Roman Jaworski  

From The Art and Popular Culture Encyclopedia

Jump to: navigation, search

Related e

Wikipedia
Wiktionary
Shop


Featured:

Friend of Stanislaw Ignacy Witkiewicz

Roman Jaworski (ur. 1883, zm. 1944) - prozaik, dramaturg i publicysta, jeden z najważniejszych przedstawicieli modernizmu w literaturze polskiej, prekursor nurtu groteskowego, katastroficznego i ekspresjonistycznego - obecnych później w dziełach między innymi Stanisława Ignacego Witkiewicza i Witolda Gombrowicza.

Urodził się w Klicku na Podolu, niemieckojęzyczne gimnazjum ukończył w Brodach, studiował na uniwersytetach we Lwowie i Krakowie. W roku 1905 odbył podróż po Europie, Azji i Afryce. Pracował jako nauczyciel (między innymi języka francuskiego) w państwowych gimnazjach, a także jako prywatny guwerner synów księcia Lubomirskiego. Zajmował się także dziennikarstwem, a także tłumaczeniami (przełożył między innymi książkę G.B. Shawa "An Unsocial Socialist", której nadał polski tytuł "Socjalista - amator". W okresie międzywojennym pracował jako dyplomata, a także urzędnik w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Jego namiętnością była hazardowa gra w karty, co stało się przyczyną rozpadu jego pierwszego małżeństwa z Stefanią Klemensiewiczówną. Później Jaworski związał się z Węgierką Foeldesi, zmarłą wskutek choroby psychicznej. Ostatnią jego partnerką była Irena Czarnożył, która opiekowała się nim po paraliżu jakiego doznał w roku 1939, i która - jako Żydówka - została zamordowana w 1944. W tym samym roku Roman Jaworski zmarł w schronisku dla paralityków w Górze Kalwarii.

Debiutował w roku 1903, artykułem "Śpiew o czujnej duszy" zamieszczonym w ukazującym się w Krakowie dwutygodniku "Przyszłość". Pierwszą książkę wydał w roku 1910 - zbiór opowiadań "Historie maniaków", do którego ilustracje sporządził Witold Wojtkiewicz, z którym Jaworskiego łączyła bliska przyjaźń (do grona przyjaciół Jaworskiego należeli także Stanisław Ignacy Witkiewicz, Karol Irzykowski i Leon Chwistek). "Historie maniaków" - poświęcone ludziom żyjącym w świecie urojeń - zapowiadają charakterystyczne elementy obecne w całej twórczości Jaworskiego: "estetykę brzydoty", łączenie elementów dwóch rzeczywistości - realnej i opartej na halucynacjach, grę różnymi konwencjami językowymi, łączenie groteski z okrucieństwem. W roku 1925 Jaworski wydał "Wesele Hrabiego Orgaza. Powieść z pogranicza dwóch rzeczywistości" - opowieść o spotkaniu dwu milionerów, będącą w istocie opisem kryzysu cywilizacji po I wojnie światowej. Tej samej tematyce poświęcony jest dramat "Hamlet wtóry" (1911 - 1924), będącą uwspółcześnioną wariacją na temat dramatu Szekspira. Ponadto Jaworski napisał niedokończoną powieść "Franciszek Pozór, syn Tomasza", a także nieopublikowane "Wieści z pawilonu nieustającej radości" oraz "Opowieści z smutku czterech ścian". W wielu swoich utworach Jaworski nawiązuje do etosu dandysa - wytwornych zwłok, człowieka żyjącego „na wspak”. Od 1913 roku współpracował z „Dziennikiem Lwowskim”, w 1914 po wybuchu I wojny światowej wyjechał do Wiednia, gdzie pisywał do „Wiedeńskiego Kuriera Polskiego”. Po powrocie do Polski, w 1919 roku nawiązał współpracę z „Wiadomościami Literackimi”, „Robotnikiem”, „Skamandrem”, w 1934 redagował tygodnik „Ster”.

Twórczość Jaworskiego przez wiele lat uległa kompletnemu zapomnieniu, dopiero w latach 70. XX wieku zaczęły ukazywać się artykuły o nim, wznowienia jego dzieł, a także adaptacje teatralne.




Unless indicated otherwise, the text in this article is either based on Wikipedia article "Roman Jaworski" or another language Wikipedia page thereof used under the terms of the GNU Free Documentation License; or on research by Jahsonic and friends. See Art and Popular Culture's copyright notice.

Personal tools