publiceerde onder de naam Gerard Vanter en in familiekring 'de oude Vanter' werd genoemd.

Met zijn broer heeft Karel nooit zo'n goede verstandhouding gehad. Gerard Reve noemde Karel vaak 'mijn geleerde broer', later zelfs 'mijn geleerde halfbroer'; Karel vond dat zijn broer "geweldig goed [kan] liegen". In De avonden, Gerards romandebuut, komt Karel van het Reve voor als 'Joop', de broer van de hoofdpersoon. In de jaren tachtig kwam het tot een definitieve breuk tussen de twee.

Karel bezocht het Amsterdamse Vossius Gymnasium, waar hij onder meer geschiedenisles kreeg van Jacques Presser. Tijdens de Tweede Wereldoorlog volgde hij illegaal colleges slavistiek bij Bruno Becker. Hij rondde deze studie na de oorlog regulier af en promoveerde in 1954. In 1957 werd hij hoogleraar Slavische letterkunde in Leiden, een functie die hij tot zijn emeritaat in 1983 zou vervullen.

Op 11 juni 1945 trouwde Karel van het Reve met Jozina Israël (1920-2013). Uit hun huwelijk werden twee kinderen geboren: Jozina Jannetta (1947) en David (1950). David trouwde later met Ileen Montijn; een van hun kinderen is de schrijver Jonathan van het Reve, van wie Karel van het Reve dus de grootvader was.

In 1967 en 1968 was Karel van het Reve correspondent voor Het Parool in Moskou. Hij begaf zich in kringen van sovjetdissidenten, waar hij onder anderen Andrej Amalrik, Pavel Litvinov en Andrej Sacharov leerde kennen. Mede dankzij Van het Reve is het werk van Sacharov in het Westen bekend geworden. Van het Reve richtte samen met de historicus Jan Willem Bezemer en de Amerikaanse hoogleraar Peter Reddaway in 1969 te Amsterdam de Alexander Herzenstichting op, die dissidente sovjetliteratuur publiceerde. Deze activiteiten bleven niet onopgemerkt in de Sovjet-communistische pers.

De laatste jaren van zijn leven leed Van het Reve aan de ziekte van Parkinson.

Wetenschap

Als hoogleraar in de Slavische letterkunde had hij weinig op met de manier waarop de literatuurwetenschap werd beoefend. Zijn bezwaar was dat deze wetenschap, ondanks moeizame interpretaties en ingewikkelde statistiek, nooit bij machte was om een goede van een slechte versregel of een goede van een slechte roman te onderscheiden. Van het Reve had waardering voor het werk van de Russische formalisten, een groep literatuurwetenschappers die probeerde het verband tussen de formele kenmerken van een literair werk en het effect ervan op de lezer op te sporen. Zijn polemiek met de literatuurwetenschap vond een hoogtepunt in de Huizingalezing van 1978, die de titel Literatuurwetenschap: Het raadsel der onleesbaarheid draagt (en opgenomen is in Een dag uit het leven van de reuzenkoeskoes uit 1979). Zijn collega-hoogleraar in Leiden H.A. Gomperts diende hem van repliek in Grandeur en misère van de literatuurwetenschap (1979).

Van het Reve heeft vooral als inspirerend vertaaldocent verdiensten gehad voor de slavistiek. Samen met zijn studenten heeft hij veel vertaald. Ook zelf heeft hij een groot aantal vertalingen op zijn naam staan. Een groot deel van de huidige generatie literair vertalers Russisch-Nederlands is door hem opgeleid. Tot Van het Reves studenten behoorden ook de schrijvers Maarten Biesheuvel en Maarten 't Hart.

Zijn bekendste vakpublicatie is de in 1985 verschenen Geschiedenis van de Russische literatuur, een verhalende literatuurgeschiedenis die geprezen wordt om de leesbaarheid ervan en bekritiseerd om de anekdotiek.

Essays

Karel van het Reve dankt zijn bekendheid vooral aan zijn werk als essayist. Zijn essays behoren in veler ogen tot de beste in Nederland. Zijn stijl is helder, nuchter en vaak bedrieglijk naïef. Voor zijn essayistische oeuvre ontving hij in 1981 de P.C. Hooft-prijs.

Van het Reves belangrijkste onderwerp was Rusland, of liever gezegd de Sovjet-Unie en haar systeem. Sinds hij rond 1948 van zijn 'geloof' was gevallen, was hij een actief criticus en tegenstander van het sovjetregime. Als zijn afrekening met het marxisme-leninisme kan de bundel Het geloof der kameraden uit 1969 beschouwd worden. Geïnspireerd door Karl Popper zette Van het Reve zijn stilistische talent in om ideeën en ideologieën te bestrijden die volgens hem modieus waren en niet klopten, bijvoorbeeld die van Marx, Freud en Darwin. Maar Van het Reve kon evengoed schrijven over naaktstrandetiquette (in Luisteraars!).

Zijn artikelen en essays waren vaak controversieel omdat ze schopten tegen heilige huisjes. In dit verband moet vooral het oorspronkelijk in NRC Handelsblad gepubliceerde artikel De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen (1985) worden genoemd, waarin hij een frontale aanval op alle geloof en godsdienst onderneemt en waarin vooral het christendom het moet ontgelden. Dit artikel lokte felle reacties uit.

Columns

  • In de jaren zeventig publiceerde Karel van het Reve onder het pseudoniem Henk Broekhuis columns in NRC Handelsblad, waarin hij, geïnspireerd door Flauberts Dictionnaire des idées reçues, gemeenplaatsen op de snijtafel legde; deze werden gebundeld in Uren met Henk Broekhuis (1978).
  • Van 1979 tot 1991 had Van het Reve een gesproken column bij de Wereldomroep; een bloemlezing verscheen onder de titel Luisteraars! (1995).
  • Tussen 1988 en 1996 schreef Van het Reve 'Achteraf', een tweewekelijkse column in Het Parool; een bloemlezing verscheen onder de titel Achteraf (1999).
  • Tussen 1963 en 1989 noteerde Van het Reve invallen, gedachten en anekdotes als 'fragmenten' in Hollands Maandblad. Geselecteerde 'fragmenten' zijn opgenomen als 'slothoofdstuk' in zijn essaybundels. Ze zijn postuum door zijn schoondochter Ileen Montijn compleet gebundeld in Ik heb nooit iets gelezen en alle andere fragmenten, Uitgeverij G.A. Van Oorschot, Amsterdam (2003).


Publicaties

Wetenschappelijk

  • Goed en schoon in de Sovjetcritiek. Beschouwingen over de aesthetica van het Sovjetrussische marxisme (1954; proefschrift)
  • Sovjet-annexatie der klassieken. Bijdrage tot de geschiedenis der marxistische cultuurbeschouwing (1954; handelseditie proefschrift)
  • Geschiedenis van de Russische literatuur. Van Vladimir de Heilige tot Anton Tsjechov (1985)

Essays

  • De "ouderwetse roman" in Rusland. Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar in de Slavische letterkunde aan de Rijksuniversiteit te Leiden op 18 oktober 1957 (1957) (Deze rede is later met kleine wijzigingen opgenomen in Rusland voor beginners.)
  • Rusland voor beginners. Tien opstellen over literatuur (1962)
  • Siberisch dagboek (1966)
  • Kanttekeningen bij Ton Regtien (De Vrije Bladen 4, met tekeningen van F. Behrendt) (1969) (Deze publicatie bevat twee stukken die later zijn opgenomen in Marius wil niet in Joegoslavië wonen.)
  • Het geloof der kameraden. Kort overzicht van de communistische wereldbeschouwing (1969)
  • Het Leerstuk van de Repressieve Tolerantie (1969) (Kritiek, bijdrage aan het Hollands Maandblad nr. 258)
  • Met twee potten pindakaas naar Moskou (1970)
  • Marius wil niet in Joegoslavië wonen. En andere stukken over cultuur, recreatie en maatschappelijk werk (1970)
  • Lenin heeft echt bestaan (1972)
  • Uren met Henk Broekhuis (1978)
  • Literatuurwetenschap: het raadsel der onleesbaarheid (Huizingalezing, 1978) (Deze lezing is later opgenomen in Een dag uit het leven van de reuzenkoeskoes.)
  • Een dag uit het leven van de reuzenkoeskoes (1979)
  • Dankwoord bij de aanvaarding van de P.C. Hooftprijs 1981, uitgesproken in het Muiderslot op 19 mei 1982 (van een kritische kanttekening voorzien door S. Carmiggelt) (1982) (Dit dankwoord is later opgenomen in Freud, Stalin en Dostojevski.)
  • Freud, Stalin en Dostojevski (1982)
  • Afscheid van Leiden (1984)
  • De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen (1985)
  • De leerboeken en ik. Voordracht, uitgesproken bij de viering van het 150-jarig bestaan van Wolters-Noordhoff in de Oosterpoort te Groningen op 11 oktober 1986 (1986) (Deze voordracht is later opgenomen in De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen.)
  • Zie ook onder Mozes (1988) (De tekst van een lezing die Karel van het Reve hield op een symposium van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen: 'Cultureel analfabetisme'.)
  • De ondergang van het morgenland (1990)
  • Waarom Russisch leren. Voordracht in het kader van de Alexander Hegiuslezing 1991 (1991)
  • Een grote bruine envelop. Een keuze uit eigen werk (1991)
  • Luisteraars! (1995)
  • Apologie (1996) (Een reactie op het liber amicorum Uren met Karel van het Reve)
  • Achteraf (1999)
  • Ik heb nooit iets gelezen en alle andere fragmenten (2003)
  • Arnon Grunberg leest Karel van het Reve (2004) (bloemlezing)

Fictie

  • Twee minuten stilte (1959)
  • Nacht op de kale berg (1961)
  • Fascistoïde drek. Een ware geschiedenis (opgedragen aan Maarten Biesheuvel), De Tweede Ronde, zomer 1980

Poëzie

  • Verbaast u dit, nuchtere lezer? Zevenentwintig limericks en een ballade (1991)

Diversen

  • Eenvoudig Russisch Leerboek, naar G. Thier (1946)
  • Russisch lees- en themaboek, bevattende teksten ter vertaling in en uit het Russisch voor beginners en gevorderden; verzameld en van aantekeningen voorzien door Karel van het Reve (1947)
  • Rusland hoe het was. Een merkwaardige verzameling foto's van 80 jaar Rusland (1852-1932) (1976)
  • Voorwoord bij: David Koker, Dagboek geschreven in Vught (1977) (Het kampdagboek is bezorgd door Karel van het Reve. David Koker stierf in 1945. Hij was aankomend dichter en vriend van Karel van het Reve)
  • Brieven over Tsjechow. Met liedteksten van Robert Long (2000) (briefwisseling tussen Dimitri Frenkel Frank en Karel van het Reve)
  • U mag alles over mij schrijven (2011) Keuze uit verspreide interviews met Karel van het Reve

Verzameld werk

  • Verzameld werk, Amsterdam: G.A. Van Oorschot (2008-2011) (7 delen)

Biografieën over Karel van het Reve

  • Theodor Holman, Karel, Zjizn njenoezjnogo tsjeloveka, Amsterdam: C.J. Aarts 1991
  • Ger Verrips, Denkbeelden uit een dubbelleven. Biografie van Karel van het Reve, Amsterdam: Arbeiderspers 2004
  • Bruno van Ravels, Karel van het Reve en zijn werk, Bzzlletin, januari 1984, jrg. 12, nr. 112, p. 3-13 (geïll., met uitgebreid notenapparaat)
  • Knip dan, toe dan! Karel van het Reve in beeld, Samengesteld door Jozien van Driessen van het Reve en Hella Rottenberg, Amsterdam: Van Oorschot 2011

Liber Amicorum

See also




Unless indicated otherwise, the text in this article is either based on Wikipedia article "Karel van het Reve" or another language Wikipedia page thereof used under the terms of the GNU Free Documentation License; or on research by Jahsonic and friends. See Art and Popular Culture's copyright notice.

Personal tools