Garmt Stuiveling  

"Al kan bij Emants het pessimistisch realisme verklaard worden uit zijn eigen aard en ervaring en uit zijn grote aandacht voor de Franse literatuur, toch waren omstreeks 1880 in Nederland ook de algemene factoren In die richting werkzaam. Binnen tien jaar tijd had men op economisch gebied een achterstand ingehaald van meer dan een halve eeuw. Te Amsterdam en Rotterdam, maar ook in Twente, Brabant en Vlaanderen ontwikkelden handel en industrie zich in een heftig tempo, met als gevolg een snel uitbreidend proletariaat, waarin talloze kleinburgerlijke ambachtslieden werden opgezogen. In stad en dorp raakten vele vast-schijnende verhoudingen ontwricht: gemoedelijke tradities gingen ten onder door de harde strijd om het bestaan, eeuwenoude werkmethoden werden gemoderniseerd, aartsvaderlijke levensnormen verdwenen voor de nuchterste zakelijkheid; het platteland verloor zijn isolement, de stedelijke burgerij haar rentenierskarakter; het natuurwetenschappelijk denken beheerste theorie en praktijk. Aldus ontstond een nieuwe maatschappij, levend maar lelijk, energiek maar cultuurloos; een maatschappij waar goud vuriger dan God vereerd werd, en waar de techniek machtiger was dan de moraal; een maatschappij die (...) mensen aandreef tot uiterste krachtinspanningen, doch voorlopig slechts weinigen welvaart, velen ellende bracht. Op allerlei vaak tegenstrijdige wijzen heeft deze sfeer invloed geoefend op de talenten uit de jongste generatie (...). Temidden van de algemene lelijkheid vonden zij zichzelf vorstelijke dragers van het Schone: overbodig In de samenleving voelden zij zich als de grote Eenzamen, uitverkoren door de Muze zelf."--Een eeuw Nederlandse letteren (1941) by Garmt Stuiveling